Tắc ống dẫn trứng ở bệnh nhân vô sinh thứ phát tại Bệnh viện Từ Dũ

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TẮC ỐNG DẪN TRỨNG Ở BỆNH NHÂN VÔ SINH THỨ PHÁT<br /> TẠI BỆNH VIỆN TỪ DŨ<br /> Huỳnh Nguyễn Khánh Trang*, Nguyễn Duy Hoàng Minh Tâm*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu: khảo sát tỷ lệ vô sinh thứ phát do tắc ống dẫn trứng (TODT).<br /> Phương pháp: nghiên cứu cắt ngang trên 400 phụ nữ đến khám vì vô sinh thứ phát tai bệnh viện Phụ<br /> sản Từ Dũ (TpHCM) từ 01/2006 đến 01/2007.<br /> Kết quả: Tỷ lệ vô sinh do TODT chiếm 50%. Phụ nữ có tiền căn nạo hút thai có nguy cơ bị TODT<br /> 2,14 lần phụ nữ chưa nạo (OR=2,14, KTC 95% 1,37-3,33, p=0,001). Tiền căn đặt vòng có ảnh hưởng<br /> khoảng 2,29 lần (OR=2,29, KTC 95% 1,10-4,78, p=0,026). Không thấy mối liên quan giữa nơi ở, học vấn về<br /> mức sống, tiền căn mổ lấy thai, nơi mổ, số lần nạo thai, cũng như tuổi thai khi nạo và nơi nạo với vô sinh<br /> thứ phát do TODT.<br /> Kết luận: Tỷ lệ vô sinh thứ phát do TODT chiếm 50%. Nạo hút thai có liên quan vô sinh thứ phát do<br /> TODT.<br /> Từ khoá: vô sinh thứ phát, tắc ống dẫn trứng<br /> <br /> ABSTRACT<br /> SECONDARY TUBAL INFERTILITY IN THE TU DU MATERNITY HOSPITAL<br /> IN HOCHIMINH CITY<br /> Huynh Nguyen Khanh Trang, Nguyen Duy Hoang Minh Tam<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 – Supplement of No 1 - 2008: 171 - 174<br /> Study objective- The aim was to determine the incidence of secondary tubal infertility.<br /> Design- This was a cross sectional study which survey at 400 case were women with secondary<br /> infertility. in the Tu Du Maternity Hospital in Hochiminh city from January 2006 to January 2007.<br /> Main results- The incidence of secondary tubal infertility is 50%. A history of induced abortion was<br /> found to be a strong risk factor for secodary ihfertility (adjusted OR= 2.14 (KTC 95%1.37-3.33, p=0.001) in<br /> comparison with others). A history of the devices uterines was found may be a risk factor for secodary tubal<br /> infertility (adjusted OR OR=2.29, KTC 95% 1.10-4.78, p=0.026) in comparison with others). Habit,<br /> education, socio-economic, history of cesarean, age of foetus at abortion and the person who realized the<br /> operation didn’t influence on the rate of secondary tubal infertility.<br /> Conclusion- The incidence of secondary tubal infertility is 50%. A history of induced abortion was<br /> found to be a strong risk factor for secodary ihfertility.<br /> Key words: secondary infertility, secondary tubal infertility<br /> trứng thì phức tạp, tốn kém và ít có hiệu quả.<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Điều trị nội khoa chỉ có thể giải quyết 8-10%<br /> Vô sinh có thể có nguyên nhân từ chồng<br /> trường hợp, số còn lại cần thiết phải điều trị<br /> cũng như vợ hay cả hai. Vô sinh do tắc ống dẫn<br /> phẫu thuật. Những phương pháp điều trị phẫu<br /> trứng chiếm khoảng 40% trong số vô sinh do<br /> thuật vòi trứng có tỷ lệ thành công chỉ khoảng<br /> người vợ(9,8,2,4). Điều trị vô sinh do tắc ống dẫn<br /> 30%(4). Một số nghiên cứu cho thấy ngoài những<br /> * Bộ môn Phụ Sản ĐHYD tp HCM<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> 1<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> bệnh lý nhiễm qua đường sinh dục đưa đến<br /> viêm vùng chậu, dẫn đến TODT, việc can thiệp<br /> thủ thuật trong buồng tử cung cũng có thể ảnh<br /> hưởng đến TODT. Dùng dụng cụ tử cung<br /> (DCTC) tránh thai là một trong những lựa chọn<br /> hàng đầu hiện nay tại Việt Nam(10). Viêm nhiễm<br /> sinh dục dưới không kiểm soát trên người có<br /> dùng DCTC có thể liên quan viêm nhiễm lòng tử<br /> cung(6). Naọ phá thai cũng còn chiếm tỉ lệ cao<br /> hiện nay, Việt Nam có tỉ lệ nạo hút thai cao ở<br /> khu vực Đông Nam Á và hàng thứ 3 trên thế<br /> giới. Đặc biệt nhóm tuổi vị thành niên chiếm đến<br /> 20% là điều rất đáng quan tâm vì tương lai sản<br /> khoa rất dài(8,10). Tỷ lệ này tính chung khoảng<br /> 24,8%(10). Bên cạnh đó, tỷ lệ mổ lấy thai có xu<br /> hướng ngày càng gia tăng trên thế giới và cả ở<br /> Việt Nam, tại bệnh viện Từ Dũ ghi nhận khoảng<br /> 40%(5). Để tìm hiểu tỷ lệ tắc ống dẫn trứng ở<br /> bệnh nhân vô sinh thứ phát do TODT, chúng tôi<br /> tiến hành nghiên cứu “Tắc ống dẫn trứng ở bệnh<br /> nhân vô sinh thứ phát tại bệnh viện Từ Dũ”.<br /> <br /> chuẩn loại trừ: Tiền căn phẫu thuật vùng bụng<br /> (không kể mổ sanh), tiền căn lao vùng bụng,<br /> sinh dục, lạc nội mạc tử cung, vô sinh do<br /> không phóng noãn, có bất thường như u<br /> buồng trứng, u xơ tử cung.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> <br /> Bảng 1. Đặc điểm dân số nghiên cứu<br /> <br /> 1. Xác định tỉ lệ TODT ở bệnh nhân vô sinh<br /> thứ phát tại bệnh viện Từ Dũ<br /> 2. Tìm mối liên quan giữa vô sinh thứ do<br /> TODT với: nạo hút thai, đặt DCTC, mổ lấy thai<br /> <br /> Chúng tôi tiến hành khảo sát dẫn đường 30<br /> trường hợp, có 12 trường hợp TODT, chiếm 40%<br /> <br /> Z 21−α<br /> <br /> (1-P)P / d 2 với độ tin cậy<br /> <br /> Z 1−α = 1,96.<br /> <br /> Chọn P = 40%. Độ chính<br /> <br /> Cỡ mẫu: n =<br /> 95% nên<br /> <br /> 2<br /> <br /> xác là: 5% tức d = 0,05. Tính ra mẫu tối thiểu cần<br /> lấy là n = 385.<br /> Tiêu chuẩn chẩn đóan: phụ nữ vô sinh thứ<br /> phát đến điều trị tại khoa Hiếm muộn, TODT<br /> được xác định với chụp HSG, nếu có tắc cả 2<br /> ODT sẽ được tiến hành nội soi ổ bụng để giải<br /> quyết nguyên nhân.<br /> Kết quả được xử lý với phần mềm thống kê<br /> Stata 6.0.<br /> <br /> KẾT QUẢ<br /> Đặc điểm<br /> TODT<br /> <br /> Tuổi<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP – ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu cắt ngang với dân số<br /> mục tiêu là phụ nữ ≤ 35 tuổi được chẩn đoán<br /> hiếm muộn. Thời gian từ 01/2006 đến 01/2007.<br /> Mẫu chọn theo phương pháp chọn mẫu tuần<br /> tự, tất cả các phụ nữ ≤ 35 tuổi được chẩn đoán<br /> hiếm muộn thứ phát, có đầy đủ xét nghiệm của<br /> một cặp vô sinh (tinh trùng chồng bình thường).<br /> Dữ kiện thu thập qua bảng câu hỏi, tình trạng<br /> TODT ghi nhận qua xét nghiệm HSG (HysteroSaphilgo-graphy: chụp buồng tử cung – vòi<br /> trứng có cản quang) và nội soi.<br /> <br /> Tiêu chuẩn chọn mẫu<br /> Phụ nữ tuổi ≤ 35, không bị tâm thần, điều trị<br /> tại khoa Hiếm muộn, chồng có tinh dịch đồ bình<br /> thường, đồng ý tham gia nghiên cứu. Tiêu<br /> <br /> Sản<br /> 2 Phụ Khoa<br /> <br /> 2<br /> <br /> Học vấn<br /> <br /> Kinh tế<br /> <br /> Tiền căn sanh<br /> Tiền căn đặt vòng<br /> Tiền căn nạo thai<br /> <br /> DTH*<br /> 2 bên<br /> 1 bên<br /> không tắc<br /> < 25<br /> 25 -29<br /> 30 - 35<br /> Mù chữ<br /> Tiểu học<br /> Trung học<br /> Đại học<br /> Khó khăn<br /> Đủ ăn<br /> Dư<br /> Sanh thường<br /> Mổ<br /> Chưa con**<br /> Có<br /> Không<br /> Có<br /> Không<br /> <br /> N (%)<br /> 200 (50,0)<br /> 10 (2,5)<br /> 190 (47,5)<br /> 22 (5,5)<br /> 91 (22,8)<br /> 287 (71,7)<br /> 10 (2,5)<br /> 50 (12,5)<br /> 304 (76,0)<br /> 36 (9,0)<br /> 15 (3,7)<br /> 321 (80,3)<br /> 64 (16,0)<br /> 217 (54,25)<br /> 112 (28,0)<br /> 71 (21,75)<br /> 39 (9,75)<br /> 361 (90,25)<br /> 122 (30,5)<br /> 278 (69,5)<br /> <br /> Chú thích: *TODT: tắc ống dẫn trứng; DTH: dịch<br /> tễ học. ** Chưa con, nhưng đã từng có thai và nạo<br /> hút thai<br /> Nhận xét: Tỉ lệ TODT là 50% trong đó đa số<br /> 71,7% tuổi từ 30- 35, học vấn trung học chiếm<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> 76%, kinh tế đủ ăn 80,3%, tiền căn đặt vòng chỉ<br /> 9,75%, tiền căn nạo phá thai chiếm 30,5%.<br /> Bảng 2. Tỉ lệ TODT liên quan các yếu tố mổ sanh,<br /> nạo thai, đặt vòng<br /> TO DT*<br /> C<br /> K<br /> 33<br /> 23<br /> 168<br /> 176<br /> 75<br /> 47<br /> 125<br /> 153<br /> 12<br /> 1<br /> 16<br /> 10<br /> <br /> Đặc điểm<br /> Sanh mổ<br /> Nạo hút thai<br /> Đặt vòng > 7 năm<br /> <br /> C<br /> K<br /> C<br /> K<br /> C<br /> K<br /> <br /> p<br /> 0,44<br /> 0,02<br /> 0,04<br /> <br /> TODT: Tắc ống dẫn trứng. C: có; K: không<br /> Nhận xét: sanh mổ không có sự khác biệt,<br /> nạo hút thai (p=0,02) và đặt DCTC hơn 7 năm<br /> (p=0,04) có sự khác biệt có ý nghĩa.<br /> Bảng 3. Phân tích đơn biến các yếu tố liên quan TODT<br /> Đặc điểm<br /> Trình độ<br /> Mức sống<br /> Sanh mổ<br /> Đặt vòng<br /> Nạo thai<br /> Số lần nạo<br /> <br /> OR<br /> 1,9<br /> 1,43<br /> 1,25<br /> 2,07<br /> 1,95<br /> 1,95<br /> <br /> KTC 95%<br /> 0,48-7,61<br /> 0,83-2,46<br /> 0,67-2,37<br /> 0,96-4,68<br /> 1,23-3,09<br /> 0,84-4,6<br /> <br /> p<br /> 0,36<br /> 0,19<br /> 0,44<br /> 0,04<br /> 0,00<br /> 0,06<br /> <br /> Nhận xét: khi phân tích đơn biến ghi nhận<br /> tiền căn nạo phá thai có nguy cơ gấp 1,95 lần<br /> (KTC 95% (1,23-3,09), p=0,00).<br /> <br /> BÀN LUẬN<br /> Trong nghiên cứu có 400 trường hợp thỏa<br /> tiêu chuẩn chọn mẫu, có 50% trường hợp TODT,<br /> tỷ lệ này không cao so với so với 40% trong y<br /> văn(9,7). Có thể trong nhóm nghiên cứu đối tượng<br /> có chọn lọc hơn với vô sinh chủ yếu là từ phía<br /> vợ. Tuy nhiên cũng cần có những nghiên cứu từ<br /> nhiều trung tâm khác nhau với mẫu có tính đại<br /> diện hơn để có thể phản ánh đúng tình trạng vô<br /> sinh do TODT.<br /> Số trường hợp có tiền căn đặt vòng có 39<br /> trường hợp chiếm khoảng 9% trong tổng số<br /> trường hợp nghiên cứu. Nghiên cứu ghi nhận<br /> tiền căn đặt vòng có liên quan TODT với nguy<br /> cơ khoảng 2,07 lần (KTC 95% 1,26-4,68), p=0,045.<br /> Trong đó yếu tố thời gian đặt vòng ghi nhận<br /> có liên quan nhiều, với khoảng thời gian ghi<br /> nhận có thể có nguy cơ trong nghiên cứu là 7<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> năm. Tuy nhiên trong một số nghiên cứu trên<br /> thế giới chưa ghi nhận nguy cơ vô sinh liên quan<br /> rõ với tiền căn đặt vòng. Việc có đặt vòng có thể<br /> gây nên phản ứng tiết dịch nhiều, với điều kiện<br /> và ý thức vệ sinh sinh hoạt cũng như môi trường<br /> sống (nguồn nước chẳng hạn) có thể là nguyên<br /> nhân gây viêm nhiễm sinh dục. Các viêm nhiễm<br /> sinh dục do moat số tác nhân như Gonococcus,<br /> Chlamydia với mức độ nhiều và kéo dài có thể<br /> mới là nghuyên nhân trực tiếp gây viêm dính là<br /> tắc nghẽn sự thông thương của đường sinh<br /> dục(8,7). Nghiên cứu của chúng tôi chưa thể lý<br /> giải được vấn đề này do mẫu có giới hạn và thời<br /> gian nghiên cứu ngắn.<br /> Giả thuyết cho rằng sợi dây trong DCTC có<br /> dây như là bậc thang cho vi trùng di chuyển<br /> ngược dòng vào lòng tử cung đđược Tatum và<br /> cộng sự chứng minh khi nghiên cứu về vi trùng<br /> học(6). Tatum nhận thấy hầu hết nguy cơ gia tăng<br /> của bệnh lý viêm nhiễm vùng chậu ở những<br /> người đang sử dụng DCTC có thể xảy ra sau đặt<br /> DCTC từ 1 đđến 4 tháng(6). Tại Mỹ, từ 1976 –<br /> 1978, trong 2566 trường hợp có đặt DCTC, có<br /> quan hệ một vợ, một chồng không ghi nhận<br /> bệnh lý phụ khoa có 675 trường hợp có viêm<br /> vùng chậu(8).<br /> Khi so sánh hai tỷ lệ nạo phá thai của nhóm<br /> có và không có TODT (37,5% và 23,5%), tỉ lệ<br /> TODT ở nhóm có nạo phá thai gấp 2,14 lần (KTC<br /> 95% (1,37-3,33), p=0,001). Giải thích cho sự tương<br /> quan giữa nạo hút thai với vô sinh sau nạo hút<br /> thai nhiều nghiên cứu tìm thấy sự liên quan giữa<br /> viêm nhiễm sinh dục như do Chlamydia chẳng<br /> hạn trước hoặc sau khi có nạo hút thai, tuy nhiên<br /> trong nghiên cứu của chúng tôi không thực hiện<br /> được sự tầm soát Chlamydia(1,2,4). Nghiên cứu của<br /> Phùng Huy Tuân năm 2000 ghi nhận nguy cơ<br /> nạo phá thai làm tăng 2,5 lần tỉ lệ vô sinh thứ<br /> phát do TODT(5).<br /> Tại Việt Nam, tuy nạo hút thai được xem<br /> hợp pháp nhưng vẫn còn không ít những nơi<br /> cung cấp dịch vụ với chất lượng chưa đảm bảo.<br /> Bên cạnh đó kỹ thuật cũng nhưng việc quản lý<br /> nhiễm khuẩn khi thực hiện thủ thuật nạo phá<br /> <br /> 3<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> thai cũng có ảnh hưởng quan trọng đến tỉ lệ<br /> viêm nhiễm sinh dục, có thể ảnh hưởng đến khả<br /> năng sinh sản(10).<br /> Hạn chế là nghiên cứu thực hiện trong một<br /> cộng đồng là bênh viện nên tính đại diện của<br /> mẫu giới hạn nhiều. Tuy nhiên trong moat<br /> chứng mực nhất định do việc tiến hành nghiên<br /> cứu thực hiện ở những đối tượng can có sự can<br /> thiệp với những kỹ thuật như chụp HSG, phẫu<br /> thuật nội soi. Nhóm nghiên cứu đa số là các<br /> bệnh nhân tại thành phố cũng là một giới hạn.<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Qua nghiên cứu 400 trường hợp vô sinh<br /> thứ phát tại bệnh viện Từ dũ tỉ lệ TODT chiếm<br /> 50% và tiền căn nạo hút thai là tăng nguy cơ<br /> gấp 1,95 lần.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6<br /> 7<br /> 8<br /> <br /> 9<br /> <br /> 10<br /> <br /> Berislas M. B(1971),“Late somatic sequelae: the delayed<br /> complications of induced abortion”, Lancet 2, pp. 619-621.<br /> Đại học Y Dược, Bộ môn Phụ sản (2006), "Vô sinh", Sản<br /> Phụ Khoa, Nxb Tp Hồ Chí Minh, tr. 1027-1040.<br /> Huỳnh Nguyễn KhánhTrang (2003), “ Các yếu tố ảnh<br /> hưởng hành vi quan hệ tình dục ở học sinh cấp 3 tại thành<br /> phố Hồ Chí Minh”, Luận án tiến sĩ chuyên ngành Sản Phụ<br /> Khoa, tr. 5-8<br /> Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Nguyễn Song Nguyên, Hồ<br /> Mạnh Tường, Vương Ngọc Lan (1999), “Tổng quan về<br /> hiếm muộn và vô sinh”, Hiếm muộn – vô sinh và kỹ thuật hỗ<br /> trợ sinh sản, Bệnh viện Phụ Sản Từ Dũ, tr 1-22<br /> Phùng Huy Tuân (2000), “Mối liên quan giữa nạo phá thai và vô<br /> sinh thứ phát”, Hội nghị Khoa học công nghệ Bệnh viện Phụ Sản Từ<br /> Dũ năm 2000, Bệnh viện Phụ Sản Từ Dũ, tr 19-29<br /> Tatum and al (1975). The intrauterine device and<br /> endometric inflammatory disease.<br /> Thompson W (1983), “The epidemiology of salpingitis”,<br /> Fertility and Sterility, pp. 163-173.<br /> Trichopoulos D., Handanos N., Danezis J., Kalandidi A,<br /> Kalapothaki V (1976), "Induced abortion and Secondary<br /> infertility", British Journal of Obstetrics and Gynecology, Vol<br /> 83, pp. 645-650.<br /> Tzonou A., Hsieh CC, Trichopoulos D et al, (1993),<br /> "Induced abortions, miscarriages, and tobaco smoking as<br /> risk factors for secondary infertility", Journal of<br /> Epidemiology and Community Health. Vol 47., pp. 36-39.<br /> Ủy ban QGDS và KHHGĐ (2000), Nạo thai: Tình hình, các<br /> yếu tố tác động và giải pháp, Nxb Thống kê Hà Nội, tr 1422.<br /> <br /> Sản<br /> 4 Phụ Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Phụ bản Số 1 * 2008<br /> <br /> Sản Phụ Khoa<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> 5<br /> <br />