Tài liệu Hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam: Những bài học khi chuyển từ các hệ thống chuyển tiền không chính thức sang chính thức

Chia sẻ: ViChaelisa ViChaelisa | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu Hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam: Những bài học khi chuyển từ các hệ thống chuyển tiền không chính thức sang chính thức trình bày các nội dung chính sau: Những bài học rút ra từ hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam, những nét đặc trưng của hoạt động chuyển tiền, tổng quan hệ thống quản lý của Việt Nam, phân tích động cơ cho nghiên cứu trường hợp song phương Canada - Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu Hành lang chuyển tiền Canada - Việt Nam: Những bài học khi chuyển từ các hệ thống chuyển tiền không chính thức sang chính thức

Public Disclosure Authorized 32179 TAØI LIEÄU LAØM VIEÄC SOÁ 48 CUÛA NGAÂN HAØNG THEÁ GIÔÙI Public Disclosure Authorized Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam Nhûäng baâi hoåc khi chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác Public Disclosure Authorized Rauál Hernaández-Coss Public Disclosure Authorized NGÊN HAÂNG THÏË GIÚÁI
Baãn quyïìn © 2005 Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín Quöëc tïë/ Ngên haâng Thïë giúái 1818 H Str., N.W. Washington, D.C. 20433, U.S.A. Baão lûu têët caã caác quyïìn Xuêët baãn taåi Hoa Kyâ ÊËn baãn lêìn 1: Thaáng 3/2005 1 2 3 4 5 07 06 05 Caác Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái àûúåc xuêët baãn nhùçm muåc tiïu chuyïín taãi kïët quaã cöng viïåc cuãa Ngên haâng túái cöång àöìng phaát triïín möåt caách nhanh nhêët. Do vêåy, baãn thaão cuãa taâi liïåu naây chûa àûúåc chuêín bõ theo àuáng caác quy trònh aáp duång cho caác vùn baãn àûúåc biïn têåp chñnh thöëng. Möåt söë nguöìn trñch dêîn trong taâi liïåu naây coá thïí laâ caác taâi liïåu khöng chñnh thûác vaâ coá thïí chûa àûúåc xuêët baãn röång raäi. Nhûäng phaát hiïån, diïîn giaãi vaâ kïët luêån trònh baây trong taâi liïåu naây laâ cuãa taác giaã vaâ khöng nhêët thiïët phaãn aánh quan àiïím cuãa Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín Quöëc tïë/ Ngên haâng Thïë giúái vaâ caác töí chûác trûåc thuöåc cuãa Ngên haâng naây, hay quan àiïím cuãa caác Giaám àöëc Àiïìu haânh cuãa Ngên haâng Thïë giúái hay cuãa caác chñnh phuã maâ caác töí chûác naây àaåi diïån. Ngên haâng Thïë giúái khöng àaãm baão àöå chñnh xaác cuãa caác dûä liïåu trong cöng trònh nghiïn cûáu naây. Caác àûúâng ranh giúái, mêìu sùæc vaâ tïn goåi vaâ caác thöng tin khaác trïn bêët kyâ baãn àöì naâo trong cöng trònh naây khöng thïí hiïån bêët kyâ yá kiïën naâo cuãa Ngên haâng Thïë giúái vïì àõa võ phaáp lyá cuãa bêët kyâ laänh thöí naâo hay sûå xaác nhêån/taán thaânh hay chêëp nhêån naâo cuãa Ngên haâng àöëi vúái nhûäng àûúâng ranh giúái àoá. Taâi liïåu trong êën baãn naây laâ coá baãn quyïìn. Viïåc sao cheáp vaâ/hoùåc phaát taán möåt phêìn hay toaân böå cöng trònh naây maâ khöng àûúåc pheáp coá thïí laâ haânh vi vi phaåm phaáp luêåt. Ngên haâng Taái thiïët vaâ Phaát triïín Quöëc tïë/ Ngên haâng Thïë giúái khuyïën khñch viïåc truyïìn baá caác cöng trònh cuãa mònh vaâ thöng thûúâng seä nhanh choáng cêëp pheáp cho viïåc sao cheáp laåi caác phêìn cuãa cöng trònh. Àïí àûúåc pheáp sao chuåp hoùåc in laåi bêët kyâ phêìn naâo cuãa cöng trònh nghiïn cûáu naây, xin haäy gûãi yïu cêìu vúái àêìy àuã caác thöng tin túái Trung têm Cêëp pheáp vïì Baãn quyïìn, Inc., 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA, Àiïån thoaåi: 978-750-8400, Fax: 978-750-4470, www.copyright.com. Têët caã caác thùæc mùæc khaác vïì quyïìn haån vaâ giêëy pheáp, kïí caã quyïìn subsidiary xin gûãi vïì Vùn phoâng Nhaâ Xuêët baãn, Ngên haâng Thïë giúái, 1818 H Street NW, Washington, DC 20433, USA, Fax: 202-522-2422, email:pubrights@worldbank.org. ISBN-10: 0-8213-6127-9 ISBN-13: 978-0-8213-6127-6 eISBN: 0-8213-6128-7 ISSN: 1726-5878 Rauál Hernaández-Coss laâ Chuyïn gia Taâi chñnh thuöåc Böå phêån Höåi nhêåp Thõ trûúâng cuãa Ngên haâng Thïë giúái. Library of Congress Cataloging-in-Publication Data has been requested.
Muåc luåc Lúâi noái àêìu v Lúâi caãm ún vii Tûâ viïët tùæt ix Phêìn giúái thiïåu 1 1. Giai àoaån àêìu tiïn 11 2. Giai àoaån trung gian 19 3. Giai àoaån cuöëi cuâng 27 4. Nhûäng baâi hoåc ruát ra tûâ haânh lang chuyïín tiïìn Canada - Viïåt Nam 35 5. Khuyïën nghõ chñnh saách 39 PHUÅ LUÅC 41 I. Nhûäng neát àùåc trûng cuãa hoaåt àöång chuyïín tiïìn 43 II. Töíng quan vïì thõ trûúâng haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 47 III. Töíng quan vïì quaãn lyá cuãa Canada àöëi vúái caác hïå thöëng chuyïín tiïìn 55 IV. Töíng quan hïå thöëng quaãn lyá cuãa Viïåt Nam 61 V. Phên tñch àöång cú cho nghiïn cûáu trûúâng húåp song phûúng Canada-Viïåt Nam 67 Taâi liïåu tham khaão 79 Baãn àöì lûu thöng tiïìn tïå theo con àûúâng chñnh thûác giûäa Canada vaâ Viïåt Nam 85 iii
Lúâi noái àêìu gên haâng Thïë giúái xin caãm ún Nhoám Cöng taác vïì Saáng kiïën Hïå thöëng N Chuyïín tiïìn cuãa APEC àaä taåo cú höåi àïí tiïën haânh nghiïn cûáu cuå thïí naây, àêy laâ nghiïn cûáu tònh huöëng thûá hai khaão saát quan hïå chuyïín tiïìn song phûúng. Nghiïn cûáu cuå thïí naây nhùçm muåc tiïu cuãng cöë caác taâi liïåu hiïån taåi vïì chuyïín tiïìn vaâ nïu bêåt tiïìm nùng phaát triïín cuãa caác luöìng chuyïín tiïìn. Thïm vaâo àoá, nghiïn cûáu cuäng nhêën maånh sûå cêìn thiïët phaãi coá caác àöång cú àïí thuác àêíy viïåc sûã duång caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác, àöìng thúâi cuäng xaác àõnh caác cú höåi kinh doanh tiïìm nùng cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn daânh cho caác töí chûác taâi chñnh chñnh qui/chñnh thûác. Nghiïn cûáu naây cuäng thuác àêíy viïåc baão vïå tñnh thöëng nhêët cuãa caác kïnh chuyïín tiïìn trûúác caác kïnh coá thïí liïn quan àïën caác hoaåt àöång töåi phaåm. Cöng trònh nghiïn cûáu àûúåc trònh baây úã àêy laâ möåt phêìn trong möåt nöî lûåc liïn tuåc nhùçm phên tñch, tûâ khña caånh song phûúng, nhûäng vêën àïì hûäu quan giûäa caác nïìn kinh tïë khi thaânh lêåp möåt haânh lang chuyïín tiïìn. Trong khi baáo caáo "Haânh lang chuyïín tiïìn giûäa Myä vaâ Mexico: Nhûäng baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" nghiïn cûáu haânh lang chuyïín tiïìn úã giai àoaån cuöëi cuâng cuãa quaá trònh thiïët lêåp thò nghiïn cûáu vïì trûúâng húåp Canada-Viïåt Nam laâ nghiïn cûáu tònh huöëng song phûúng àêìu tiïn xem xeát vaâ nïu bêåt nhûäng vêën àïì coá liïn quan gùæn liïìn vúái caác haânh lang chuyïín tiïìn úã giai àoaån ban àêìu cuãa quaá trònh thiïët lêåp. Nghiïn cûáu tònh huöëng naây nhùçm muåc tiïu cuãng cöë "Nghiïn cûáu sú böå vïì Chuyïín tiïìn" cuãa Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada bùçng caách têåp trung vaâo möåt haânh lang chuyïín tiïìn cuå thïí giûäa Canada vaâ Viïåt Nam, vaâ cöng viïåc naây àaä thûåc hiïån àûúåc nhúâ caác cú quan Canada vaâ Viïåt Nam àaä sùén loâng thûåc hiïån nghiïn cûáu. Nghiïn cûáu tònh huöëng vïì haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam àûúåc phên tñch theo ba giai àoaån cuãa quaá trònh chuyïín tiïìn: Giai àoaån Xuêët phaát, Trung gian vaâ Phaát tiïìn. Möîi giai àoaån àem àïën nhûäng cú höåi vaâ thaách thûác khaác nhau cho nhûäng ngûúâi tham gia vaâo thõ trûúâng. Nghiïn cûáu tònh huöëng naây cuäng nhùçm muåc tiïu nhêën maånh möåt söë àiïím quan troång taåo nïn haânh lang, kïí caã tiïìm nùng phaát triïín àaáng kïí cuãa caác haânh lang chuyïín tiïìn tûúng àöëi nhoã úã giai àoaån khúãi thuyã. Nghiïn cûáu cuäng àùåt muåc tiïu nïu bêåt caác lônh vûåc àaä vaâ àang coá tiïën böå vaâ nhûäng kinh nghiïåm coá thïí hûäu ñch vúái caác nïìn kinh tïë khaác khi hoå chuyïín caác haânh lang chuyïín tiïìn cuãa mònh sang caác hïå thöëng minh baåch vaâ coá tñnh caånh tranh cao hún. Ngên haâng Thïë giúái cam kïët uãng höå caác nïìn kinh tïë tiïëp nhêån tiïìn gûãi vïì tûâ nûúác ngoaâi àïí töëi àa hoáa tiïìm nùng phaát triïín cuãa giaá trõ tiïìn chuyïín vaâ baão v
vi Lúâi noái àêìu vïå sûå nguyïn veån cuãa chuáng. Àïí àaåt àûúåc nhûäng muåc tiïu naây, viïåc têåp húåp caã ngûúâi gûãi tiïìn vaâ ngûúâi nhêån tiïìn vaâo caác dõch vuå taâi chñnh chñnh thûác laâ cêìn thiïët vaâ coá thïí thûåc hiïån àûúåc thöng qua viïåc giuáp caác töí chûác cung cêëp dõch vuå taâi chñnh chñnh thûác nhêån thûác àûúåc cú höåi kinh doanh maâ thõ trûúâng chuyïín tiïìn àem laåi. Margery Waxman Giaám àöëc Böå phêån Höåi nhêåp Thõ trûúâng Taâi chñnh
Lúâi caãm ún ghiïn cûáu naây laâ kïët quaã cuãa möåt nöî lûåc têåp thïí. Àêy laâ möåt húåp phêìn trong höî N trúå kyä thuêåt do Ngên haâng Thïë giúái cung cêëp trong nùm nay cho Nhoám Cöng taác APEC vïì Saáng kiïën vïì caác Hïå thöëng chuyïín tiïìn. Àöåi nguä chuyïn gia tham gia vaâo dûå aán naây cuäng àöìng thúâi laâm viïåc trong caác húåp phêìn khaác cuãa Saáng kiïën Chuyïín tiïìn APEC. Möîi thaânh viïn coá nhûäng traách nhiïåm chñnh trong möåt chu trònh theo hûúáng dêîn cuãa töi. Têët caã hoå àaä laâm viïåc vúái thúâi gian biïíu rêët chùåt cheä úã caác giai àoaån khaác nhau trong dûå aán. Hoå bao göìm: Corrado Berberis, Oriana Bolvaran, Khalid Boukantar, Chiyere Egwagu, Driss Eldrissi, Isaku Endo, Emily Freimuth, Juan Galarza, Osmama Jaradeh, Amanda Larson, Annika Lindgren, Maria Orellano, Paolo Ugolini, vaâ Andrea Villanueva-Villarreal. Töi xin caám ún nhûäng hûúáng dêîn, bònh luêån vaâ àöång viïn cuãa Margery Waxman, cuäng nhû sûå tû vêën vaâ höî trúå tûâ caác àöìng nghiïåp sau taåi Ngên haâng Thïë giúái: Amar Bhattacharya, Cesare Calari, Wafik Grais, Jeffrey Lecksell, Samuel Munzele, Nguyen Thuy Ngan, Jaime Olazo, Klaus Rohland, Thomas Rose, James Seward, Rimas Survila, vaâ Marilou. Nhûäng ngûúâi tham gia raâ soaát nghiïn cûáu tònh huöëng naây göìm G. Rani Deshpande, Joseá De Luna, Fred Levy, Dilip Ratha, vaâ James Seward. Fred chõu traách nhiïåm têåp húåp caác bònh luêån cuöëi cuâng vaâ thöëng nhêët baãn thaão cuöëi cuâng. Töi xin caám ún nhûäng caá nhên sau, nhûäng ngûúâi àaä àoáng goáp caác bònh luêån, cung cêëp thöng tin vaâ höî trúå kyä thuêåt cho nghiïn cûáu tònh huöëng naây, göìm: Beth Bailey, Mark Boot, Louis Bourgeois, Micheal Brehmer, Quan Trung Bui, Nicolas Burbidge, Jim Butcher, Grant Cameron, Denis Casavant, Barbara Ciarniello, Debra Cowie, Robert Creppin, Minh Phuc Dao, Hieu Dinh Trung Bui, Liem Duong, Ruta Girdauskas, Phillip Goodwin, Rachel Grasham, Dan Huan Ha, Lynn Hemmings, Lan Huong Ho, Minh Ngoc Hoang, Viet Khang Hoang, Thi My Hoa Huynh, Phyllis Johnson, Brian C.Jones, Trong Tuyen Kieu, Allan M. Kurahashi, Charles R. C.Milne, Luis E.Monzon, Daniel Murphy, Jacques Landry, Can D.Le, Phong Chau Le, Thanh Chung Le, Tien Cong Le, Micheal Leaf, Daniel Leduc, Richard LaLonde, Barnabe Ndarishilanye, My Hao Nguyen, Thanh Toai Nguyen, Thi Thanh Phuc Nguyen, Van Sau Nguyen, Van Xuan Nguyen, Christian Paradis, Quang Dzung Pham, Tien Thanh Pham, Van Tan Pham, Thi Thanh Nhan Phan, Van Hanh Phung, Lynne Racine, James D. Robert, Lucinda Sammie, David Sevigny, Steven Strike, John Sullivan, Thuc Truong Sy, Danny Thompson, Ian Toone, Ngoc L.Tran, Van Trung Tran, Diep Trinh, Emina Tudakovic, Juan Oedri Unger, Jing Xu, Mervin E.Zabinsky, Stephanie Zee, vaâ Mark Zelmer. Rauál Hernaández-Coss Washington, D.C. 15-11-2004 vii
Tûâ viïët tùæt ACB Ngên haâng Thûúng maåi AÁ chêu ADB Ngên haâng Phaát triïín chêu AÁ AML Chöëng rûãa tiïìn APEC Diïîn àaân Húåp taác Kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng ARS Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khaác ATM Maáy ruát tiïìn tûå àöång BOP Caán cên Thanh toaán CFT Chöëng Taâi trúå Hoaåt àöång Khuãng böë CIC Cú quan vïì Quyïìn Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada CIDA Töí chûác Phaát triïín Quöëc tïë Canada DAFEL Böå Quaãn lyá Lao àöång Nûúác ngoaâi DFAIT Böå Ngoaåi giao vaâ Thûúng maåi Quöëc tïë Canada EAB Ngên haâng Thûúng maåi Àöng AÁ FATF Nhoám Àùåc traách Taâi chñnh vïì Rûãa tiïìn FDI Àêìu tû Trûåc tiïëp nûúác ngoaâi FDIC Cú quan Baão hiïím Tiïìn gûãi Liïn bang FFT Chuyïín tiïìn Chñnh thûác FINTRAC Trung têm Phên tñch Giao dõch vaâ Baáo caáo Taâi chñnh Canada FIU Böå phêån Tònh baáo Taâi chñnh FMM Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh FRFI Caác töí chûác taâi chñnh do liïn bang quaãn lyá GDP Töíng saãn phêím quöëc nöåi IBPS Hïå thöëng Thanh toaán liïn ngên haâng IFT Chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác IMF Quyä Tiïìn tïå Quöëc tïë IMF BOP Caán cên Thanh toaán IMF IOM Töí chûác Di dên Quöëc tïë KYC Hiïíu Khaách haâng cuãa mònh MOF Böå Taâi chñnh MSB Doanh nghiïåp dõch vuå Tiïìn tïå MTO Ngûúâi chuyïín tiïìn NCCTs Caác nûúác vaâ vuâng laänh thöí bêët húåp taác NGO Töí chûác phi Chñnh phuã ODA Viïån trúå Phaát triïín chñnh thûác OSFI Vùn phoâng Giaám saát caác Töí chûác taâi chñnh PCMLTFA Luêåt vïì Thu nhêåp töåi phaåm (rûãa tiïìn) vaâ Taâi trúå khuãng böë RFIs Caác töí chûác taâi chñnh àûúåc quaãn lyá vaâ giaám saát ROSCA Caác Hiïåp höåi luên chuyïín tñn duång vaâ tiïët kiïåm ix
x Tûâ viïët tùæt SBV Ngên haâng Nhaâ nûúác Viïåt Nam SWIFT Hiïåp höåi Viïîn thöng Taâi chñnh liïn Ngên haâng Toaân cêìu VBARD Ngên haâng Nöng nghiïåp vaâ Phaát triïín Nöng thön VBP Ngên haâng Ngûúâi ngheâo Viïåt Nam VCF Höåi ngûúâi Viïåt Nam úã Canada
Phêìn giúái thiïåu Böëi caãnh Nùm 2002, Diïîn àaân Húåp taác Kinh tïë chêu AÁ - Thaái Bònh Dûúng (APEC) àûa ra saáng kiïën nghiïn cûáu taác àöång cuãa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thöëng (ARS), coân goåi laâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác (IFT), àöëi vúái caác nïìn kinh tïë thaânh viïn APEC. Thaáng 9 nùm 2002, caác Böå trûúãng Taâi chñnh APEC thaânh lêåp Nhoám Cöng taác àïí nghiïn cûáu caác nhên töë kinh tïë, cú cêëu vaâ phaáp lyá coá taác duång khuyïën khñch viïåc sûã duång caác ARS trong caác nïìn kinh tïë APEC. Ngên haâng Thïë giúái àaä cung cêëp höî trúå kyä thuêåt theo yïu cêìu cuãa àöìng chuã toaå nhoám ARS cuãa APEC. Baáo caáo coá tûåa àïì "Caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác trong khu vûåc APEC: Nhûäng Phaát hiïån ban àêìu vaâ Khuön khöí àïí tiïëp tuåc Phên tñch"1 Toaân vùn baáo caáo coá taåi trang web www.amlcft.org. (APEC 2003) àaä vaåch ra khuön khöí àïí àaánh giaá quy mö doâng kiïìu höëi vaâ àïí phên tñch caác àöång cú àöëi vúái viïåc sûã duång caác kïnh chñnh thûác hay khöng chñnh thûác. Baáo caáo cuäng xem xeát vai troâ cuãa caác töí chûác taâi chñnh chñnh thûác trong viïåc cung cêëp caác dõch vuå chuyïín tiïìn phuâ húåp vúái caác tiïu chuêín quöëc tïë vïì tñnh thöëng nhêët vaâ minh baåch, nhû caác tiïu chuêín coá liïn quan túái hoaåt àöång chöëng rûãa tiïìn vaâ àêëu tranh chöëng taâi trúå khuãng böë (AML/CFT). Khi baáo caáo àûúåc trònh baây taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC 1. Toaân vùn baáo caáo coá taåi trang web www.amlcft.org. 1
2 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái (FFM) thaáng 9/2003, Höåi nghõ "àïì nghõ caác töí chûác taâi chñnh quöëc tïë tiïëp tuåc cöng viïåc nghiïn cûáu rêët coá giaá trõ vïì vêën àïì chuyïín tiïìn cuãa mònh"2. Tuyïn böë chung cuãa caác böå trûúãng taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC lêìn thûá 10, 4-5/9/2003, Phuket, Thaái Lan. Caác àaåi biïíu tham dûå Höåi nghõ Thûá trûúãng Taâi chñnh yïu cêìu Ngên haâng Thïë giúái tiïën haânh caác nghiïn cûáu cuå thïí vïì tûâng nïìn kinh tïë. Taâi liïåu naây laâ nghiïn cûáu cuå thïí thûá hai àûúåc thûåc hiïån theo yïu cêìu àoá. Nghiïn cûáu cuå thïí thûá nhêët "Caác baâi hoåc ruát ra tûâ Haânh lang Chuyïín tiïìn Myä - Mexico àöëi vúái viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" àûúåc xuêët baãn thaáng 11/2004.3 Muåc tiïu Trong nhûäng nùm gêìn àêy, khi doâng kiïìu höëi cuäng nhû caác hïå thöëng chuyïín tiïìn ngaây caâng àûúåc caác nhaâ hoaåch àõnh chñnh saách quöëc tïë quan têm hún, caác khaái niïåm liïn quan cuäng àaä àûúåc nïu trong nhiïìu taâi liïåu.4 Caác nhaâ nghiïn cûáu àaä mö taã möi trûúâng vô mö thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång vïì nûúác, caác àöång cú vaâ nhên töë khiïën caác hïå thöëng IFT àûúåc ûa chuöång, nhûäng taác àöång töíng thïí cuãa caác hïå thöëng naây àöëi vúái nhiïåm vuå toaân cêìu AML/CFT vaâ caác yá tûúãng àïí nhûäng doâng tiïìn tïå quöëc tïë lúán naây àoáng goáp vaâo sûå phaát triïín. Xem Ngên haâng Thïë giúái, Baáo caáo vaâ Kïët luêån cuãa Höåi nghõ Quöëc tïë vïì Kiïìu höëi: Taác àöång Phaát triïín, Cú höåi cho Khu vûåc Taâi chñnh vaâ Viïîn caãnh tûúng lai, London, UK, (2003) Caác hïå thöëng Chuyïín tiïìn Khöng chñnh thûác: Phên tñch Hïå thöëng Hawala (2003); Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Möåt nguöìn Taâi chñnh cho Phaát triïín tûâ bïn ngoaâi quan troång vaâ bïìn vûäng. Trong Taâi chñnh Phaát triïín Toaân cêìu (2003); Orozco, Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Thõ trûúâng, Tiïìn tïå vaâ Chi phñ giaãm (2003); Kiïìu höëi vaâ Thõ trûúâng: Nhûäng ngûúâi múái tham gia vaâ Têåp quaán (2000): Sander, Kiïìu höëi cho caác nûúác àang phaát triïín (2003). 2. Tuyïn böë chung cuãa caác böå trûúãng taåi Höåi nghõ Böå trûúãng Taâi chñnh APEC lêìn thûá 10, 4- 5/9/2003, Phuket, Thaái Lan. 3. Nghiïn cûáu cuå thïí thûá nhêët "Caác baâi hoåc ruát ra tûâ Haânh lang Chuyïín tiïìn Myä - Mexico àöëi vúái viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác sang chñnh thûác" àûúåc xuêët baãn thaáng 11/2004. 4. Caác nhaâ nghiïn cûáu àaä mö taã möi trûúâng vô mö thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång vïì nûúác, caác àöång cú vaâ nhên töë khiïën caác hïå thöëng IFT àûúåc ûa chuöång, nhûäng taác àöång töíng thïí cuãa caác hïå thöëng naây àöëi vúái nhiïåm vuå toaân cêìu AML/CFT vaâ caác yá tûúâng àïí nhûäng doâng tiïìn tïå quöëc tïë lúán naây àoáng goáp vaâo sûå phaát triïín. Xem Ngên haâng Thïë giúái, Baáo caáo vaâ Kïët luêån cuãa Höåi nghõ Quöëc tïë vïì Kiïìu höëi: Taác àöång Phaát triïín, Cú höåi cho Khu vûåc Taâi chñnh vaâ Viïîn caãnh tûúng lai, London, UK, (2003) Caác hïå thöëng Chuyïín tiïìn Khöng chñnh thûác: Phên tñch Hïå thöëng Hawala (2003); Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Möåt nguöìn Taâi chñnh cho Phaát triïín tûâ bïn ngoaâi quan troång vaâ bïìn vûäng. Trong Taâi chñnh Phaát triïín Toaân cêìu (2003); Orozco, Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång: Thõ trûúâng, Tiïìn tïå vaâ Chi phñ giaãm (2003); Kiïìu höëi vaâ Thõ trûúâng: Nhûäng ngûúâi múái tham gia vaâ Têåp quaán (2000): Sander, Kiïìu höëi cho caác nûúác àang phaát triïín (2003).
Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 3 Song song vúái viïåc tiïëp tuåc nghiïn cûáu vïì baãn chêët cuãa caác hïå thöëng khöng chñnh thûác, caác nöî lûåc cuäng àang àûúåc tiïën haânh nhùçm hûúáng ngûúâi sûã duång chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang caác hïå thöëng chñnh thûác, vúái muåc tiïu tùng cûúâng tñnh minh baåch cuãa doâng kiïìu höëi vaâ tùng khaã nùng àoáng goáp cuãa kiïìu höëi vaâo sûå phaát triïín úã nûúác tiïëp nhêån. Cú súã cuãa nöî lûåc nghiïn cûáu naây laâ möëi quan têm àïën viïåc baão vïå caác doâng kiïìu höëi húåp phaáp, vñ duå nhû tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác, vaâ tiïìm nùng phaát triïín cuãa doâng tiïìn naây, àöìng thúâi cuãng cöë caác cú chïë AML/CFT bùçng caách minh baåch hoáa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn. Minh baåch hoáa Rêët nhiïìu loaåi tiïìn khaác nhau ài qua caác hïå thöëng chuyïín tiïìn, tuyâ theo muåc tiïu vaâ yá àõnh cuãa ngûúâi gûãi tiïìn.5 Viïåc giaám saát vaâ àaánh giaá töët hún nhûäng luöìng tiïìn naây laâ rêët quan troång àöëi vúái möåt söë muåc tiïu chñnh saách cöng. Kiïìu höëi gûãi túái möåt söë nûúác coá quy mö úã mûác àöå coá aãnh hûúãng àaáng kïí túái quy mö vaâ cêëu thaânh cuãa taâi saãn taâi chñnh, vaâ dûä liïåu àaáng tin cêåy vïì quy mö cuäng nhû xu hûúáng cuãa kiïìu höëi laâ cêìn thiïët àïí cho pheáp caác cú quan tiïìn tïå quöëc gia dûå àoaán vaâ quaãn lyá taác àöång kinh tïë vô mö cuãa chuáng. Hún thïë, caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác àaä àûúåc xaác àõnh laâ caác möëi liïn kïët loãng leão (yïëu) trong cú chïë AML/CTF cuãa caác quöëc gia. Tiïìn tïå di chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác vaâ minh baåch, ngûúåc laåi vúái caác kïnh khöng chñnh thûác khöng minh baåch, coá thïí àûúåc giaám saát vaâ lûu höì sú möåt caách töët hún theo àuáng caác tiïu chuêín AML/CFT, àöìng thúâi vêîn baão vïå tñnh thöëng nhêët cuãa doâng kiïìu höëi. Tiïìm nùng Phaát triïín Sûå àoáng goáp cuãa kiïìu höëi vaâo phaát triïín cuäng coá thïí àûúåc nêng cao vò viïåc chuyïín sang sûã duång caác töí chûác chñnh thûác seä khuyïën khñch tiïët kiïåm vaâ caãi thiïån viïåc phên böí caác nguöìn lûåc àêìu tû. Viïåc chñnh thûác hoáa caác doâng kiïìu höëi cuäng cho pheáp caác gia àònh coá thu nhêåp thêëp hún tiïëp cêån vúái möåt loaåt caác dõch vuå taâi chñnh, tûâ àoá cho hoå nhiïìu cú höåi hún àïí caãi thiïån thu nhêåp vaâ quaãn lyá ruãi ro taâi chñnh cuãa mònh. Viïåc caác töí chûác dõch vuå taâi chñnh cung cêëp dõch vuå troån goái vaâ àöìng böå cho caác khaách haâng chuyïín tiïìn, nhû dõch vuå taâi khoaãn vaäng lai vaâ taâi khoaãn tiïët kiïåm, caác saãn phêím tñn duång vaâ thïë chêëp, coá thïí caãi thiïån àaáng kïí triïín voång kinh tïë cuãa hoå. Thïm vaâo àoá, caác khaách haâng chuyïín tiïìn taåo ra möåt cú höåi tùng 5. Tiïìn chuyïín cuãa caá nhên, nhû tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång úã nûúác ngoaâi gûãi vïì, laâ möåt loaåi chuyïín tiïìn, vaâ thûúâng khöng gùæn liïìn vúái caác kïë hoaåch rûãa tiïìn, trûâ smurfing. Caác giao dõch chuyïín tiïìn lúán hún, nhû caác giao dõch gùæn vúái quan hïå thûúng maåi, thûúâng coá ñch cho caác kïë hoaåch rûãa tiïìn hún laâ caác khoaãn chuyïín tiïìn nhoã cuãa caá nhên.
4 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái trûúãng coá lúâi cho caác töí chûác taâi chñnh, kïí caã cho caác töí chûác taâi chñnh vi mö coá vai troâ höî trúå kïët nöëi giûäa caác ngên haâng thûúng maåi vúái caác khaách haâng leã úã caác vuâng lên cêån ngheâo khoá vaâ caác khu vûåc nöng thön. Phaåm vi vaâ Troång têm cuãa Taâi liïåu Taâi liïåu naây nghiïn cûáu kinh nghiïåm cuãa Haânh lang Chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam trong vaâi nùm qua.6 Mùåc duâ coân nhiïìu khña caånh liïn quan àïën kiïìu höëi cêìn àûúåc nghiïn cûáu thïm, kïí caã viïåc ngûúâi nhêån tiïìn sûã duång kiïìu höëi nhû thïë naâo, phaåm vi cuãa dûå aán naây chuã yïëu têåp trung vaâo caác baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang hïå thöëng chñnh thûác. Àöëi ngûúåc vúái quy mö lúán vaâ trònh àöå phaát triïín cao cuãa haânh lang chuyïín tiïìn Myä-Mexico àûúåc xem xeát trong nghiïn cûáu cuå thïí àêìu tiïn, haânh lang Canada-Viïåt Nam coá quy mö nhoã xeát vïì giaá trõ tuyïåt àöëi vaâ vêîn coân úã giai àoaån sú khai cuãa quaá trònh chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang chñnh thûác. Caác thöng tin sùén coá vïì caác luöìng tiïìn chuyïín qua haânh lang naây cuäng nhû caác töí chûác coá liïn quan cuäng ñt hún nhiïìu. Lûúång kiïìu höëi gûãi tûâ Canada ài caác khu vûåc khaác lúán hún so vúái lûúång gûãi vïì Viïåt Nam, àöìng thúâi Viïåt Nam cuäng nhêån àûúåc kiïìu höëi tûâ Myä nhiïìu hún tûâ Canada. Tuy nhiïn, úã cêëp àöå toaân cêìu, coá möåt söë lûúång àaáng kïí caác haânh lang chuyïín tiïìn coá quy mö tûúng tûå nhû haânh lang Canada-Viïåt Nam. Vò vêåy, nghiïn cûáu naây laâ bûúác ài àêìu tiïn rêët cêìn thiïët trong viïåc xaác àõnh nhûäng àùåc àiïím chñnh cuãa haânh lang naây vaâ chó ra möåt söë lônh vûåc vaâ vêën àïì maâ caác nhaâ nghiïn cûáu vaâ caác cú quan chûác nùng cêìn xem xeát kyä hún. Di cû tûâ Viïåt Nam sang Canada Mùåc duâ dên söë Viïåt Nam lúán hún dên söë Canada túái 2,5 lêìn song GDP cuãa Canada laåi lúán hún GDP cuãa Viïåt Nam túái 20 lêìn (Baãng 1). Do vêåy, thu nhêåp quöëc dên bònh quên àêìu ngûúâi cuãa Canada lúán hún Baãng 1. Dên söë vaâ caác chó söë kinh tïë cuãa Viïåt Nam hún 50 lêìn, àiïìu naây cuãa Canada vaâ Viïåt Nam phêìn naâo giaãi thñch viïåc di cû cuãa Canada Viïåt Nam ngûúâi Viïåt Nam sang Canada trong Dên söë (triïåu ngûúâi) 31,0 80,4 voâng trïn 30 nùm qua. Tuy nhiïn, Tùng trûúãng dên söë (%) 0,9 1,2 àúåt di cû lúán àêìu tiïn cuãa ngûúâi Viïåt GDP (tyã USD) 714 35 Nam sang Canada diïîn ra nùm 1975, GNI àêìu ngûúâi (USD) 22.390 430 khi Chiïën tranh Viïåt Nam kïët thuác. Kïí tûâ àoá, nhiïìu ngûúâi Viïåt Nam àaä Nguöìn: Ngên haâng Thïë giúái (2002), CIC Canada, Àiïìu tra dên söë nùm 1991, 1996, 2001, Baãn tin Di cû Nöng thön. chuyïín túái Canada vò caã lyá do kinh tïë vaâ chñnh trõ. 6. Mùåc duâ coân nhiïìu khña caånh liïn quan àïën kiïìu höëi cêìn àûúåc nghiïn cûáu thïm, kïí caã viïåc ngûúâi nhêån tiïìn sûã duång kiïìu höëi nhû thïë naâo, phaåm vi cuãa dûå aán naây chuã yïëu têåp trung vaâo caác baâi hoåc ruát ra tûâ viïåc chuyïín tûâ caác hïå thöëng khöng chñnh thûác sang hïå thöëng chñnh thûác.
Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 5 Biïíu àöì 1: Lûúång ngûúâi nhêåp cû tûâ Viïåt Nam (Nûúác cû truá gêìn nhêët), 1980 - 1983 Nguöìn: Vùn phoâng Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada Trong thêåp kyã tûâ 1991 túái 2001, söë ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã Canada tùng tûâ khoaãng 94.000 ngûúâi lïn trïn 151.000 ngûúâi, hêìu hïët nhûäng ngûúâi múái di cû àaä túái Canada trong nûãa àêìu thêåp kyã. Tuy nhiïn, túái giûäa nhûäng nùm 90, söë ngûúâi nhêåp cû tûâ Viïåt Nam haâng nùm àaä giaãm xuöëng dûúái 5.000 ngûúâi möîi nùm (Biïíu àöì 1). Trong töíng söë khoaãng 3 triïåu ngûúâi Viïåt Nam sinh söëng úã nûúác ngoaâi nùm 2003, khoaãng 5% laâ úã Canada. Têët caã hoå, trûâ möåt söë ñt nhûäng ngûúâi lao àöång taåm thúâi, laâ ngûúâi thûúâng truá cuãa Canada. YÁ nghôa cuãa kiïìu höëi àöëi vúái Viïåt Nam Kiïìu höëi laâ möåt nguöìn vöën bïn ngoaâi quan troång àöëi vúái nïìn kinh tïë Viïåt Nam. Lûúång tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác thöëng kï àûúåc tùng hún 2 lêìn tûâ mûác 1,2 tyã USD lïn 2,6 tyã USD trong voâng 4 nùm 1999-2003 (Biïíu àöì 2).7 Dûä liïåu trònh baây úã àêy lêëy tûâ caác nguöìn chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chuã yïëu bao göìm kiïìu höëi chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác. Dûä liïåu khöng àûúåc thöëng kï laâ caác khoaãn chuyïín qua caác kïnh khöng chñnh thûác khöng àûúåc baáo caáo. Caác khoaãn khöng àûúåc baáo caáo gûãi tûâ Canada coá thïí laâ rêët quan troång, vò möåt lûúång lúán kiïìu höëi àûúåc cho laâ ài qua 7. Dûä liïåu trònh baây úã àêy lêëy tûâ caác nguöìn chñnh thûác cuãa chñnh phuã vaâ chuã yïëu bao göìm kiïìu höëi chuyïín qua caác kïnh chñnh thûác. Dûä liïåu khöng àûúåc thöëng kï laâ caác khoaãn chuyïín qua caác kïnh khöng chñnh thûác khöng àûúåc baáo caáo. Caác khoaãn khöng àûúåc baáo caáo gûãi tûâ Canada coá thïí laâ rêët quan troång, vò möåt lûúång lúán kiïìu höëi àûúåc cho laâ ài qua caác cú chïë khöng chñnh thûác.
6 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Biïíu àöì 2: Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång vaâ ODA Nguöìn: Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû Viïåt Nam, Baáo Àêìu tû Viïåt Nam. Baãng 2: Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång so vúái chó tiïu kinh tïë phaát triïín khaác Phêìn trùm cuãa tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång trong: 1999 2000 2001 2002 2003 GDP 4,4 6,1 5,6 6,2 7,4 Xuêët khêíu haâng hoáa 10,4 12,2 11,7 12,4 13,2 Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI) 85.0 135.4 134.9 147.6 159.4 Höî trúå phaát triïín chñnh thûác (ODA) 89 106 117 148 164 Nguöìn: Trung têm Xuác tiïën Thûúng maåi vaâ Àêìu tû, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, Baáo Àêìu tû. caác cú chïë khöng chñnh thûác. Trong nùm 2003, lûúång kiïìu höëi thöëng kï àûúåc àoáng goáp vöën cho nïìn kinh tïë Viïåt Nam nhiïìu hún lûúång ODA àùng kyá túái 1 tyã USD. Lûúång kiïìu höëi cuãa Viïåt kiïìu àûúåc tröng àúåi seä àaåt mûác 3,5 tyã USD nùm 2004, tûác laâ trang traãi túái 62% thêm huåt thûúng maåi dûå àoaán. Baãng 2 chó ra têìm quan troång cuãa tiïìn cuãa ngûúâi lao àöång chuyïín vïì nûúác so vúái caác chó tiïu kinh tïë vô mö chñnh. Nùm 2003, kiïìu höëi tûúng àûúng vúái khoaãng 7,4% GDP, 160% àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi (FDI) (xem thïm Biïíu àöì 3), vaâ 13% xuêët khêíu haâng hoáa, so vúái mûác 4,4%, 85% vaâ 10% tûúng ûáng trong nùm 1999. Kiïìu höëi trong giai àoaån naây cuäng trúã thaânh möåt nguöìn taâi chñnh tûâ bïn ngoaâi cho nïìn kinh tïë Viïåt
Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 7 Biïíu àöì 3: Tiïìn chuyïín vïì nûúác cuãa ngûúâi lao àöång vaâ Àêìu tû trûåc tiïëp nûúác ngoaâi Nguöìn: UÃy ban caác vêën àïì nûúác ngoaâi cuãa Viïåt Nam vaâ Ngên haâng Thïë giúái. Nam quan troång hún nhiïìu so vúái höî trúå phaát triïín chñnh thûác, tùng tûâ mûác tûúng àûúng 89% ODA nùm 1999 lïn 164% nùm 2003. Nhoám ngûúâi lao àöång Viïåt Nam laâm viïåc taåi nûúác ngoaâi theo caác húåp àöìng do chñnh phuã baão trúå laâ möåt nguöìn tùng thu kiïìu höëi. Thïm vaâo àoá, Viïåt Nam àang thu huát ngaây caâng nhiïìu vöën àêìu tû tûâ nhûäng kiïìu dên cuãa mònh úã nûúác ngoaâi. Tiïën böå trong viïåc chuyïín sang möåt nïìn kinh tïë dûåa trïn nïìn taãng thõ trûúâng vaâ töëc àöå tùng trûúãng bònh quên khoaãng 6,5% haâng nùm trong voâng möåt thêåp kyã rûúäi qua àaä thuác àêíy sûå phaát triïín cuãa caác doanh nghiïåp tû nhên úã nhiïìu lônh vûåc khaác nhau, thu huát nguöìn lûåc tûâ caác thaânh viïn gia àònh úã nûúác ngoaâi. Haânh lang Canada-Viïåt Nam Taâi liïåu naây àûa ra möåt bûác tranh töíng quaát sú böå vïì haânh lang Canada-Viïåt Nam vaâ xaác àõnh caác lônh vûåc cêìn tiïëp tuåc haânh àöång àïí tùng cûúâng sûå phaát triïín vaâ tñnh thöëng nhêët cuãa haânh lang naây. Vúái nhûäng haån chïë vïì dûä liïåu vaâ thûåc tïë laâ caác nhaâ cung cêëp dõch vuå khöng chñnh thûác tiïëp tuåc àoáng vai troâ quan troång trong haânh lang naây, taâi liïåu naây khöng tûå cho rùçng àaä àïì cêåp àïën toaân böå caác vêën àïì coá liïn quan maâ thay vò thïë, seä têåp trung vaâo möåt söë khña caånh choån loåc cuãa quy trònh chuyïín tiïìn nöíi lïn tûâ caác cuöåc phoãng vêën cuãa nhoám nghiïn cûáu taåi caã Canada vaâ Viïåt Nam. Àïí phuåc vuå muåc tiïu thaão luêån, quaá trònh chuyïín tiïìn àûúåc chia thaânh ba giai àoaån: Giai àoaån Àêìu tiïn, khi ngûúâi gûãi tiïìn coá quyïìn quyïët àõnh, Giai àoaån Trung gian, bao göìm caác hïå thöëng taåo thuêån lúåi cho viïåc chuyïín tiïìn qua biïn giúái, vaâ Giai àoaån Cuöëi cuâng, khi tiïìn túái tay cuãa ngûúâi nhêån.
8 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Liïn quan túái Giai àoaån Àêìu tiïn, nhoám nghiïn cûáu àùåt giaã thiïët laâ Canada coá cöng nghïå, thïí chïë, nïìn taãng khaách haâng vaâ vöën àuã àïí cuãng cöë caác hïå thöëng chuyïín tiïìn chñnh thûác vaâ thu huát nhûäng ngûúâi gûãi tiïìn chuyïín tûâ caác kïnh khöng chñnh thûác sang chñnh thûác, song thõ trûúâng chûa coá möåt bûúác chuyïín toaân diïån. AÁp duång khuön khöí phên tñch nïu trong baáo caáo sú böå cuãa APEC, nghiïn cûáu têåp trung vaâo caác àöång cú thõ trûúâng coá aãnh hûúãng túái lûåa choån cuãa ngûúâi sûã duång giûäa caác kïnh chñnh thûác vaâ khöng chñnh thûác sùén coá. Nghiïn cûáu vïì caác àöång cú nhòn chung khùèng àõnh caác giaã thiïët trïn vaâ nïu ra möåt söë vêën àïì chñnh nhû sau: Ngûúâi chuyïín tiïìn tûâ Canada vïì Viïåt Nam chuã yïëu laâ coá cuâng nguöìn göëc vúái thoái quen gûãi tiïìn àùåc biïåt bõ aãnh hûúãng nùång nïì búãi àùåc tñnh dên töåc; Möåt phêìn vò thõ hiïëu cuãa ngûúâi gûãi tiïìn, vaâ vò giûäa caác töí chûác taâi chñnh Canada vaâ Viïåt Nam coân chûa coá möëi quan hïå kinh doanh lêu àúâi, nhûäng ngûúâi kinh doanh khöng chñnh thûác laåi laâ nhûäng ngûúâi cung cêëp dõch vuå chuã chöët trong haânh lang gûãi tiïìn naây; Àöëi ngûúåc vúái haânh lang Myä-Mexico, lûúång giao dõch song phûúng trong trûúâng húåp Canada vaâ Viïåt Nam coá thïí laâ tûå thên noá khöng àuã àïí hêëp dêîn caác töí chûác taâi chñnh lúán caånh tranh vúái nhau vò cú höåi kinh doanh naây; lúåi nhuêån tûâ cöng viïåc naây coá thïí vêîn coân phuå thuöåc vaâo viïåc höåi nhêåp caác hoaåt àöång liïn quan cuãa Viïåt Nam vaâo ngaânh kinh doanh chuyïín tiïìn toaân cêìu; thöng tin vïì kiïìu höëi cuãa Viïåt kiïìu taåi Canada vêîn coân rêët haån chïë, vaâ sûå caãi thiïån thöng tin bõ haån chïë búãi thûåc tïë úã Canada khöng coá caác yïu cêìu vïì cêëp pheáp, àùng lyá hay caác yïu cêìu phaáp lyá khaác àöëi vúái viïåc kinh doanh dõch vuå tiïìn tïå. Taåi Giai àoaån Trung gian, nhoám nghiïn cûáu hy voång seä thêëy rùçng caác töí chûác àöåc quyïìn chñnh thûác thöëng trõ thõ trûúâng, vaâ caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, àêy laâ hai àùåc àiïím thûúâng gùæn liïìn vúái möåt thõ trûúâng trong giai àoaån phaát triïín sú khai. Nghiïn cûáu khùèng àõnh rùçng caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, nhûng thõ phêìn khöng mang tñnh têåp trung cao. Caác vêën àïì chñnh nöíi lïn göìm: Mùåc duâ hiïëm dûä liïåu, lûúång tiïìn gûãi qua haânh lang naây àang tùng lïn, vaâ caác àöëi thuã caånh tranh múái àaä tham gia vaâo thõ trûúâng; Caác hïå thöëng IFT àûúåc sûã duång röång raäi, vaâ möåt söë coá veã dñnh daáng àïën caác hoaåt àöång phi phaáp; Ngên haâng vaâ caác töí chûác tñn duång coá thïí gùåp phaãi caác trúã ngaåi dûúái daång quy àõnh khi tùng khaã nùng caånh tranh cuãa mònh; Caác tiïën böå cöng nghïå trong viïåc chuyïín tiïìn vêîn chûa aãnh hûúãng àaáng kïí àïën haânh lang naây. Liïn quan àïën Giai àoaån cuöëi cuâng, nhoám nghiïn cûáu giaã àõnh rùçng sûå tiïëp cêån cuãa ngûúâi nhêån tiïìn túái caác kïnh chi traã laâ yïëu töë chuã chöët trong viïåc quyïët àõnh ngûúâi gûãi tiïìn choån gûãi tiïìn bùçng caách naâo taåi Giai àoaån àêìu tiïn. Kïët quaã tòm àûúåc khùèng àõnh rùçng caác töí chûác chñnh thûác seä cêìn phaãi múã röång vaâ caãi thiïån caác kïnh chi traã cuãa
Haânh lang chuyïín tiïìn Canada-Viïåt Nam 9 mònh nïëu hoå muöën tùng khaã nùng caånh tranh úã Giai àoaån cuöëi cuâng. Caác vêën àïì khaác nöíi lïn göìm: Sûå phên böë vïì mùåt àõa lyá cuãa doâng kiïìu höëi coá xu hûúáng liïn quan túái loaåi ngûúâi gûãi – ngûúâi lao àöång theo húåp àöìng hay Viïåt Kiïìu; Chñnh saách cuãa Chñnh phuã Viïåt Nam àöëi vúái kiïìu höëi àoáng vai troâ chuã chöët taác àöång túái viïåc ngûúâi gûãi tiïìn chuyïín tiïìn chñnh thûác hay khöng chñnh thûác; Ngûúâi nhêån tiïìn àaánh giaá cao viïåc giêëu tïn; vaâ Caác cú quan chûác nùng àang tòm caách caãi thiïån viïåc lûu trûä höì sú vïì doâng kiïìu höëi vaâ thu thêåp dûä liïåu toaân diïån hún. Böë cuåc cuãa Baáo caáo Phêìn coân laåi cuãa baáo caáo àûúåc sùæp xïëp thaânh nùm phêìn. Chûúng 1-3 lêìn lûúåt mö taã caác àùåc àiïím cuãa Giai àoaån Àêìu tiïn, Giai àoaån Trung gian vaâ Giai àoaån cuöëi cuâng. Chûúng 4 toám tùæt caác baâi hoåc ruát ra tûâ nghiïn cûáu sú böå vïì haânh lang Canada-Viïåt Nam naây, vaâ Chûúng 5 nïu ra caác kïët quaã khuyïën nghõ. Nùm phuå luåc böí sung cho baáo caáo vúái caác mö taã chi tiïët hún vïì caác àùåc àiïím hoaåt àöång cuãa haânh lang chuyïín tiïìn naây, vúái töíng quan vïì thõ trûúâng, mö taã vïì khuön khöí chñnh saách cuãa Canada vaâ Viïåt Nam, vaâ vúái möåt phên tñch vïì caác àöång cú aãnh hûúãng àïën caác quyïët àõnh chuyïín tiïìn trong haânh lang naây.
CHÖÔNG 1 Giai àoaån Àêìu tiïn anada laâ àiïím àïën cuãa khaá nhiïìu dên nhêåp cû,8 sûå hiïån diïån cuãa nhûäng C ngûúâi naây àûúng nhiïn seä keáo theo sûå phaát triïín cuãa caác hïå thöëng chuyïín tiïìn phuåc vuå cho hoå vaâ cho cöång àöìng cuãa hoå taåi quï nhaâ.9 Hiïån àaä coá nhiïìu yïëu töë cú baãn cêìn coá àïí phaát triïín möåt thõ trûúâng chuyïín tiïìn chñnh thûác hiïåu quaã, nhû sûå töìn taåi caác caác cöång àöìng gûãi tiïìn lúán, möåt lônh vûåc taâi chñnh öín àõnh, vaâ sûå tiïëp cêån cöng nghïå vaâ vöën. Taåi Canada, dõch vuå chuyïín tiïìn do caác töí chûác taâi chñnh àûúåc quaãn lyá vaâ giaám saát (RFIs), nhû laâ caác ngên haâng, caác cöng ty tñn thaác vaâ cho vay, vaâ caác töí chûác tñn duång cung cêëp. Tuy nhiïn, caác doanh nghiïåp dõch vuå tiïìn tïå (MSBs)10 xem ra àang ài trûúác caác RFIs möåt bûúác trong viïåc cung cêëp caác dõch vuå chuyïín tiïìn cho ngûúâi nhêåp cû göëc Viïåt àûúåc nghiïn cûáu úã phêìn naây. Caác MSBs khöng àûúåc àiïìu tiïët vaâ giaám saát möåt caách cêín troång song cuäng phaãi tuên thuã caác nghôa vuå AML/CFT nhû caác RFIs. 8. Canada aáp duång ba mûác phên loaåi àïí xaác àõnh tònh traång nhêåp cû úã Canada: “Cöng dên Canada”, “Nguúâi thûúâng truá” vaâ “ngûúâi lao àöång nhêåp cû taåm thúâi”. Cöång àöìng dên cû gûãi tiïìn tûâ Canada vïì Viïåt Nam göìm caác cöng dên Canada vaâ ngûúâi thûúâng truá göëc Viïåt. Trong baáo caáo naây, taác giaã sûã duång thuêåt ngûä Viïåt Kiïìu, “ngûúâi Viïåt di cû” hoùåc “ngûúâi Viïåt gûãi tiïìn” àïí chó caác cöng dên Canada hoùåc ngûúâi thûúâng truá coá göëc Viïåt. 9. Chñnh phuã Canada àaä hoaân têët möåt baáo caáo khaái quaát mang tñnh thùm doâ vïì caác haânh lang chuyïín tiïìn giûäa Canada vúái El Salvador, Guatemala, Guyana, Haiti, Honduras, Jamaica vaâ Mexico. Böå Taâi chñnh vaâ Ngoaåi giao, Cú quan Phaát triïín Quöëc tïë Canada (CIDA) vaâ Vùn phoâng Cöng dên vaâ Nhêåp cû Canada (CIC) coá cuâng möëi quan têm àïën vêën àïì naây, vaâ CIDA àoáng vai troâ ài àêìu trong viïåc höî trúå caác nghiïn cûáu liïn quan. 10. MSBs bao göìm bêët kyâ ai tham gia vaâo cöng viïåc chuyïín tiïìn, kïí caã caác hïå thöëng chuyïín tiïìn khöng chñnh thûác hay khöng chñnh thöëng nhû hawala, hundi vaâ fei chien. 11
12 Taâi liïåu laâm viïåc cuãa Ngên haâng Thïë giúái Caác àöång cú chñnh taác àöång àïën lûåa choån cuãa ngûúâi nhêåp cû göëc Viïåt vïì caác loaåi hònh dõch vuå chuyïín tiïìn khaác nhau úã Giai àoaån Àêìu tiïn bao göìm sûå hiïíu biïët vïì vùn hoáa, quan hïå caá nhên, vaâ töëc àöå, chi phñ vaâ àöå tin cêåy tûúng àöëi cuãa caác dõch vuå tûúng ûáng. Caác àùåc àiïím chñnh cuãa thõ trûúâng àûúåc nghiïn cûáu naây laâm saáng toã laâ: Vai troâ tûúng àöëi haån chïë cuãa caác RFIs; Thoái quen gûãi tiïìn cuãa Viïåt Kiïìu úã Canada; Vai troâ cuãa àùåc tñnh dên töåc trong viïåc choån lûåa giûäa caác phûúng thûác chuyïín tiïìn khaác nhau; vaâ Yïu cêìu caác nhaâ cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn phaãi àûúåc cêëp pheáp/àùng kyá. Vai troâ tûúng àöëi haån chïë cuãa caác RFIs Nhûäng haån chïë vïì söë liïåu khiïën cho viïåc khùèng àõnh laåi caác àùåc àiïím cuãa thõ trûúâng chuyïín tiïìn úã Canada, vai troâ cuå thïí vaâ têìm quan troång cuãa caác töí chûác khaác nhau trong ngaânh trúã nïn khoá khùn. Nghiïn cûáu ban àêìu cho thêëy roä raâng laâ caác MSBs àang chiïëm lônh ngaânh chuyïín tiïìn úã Canada. Vñ duå vïì nhûäng nhaâ cung cêëp dõch vuå naây bao göìm àaåi lyá cuãa caác MTOs thûúng maåi lêu àúâi hay caác nhaâ kinh doanh mang ñt tñnh thûúng maåi hoáa hún cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn thöng qua caác cûãa haâng baán leã maâ chûác nùng chñnh laâ baán caác haâng hoaá hay dõch vuå khaác. Nhûäng cûãa haâng nhû vêåy thûúâng phuåc vuå cho caác cöång àöìng dên cû cuå thïí. RFIs hiïån nay àoáng möåt vai troâ tûúng àöëi nhoã trong haânh lang naây. Mùåc duâ lûúång kiïìu höëi gûãi túái Viïåt Nam coá thïí khöng hêëp dêîn caác RFIs chuyïn mön hoaá vaâo haânh lang naây, noá vêîn àem laåi möåt cú höåi kinh doanh coá lúâi maâ caác doanh nghiïåp naây àang dêìn nhêån thûác àûúåc, ngoaâi viïåc hoå cung cêëp dõch vuå chuyïín tiïìn khùæp toaân cêìu. Möåt söë RFIs, àùåc biïåt laâ caác töí chûác tñn duång, àaä àûa möåt söë chûúng trònh chuyïín tiïìn haån chïë vaâo haânh lang Canada-Viïåt Namvúái mûác àöå thaânh cöng khaác nhau.11 Àïí àûáng vûäng hún trïn thõ trûúâng chuyïín tiïìn, hoå seä cêìn phaãi aáp duång cöång nghïå cêìn thiïët àïí tiïën haânh giao dõch nhanh hún vaâ reã hún. (Nhûäng khña caånh naây seä àûúåc thaão luêån thïm trong phêìn vïì Giai àoaån Trung gian). Thïm vaâo àoá, RFIs seä phaãi tòm hiïíu thïm vïì lõch sûã vaâ thoái quen gûãi tiïìn cuãa ngûúâi Canada göëc Viïåt àïí coá thïí àûa ra caác chûúng trònh chuyïín tiïìn phuâ húåp vúái nhu cêìu cuãa khaách haâng. Thoái quen gûãi tiïìn cuãa Viïåt Kiïìu úã Canada Ngûúâi lao àöång Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi nhòn chung thuöåc hai loaåi: nhûäng ngûúâi lao àöång nhêåp cû taåm thúâi vaâ Viïåt Kiïìu. Kïí tûâ nùm 1994, chñnh phuã Viïåt Nam àaä baão trúå möåt chûúng trònh gûãi ngûúâi lao àöång ra nûúác ngoaâi theo caác húåp àöìng coá thúâi haån. Trong nhûäng nùm gêìn àêy, nhûäng ngûúâi ài lao àöång nûúác ngoaâi naây chuã yïëu laâ túái 11. Ngên haâng Scotia vaâ Caisses Populaires Desjardin laâ hai vñ duå.