Suy nghĩ về công tác thuyết minh ở bảo tàng Hội An hiện nay

B¶n tin B¶o tån Di s¶n Sè 02(30)–2015<br /> <br /> Vµi suy nghÜ vÒ c«ng t¸c thuyÕt minh t¹i b¶o<br /> tµng ë héi an hiÖn nay<br /> <br /> <br /> Trên hành trình tham quan Đô thị kể đến sự đóng góp tích cực của công<br /> cổ Hội An - Di sản văn hóa thế giới, tác thuyết minh, giới thiệu tại bảo tàng.<br /> bên cạnh các điểm tham quan nổi tiếng: 1. Vai trò của công tác thuyết<br /> Chùa Cầu, các nhà cổ, hội quán thì bảo minh<br /> tàng là một điểm dừng chân hấp dẫn<br /> Theo định nghĩa của ngành Bảo<br /> cho những du khách muốn tìm hiểu,<br /> tàng học (museology), thuyết minh là<br /> khám phá về lịch sử văn hóa, phong tục<br /> “diễn giải” (giải thích hoặc làm rõ),<br /> truyền thống của mảnh đất cùng con<br /> trình bày những nội dung ẩn chứa bên<br /> người nơi đây.<br /> trong của một hiện vật, sưu tập hay sự<br /> Trong những năm qua, nhất là từ kiện lịch sử quan trọng nào đó. Trong<br /> khi Đô thị cổ Hội An được công nhận tiếng Anh, công tác thuyết minh được<br /> là Di sản Văn hóa Thế giới Hội An vào gọi là interpret (giải thích, làm sáng<br /> ngày 04/12/1999, các bảo tàng được tỏ), còn thuyết minh viên thì gọi<br /> đầu tư mạnh mẽ qua đó đáp ứng tốt nhu là interpreter. Với ý nghĩa trên thì sẽ<br /> cầu tham quan, nghiên cứu, học tập của không đúng khi chúng ta gọi công tác<br /> du khách trong và ngoài nước. Hiện thuyết minh là guiding và thuyết minh<br /> nay, trong Khu phố cổ Hội An có 4 bảo viên bảo tàng là local<br /> tàng chuyên đề: Lịch sử Văn hóa, Gốm guide hay museum guide.<br /> sứ Mậu dịch, Văn hóa Sa Huỳnh, Văn<br /> Trong Bảo tàng học, công tác<br /> hóa Dân gian. Hàng năm các bảo tàng<br /> thuyết minh là một trong sáu khâu công<br /> chuyên đề này đón hàng trăm ngàn lượt<br /> tác quan trọng bao gồm: nghiên cứu -<br /> khách, góp phần quảng bá tốt hình ảnh<br /> sưu tầm, trưng bày - thuyết minh và<br /> Di sản văn hóa Thế giới Hội An và đem<br /> kiểm kê - bảo quản.<br /> lại nguồn thu đáng kể cho Thành phố.<br /> Để nội dung trưng bày của bảo<br /> Một vài bảo tàng đã trở thành<br /> tàng đến được với du khách phải thông<br /> những địa chỉ quan trọng không thể bỏ<br /> qua công tác thuyết minh, tức là phải<br /> qua trong hành trình tham quan của du<br /> thông qua một chuỗi các kênh gồm:<br /> khách khi đến với Đô thị cổ Hội An:<br /> trưng bày, thuyết minh viên, thiết bị<br /> Bảo tàng Gốm sứ Mậu dịch, Bảo tàng<br /> nghe nhìn, các chương trình tài liệu. Vì<br /> Văn hóa Dân gian…<br /> vậy, để phục vụ tốt cho công tác hướng<br /> Có được thành công trên, ngoài dẫn khách tham quan, các bảo tàng phải<br /> những lợi thế của Bảo tàng như là được đầu tư công tác trưng bày, xây dựng cơ<br /> nằm trong tuyến tham quan Đô thị cổ sở vật chất, thiết bị kỹ thuật và một đội<br /> Hội An (lượng khách ổn định) cùng với ngũ thuyết minh viên chuyên nghiệp để<br /> việc được đầu tư, nâng cấp thì cần phải đảm trách một cách hiệu quả nhất phần<br /> nội dung trưng bày của bảo tàng mình.<br /> <br /> Trần Công Trung Vài suy nghĩ về công tác thuyết minh tại Bảo tàng ở Hội An hiện nay<br /> B¶n tin B¶o tån Di s¶n Sè 02(30)–2015<br /> Một thuyết minh viên bảo tàng Các bảo tàng ở Hội An là các bảo<br /> giỏi phải hội đủ các yếu tố: có chuyên tàng chuyên đề nhỏ, được thành lập vào<br /> môn nghiệp vụ phù hợp với công tác đầu những năm 90 của thế kỷ 20, trải<br /> bảo tàng, nhiệt tình, duyên dáng, có qua thời gian dài những mảng trưng<br /> chất giọng tốt, biết thể hiện cảm xúc bày của bảo tàng đã xuống cấp và<br /> của mình cho phù hợp với các chủ đề không còn phù hợp với xu thế trưng<br /> trưng bày liên quan đến lịch sử văn hóa, bày hiện đại. Mặc dù thời gian qua các<br /> truyền thống đấu tranh yêu nước, các sự bảo tàng được đầu tư nâng cấp nhưng<br /> kiện lịch sử trọng đại của đất nước hay hầu hết công tác trưng bày vẫn còn theo<br /> của các lãnh tụ cách mạng… Có như phương pháp trưng bày truyền thống<br /> vậy thuyết minh viên mới tạo nên được (trưng bày tĩnh). Trong số 4 bảo tàng<br /> ấn tượng sâu sắc trong lòng khách tham nằm trong phố cổ thì chỉ có Bảo tàng<br /> quan. Chính điều này đã góp một phần Văn hóa Dân gian là có không gian<br /> tích cực vào sự thành công chung của trưng bày động - phần trình diễn nghề.<br /> bảo tàng và giúp khẳng định tên tuổi, Đây cũng là điều hạn chế làm giảm sức<br /> chỗ đứng của bảo tàng. hấp dẫn của bảo tàng.<br /> 2. Thực trạng ở Hội An Phương tiện và ánh sáng phục<br /> Vấn đề vụ trưng bày của bảo tàng cũng chưa<br /> dễ nhận thấy là thực sự<br /> các bảo tàng tốt, điều<br /> hiện nay sử này cũng<br /> dụng những làm giảm<br /> tòa nhà không đi giá trị<br /> đúng tiêu và sức hút<br /> chuẩn theo của các bộ<br /> nguyên tắc sưu tập<br /> Bảo tàng học hiện vật<br /> nên gây khó trưng bày<br /> khăn cho cả tại bảo<br /> thuyết minh tàng.<br /> viên và khách Ngoài<br /> tham quan. Các ngôi nhà được sử dụng ra, đội ngũ thuyết minh viên tại bảo<br /> làm Bảo tàng ở Hội An hầu hết là các tàng ở Hội An còn hạn chế về nhiều<br /> ngôi nhà kiến trúc gỗ với nhiều gian mặt. Hiện nay, các bảo tàng nằm dưới<br /> trưng bày nằm tách biệt nhau, không sự quản lý của Phòng Bảo tàng trực<br /> gian loãng, không khép kín nên dễ làm thuộc Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di<br /> sao lãng sự chú ý của khách tham quan, sản Văn hóa Hội An. Nhân sự của<br /> nhất là những đoàn khách ở lứa tuổi phòng gồm 26 cán bộ chia làm 2 tổ:<br /> học sinh. Các phòng trưng bày có quá tổ nghiệp vụ và các tổ quản lý tại<br /> nhiều cửa ra vào sẽ làm phân tán sự tập điểm bảo tàng, di tích.<br /> trung theo dõi của khách tham quan. Trong số 26 cán bộ, nhân viên<br /> làm bảo tàng thì chỉ có 5 người tốt<br /> Trần Công Trung Vài suy nghĩ về công tác thuyết minh tại Bảo tàng ở Hội An hiện nay<br /> B¶n tin B¶o tån Di s¶n Sè 02(30)–2015<br /> nghiệp chuyên ngành đào tạo Bảo mua những tập ảnh, cuốn sách, đĩa<br /> tàng (02 đại học, 02 cao đẳng và 01 DVD có nội dung liên quan đến các<br /> Trung cấp) và trong 12 cán bộ trực, bộ sưu tập, hiện vật của bảo tàng.<br /> quản lý tại 4 tổ bảo tàng thì chưa có Nói đến thực trạng công tác<br /> ai qua đào tạo chuyên môn bảo tàng thuyết minh tại bảo tàng ở Hội An<br /> hoặc hướng dẫn viên, thuyết minh hiện nay không mang ý hạ thấp giá trị<br /> viên bảo tàng. Các cán bộ Bảo tàng mà là sự nhìn nhận thực tế về những<br /> chủ yếu thuyết minh dựa vào kiến hạn chế để qua đó chúng ta có được<br /> thức và kinh nghiệm được tích lũy cái nhìn tổng quan nhằm đề ra những<br /> qua quá trình làm việc lâu năm tại định hướng tốt, đề xuất những giải<br /> bảo tàng. pháp tốt phát huy hơn nữa công tác<br /> Một điều nữa là số lượng cán bộ này.<br /> làm việc tại bảo tàng ít (mỗi bảo tàng 3. Đề xuất giải pháp thực hiện<br /> chỉ có 03 hoặc 04 cán bộ) làm việc<br /> theo ca từ 7 giờ sáng đến 9 giờ tối, Để làm tốt hơn nữa công tác<br /> nhưng vừa tổ chức đón tiếp khách, thuyết minh bảo tàng, trước hết chúng<br /> kiểm soát vé, bảo vệ hiện vật, vừa ta cần phải chuyên nghiệp hóa hơn nữa<br /> thuyết minh trong một không gian đội ngũ thuyết minh viên.<br /> rộng đã làm ảnh hưởng rất lớn đến Trước hết Phòng Bảo tàng cần xây<br /> hiệu quả công tác thuyết minh cho du dựng “Tổ thuyết minh viên bảo tàng”<br /> khách. tập hợp những cán bộ bảo tàng có khả<br /> Cuối cùng là trình độ giao tiếp, năng thuyết minh. Sau đó hoàn thiện<br /> khả năng thuyết minh, hướng dẫn tập tài liệu tập hợp nội dung thuyết<br /> bằng ngoại ngữ của một số cán bộ minh 4 bảo tàng và tổ chức các buổi<br /> bảo tàng còn hạn chế nên việc truyền sinh hoạt chuyên đề để giới thiệu nội<br /> tải thông tin của bảo tàng đến với du dung, truyền đạt kĩ năng thuyết minh<br /> khách chưa đạt được hiệu quả cao. cho các cán bộ trong phòng.<br /> <br /> Bên cạnh đó, hiện nay các Mỗi thuyết minh viên cần tập<br /> phương tiện, thiết bị nghe nhìn hỗ trợ trung nghiên cứu chuyên sâu vào một<br /> thuyết minh tại 4 bảo tàng chưa được khía cạnh nào đó trong các lĩnh vực lịch<br /> đầu tư, các chương trình, tài liệu hỗ sử, văn hóa dân gian… để trở thành<br /> trợ thuyết minh cũng chưa thực sự đa một người có thể giúp đảm trách tốt<br /> dạng, phong phú. Ngoài việc phát công tác phổ biến tri thức khoa học của<br /> hành tờ gấp giới thiệu chung 4 bảo một bảo tàng.<br /> tàng thì hầu như chưa có một ấn Một điều nữa là các thuyết minh<br /> phẩm nào được biên soạn và phát viên phải tích cực học tập nâng cao<br /> hành. Chẳng hạn như ở một số bảo trình độ, khả năng giao tiếp thuyết minh<br /> tàng lớn trong nước và trên thế giới, bằng ngoại ngữ, bởi lẽ lượng khách đến<br /> khi du khách đến tham quan bảo tàng với các bảo tàng ở Hội An chủ yếu là<br /> thì sẽ được nhận miễn phí các ấn khách quốc tế.<br /> phẩm bản đồ tham quan, chỉ dẫn hay<br /> các tài liệu thuyết minh hoặc có thể<br /> Trần Công Trung Vài suy nghĩ về công tác thuyết minh tại Bảo tàng ở Hội An hiện nay<br /> B¶n tin B¶o tån Di s¶n Sè 02(30)–2015<br /> Ngoài ra, các bảo tàng cũng cần đặc biệt là các bảo tàng có phần trưng<br /> tập trung nâng cấp các mảng trưng bày bày di sản văn hóa phi vật thể<br /> phù hợp với xu thế hiện đại (kết hợp (Intangible cultural heritage section).<br /> trưng bày, trình diễn và phương tiện kĩ Ngoài ra, bảo tàng phải xây dựng một<br /> thuật, thiết kế ánh sáng phù hợp). Thiết website để giới thiệu về nội dung trưng<br /> lập một lối vào tham quan (entrance) bày, chương trình tham quan, ấn phẩm,<br /> và một lối ra (exist) riêng biệt nhau. thông báo các hoạt động khoa học, vui<br /> Nếu các phòng trưng bày liên hoàn với chơi liên quan đến bảo tàng và xây<br /> nhau thì sẽ tạo được sự tập trung rất lớn dựng một diễn đàn (forum) chung cho<br /> cho khách tham quan và thuyết minh những người yêu thích bảo tàng cùng<br /> viên sẽ cảm thấy thoải mái hơn khi tác tham gia tranh luận và đóng góp ý kiến.<br /> nghiệp. Thiết nghĩ rằng, để làm tốt hơn nữa<br /> Về kỹ thuật, các bảo tàng cần bổ công tác thuyết minh cần phải mạnh<br /> sung thiết bị nghe nhìn hỗ trợ thuyết dạn thay đổi ngay từ bây giờ. Trước hết<br /> minh. Đó là hệ thống loa tay, thiết kế là tranh thủ nguồn kinh phí tập trung<br /> và điều chỉnh âm thanh cho thích hợp đầu tư nâng cấp trưng bày, tăng cường<br /> với các phòng trưng bày. Ở một số gian công tác marketing, quảng bá hình ảnh<br /> bảo tàng cùng với việc nỗ lực xây dựng<br /> trưng bày quan trọng cần trang bị thêm<br /> và đào tạo một đội ngũ thuyết minh<br /> thiết bị hỗ trợ là một máy vi tính có cài viên đủ tiêu chuẩn. Có như vậy mới<br /> sẵn chương trình thuyết minh kèm theo khẳng định được vị thế của bảo tàng<br /> phim ảnh để những khách tham quan đi góp phần quảng bá tốt di sản văn hóa<br /> lẻ có thể tự điều khiển và nghe chương thế giới Hội An đến với bạn bè, du<br /> trình thuyết minh ở phần trưng bày đó, khách trong và ngoài nước♦<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Trần Công Trung Vài suy nghĩ về công tác thuyết minh tại Bảo tàng ở Hội An hiện nay<br />