Tài liệu hướng dẫn kỹ thuật: Sổ tay vườn rau dinh dưỡng

TRUNG TÂM SINH THÁI NÔNG NGHIỆP<br /> HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> Trâu Quỳ, Gia Lâm, Hà Nội<br /> Điện thoại: 04.38765607<br /> Fax: 0.4.38766642<br /> Web: www.cares.org.vn<br /> <br /> Tài liệu hướng dẫn kỹ thuật<br /> <br /> Sổ tay vườn rau dinh dưỡng<br /> <br /> Biên soạn<br /> Nguyễn Xuân Xanh<br /> Nguyễn Ngọc Sơn<br /> <br /> Hà Nội, 4/2016<br /> <br /> Lời nói đầu<br /> Rau xanh là loại thức ăn cần thiết trong mỗi bữa ăn hàng ngày.<br /> Ăn đủ các loại rau không chỉ tăng sự hấp dẫn trong bữa ăn mà<br /> còn cung cấp dinh dưỡng một cách đầy đủ và cân đối. Tuy nhiên,<br /> đa số các hộ dân còn trồng rau theo thói quen, chưa chú trọng<br /> đến cân bằng dinh dưỡng, đồng thời còn gặp nhiều khó khăn<br /> trong kỹ thuật chọn giống, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh.<br /> Cuốn sổ tay này được xây dựng trên cơ sở điều kiện thực tế của<br /> địa phương, với mong muốn giúp người dân ứng dụng được hiệu<br /> quả trong sản xuất rau tại nông hộ. Tuy nhiên, thực tiễn sản xuất<br /> rau rất đa dạng, sinh động và phức tạp, việc ứng dụng các kỹ<br /> thuật cần linh hoạt để phù hợp với từng điều kiện đất đai, thời<br /> tiết và đặc điểm nông hộ.<br /> Biên soạn cuốn sổ tay này là một hoạt động trong khuôn khổ dự<br /> án “Cải thiện sự đa dạng khẩu phần dinh dưỡng trên cơ sở các<br /> giải pháp hệ thống (nông nghiệp & dinh dưỡng) – Nghiên cứu thí<br /> điểm tại huyện Mai Sơn, Sơn La, Việt Nam” do Trung tâm Sinh<br /> thái nông nghiệp – Học viện Nông nghiệp Việt Nam thực hiện<br /> dưới sự tài trợ của tổ chức Đa dạng Sinh học Quốc tế (Bioversity<br /> International).<br /> Nếu có câu hỏi, anh/chị vui lòng liên lạc:<br /> Anh Nguyễn Xuân Xanh<br /> Trung tâm Sinh thái Nông nghiệp<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> ĐT: 0936534212<br /> <br /> ii<br /> <br /> MỤC LỤC<br /> 1. Thông tin chung ....................................................................... 1<br /> 1.1 Thế nào là vườn rau dinh dưỡng gia đình? ........................ 1<br /> 1.2 Tại sao phải xây dựng vườn rau dinh dưỡng? ................... 1<br /> 1.3 Yêu cầu của vườn rau dinh dưỡng ..................................... 1<br /> 2. Kỹ thuật cơ bản........................................................................ 2<br /> 2.1 Quy hoạch vườn rau ........................................................... 2<br /> 2.2 Đất trồng rau ........................................................................ 3<br /> 2.3 Nước tưới ............................................................................ 6<br /> 2.4 Phân bón cho rau ................................................................ 7<br /> 3. Ươm cây giống ........................................................................ 9<br /> 3.1 Chuẩn bị vườn ươm ............................................................ 9<br /> 3.2 Lựa chọn hạt giống............................................................ 10<br /> 3.3 Xử lý hạt trước khi gieo ..................................................... 10<br /> 3.4 Gieo hạt ............................................................................. 11<br /> 3.5 Chăm sóc cây giống .......................................................... 11<br /> 4. Trồng rau ................................................................................ 11<br /> 4.1 Bứng cây giống.................................................................. 11<br /> 4.2 Thời điểm trồng ................................................................. 11<br /> 4.3 Mật độ trồng....................................................................... 12<br /> 4.4 Chăm sóc vườn rau ........................................................... 12<br /> 4.5 Phòng trừ sâu bệnh ........................................................... 14<br /> 5. Kỹ thuật để giống và bảo quản hạt giống ........................... 16<br /> 5.1 Kỹ thuật để giống ............................................................... 16<br /> 5.2 Dụng cụ bảo quản hạt giống rau ....................................... 17<br /> 6. Kỹ thuật trồng và chăm sóc một số cây rau quả ............... 18<br /> 6.1 Kỹ thuật trồng cải mèo....................................................... 18<br /> 6.2 Kỹ thuật trồng cà rốt .......................................................... 20<br /> 6.3 Kỹ thuật trồng mồng tơi ..................................................... 21<br /> 6.4 Kỹ thuật trồng đậu tương .................................................. 23<br /> 6.5 Kỹ thuật trồng lạc ............................................................... 25<br /> 6.6 Kỹ thuật trồng bí đỏ ........................................................... 27<br /> 6.7 Kỹ thuật trồng đu đủ .......................................................... 29<br /> Phụ lục .................................................................................... 32<br /> <br /> iii<br /> <br /> 1. Thông tin chung<br /> 1.1 Thế nào là vườn rau dinh dưỡng gia đình?<br /> Vườn rau dinh dưỡng gia đình là một tập hợp nhiều loại cây rau<br /> được trồng xung quanh nhà nhằm mục tiêu đáp ứng được nhu<br /> cầu đa dạng về rau ăn hàng ngày, vừa có tác dụng sử dụng tại<br /> chỗ, vừa có tác dụng hỗ trợ, bổ sung nhau về mặt dinh dưỡng.<br /> Việc đa dạng các loài cây rau không chỉ góp phần nâng cao tính<br /> chủ động và chất lượng dinh dưỡng cho hộ gia đình, mà còn<br /> giảm thiểu những rủi do liên quan sâu bệnh hại, cân bằng dinh<br /> dưỡng đất, và phân bổ công lao động của gia đình trong việc<br /> chăm sóc vườn rau…<br /> <br /> 1.2 Tại sao phải xây dựng vườn rau dinh dưỡng?<br /> Giao thông đi lại khó khăn, xa chợ trung tâm, và thói quen phụ<br /> thuộc các loại rau có sẵn (từ vườn, hoặc thu hái tự nhiên), là<br /> các rào cản chính trong việc nâng cao chất lượng bữa ăn của<br /> các gia đình hai xã dự án. Vì vậy, xây dựng được vườn rau dinh<br /> dưỡng gia đình là việc làm quan trọng giúp người dân chủ động<br /> được nguồn rau an toàn, đảm bảo dinh dưỡng và tiết kiệm chi<br /> phí.<br /> <br /> 1.3 Yêu cầu của vườn rau dinh dưỡng<br /> Một là có cơ cấu các loại rau phù hợp để tận dụng các khoảng<br /> đất trống xung quanh nhà, tạo được nguồn rau sử dụng quanh<br /> năm, và tối ưu hóa lợi thế sinh thái (Ví dụ: hạn chế sâu bệnh<br /> hại, hạn chế mất cân bằng dinh dưỡng đất, điều hòa nhu cầu<br /> lao động cần thiết...).<br /> Hai là, có đủ các thành phần rau nhằm cung cấp đủ các vitamin,<br /> chất khoáng, chất xơ cho bữa ăn của gia đình và mùi vị hấp dẫn<br /> các món ăn. Nếu được thiết kế và quản lý tốt, vườn rau dinh<br /> dưỡng gia đình luôn đảm bảo cho thu hoạch ít nhất 3 loại rau<br /> quả thuộc ba nhóm thực phẩm khác nhau, cần thiết để đảm bảo<br /> chất lượng dinh dưỡng cho các thành viên.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Ba là, có đủ lượng rau sử dụng theo nhu cầu của gia đình và<br /> đảm bảo an toàn.<br /> Vườn rau trồng trong vườn nhà cần được chăm sóc chu đáo,<br /> không sử dụng phân tươi, không sử dụng thuốc trừ sâu, bệnh<br /> độc hại để đảm bảo sản phẩm rau an toàn và đủ lượng cung<br /> cấp cho nhu cầu sử dụng của gia đình.<br /> Vườn rau gia đình cần duy trì thường xuyên 3 nhóm chính<br /> dưới đây:<br /> <br /> <br /> Nhóm rau có màu xanh đậm (mồng tơi, rau ngót, cải mèo,<br /> rau muống, bí ngô…) giàu chất sắt và vitamin giúp bổ máu,<br /> sáng mắt và phòng bệnh nhiễm trùng.<br /> <br /> <br /> <br /> Nhóm rau củ quả chín có ruột màu đỏ hoặc vàng (khoai<br /> lang ruột vàng, cà rốt, đu đủ, bí ngô, dền đỏ…) rất giàu vitamin<br /> A và vitamin C giúp phát triển thông minh, tốt cho tim mạch,<br /> sáng mắt và phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng.<br /> <br /> <br /> <br /> Nhóm các loại hạt, đậu đỗ (đậu cô ve, đậu ván, lạc, đậu<br /> tương...) có nhiều chất sắt, can xi, chất béo và đạm thực vật<br /> giúp cơ thể cao lớn, xương chắc khỏe.<br /> <br /> Xem danh mục các cây rau quả và mùa trồng có thể áp dụng<br /> cho gia đình trong phần phụ lục.<br /> <br /> 2. Kỹ thuật cơ bản<br /> 2.1 Quy hoạch vườn rau<br /> Quy hoạch vườn rau là bước đầu tiên rất quan trọng. Nếu có đủ<br /> đất thì cần chọn khoảng đất tốt nhất trong vườn theo tiêu chuẩn:<br /> thoáng đãng và thuận tiện chăm sóc, thu hoạch. Phần đất này<br /> cần được rào cẩn thận để tránh gia súc, gia cầm. Vườn này có<br /> thể trồng các loại rau cần được chăm sóc và sử sử dụng thường<br /> xuyên như rau cải, rau muống, mồng tơi, đậu đỗ…<br /> <br /> 2<br /> <br />