Suy hô hấp cấp trẻ sơ sinh

SUY HOÂ HAÁP CAÁP TREÛ SÔ SINH<br /> I.ÑÒNH NGHÓA:<br /> Suy hoâ haáp caáp laø söï roái loïan chöùc naêng cuûa phoåi, gaây ra thaát baïi trong quaù<br /> trình trao ñoåi khí, daãn ñeán thieáu Oxy vaø taêng CO2 maùu, do ñoù khoâng coøn khaû<br /> naêng duy trì PaO2, PaCO2 vaø pH ôû ngöôõng coù theå chaáp nhaän ñöôïc.<br /> Ñaây laø moät hoäi chöùng raát hay gaëp trong thôøi kyø sô sinh, nhaát laø trong nhöõng<br /> ngaøy ñaàu sau sanh. Treû sanh non deã bò suy hoâ haáp hôn treû ñuû thaùng. Töû vong do<br /> suy hoâ haáp ñöùng haøng ñaàu cuûa töû vong sô sinh.<br /> II. CHAÅN ÑOAÙN:<br /> 1. Coâng vieäc chaån ñoaùn:<br /> a) Hoûi tieàn söû:<br />  Sinh non :<br /> - Phoåi chöa tröôûng thaønh, thieáu chaát surfactant Beänh maøng trong<br /> - Heä thaàn kinh chöa hoaøn chænh Côn ngöng thôû<br /> - Söùc ñeà khaùng yeáu Deã nhieãm truøng (vieâm phoåi)<br />  Sanh ngaït: Tuaàn hoaøn phoåi giaûm, deã nguy cô hít<br />  Sanh moå: Chaäm haáp thu dòch pheá nang Côn thôû nhanh thoùang qua<br />  Meï vôõ oái sôùm, soát tröôùc sanh, dòch oái ñuïc, coù muøi hoâi Vieâm phoåi<br />  Da taåm nhuaän phaân xu  Hít phaân xu<br />  Meï tieåu ñöôøng  aûnh höôûng toång hôïp surfactant  Beänh maøng trong<br />  Treû bò laïnh, stress, beänh lyù khaùc Taêng tieâu thuï Oxy<br /> b) Khaùm laâm saøng:<br />  Thôû nhanh  60 laàn/phuùt. Côn ngöng thôû >20 giaây hoaëc < 20 giaây keøm<br /> nhòp tim giaûm < 100 laàn/phuùt.<br />  Ruùt loõm ngöïc<br />  Phaäp phoàng caùnh muõi<br />  Thôû reân (thì thôû ra)<br />  Tím taùi trung taâm<br />  Ño vaø theo doõi ñoä baõo hoøa Oxy trong maùu (SaO2), giuùp chæ ñònh Oxy<br /> lieäu phaùp vaø söû duïng ñöôïc löu löôïng Oxy toái öu, laø löu löôïng Oxy thaáp<br /> nhaát ñeå ñaït trò soá SaO2 bình thöôøng 90 – 96%.<br /> Suy hoâ haáp  SaO2 < 90%<br /> c) Ñeà nghò xeùt nghieäm:<br />  Pheát maùu ngoaïi bieân: neáu nghi nhieãm truøng huyeát<br />  Xquang tim phoåi: giuùp phaùt hieän ñöôïc caùc beänh lyù ñi keøm hay caùc<br /> nguyeân nhaân gaây suy hoâ haáp caáp nhö traøn khí maøng phoåi, traøn dòch<br /> maøng phoåi, vieâm phoåi, dò vaät ñöôøng thôû, vò trí ñaët noäi khí quaûn ñuùng<br /> hay sai.<br />  Khí maùu ñoäng maïch : Khi suy hoâ haáp thaát baïi vôùi thôû Oxy.<br /> <br /> Tìm thaønh phaàn baát thöôøng, pH < 7.25, PaO2 < 50mmHg vaø / hoaëc<br /> PaCO2 > 60mmHg (thoâng khí pheá nang khoâng hieäu quaû).<br /> 2. Chaån ñoaùn xaùc ñònh: PaO2 < 50mmHg vaø/ hoaëc PaCO2 > 60mmHg vaø<br /> pH < 7.25.<br /> 3. Chaån ñoaùn phaân bieät nguyeân nhaân suy hoâ haáp sô sinh:<br />  Caùc beänh lyù nguy hieåm coù theå chaån ñoaùn nhanh:<br /> Daáu hieäu<br /> Loàng ngöïc caêng phoàng 1<br /> beân keøm pheá aâm giaûm<br /> Buïng loõm, pheá aâm giaûm<br /> 1 beân. Tim bò ñaåy leäch<br /> ñoái beân<br /> Buù keøm khoù thôû. Khoùc<br /> hoàng, khoâng khoùc tím<br /> Traøo boït nhieàu ôû muõi,<br /> mieäng<br /> <br /> Caàn laøm<br /> Transilumination, Xquang<br /> phoåi<br /> Xquang phoåi<br /> <br /> Nguyeân nhaân<br /> Traøn khí maøng phoåi<br /> <br /> Ñaët catheter muõi 2 beân:<br /> Khoâng theå ñöa vaøo ñöôïc<br /> Ñaët catheter mieäng–daï<br /> daøy: Khoâng theå ñöa vaøo<br /> vôùi ñoä daøi ño tröôùc<br /> <br /> Tòt muõi sau<br /> <br /> Thoaùt vò hoaønh<br /> <br /> Teo thöïc quaûn keøm doø<br /> thöïc quaûn – khí quaûn<br /> <br />  Chaån ñoaùn phaân bieät caùc nguyeân nhaân suy hoâ haáp thöôøng gaëp ôû treû sô sinh:<br /> Beänh lyù<br /> <br /> Tuoåi thai<br /> <br /> Daáu hieäu<br /> laâm saøng<br /> Suy hoâ haáp sôùm<br /> sau sanh<br /> Loàng ngöïc caêng<br /> phoàng. Nhuoäm<br /> phaân xu da,<br /> moáng, cuoáng roán<br /> Suy hoâ haáp, daáu<br /> hieäu thaàn kinh<br /> <br /> Tieàn caên<br /> saûn khoa<br /> Sanh non <br /> ngaït<br /> Nöôùc oái xanh.<br /> Ngaït. Coù phaân<br /> xu trong oáng<br /> <br /> Beänh maøng<br /> trong<br /> Hít<br /> phaân xu<br /> <br /> Non thaùng<br /> >>ñuû thaùng<br /> Giaø thaùng,<br /> ñuû thaùng<br /> <br /> Ngaït, vieâm<br /> phoåi hít<br /> (oái, maùu)<br /> <br /> Giaø thaùng,<br /> ñuû thaùng<br /> <br /> Vieâm phoåi<br /> <br /> Moïi tuoåi<br /> <br /> Soát/ haï thaân nhieät.<br /> Vaøng da sôùm.<br /> Coâng thöùc maùu:<br /> Baïch caàu<br /> taêng/giaûm<br /> <br /> Vôõ oái sôùm.<br /> Nöôùc oái coù<br /> muøi hoâi. Meï<br /> maéc beänh<br /> nhieãm truøng<br /> <br /> Traøn khí<br /> maøng phoåi<br /> <br /> Ñuû thaùng >><br /> Non thaùng<br /> <br /> Loàng ngöïc caêng<br /> phoàng 1 beân.<br /> Transilumination<br /> <br /> Hít phaân xu.<br /> Ngaït phaûi hoài<br /> söùc hoâ haáp<br /> <br /> Ngaït chu sinh,<br /> ñoâi khi phaûi<br /> giuùp thôû ngay<br /> sau sanh<br /> <br /> Xquang<br /> Löôùi haït, khí<br /> pheá quaûn ñoà<br /> Xeïp xen keõ öù<br /> khí töøng vuøng<br /> <br /> Taêng ñaäm<br /> maïch maùu<br /> phoåi, ñoâi khi<br /> traéng xoùa 2<br /> phoåi<br /> Môø daïng ñoám<br /> vaø/hoaëc khí pheá<br /> quaûn ñoà. Ñoâi<br /> khi khoù phaân<br /> bieät beänh maøng<br /> trong<br /> Raát coù giaù trò<br /> chaån ñoaùn<br /> <br /> Thôû nhanh<br /> thoaùng qua<br /> ôû treû sô sinh<br /> <br /> Ñuû thaùng >><br /> Non thaùng<br /> <br /> Côn ngöng<br /> thôû ôû treû<br /> non thaùng<br /> <br /> Non thaùng<br /> <br /> Thoaùt vò<br /> hoaønh<br /> <br /> Ñuû thaùng >><br /> Non thaùng<br /> <br /> Teo thöïc<br /> quaûn<br /> <br /> Ñuû thaùng<br /> Non thaùng<br /> <br /> Tim baåm<br /> sinh<br /> <br /> Ñuû thaùng<br /> Non thaùng<br /> <br /> (+)<br /> Thôû nhanh. Reân<br /> nheï. Ít gaây suy hoâ<br /> haáp naëng<br /> Côn ngöng thôû ><br /> 20 giaây keøm<br /> maïch chaäm<<br /> 100laàn/phuùt<br /> Pheá aâm maát 1<br /> beân. Buïng loõm<br /> Suøi boït muõi<br /> mieäng. Khoâng<br /> theå ñaët ñöôïc<br /> thoâng daï daøy<br /> Suy hoâ haáp hieám<br /> khi 60mmHg.<br /> + Traøn khí maøng phoåi : Thôû NCPAP khi ñaõ daãn löu maøng phoåi.<br /> + Khoâng thôû NCPAP ôû treû suy hoâ haáp do nguyeân nhaân taïi naõo.<br /> + Kyõ thuaät tieán haønh: Choïn aùp löïc ban ñaàu thöôøng laø 3 – 4cmH2O (10 –<br /> 12lít/phuùt) ôû treû sanh non vaø 4 – 5cmH2O (12 – 13lít/phuùt) ôû treû ñuû<br /> thaùng, FiO2 > 40%. Ñoái vôùi treû ñang tím, neân khôûi ñaàu vôùi FiO2 =<br /> 100%, sau ñoù theo doõi moãi 15 phuùt, tuøy theo ñaùp öùng laâm saøng vaø<br /> SaO2 maø giaûm daàn FiO2, moãi laàn 5% caùch khoaûng moãi 30 phuùt, cho<br /> ñeán khi FiO2 ñaït 40%, sau ñoù giaûm daàn aùp löïc moãi laàn 1cmH2O, caùch<br /> quaõng moãi 2 giôø ñeán khi ñaït 3cmH2O. Neáu FiO2 > 60% môùi giöõ ñöôïc<br /> SaO2 > 90% trong khi aùp löïc CPAP coøn thaáp (4cmH2O) thì seõ taêng daàn<br /> aùp löïc moãi laàn 1cmH2O moãi 30 phuùt – 1 giôø.<br /> Ngöng CPAP neáu beänh nhi oån ñònh laâm saøng, caän laâm saøng (khí maùu),<br /> FiO2 < 40% keøm aùp löïc CPAP < 3 cmH2O.<br /> c) Ñieàu trò nguyeân nhaân:<br />  Caùc beänh lyù caàn can thieäp ngoaïi khoa: Thoaùt vò hoaønh, teo thöïc quaûn,<br /> taéc muõi, hoäi chöùng Pierre Robin.<br />  Caùc beänh lyù noäi khoa coù xöû trí ñaëc hieäu:<br /> + Vieâm phoåi hít phaân xu:<br /> + Traøn khí maøng phoåi: Traøn khí maøng phoåi + suy hoâ haáp  Daãn löu<br /> + Ngoä ñoäc morphin hoaëc daãn xuaát morphin: Naloxone: 0.1mg/kg/laàn<br /> TM, coù theå laëp laïi sau 30 phuùt neáu suy hoâ haáp chöa caûi thieän (chöa töï<br /> thôû)<br /> + Côn ngöng thôû ôû treû sanh non: Caffein: 10mg/kg (lieàu cô baûn) duy trì<br /> 2.5mg/kg/ngaøy TM hoaëc uoáng. CPAP: Laøm thoâng ñöôøng thôû, kích thích<br /> caùc thuï theå ñöôøng hoâ haáp, taêng trao ñoåi khí<br /> + Beänh maøng trong: Thôû NCPAP, giuùp thôû.<br /> Surfactant ngoïai sinh.<br /> Choáng vieâm: Dexamethasone: Giaûm phuø neà ñöôøng daãn khí<br /> 0.25mg/kg/lieàu moãi 12 giôø.<br /> 3. Xöû trí tieáp theo:<br /> a) Caûi thieän löu löôïng maùu ñeán phoåi:<br /> - Soác: Boài hoøan theå tích tuaàn hoaøn (dung dòch ñieän giaûi, ñaïi phaân töû) 10 –<br /> 20ml/kg/giôø<br /> - Hct < 35% coù chæ ñònh truyeàn maùu ôû treû sô sinh suy hoâ haáp.<br /> <br /> Hct > 65% (maùu tónh maïch): ña hoàng caàu  ñoä nhôùt maùu taêng  taéc<br /> mao maïch phoåi  Suy hoâ haáp: coù chæ ñònh thay maùu 1 phaàn.<br /> - Toan chuyeån hoùa naëng (pH < 7.2): chæ buø Bicarbonate khi coù toan<br /> chuyeån hoùa naëng vaø khoâng keøm toan hoâ haáp.<br /> b) Giaûm tieâu thuï Oxy:<br /> Ñaûm baûo moâi tröôøng nhieät ñoä thích hôïp.<br /> Cung caáp Oxy aåm aám<br /> Cung caáp ñuû naêng löôïng (50 – 100 kcal/kg/ngaøy).<br /> c) Khaùng sinh: khi suy hoâ haáp keøm vôõ oái sôùm, nöôùc oái hoâi, meï soát tröôùc sanh<br /> hoaëc khoù phaân bieät giöõa vieâm phoåi vôùi caùc nguyeân nhaân khaùc. Choïn<br /> loaïi khaùng sinh phoå roäng.<br /> d) Thuoác hoã trôï hoâ haáp:<br /> Khí dung: Natrichlorure 0.9% hoaëc Salbutamol moãi 6 giôø, ñeå laøm loaõng<br /> ñaøm.<br /> Vaán ñeà<br /> CPAP laø phöông phaùp hoã trôï hoâ haáp coù hieäu quaû<br /> ôû treû sô sinh<br /> Caffein coù taùc duïng ngang baèng vaø ít taùc duïng<br /> phuï hôn Theophyllin trong ñieàu trò côn ngöng<br /> thôû sô sinh<br /> Chöùng côù cho thaáy khoâng neân söû duïng Caffein<br /> hay Theophyllin nhaèm muïc ñích phoøng ngöøa<br /> côn ngöng thôû ôû treû sô sinh non thaùng vì khoâng<br /> coù hieäu quaû<br /> <br /> Möùc ñoä chöùng côù<br /> I<br /> Cochrane 2000<br /> I<br /> Cochrane 2000<br /> I<br /> Cochrane 2000<br /> <br />