Tái cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam: Vấn đề và định hướng những giải pháp cơ bản

Chia sẻ: Nguyễn Thị Hiền Phúc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự phát triển lành mạnh của HTTC là một nhân tố thiết yếu đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, nâng cao khả năng cạnh tranh của nền kinh tế, và góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung bài viết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tái cấu trúc hệ thống tài chính Việt Nam: Vấn đề và định hướng những giải pháp cơ bản

Tái c u trúc h th ng tài chính Vi t Nam: V n và nh hư ng nh ng gi i pháp cơ b n1 TS Võ Trí Thành, Phó vi n trư ng CIEM, TS Lê Xuân Sang, Trư ng ban, Ban Chính sách kinh t vĩ mô, CIEM H th ng tài chính (HTTC), v i c trưng là là s hi n di n c a các nh ch tài chính và th trư ng tài chính (TTTC) (bao g m th trư ng ti n t , th trư ng tín d ng - ngân hàng, th trư ng ch ng khóan (th trư ng c phi u, th trư ng trái phi u)), có vai trò quan tr ng trong huy ng và phân b có hi u qu các ngu n v n trong n n kinh t . S phát tri n lành m nh c a HTTC là m t nhân t thi t y u m b o n nh kinh t vĩ mô, nâng cao kh năng c nh tranh c a n n kinh t , và góp ph n thúc y tăng trư ng kinh t b n v ng. Công cu c i m i b t u t năm 1986 ã thay i áng k di n m o t nư c Vi t Nam. N n kinh t Vi t Nam ã và ang chuy n i t cơ ch k ho ch hóa t p trung sang cơ ch th trư ng và h i nh p sâu r ng hơn vào n n kinh t th gi i nói chung và HTTC toàn c u nói riêng. Các th ch , nh ch và c u thành th trư ng tài chính cũng t ng bư c ư c hình thành, c i cách theo nguyên t c th trư ng, h i nh p. Trong b i c nh kh ng ho ng tài chính và suy thoái kinh t t i nhi u nư c trên th gi i và suy gi m tăng trư ng kinh t trong nư c chưa ch m d t, cùng v i m c l m phát cao, r i ro tài chính – ti n t gia tăng, v n ti p t c c i cách, tái c u trúc HTTC Vi t Nam càng tr nên b c thi t. Quí 1/2012 Th tư ng Chính ph ã phê duy t án Tái cơ c u h th ng ngân hàng (v i m t s n i dung ã và ang ư c th c hi n), Chi n lư c phát tri n TTCK Vi t Nam giai o n 2011-2020 và ban hành Ch th v vi c thúc y ho t ng và tăng cư ng công tác qu n lý, giám sát th trư ng ch ng khoán. Các văn b n này ã ưa ra m t h th ng các gi i pháp nh m ki n toàn, phát tri n, và gi m thi u r i ro HTTC Vi t Nam. V i cách ti p c n phát tri n HTTC như m t ch nh th (k c giác giám sát), d a trên kinh nghi m qu c t cùng các ch thuy t phát tri n HTTC hi n i, bài vi t này ánh giá m t cách khái quát các h n ch , r i ro c a HTTC Vi t Nam. Trên 1 Bài trình bày t i Di n àn kinh t mùa xuân 2012: “Kinh t Vi t Nam năm 2012: Kh i ng m nh m quá trình tái cơ c u n n kinh t ” ( ăng t i Trang ch c a U ban Kinh t c a Qui c h i: URL: http://ecna.gov.vn/ct/ht/Lists/HoiThao/View_Detail.aspx?ItemID=18 1 cơ s ó, bài vi t xu t nh ng nh hư ng gi i pháp cơ b n, ch y u b khuy t cho n i dung ư c nêu trong 2 án nh m thúc y HTTC Vi t Nam phát tri n lành m nh, óng góp h u hi u cho phát tri n kinh t t nư c trong b i c nh m i. I. B c tranh phát tri n và nh ng y u kém, r i ro c a h th ng tài chính Vi t Nam Trong quá trình c i cách nh hư ng th trư ng và h i nh p kinh t qu c t , HTTC Vi t Nam ã t ng bư c phát tri n, th hi n trên các phương di n ch y u sau. • Các b ph n c u thành cơ b n c a TTTC ư c hình thành. Th trư ng ti n t , th trư ng trái phi u và th trư ng c phi u cùng các lo i công c tài chính hay gi y t có giá, ã d n tr nên quen thu c v i công chúng. Nhi u nh ch trung gian m i như công ty ch ng khoán, công ty tài chính, công ty b o hi m nhân th , qu u tư,... ư c thành l p, trong ó m t s ho t ng tương i năng ng và hi u qu . • HTTC và TTTC bư c u t o ti n cho vi c th c hi n t t vai trò, ch c năng c a mình. Th trư ng ti n t t ng bư c phát tri n, hoàn thi n theo hư ng th Ngân hàng Nhà nư c (NHNN) chuy n sang áp trư ng, là m t cơ s quan tr ng d ng có hi u qu hơn các công c ti n t , th c thi linh ho t chính sách ti n t . Th trư ng ch ng khoán ã có nh ng óng góp ban u, d u còn chưa l n, trong vi c huy ng các ngu n v n dài h n cho n n kinh t . c bi t, h th ng ngân hàng có nh ng thay i theo hư ng tích c c, ngày càng có vai trò trung gian l n hơn trong huy ng và phân b các ngu n v n. H th ng ngân hàng bư c u ti p c n v i m t s hình th c kinh doanh hi n i, theo thông l qu c t . Chính sách tín d ng i x ngày càng bình ng hơn i v i thành ph n kinh t ngoài nhà nư c. Tín d ng cho khu v c doanh nghi p nhà nư c (DNNN) có xu hư ng gi m d n, trong khi ó tín d ng cho khu v c tư nhân ngày càng tăng. Khu v c ngân hàng có v n u tư nư c ngoài tăng s hi n di n, v i hình th c, ph m vi ho t ng tài chính ngày càng a d ng và phát tri n. M c tích t c a các ngân hàng nhà nư c gi m (m c d u còn cao), v i v n ch s h u ngày càng tăng. M t s ngân hàng thương m i nhà nư c ã b t u c ph n hóa (m t ph n), góp ph n thu hút ngu n v n và nâng cao năng l c qu n tr . • HTTC d n ư c v n hành trong khung kh pháp lý ngày càng hoàn thi n, mang tính th trư ng hơn, bư c u k t h p ư c kinh nghi m qu c t v i tình hình c th Vi t Nam. Các nguyên t c qu n lý tài chính tiên ti n và chu n m c qu c t v tính minh b ch, k toán, ki m toán, giám sát,... ã và ang ư c th ch hoá và ng d ng trong th c t . Các chính sách qu n lý, phát tri n TTTC cũng t ng bư c ư c hoàn thi n. • Ch c năng, nhi m v c a các cơ quan qu n lý HTTC và TTTC (như NHNN, B Tài chính, trong ó có y ban Ch ng khoán Nhà nư c) ã ư c th ch hoá. 2 S ph i h p gi a các cơ quan qu n lý HTTC và TTTC cũng như v i các b ngành liên quan trong x lý các v n tác nghi p phát sinh tr nên ch t ch hơn. Cùng v i ó, h th ng giám sát cũng ã hình thành và có bư c phát tri n nh t nh, ho t ng theo mô hình giám sát theo nh ch hay theo chuyên ngành2. Tuy ã có nh ng bư c ti n tích c c, song nhìn t ng th HTTC Vi t Nam v n nh ng n c thang phát tri n ban u, còn ch a ng nhi u r i ro không th xem thư ng. n nay, TTTC Vi t Nam t trình phát tri n còn th p, năm 2011 ng th h ng 50 trên 60 TTTC phát tri n nh t ư c x p h ng theo ánh giá c a Báo cáo Ch s Phát tri n tài chính 2011 c a Di n àn Kinh t th gi i (WEF 2011). Xét theo t ng ch s tài chính, trình phát tri n v lư ng c a h th ng ngân hàng Vi t Nam ã t g n m c trung bình, k c các ch s d ch v ngân hàng; trong khi ó, x p h ng v th trư ng ch ng khoán Vi t Nam tương i th p. Khu v c d ch v ngân hàng Vi t Nam ư c ánh giá khá t t v hi u qu ho t ng và sâu tài chính. Tuy nhiên, t tr ng s h u nhà nư c quá cao là y u t “gi m thi u” hi u qu ho t ng và qu n tr c a toàn ngành ngân hàng (B ng 1). So sánh chung toàn c u cho th y, môi trư ng th ch , kinh doanh c a Vi t Nam và trình phát tri n các th trư ng c u thành TTTC Vi t Nam còn kém phát tri n, c bi t là các chu n m c v qu n tr công ty, bao g m chu n m c ki m toán và báo cáo tài chính (m c và hi u l c áp d ng), hi u qu ho t ng c a H i ng qu n tr , b o v l i ích c ông thi u s /nhà u tư (B ng 1). B ng 1: X p h ng trình phát tri n tài chính Vi t Nam theo m t s ch tiêu ch n l c, 2011 Các ch s Th h ng (trong 60 TTTC ư c x p h ng) 1. Môi trư ng th ch 48 T do hóa tài chính 48 Qu n tr công ty 54 Trong ó: + Áp d ng và hi u l c các chu n m c v ki m toán và báo cáo tài chính + Hi u qu H i ng qu n tr 59 49 2 Theo ó, Ngân hàng Nhà nư c (NHNN) giám sát các ho t ng ngân hàng - ti n t ), B Tài chính giám sát th trư ng b o hi m (V B o hi m)), th trư ng ch ng khoán ( y ban Ch ng khoán Nhà nư c), các ho t ng c a các cơ quan/doanh nghi p thu c B (Thanh tra B Tài chính ); bên c nh ó, y ban Giám sát Tài chính qu c gia có ch c năng tư v n, giúp Chính ph trong i u hành giám sát h th ng tài chính. 3 + B o v l i ích c Hi u l c h p ông thi u s 43 ng 41 2. Môi trư ng kinh doanh 53 Nhân l c 57 Thu 55 H t ng 37 Chi phí kinh doanh 51 n nh tài chính 53 n nh ti n t 43 n nh h th ng ngân hàng 36 R i ro kh ng ho ng n công 52 4. D ch v tài chính ngân hàng 29 Ch s dung lư ng (các ch s GDP) Ch s hi u qu sâu tài chính so v i 20 27 Trong ó, +Ch s l i nhu n toàn ngành 12 +Chi phí ngân hàng 2 +S h u nhà nư c trong ngân hàng 51 Công khai thông tin tài chính 40 5. D ch v tài chính phi ngân hàng 48 H at ng IPO 49 Ho t ng M&A 46 B o hi m 43 Ch ng khoán 33 6. Th trư ng tài chính 49 Phát tri n th trư ng c phi u 49 Phát tri n th trư ng trái phi u 42 7. Ti p c n tài chính 30 Ngu n: Trích lư c t WEF (2011). Ngoài nh ng y u kém, r i ro c a t ng th trư ng c u thành s ư c ch ra dư i ây, giám sát tài chính – m t y u t mang tính s ng còn i v i s v n hành, phát tri n th trư ng – v n còn không ít b t c p. 4 1. Các cơ quan giám sát (NHNN, UBCKNN và Gíam sát B o hi m) v a th c hi n ch c năng c p phép, ban hành cơ ch - chính sách, v a th c hi n ch c năng hư ng d n, tri n khai th c hi n cơ ch chính sách và kiêm luôn vai trò ki m tra, thanh tra, giám sát ho t ng c a các nh ch tài chính. i u này d d n t i xung t v l i ích, hi u qu và hi u l c giám sát không cao. c bi t, hi n v n chưa có m t cơ quan giám sát tài chính vĩ mô có th m quy n và năng l c b máy có th c nh báo, ngăn ng a và x lý h u hi u các lo i r i ro c a HTTC t nư c. i u này có liên quan n b n ch t c a mô hình giám sát tài chính Vi t Nam. B n thân v th pháp lý y u còn kém so v i nh ng “tr ng trách” ư c giao c a Uy ban Giám sát tài chính qu c gia (UBGSTCQG) cũng là nhân t khi n s ph i k t h p thi u ch t ch gi a các cơ quan qu n lý, giám sát HTTC và TTTC. 2. Vi c th c hi n giám sát trên cơ s r i ro, giám sát an toàn vĩ mô còn y u kém; ch y u thiên v giám sát tuân th . Giám sát v n chưa bao quát ư c ho t ng c a các t p oàn kinh t , nh t là t p oàn tài chính (c chính th c l n phi chính th c) trong nư c, các t p oàn xuyên qu c gia. Giám sát các r i ro s h u chéo (gi a các ngân hàng, các nh ch tài chính, t p oàn, t ng công ty) y u do thi u minh b ch, công khai, c bi t do thi u s ph i k t h p, liên thông trong giám sát toàn b HTTC. 3. Hi n cũngcòn thi u khuy t các công c ph c v cho giám sát an toàn vĩ mô và giám sát an toàn vi mô, nh t là i v i giám sát d a trên r i ro. Các mô hình phân tích nh lư ng, d báo, ki m nh (như Mô hình C nh báo s m kh ng ho ng (EWS), Ki m nh kh năng ch u ng các cú s c tài chính – ti n t (ST), Giá tr có th t n th t (VaR) cho c HTTC và cho t ng nh ch tài chính/danh m c u tư chưa ư c phát tri n và thi u th nghi m. Khác bi t gi a các tiêu chu n an toàn ho t ng, k toán và ki m toán c a Vi t Nam v i tiêu chu n, thông l c a qu c t còn áng k . i u này khi n vi c áp d ng các ch tiêu an toàn ho t ng tài chính (ví d , tiêu chu n n x u) không mang l i k t qu như ý mu n; gây ra m t s khó khăn khi th c hi n giám sát các t ch c tài chính qu c t có ho t ng t i Vi t Nam. 4. B n thân các cơ quan thanh tra giám sát tài chính còn h n ch , c trên phương di n k thu t l n ngu n nhân l c. n nay, công ngh thu th p, x lý thông tin ph c v cho ho t ng giám sát t xa còn l c h u; trong khi ó, hi u qu ho t ng giám sát tài chính l i ph thu c nhi u v kh năng thu th p thông tin, nh t là có ư c m t h th ng thông tin qu n lý có kh năng c p nh t thông tin t cơ s n cơ quan giám sát m t cách nhanh chóng và chính xác. Ch t lư ng ngu n nhân l c giám sát còn b t c p so v i yêu c u. Nhìn chung, cán b thanh tra, giám sát chưa có kh năng s d ng mô hình ki m nh và ki m tra tính hi u qu c a mô hình qu n tr r i ro c a các t ch c tài chính. 5