intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài liệu hướng dẫn ôn tập Triết học

Chia sẻ: NTD NTD | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:44

Thêm vào BST
Báo xấu
341
lượt xem 88
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu hướng dẫn ôn tập Triết học sẽ giúp các bạn sinh viên củng cố kiến thức trong quá trình học tập và chuẩn bị tốt cho các kỳ thi, kiểm tra. Câu 1: Triết học là gì? Phân tích vấn đề cơ bản của triết học?;...Câu 42: Văn hóa là gì? Phân tích bản chất, chức năng và đặc điểm của sự phát triển văn hóa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu hướng dẫn ôn tập Triết học

  1. ̀ Phân A CHỦ NGHIA DUY VÂT BIÊN CHỨNG VỀ THẾ GIỚI ̃ ̣ ̣ Câu 1: Triêt hoc là gi? Phân tich vân đề cơ ban cua triêt hoc? ́ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̣ 1. Khai niêm triêt hoc: ́ ̣ ́ ̣ “Triêt” theo nguyên chữ Han có nghia là trí (bao gôm sự hiêu biêt sâu rông vê ̀ vũ trụ và nhân sinh), ́ ́ ̃ ̀ ̉ ́ ̣ theo chữ Hy Lap là “yêu mên sự thông thai”. Khai niêm “triêt hoc” có những biên đôi nhât đinh trong lich sử, ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̣ nhưng luc nao cung bao ham: yêu tố nhân thức (sự hiêu biêt về vũ tru, về con người và sự giai thich băng hê ̣ ́ ̀ ̃ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̀ thông tư duy) và yêu tố nhân đinh (đanh giá về đao lý để con người có thai độ và hanh đông). ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̣ Theo quan điêm macxit, triêt hoc là môt trong những hinh thai ý thức xã hôi; la ̀ hoc thuyêt vê ̀ nh ững ̉ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ́ nguyên tăc chung nhât cua tôn tai, cua nhân thức và cua thai độ con người đôi với thê ́ gi ới; là khoa hoc vê ̀ ́ ́ ̉ ̀ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ ́ ̣ những quy luât chung nhât cua tự nhiên, xã hôi và tư duy. ̣ ́ ̉ ̣ Đăc điêm nôi bât cua triêt hoc là cach nhin chung về thế gi ới, là sự nghiên cứu thê ́ gi ới xet nh ư môt ̣ ̉ ̉ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ chinh thê, cho nên tri thức triêt hoc trước hêt là những tri thức phổ quat. Từ cach xem xet đo, triêt hoc có vai ̉ ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ trò giai thich ban chât, nguyên nhân và những quy luât phat triên cua thế giới; vừa có vai tro ̀ vach ra con ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ đường, những phương tiên để nhân thức và cai tao thế giới. ̣ ̣ ̉ ̣ Triêt hoc chỉ xuât hiên khi có hai điêu kiên: Về măt nhân thức, triêt hoc xuât hiên khi năng lực t ư duy ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ trừu tượng cua con người đat đên trinh độ nhât đinh, cho phep họ tông kêt và khai quat những tri thức riêng le ̉ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ́ thanh hệ thông quan niêm, quan điêm chung. Về măt xã hôi, triêt hoc xuât hiên khi san xuât vât chât cua loai ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̀ người phat triên đên trinh độ lam nay sinh quá trinh phân công lao đông trí oc và lao đông chân tay; nh ưng qua ́ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ trinh phân công lao đông nay trong thực tế chỉ diên ra khi lich sử nhân loai b ước vao giai đoan co ́ phân chia ̀ ̣ ̀ ̃ ̣ ̣ ̀ ̣ giai câp. ́ 2. Vân đề cơ ban cua triêt hoc ́ ̉ ̉ ́ ̣ Theo Ăngghen, vân đề cơ ban cua triêt hoc là vân đề về môi quan hệ giữa tôn tai và tư duy, hay là vân ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ́ đề về môi quan hệ giữa vât chât và ý thức. Vân đề nay có hai măt: ́ ̣ ́ ́ ̀ ̣ - Măt thứ nhât, đó là vân đề giữa ý thức và vât chât, cai nao có trước? cai nao quyêt đinh cai nao? Tuy ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ̀ theo cach giai quyêt vân đề nay mà triêt hoc chia thanh hai trao lưu chinh: chủ nghia duy vât và chu ̉ nghia duy ́ ̉ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ̃ ̣ ̃ tâm. Chủ nghia duy vât cho răng ban chât cua thế giới là vât chât, nên vât chât có trước, tôn tai đôc lâp với ý ̃ ̣ ̀ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ thức và quyêt đinh ý thức; con ý thức là thuôc tinh, là sự phan anh vât chât. Chủ nghia duy vât trai qua nhiêu ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̃ ̣ ̉ ̀ giai đoan phat triên với năm hinh thức lich sử cơ ban: duy vât cổ đai (môc mac, chât phac), duy vât tâm ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ thường thế kỷ V-XV, duy vât cơ hoc may moc thế kỷ XVII-XVIII, duy vât siêu hinh thê ́ kỷ XIX va ̀ duy vât ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ mac-xit (biên chứng). ́ ́ ̣ Chủ nghia duy tâm cho răng ý thức (tinh thân) là ban chât cua thê ́ gi ới, nên ý th ức la ̀ cai co ́ tr ước va ̀ ̃ ̀ ̀ ̉ ́ ̉ ́ quyêt đinh vât chât; con vât chât là cai có sau, là sự “biêu hiên” cua ý thức. Chủ nghia duy tâm có hai hinh ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ̉ ̃ ̀ thức cơ ban: duy tâm chủ quan (coi ý thức là ban chât cua thế giới, nhưng đo ́ là ý thức cua con ng ười năm ̉ ̉ ́ ̉ ̉ ̀ trong con người) và duy tâm khach quan (cung coi ý thức là ban chât cua thê ́ gi ới, nh ưng đo ́ la ̀ môt th ực thê ̉ ́ ̃ ̉ ́ ̉ ̣ tinh thân tôn tai bên ngoai con người và đôc lâp với con người). ̀ ̀ ̣ ̀ ̣ ̣ Nguôn gôc cua chủ nghia duy vât: là sự phat triên cua tri thức, cua khoa hoc; là lợi ich và cuôc đâu ̀ ́ ̉ ̃ ̣ ́ ̉ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ tranh cua cac giai câp, cac lực lượng xã hôi tiên bô, cach mang ở môi giai đoan phat triên cua lich sử. Nguôn ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ ̉ ̀ gôc cua chủ nghia duy tâm: là sự tuyêt đôi hoa môt hinh thức hay môt giai đoan cua qua ́ trinh nhân th ức dân ́ ̉ ̃ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̉ ̀ ̣ ̃ đên tach nhân thức và ý thức khoi thế giới hiên thực khach quan; thông thường là lợi ich va ̀ sự phan khang ́ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ́ cua cac giai câp, cac lực lượng bao thủ trước tiên bộ xã hôi. ̉ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ - Măt thứ hai, là vân đề về khả năng nhân thức cua con người. ̣ ́ ̣ ̉ Toan bộ cac nhà triêt hoc duy vât và đa số những nhà triêt hoc duy tâm đêu thừa nhân răng thê ́ gi ới có ̀ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ thể nhân thức được. Nhưng cac nhà duy vât cho răng, nhân thức là sự phan anh thê ́ gi ới vât chât khach quan ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ trong bộ oc con người. Con cac nhà duy tâm thì cho răng, nhân thức chỉ là sự ý thức về ban chât ý thức. ́ ̀ ́ ̀ ̣ ̉ ́ Trả lời vân đề nay con có những nhà triêt hoc theo nguyên tăc bât khả tri (không thê ̉ biêt). Nh ững ́ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ́ ́ người nay xuât phat từ viêc tuyêt đôi hoa tinh tương đôi cua tri thức dân đên phủ nhân khả năng nhân thức cua ̀ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ ̉ ̃ ́ ̣ ̣ ̉ con người. - Bên canh những nhà triêt hoc nhât nguyên (duy vât và duy tâm) giai thich thế giới từ môt ban nguyên, ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ hoăc vât chât hoăc tinh thân, con có những nhà triêt hoc nhi ̣ nguyên luân. Nhi ̣ nguyên luân cho răng thê ́ gi ới ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ được sinh ra từ hai ban nguyên đôc lâp với nhau, ban nguyên vât chât sinh ra cac hiên tượng vât chât, ban ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ 1
  2. nguyên tinh thân sinh ra cac hiên tượng tinh thân. Nhị nguyên luân thê ̉ hiên lâp trường dung hoa gi ữa duy vât ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ và duy tâm, đó chỉ là khuynh hướng nhỏ trong lich sử triêt hoc va ̀ trong cuôc đâu tranh triêt hoc no ́ cang tr ở ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ nên gân với chủ nghia duy tâm. ̀ ̃ Câu 2: Phân tich sự đôi lâp giữa phương phap siêu hinh và phương phap biên chứng ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ - Phương phap triêt hoc là phương phap nhân thức thê ́ gi ới noi chung, la ̀ hê ̣ thông nh ững nguyên tăc ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ dung để nghiên cứu thế giới xet như môt chinh thê. Trong lich sử triêt hoc co ́ hai ph ương phap c ơ ban đôi lâp ̀ ́ ̣ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ nhau: phương phap siêu hinh và phương phap biên chứng. ́ ̀ ́ ̣ Thuât ngữ “siêu hinh” (metaphysics), đâu tiên được Aristote dung để chỉ bộ phân quan trong nhât trong ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ ́ hệ thông triêt hoc cua minh. Theo đo, nó được hiêu là hoc thuyêt về những gì vượt ra ngoai giới han cua “kinh ́ ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ nghiêm”, về những đôi tượng đăng sau cac sự vât hữu hinh. Vi ̀ vây, cho đên th ời Phuc h ưng người ta vân coi ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̃ siêu hinh hoc đông nghia với triêt hoc. Đên thế kỷ XVII-XVIII, sự phat triên cua khoa hoc tự nhiên đoi hoi ̀ ̣ ̀ ̃ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̉ ̣ ̀ ̉ phai phân chia giới tự nhiên thanh những linh vực riêng biêt đê ̉ nghiên c ứu. Chinh cach nghiên c ứu ây đa ̃ đem ̉ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ́ lai cho cac nhà khoa hoc môt thoi quen, xet sự vât và quá trinh trong trang thai cô lâp ở ngoai môi liên hê, vân ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ đông và phat triên cua chung. Khi cach xem xet nay được cac nhà duy vât đưa vao triêt hoc thi ̀ no ́ đa ̃ tao ra ̣ ́ ̉ ̉ ́ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ phương phap siêu hinh. Như vây, thuât ngữ “phương phap siêu hinh” được dung để chỉ phương phap triêt hoc ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ̀ ́ ́ ̣ đăc trưng cho chủ nghia duy vât thế kỷ XVII-XVIII. Phương phap siêu hinh là cach xem xet thế giới trong sự ̣ ̃ ̣ ́ ̀ ́ ́ cô lâp tac biêt lân nhau hoăc không vân đông, hoăc không phat triên, hoăc vân đông và phat triên theo chu kỳ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ khep kin. ́ ́ Thuât ngữ “biên chứng” (dialectics), đâu tiên được Platon dung đê ̉ chỉ môt nghê ̣ thuât trong tranh luân, ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ theo đó nó được hiêu là những thủ đoan biên bac chủ quan. Tuy vây ở thời cổ đai đã có những tư tưởng biên ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ chứng khach quan (triêt hoc Hêraclit), nhưng vân con mang tinh tự phat và chưa tr ở thanh hê ̣ thông. Đên thê ́ ́ ́ ̣ ́ ̃ ̀ ́ ́ ̀ ́ ́ kỷ XVIII, những tư tưởng biên chứng được phuc hôi và được xây dựng thanh hê ̣ thông, đăc biêt la ̀ ở trong ̣ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ cac hoc thuyêt cua những nhà triêt hoc duy tâm cổ điên Đức. Từ luc nay nh ững tư t ưởng biên ch ứng m ới h ợp ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ thanh môt phương phap triêt hoc đôi lâp với phương phap siêu hinh. Đên giữa thế kỷ XIX, khai quat hiên thực ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ xã hôi, tông kêt những thanh quả lý luân và khoa hoc, Mac và Ăngghen xây d ựng lai ph ương phap biên ch ứng ̣ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ trên lâp trường duy vât đã sang tao ra phương phap biên chứng macxit. Phương phap biên chứng là cach xem ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ xet thế giới trong môi liên hệ phổ biên quy đinh rang buôc nhau và luôn vân đông và luôn phat triên. ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ - Sự đôi lâp giữa phương phap siêu hinh và phương phap biên chứng diên ra trong cach giai quyêt moi ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̃ ́ ̉ ́ ̣ vân đề triêt hoc, song có thể khai quat ở những nôi dung chinh sau đây: ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ Thứ nhât: Phương phap siêu hinh xem xet thế giới trong trang thai cô lâp cua cac s ự vât hiên t ượng; ́ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ cai nay được xet tach rời cai kia mà không thừa nhân răng giữa chung có sự rang buôc lân nhau. Vi ̀ vây ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̣ ̃ ̣ phương phap siêu hinh chỉ nhin thây tinh cá biêt mà không năm được môi liên hê, thây được sự khac biêt mà ́ ̀ ̀ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ không năm được sự thông nhât giữa cac sự vât hiên tượng; chi ̉ thây cai bô ̣ phân, cai đ ơn nhât, cai riêng ma ̀ ́ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ không năm được cai toan thê, cai phổ biên, cai chung. Trai lai, phương phap biên chứng xem xet thế giới trong ́ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ môi liên hê, rang buôc giữa cac yêu tố cua nó và với cai khac. Vì vây, phương phap biên chứng nhin nhân sự ́ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ vât toan diên hơn, thây được cả sự khac biêt và sự thông nhât giữa cac sự vât, hiên tượng, năm được cả cai bộ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ phân và cai toan thê, cai đơn nhât và cai phổ biên, cai riêng và cai chung. ̣ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́ ́ ́ ́ Thứ hai: Phương phap siêu hinh xem xet thế giới trong trang thai tinh; sự vât hiên tượng chi ̉ đ ược xet ́ ̀ ́ ̣ ́ ̃ ̣ ̣ ́ như cai gì ôn đinh năm ngoai sự vân đông và phat triên cua chung. Cach xem xet nay cho phep ph ương phap ́ ̉ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ́ ́ ́ ̀ ́ ́ siêu hinh năm được tinh xac đinh và ôn đinh cua sự vât, hiên tượng, nhưng măt khac cung dân đên những sai ̀ ́ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ̃ ́ lâm nghiêm trong: đó là quan điêm phủ nhân sự vân đông, phat triên cua thê ́ gi ới; la ̀ quan điêm cho răng thê ́ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̉ ̀ giới có sự tăng giam về lượng, sự lăp lai, mà không có sự chuyên hoa vê ̀ chât, không co ́ sự xuât hiên cai mới ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ thay thế cai cu, cai lac hâu. Vì vây phương phap siêu hinh không thê ̉ vach ra đ ược ban chât thât s ự cua moi s ự ́ ̃ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ vât, hiên tượng; không vach ra được nguôn gôc, đông lực, quy luât và xu hướng vân đông phat triên cua ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ chung. Trai lai, phương phap biên chứng xem xet thế giới trong trang thai vân đông, chuyên hoa không ngừng; ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ sự vât, hiên tượng nao cung được xet như môt quá trinh, trong sự tự vân đông, tự phat triên cua no. Thừa ̣ ̣ ̀ ̃ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ́ nhân sự phat triên, phương phap biên chứng cho răng: không chỉ có sự tăng giam vê ̀ l ượng ma ̀ con co ́ s ự phat ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̉ ̀ ́ triên về chât; có sự ra đời cua cai mới thông qua phủ đinh cai cu; nguôn gôc, đông lực cua moi sự phat triên la ̀ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̉ cuôc đâu tranh giữa cac măt đôi lâp cua sự vât, hiên tượng. Nhờ cach xem xet ây, phương phap biên ch ứng, ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ vach ra được ban chât đich thực cua sự vât, hiên tượng; năm băt được nguôn gôc và đông lực bên trong cua ̣ ̉ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̉ moi sự vân đông, phat triên. ̣ ̣ ̣ ́ ̉ Vì vây, Lênin nhân xet răng chỉ có quan điêm biên chứng về sự phat triên là sâu săc, sinh đông va ̀ chi ̉ ̣ ̣ ́ ̀ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̣ có phep biên chứng mới là chia khoa để nghiên cứu sự phat triên. ́ ̣ ̀ ́ ́ ̉ Tuy nhiên, không được tuyêt đôi hoa phep biên chứng mà phủ nhân vai tro ̀ cua phep siêu hinh. Trong ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ thực tê, có những môi liên hê, có những măt, có những luc đăc biêt lai rât cân đên phep siêu hinh. ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̀ 2
  3. Câu 3: Trinh bay những tiên đề ra đời cua triêt hoc Mac-Lênin ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ̣ ́ * Tiên đề kinh tê-xã hôi ̀ ́ ̣ Triêt hoc Mac ra đời vao những năm 40 cua thế kỷ XIX, thời kỳ mà chủ nghia t ư ban đa ̃ tr ở thanh hê ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̃ ̉ ̀ thông kinh tế thông trị ở cac nước Tây Âu và giai câp vô san đã bước lên vu ̃ đai lich s ử nh ư môt l ực l ượng ́ ́ ́ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ chinh trị đôc lâp. ́ ̣ ̣ Mac nhân xet răng, đên thế kỷ XIX chủ nghia tư ban đã trở thanh môt cơ thê ̉ hoan chinh, lam bôc lô ̣ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̃ ̉ ̀ ̣ ̀ ̉ ̀ ̣ đây đủ cac mâu thuân trong ban chât cua no. Trước hêt là mâu thuân gay găt gi ữa lực lượng san xuât co ́ tinh ̀ ́ ̃ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̃ ́ ̉ ́ ́ chât xã hôi với quan hệ san xuât có tinh chât tư hữu tư nhân tư ban chủ nghia, mâu thuân nay biêu hiên về măt ́ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̃ ̃ ̀ ̉ ̣ ̣ xã hôi là mâu thuân xung đôt giữa lao đông với tư ban, giữa giai câp vô san với giai câp tư san. S ự phat triên ̣ ̃ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̉ cua chủ nghia tư ban cung với cac mâu thuân cua no, đã tao ra môt cơ sở hiên th ực cho nh ững phân tich va ̀ ̉ ̃ ̉ ̀ ́ ̃ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ́ khai quat lý luân trong hoc thuyêt cua Mac và Ăngghen. ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ Sự phat triên cua chủ nghia tư ban cung với cac mâu thuân cua nó keo theo sự phat triên cua phong trao ́ ̉ ̉ ̃ ̉ ̀ ́ ̃ ̉ ́ ́ ̉ ̉ ̀ công nhân. Đên cuôi thế kỷ XVIII và nửa đâu thế kỷ XIX, phong trao công nhân ở cac n ước Tây Âu đã co ́ ́ ́ ̀ ̀ ́ bước phat triên mới về số lượng và chât lượng. Sự tâp trung tư ban cung với sự hinh thanh những trung tâm ́ ̉ ́ ̣ ̉ ̀ ̀ ̀ công nghiêp lớn thu hut công nhân thanh lực lượng đông đao, mâu thuân gi ữa lao đông va ̀ t ư ban tr ở nên gay ̣ ́ ̀ ̉ ̃ ̣ ̉ găt lam xuât hiên những cuôc đâu tranh chinh trị ngay cang có tổ chức và tự giac. Cac cuôc kh ởi nghia cua ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ́ ́ ̣ ̃ ̉ công nhân ở Xilêdi (Đức), ở Liông và Pari (Phap), phong trao Hiên chương (Anh) vao những năm 30-40 ́ ̀ ́ ̀ chứng minh răng: giai câp công nhân trở thanh lực lượng quyêt đinh cac qua ́ trinh kinh tê-xa ̃ hôi-chinh tri ̣ cua ̀ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̉ thời đai và bước lên vũ đai lich sử như môt lực lượng chinh trị đôc lâp. Phong trao công nhân thời kỳ nay lam ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ̀ bôc lộ sai lâm cua quan niêm tư san về sự hân hoan chung giữa lao đông và tư san, tao nên những thay đôi căn ̣ ̀ ̉ ̣ ̉ ̣ ̉ ̣ ̉ ban trong quan niêm về lich sử cua Mac và Ăngghen; măt khac, nó đê ̀ ra nhu câu giai thich vê ̀ nh ững th ực tê ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ́ cua cuôc đâu tranh cua giai câp vô san về sứ mênh lich sử cua giai câp vô san về tô ̉ ch ức, con đường va ̀ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ phương tiên cach mang cua giai câp vô san. Chủ nghia Mac ra đời đã đap ứng những đoi hoi nay. ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̃ ́ ́ ̀ ̉ ̀ Những phân tich và khai quat lý luân về sự phat triên cua chủ nghia tư ban và phong trao công nhân ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ̃ ̉ ̀ vao nửa đâu thế kỷ XIX là môt bộ phân quan trong trong hoc thuyêt cua Mac và Ăngghen. Vì vây, sự phat triên ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ cua chủ nghia tư ban và phong trao công nhân thời kỳ đó là những điêu kiên kinh tê-xã hôi cho sự ra đ ời cua ̉ ̃ ̉ ̀ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ triêt hoc. ́ ̣ * Tiên đề lý luân ̀ ̣ - Sự ra đời cua triêt hoc Mac trước hêt có kế thừa những thanh quả cua triêt hoc cổ điên Đức. Mac và ̉ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̉ ́ ̣ ̉ ́ Ăngghen luôn thừa nhân răng trong sự phat triên trí tuệ cua minh, hai ông đã chiu ơn nhiêu nha ̀ triêt hoc Đ ức, ̣ ̀ ́ ̉ ̉ ̀ ̣ ̀ ́ ̣ trong đó nôi bât là Hêghen và Phoiơbắc. ̉ ̣ Công lao to lớn cua Hêghen là ở chô: Ông đã phê phan những han chê ́ c ơ ban cua ph ương phap siêu ̉ ̃ ́ ̣ ̉ ̉ ́ hinh, đã xây dựng phep biên chứng thanh hệ thông và xem nó là phương phap luân đung đăn cua moi nhân ̀ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ̣ thức khoa hoc. Nhưng Mac và Ăngghen cung chỉ ra răng, triêt hoc Hêghen có những han chế lớn, đo ́ là sự giai ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ thich duy tâm về hiên thực; là sự biên hộ cho những thực tế lich sử lôi thời, cho tôn giao; là triêt hoc tự biên, ́ ̣ ̣ ̣ ̃ ́ ́ ̣ ̣ trừu tượng, xa rời hiên thực và thực tiên. Cho nên khi sang lâp triêt hoc cua minh Mac và Ăngghen đã không ̣ ̃ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ́ kế thừa toan bộ triêt hoc Hê-ghen mà chỉ kế thừa hat nhân hợp ly, đó là phep biên chứng, đông th ời cai tao va ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̉ ̣ xây dựng lai phep biên chứng trên lâp trường duy vât. ̣ ́ ̣ ̣ ̣ Đanh giá về Phoiơbắc, Mac và Ăngghen cho răng chinh nhờ đoc đ ược cac tac phâm cua ông ma ̀ ho ̣ đa ̃ ́ ́ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̉ cương quyêt đoan tuyêt với triêt hoc Hêghen. Công lao cua Phoiơbắc la ̀ ở sự phê phan quyêt liêt chu ̉ nghia ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̃ duy tâm-tôn giao (nhât là phê phan Hê-ghen), là sự khăng đinh c ương quyêt tinh đung đăn cua cac nguyên ly ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ̉ ́ duy vât, là viêc giai thich trên lâp trường duy vât ban chât con người, ban chât tôn giao va ̀ đê ̀ cao chu ̉ nghia ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̃ nhân đao. Nhưng Phoiơbắc cung có những han chê ́ lớn, đo ́ là ph ương phap t ư duy siêu hinh, (khi phê phan ̣ ̃ ̣ ́ ̀ ́ Hêghen, ông đã không thây được phep biên chứng là hat nhân hợp lý nên đã bac bo ̉ và chuyên sang quan điêm ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ siêu hinh); quan điêm trực quan, trừu tượng, phi lich sử về ban chât con người, duy tâm trong linh v ực xa ̃ hôi. ̀ ̉ ̣ ̉ ́ ̃ ̣ Vì vây khi sang lâp ra triêt hoc cua minh, Mac và Ăngghen cung không kê ́ th ừa toan bô ̣ triêt hoc Phoi ơb ắc ma ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̃ ̀ ́ ̣ chỉ kế thừa hat nhân cơ ban đung đăn đó là nguyên lý duy vât, đông thời cai tao va ̀ xây d ựng lai chu ̉ nghia duy ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ̉ ̣ ̣ ̃ vât dựa trên quan điêm biên chứng. ̣ ̉ ̣ - Sự ra đời triêt hoc Mac không chỉ do anh hưởng cua triêt hoc Hêghen và triêt hoc Phoiơbắc. Mac va ̀ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ Ăngghen khi tham gia tich cực vao cuôc đâu tranh cua giai câp vô san đã rut ra những tai liêu th ực tiên phong ́ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̀ ̣ ̃ phú cho những kêt luân duy vât-biên chứng cua minh. Ngoai ra, viêc hai ông đi sâu nghiên c ứu kinh tê-chinh ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ ̣ ́ ́ trị hoc cổ điên và chủ nghia xã hôi không tưởng phê phan, đã gop phân không nhỏ cho sự hinh thanh và hoan ̣ ̉ ̃ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ̀ ̀ thiên thế giới quan triêt hoc cua minh. ̣ ́ ̣ ̉ ̀ * Tiên đề khoa hoc tự nhiên ̀ ̣ 3
  4. Sự ra đời triêt hoc Mac con được chuân bị bởi những thanh quả cua khoa hoc tự nhiên. Nh ững thanh ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̀ ̉ ̣ ̀ quả cua khoa hoc tự nhiên từ cuôi thế kỷ XVIII đên đâu thế kỷ XIX lam bôc lô ̣ những han chê ́ cua ph ương ̉ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ̣ ̉ phap tư duy siêu hinh, ngay cang chứng minh tinh đung đăn cua cac nguyên lý duy vât và biên chứng. ́ ̀ ̀ ̀ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̣ Phat hiên băng thực nghiêm cua Maye (được Lômônôxốp công bô) vê ̀ sự bao toan vât chât va ̀ vân ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ đông, lý luân cua Cantơ về sự hinh thanh thai dương hệ đã gop phân khăng đinh quan điêm biên ch ứng vê ̀ lich ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ sử vũ trụ và giới tự nhiên: măt khac đả phá quan niêm duy tâm, tôn giao siêu hinh về thế giới. ̣ ́ ̣ ́ ̀ Từ những năm 30 đên 50 cua thế kỷ XIX, khoa hoc tự nhiên đã co ́ nh ững thanh t ựu to l ớn. Th ời ky ̀ ́ ̉ ̣ ̀ nay có ba phat minh vĩ đai đong vai trò quan trong trong cuôc đâu tranh chông quan điêm siêu hinh và chuân bị ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̀ ̉ cho sự ra đời cua chủ nghia duy vât biên chứng. ̉ ̃ ̣ ̣ Vao những năm 40 cua thế kỷ XIX phat minh ra quy luât bao toan va ̀ chuyên hoa năng l ượng. Quy luât ̀ ̉ ́ ̣ ̉ ̀ ̉ ́ ̣ nay chứng minh răng: lực cơ hoc, nhiêt, anh sang, điên, từ cac quá trinh hoa hoc, nghia là cac hinh thức khac ̀ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̃ ́ ̀ ́ nhau cua vân đông vât chât không tach rời nhau, mà liên hệ và chuyên hoa lân nhau nên không hê ̀ mât đi. No ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̃ ́ chứng minh răng không có sự sinh ra và mât đi cua năng l ượng, mà chi ̉ co ́ s ự chuyên hoa năng l ượng t ừ dang ̀ ́ ̉ ̉ ́ ̣ nay sang dang khac. Như vây quy luât nay là cơ sở khoa hoc tự nhiên cho quan điêm biên chứng về thế giới. ̀ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ Vao những năm 30 cua thế kỷ XIX, khoa hoc tự nhiên đã phat minh ra hoc thuyêt câu tao tê ́ bao cua c ơ ̀ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̉ thể sông. Hoc thuyêt nay bac bỏ quan niêm siêu hinh về sự khac biêt tuyêt đôi gi ữa thực vât và đông vât. ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ Ngược lai, nó khăng đinh sự thông nhât về nguôn gôc và hinh thai gi ữa th ực vât va ̀ đông vât, giai thich qua ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ trinh phat triên cua chung, đăt cơ sở cho quan điêm duy vât biên chứng về sự phat triên cua toan hệ sinh hoc. ̀ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̀ ̣ Phat minh lớn thứ ba là hoc thuyêt tiên hoa cua sinh giới ra đời vao những năm 50 cua thê ́ kỷ XIX. ́ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̀ ̉ Hoc thuyêt tiên hoa chứng minh răng sinh gi ới không phai la ̀ bât biên ma ̀ th ường xuyên biên đôi, năm trong ̣ ́ ́ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̀ quá trinh tiên hoa không ngừng cua giới tự nhiên. Nó khăng đinh sự tiên hoa cua sinh gi ới diên ra theo con ̀ ́ ́ ̉ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ̃ đường chon loc tự nhiên và chon loc nhân tao. Lênin đanh giá răng thuyêt tiên hoa đanh dâu s ự cao chung cua ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̉ quan niêm siêu hinh về tinh bât biên cua cac loai và quan niêm về nguôn gôc thân thanh cua sinh gi ới đem lai ̣ ̀ ́ ́ ́ ̉ ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ̉ ̣ cơ sở thât sự khoa hoc cho sinh hoc. Mac và Ăngghen xac nhân răng thuyêt tiên hoa đem lai cai cơ sở lich sử ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ tự nhiên cho hoc thuyêt cua hai ông, đã đâp tan thân hoc trong hoc thuyêt về sự phat triên cua thực vât và đông ̣ ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ vât; răng trước đó chưa hề có môt sự chứng minh nao thanh công to l ớn nh ư thê ́ vê ̀ s ự phat triên lich s ử trong ̣ ̀ ̣ ̀ ̀ ́ ̉ ̣ giới tự nhiên. Như vây, những thanh tựu cua khoa hoc tự nhiên nửa đâu thế kỷ XIX cung là tiên đê ̀ cho cac quan ̣ ̀ ̉ ̣ ̀ ̃ ̀ ́ điêm duy vât và biên chứng về thế giới cua Mac và Ăngghen. ̉ ̣ ̣ ̉ ́ Câu 4: Vì sao noi sự ra đời cua triêt hoc Mac là bước ngoăt cach mang trong lich sử triêt hoc? ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ Khai quat hiên thực xã hôi, kinh nghiêm cua phong trao công nhân và những thanh tựu cua khoa hoc tự ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ ̉ ̣ nhiên, nghiên cứu có phê phan những tư tưởng triêt hoc trước đo, Mac và Ăngghen đã sang tao ra triêt hoc cua ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ minh, thực hiên môt bước ngoăt cach mang trong lich sử triêt hoc. Điêu đó thể hiên ở những nôi dung sau đây: ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ - Triêt hoc Mac ra đời lân đâu tiên đem lai cho giai câp vô san môt hệ tư tưởng; môt lý luân dân đường ́ ̣ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̃ thực hiên bước giai phong giai câp vô san về măt tinh thân. Mac cho răng, nêu trai tim cua s ự giai phong nhân ̣ ̉ ́ ́ ̉ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ́ ̉ ̉ ́ loai là giai câp vô san, thì khôi oc sự giai phong đó là triêt hoc cua giai câp vô san, là thế giới quan cua no. ̣ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̉ ́ Triêt hoc Mac là vũ khí lý luân chung câp cho giai câp vô san nh ững công cu ̣ nhân th ức va ̀ cai tao thê ́ gi ới, ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ cho nên Mac viêt: “giông như triêt hoc tim thây ở giai câp vô san là môt vu ̃ khi ́ vât chât, giai câp vô san tim ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̀ thây ở triêt hoc là môt vũ khí tinh thân”. Như vây, với sự ra đời ở triêt hoc Mac, phong trao vô san đã co ́ môt ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̣ bước ngoăt, từ chỗ là môt phong trao tự phat, chưa có lý luân, bị lệ thuôc vao tư tưởng, no ́ tr ở thanh môt ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ phong trao tự giac, có lý luân và đôc lâp về tư tưởng. ̀ ́ ̣ ̣ ̣ - Với sự ra đời cua triêt hoc Mac, lân đâu tiên thực tiên trở thanh pham trù trung tâm cua triêt hoc. ̉ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ̃ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ Điêu đó lam biên đôi tân gôc vai trò xã hôi cua triêt hoc và khăc phuc được những thiêu sot căn ban cua triêt ̀ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̉ ́ hoc trước kia. Trung tâm chú ý cua triêt hoc Mac không chỉ là giai thich, mà con và chủ yêu là vach ra con ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̣ đường, những phương tiên cai tao thế giới băng thực tiên cach mang. Đôi v ới triêt hoc Mac thi ̀ th ực tiên co ́ ̣ ̉ ̣ ̀ ̃ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̃ vai trò quyêt đinh moi sự phat triên xã hôi, khoa hoc và cả triêt hoc. Không môt nha ̀ triêt hoc nao tr ước Mac ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ́ hiêu được vai trò quyêt đinh cua thực tiên đôi với lý luân và đôi với toan bộ lich sử nhân loai. Vì han chế đo, ̉ ́ ̣ ̉ ̃ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ cac nhà duy vât trước Mac đã rơi vao quan điêm duy tâm siêu hinh khi đề câp đên những vân đê ̀ xã hôi. Chu ̉ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̀ ̣ ́ ́ ̣ nghia duy tâm phan anh lợi ich cua giai câp thông trị bao thu, cho nên no ́ xa r ời th ực tiên, tach khoi hiên th ực, ̃ ̉ ́ ́ ̉ ́ ́ ̉ ̉ ̃ ́ ̉ ̣ lam cho quân chung không thây được những cơ sở vât chât cua cac quan hệ boc lôt. ̀ ̀ ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̣ Chỉ ra vai trò quyêt đinh cua thực tiên, Mac và Ăngghen cung luôn nhân mang vai tro ̀ to l ớn cua hoat ́ ̣ ̉ ̃ ́ ̃ ́ ̣ ̉ ̣ đông tinh thân, cua lý luân. Vì vây hai ông đã phat triên hoc thuyêt cân đôi vê ̀ môi liên hê ̣ gi ữa lý luân cach ̣ ̀ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ mang và thực tiên cach mang. Lý luân cach mang có vai trò chỉ đao thực tiên, lam cho thực tiên từ tự phat ̣ ̃ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̃ ̀ ̃ ́ thanh thực tiên cach mang, tự giac. Khi lý luân cach mang thâm nhâp vao quân chung sẽ đem lai cho họ những ̀ ̃ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ 4
  5. hiêu biêt quy luât cua đời sông xã hôi, hướng dân họ thực hiên môt cach tự giac những nhiêm vụ cua cuôc đâu ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ́ tranh thực tiên, luc đó trở thanh sức manh vât chât. ̃ ́ ̀ ̣ ̣ ́ Là thế giới quan và phương phap luân cua giai câp vô san, triêt hoc Mac co ́ sự thông nhât sâu săc gi ữa ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ tinh Đang, tinh cach mang và tinh khoa hoc. Triêt hoc Mac là sự phan anh lợi ich cua giai câp vô san va ̀ nhân ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̉ dân lao đông; đông thời nó là lý luân cho cuôc đâu tranh cua họ nhăm xoa bo ̉ moi chê ́ đô ̣ ng ười boc lôt ng ười, ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̀ ́ ̣ ́ ̣ đưa nhân loai lên chủ nghia công san. Đó là tinh Đang, tinh cach mang cua triêt hoc Mac không đôi lâp với tinḥ ̃ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ khoa hoc cua no. Khi phan anh lợi ich cua giai câp vô san và phuc vụ cho cuôc đâu tranh vì chủ nghia công san, ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̃ ̣ ̉ triêt hoc Mac phan anh đung yêu câu và những quy luât khach quan cua lich sử. ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ Sự ra đời cua triêt hoc Mac cung là sự sang lâp chủ nghia duy vât biên chứng và phep biên chứng duy ̉ ́ ̣ ́ ̃ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ ́ ̣ vât. Đây là những hinh thức cao cua chủ nghia duy vât và phep biên chứng, khăc phuc những thiêu sot căn ban ̣ ̀ ̉ ̃ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̉ cua triêt hoc trước kia. Trước Mac chủ nghia duy vât thì siêu hinh, con phep biên chứng thì lai găn với lâp ̉ ́ ̣ ́ ̃ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̣ trường duy tâm, như vây chung tach rời, thâm chí đôi lâp nhau, chỉ khi triêt hoc Mac ra đ ời m ới co ́ s ự thông ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ nhât giữa chủ nghia duy vât và phep biên chứng, tao ra môt triêt hoc phat triên cao h ơn vê ̀ chât so v ới tr ước ́ ̃ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ đo. ́ - Sự ra đời triêt hoc Mac cung là sự sang lâp ra chủ nghia duy vât lich sử. Đây là biêu hiên ro ̃ rêt nhât ́ ̣ ́ ̃ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ cua cuôc cach mang triêt hoc do Mac và Ăngghen thực hiên. Chỉ khi chủ nghia duy vât lich sử xuât hiên thi ̀ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ ́ ̣ chủ nghia duy vât noi chung mới trở thanh triêt đê. Nó không chỉ khăc phuc lâp tr ường duy tâm vê ̀ xa ̃ hôi ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ trong triêt hoc trước đo, mà con là cơ sở lý luân về phương phap luân khoa hoc cho toan bô ̣ xa ̃ hôi hoc, cho ́ ̣ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ hoat đông thực tiên cach mang cua giai câp công nhân và đang cua no. ̣ ̣ ̃ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̉ ́ - Sự ra đời triêt hoc Mac lam thay đôi căn ban tinh chât cua triêt hoc, đôi t ượng va ̀ môi quan hê ̣ cua no ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̉ với cac khoa hoc khac. Truyên thông trước đo, triêt hoc được coi là khoa hoc cua moi khoa hoc, hoa lân hoăc ́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̃ ̣ tach rời với cac khoa hoc cụ thể khac. Triêt hoc Mac không hoa lân vao cac khoa hoc cu ̣ thê ̉ ma ̀ cung không ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̃ ̀ ́ ̣ ̃ tach rời chung. Trong sự hinh thanh và phat triên cua minh, triêt hoc Mac không chỉ dựa trên sự khai quat thực ́ ́ ̀ ̀ ́ ̉ ̉ ̀ ́ ̣ ́ ́ ́ tiên xã hôi, mà con dựa trên sự khai quat cua những thanh tựu khoa hoc cụ thê ̉ (cả tự nhiên va ̀ xa ̃ hôi). Khoa ̃ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ hoc cụ thể cung câp những tai liêu hêt sức phong phú cho triêt hoc Mac nghiên c ứu cac quy luât chung nhât ̣ ́ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ cua hiên thực khach quan. Đông thời triêt hoc Mac cung câp những hiêu biêt vê ̀ cac quy luât chung nhât cua ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̉ hiên thực khach quan sẽ giup cho cac khoa hoc cụ thể nghiên cứu có hiêu quả cac quy luât đăc thu. ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ Câu5: Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin và ý nghia khoa hoc cua đinh nghia nay. ́ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ ̃ ̣ ̉ ̣ ̃ ̀ Tiêp thu tư tưởng cua C.Mac và Ph.Ăngghen, trên cơ sở khai quat những thanh t ựu m ới nhât cua khoa ́ ̉ ́ ́ ́ ̀ ́ ̉ hoc tự nhiên cuôi thế kỷ XIX và đâu thế kỷ XX, về măt triêt hoc trên c ơ sở phê phan nh ững quan điêm duy ̣ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̉ tâm và siêu hinh về vât chât, Lênin đã đưa ra đinh nghia về vât chât như sau: ̀ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ́ ̣ * Nôi dung đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin: ̣ ̃ ̣ ́ ̉ “Vât chât là môt pham trù triêt hoc dung để chỉ thực tai khach quan được đem lai cho con người trong ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ cam giac, được cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phan anh và tôn tai không lê ̣ thuôc vao cam giac” ̉ ́ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ (V.I.Lênin toan tâp, T.18, NXB Tiên bô, Matxcơva, 1980, tr.151). ̀ ̣ ́ ̣ * Phân tich đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin: ́ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ Trong đinh nghia trên, chung ta cân phân tich những nôi dung chủ yêu sau đây: ̣ ̃ ́ ̀ ́ ̣ ́ a. “Vât chât là môt pham trù triêt hoc dung để chỉ thực tai khach quan…” ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ - “Vât chât” là môt pham trù khai quat nhât, rông nhât cua lý luân nhân thức. ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ + Pham trù vât chât phai được xem xet dưới goc độ cua triêt hoc, chứ không phai dưới goc độ cua cac ̣ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ khoa hoc cụ thê. Điêu nay sẽ giup chung ta tranh được sai lâm khi đông nhât pham trù vât chât trong triêt hoc ̣ ̉ ̀ ̀ ́ ́ ́ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ với cac khai niêm vât chât thường dung trong cac khoa hoc cụ thể hoăc đời sông hăng ngay. ́ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̀ + Không thể đinh nghia pham trù vât chât theo phương phap thông thường. Vê ̀ măt nhân th ức luân, ̣ ̃ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ Lênin chỉ có thể đinh nghia pham trù vât chât trong quan hê ̣ với pham trù đôi lâp cua no, đo ́ la ̀ pham tru ̀ y ́ th ức ̣ ̃ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ (phương phap đinh nghia thông qua cai đôi lâp với no). ( Xem thêm chương khai niêm ở giao trinh Lôgic hinh ́ ̣ ̃ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̀ thức) Khi đinh nghia vât chât là môt pham trù triêt hoc dung để chỉ thực tai khach quan, Lênin đa ̃ bo ̉ qua ̣ ̃ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ những thuôc tinh riêng le, cụ thê, nhiêu mau, nhiêu vẻ cua cac sự vât, hiên tượng, mà nêu bât đăc tinh c ơ ban ̣ ́ ̉ ̉ ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ nhât, phổ biên nhât có ở tât cả cac sự vât, hiên tượng trong thế giới hiên thực khach quan. Đo ́ là đăc tinh “tôn ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̀ tai với tư cach là thực tai khach quan”, tôn tai ở ngoai ý thức con người và đôc lâp với ý thức. Đăc tinh nay là ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ dâu hiêu cơ ban để phân biêt vât chât với cai không phai là vât chât. ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ - Tinh trừu tượng cua pham trù vât chât: Pham trù vât chât khai quat đăc tinh chung nhât cua moi khach ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ thể vât chât xet trong quan hệ với ý thức nên về hinh thức nó là cai tr ừu t ượng. Vi ̀ thê, không đ ược đông nhât ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ́ vât chât với cac dang cụ thể cua nó giông như quan niêm cua cac nhà duy vât trước Mac. ̣ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ b. Thực tai khach quan được đem lai cho con người trong cam giac. ̣ ́ ̣ ̉ ́ 5
  6. Trong phân nay, Lênin đã giai quyêt được những điêu sau đây: ̀ ̀ ̉ ́ ̀ - Thứ nhât, Lênin đã giai quyêt được môi quan hệ giữa tinh trừu tượng và tinh hiên th ực cu ̣ thê ̉ cam ́ ̉ ́ ́ ́ ́ ̣ ̉ tinh cua pham trù vât chât. Vât chât không phai tôn tai vô hinh, thân bí mà tôn tai môt cach hiên thực, được ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ biêu hiên cụ thể dưới dang cac sự vât, hiên tượng cụ thể mà cac giac quan cua chung ta có thê ̉ nhân biêt môt ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ cach trực tiêp hay gian tiêp. ́ ́ ́ ́ - Thứ hai, Lênin đã giai quyêt được măt thứ nhât cua vân đề cơ ban triêt hoc trên lâp tr ường cua chu ̉ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ nghia duy vât biên chứng. Thực tai khach quan đưa lai cam giac cho con người, chứ không phai cam giac (ý ̃ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̉ ́ thức) sinh ra thực tai khach quan. Điêu đó có nghia la, vât chât là cai có trước và đong vai tro ̀ quyêt đinh, nôi ̣ ́ ̀ ̃ ̀ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ̣ dung khach quan cua ý thức. ́ ̉ c. Thực tai khach quan được cam giac cua chung ta chep lai, chup lai, phan anh và tôn tai không lệ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ thuôc vao cam giac. ̀ ̉ ́ Đên đây, Lênin đã khăng đinh răng con người có khả năng nhân thức được thê ́ gi ới hiên th ực khach ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ quan. Tức là Lênin đã giai quyêt được măt thứ hai cua vân đề cơ ban triêt hoc trên lâp tr ường cua chu ̉ nghia ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ̃ duy vât biên chứng. ̣ ̣ * Ý nghia cua đinh nghia vât chât cua V.I.Lênin: ̃ ̉ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ - Giai quyêt môt cach đung đăn vân đề cơ ban cua triêt hoc trên lâp trường chu ̉ nghia duy vât va ̀ biên ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ̣ ̃ ̣ ̣ chứng. - Khăc phuc được những quan niêm trực quan, siêu hinh, may moc vê ̀ vât chât cua chu ̉ nghia duy vât ́ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ́ ̉ ̃ ̣ trước Mac và những biên tướng cua nó trong trao lưu triêt hoc tư san hiên đai. ́ ́ ̉ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ - Chông lai tât cả cac quan điêm duy tâm và tao ra căn cứ vững chăc để nghiên cứu xã hôi. ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ - Khăng đinh thế giới vât chât là khach quan và vô cung, vô tân, luôn luôn vân đông và phat triên không ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ngừng nên nó đã có tac dung đinh hướng, cổ vũ cac nhà khoa hoc khi sâu vao nghiên c ứu thê ́ gi ới vât chât, đê ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ngay cang lam phong phú thêm kho tang tri thức cua nhân loai. ̀ ̀ ̀ ̀ ̉ ̣ Câu 6: Phân tich nguôn gôc và ban chât cua ý thức? ́ ̀ ́ ̉ ́ ̉ Theo chủ nghia duy vât biên chứng, ý thức cua con người là san phâm cua quá trinh phat triên tự nhiên ̃ ̣ ̣ ̉ ̉ ̉ ̉ ̀ ́ ̉ và lich sử-xã hôi. Do đo, muôn hiêu được nguôn gôc và ban chât cua ý thức, cân phai xem xet trên cả măt tự ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ̀ ̉ ́ ̣ nhiên và xã hôi. ̣ I. Nguôn gôc ý thức: ̀ ́ 1. Nguôn gôc tự nhiên: ̀ ́ a. Ý thức là thuôc tinh phan anh cua môt dang vât chât có tổ chức cao là bộ nao người. ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ - Phan anh là thuôc tinh chung cua vât chât. Phan anh đo ́ là năng l ực gi ữ lai, tai hiên lai cua hê ̣ thông ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ vât chât nay những đăc điêm cua hệ thông vât chât khac và ngược lai. No ́ đ ược th ực hiên trong s ự tac đông ̣ ́ ̀ ̣ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ qua lai giữa cac hệ thông vât chât. ̣ ́ ́ ̣ ́ - Thuôc tinh phan anh cua vât chât có quá trinh phat triên từ thâp đên cao, từ đơn gian đên ph ức tap, t ừ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ chưa hoan chinh đên ngay cang hoan thiên hơn. ̀ ̉ ́ ̀ ̀ ̀ ̣ + Phan anh cua giới vô sinh. Phan anh nay đơn gian, thụ đông, không có chon loc. ̉ ́ ̉ ̉ ́ ̀ ̉ ̣ ̣ ̣ + Trên cơ sở phan anh cua thế giới vô sinh xuât hiên môt hinh thức phan anh mới cao hơn vê ̀ chât, đo ́ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ́ là phan anh cua giới hữu sinh. Hinh thức phan anh nay găn liên với quá trinh chuyên hoa từ gi ới vô sinh qua ̉ ́ ̉ ̀ ̉ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̉ ́ giới hữu sinh. Hinh thức nay có quá trinh phat triên lâu dai từ thâp đên cao: kich thich, cam ứng, tâm lý sơ câp ̀ ̀ ̀ ́ ̉ ̀ ́ ́ ́ ́ ̉ ́ cua đông vât và cung với quá trinh vượn biên thanh người, phan anh cua đông vât câp cao chuyên hoa thanh ̉ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀ phan anh ý thức cua con người. ̉ ́ ̉ Như vây, ta thây răng cac dang vât chât có trinh độ tiên hoa cang cao thì sự phan anh cang cao; ý thức ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̉ ́ ̀ chỉ xuât hiên cung với sự xuât hiên dang vât chât có tổ chức cao là bộ nao cua con người, chứ không phai v ới ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ̉ ̉ moi dang vât chât; ý thức chỉ là thuôc tinh phan anh cua vât chât, do đo, không được đông nhât vât chât với ý ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ́ thức và cung không được tach ý thức ra khoi vât chât. ̃ ́ ̉ ̣ ́ b. Khach thể vât chât bên ngoai ́ ̣ ́ ̀ Bộ nao con người với tư cach là hệ thông phan anh. Vì vây, muôn có ý thức thì phai có sự tac đông cua ̃ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̉ khach thể vât chât bên ngoai vao bộ nao cua con người. ́ ̣ ́ ̀ ̀ ̃ ̉ Thế nhưng, tai sao con vât cung có sự tac đông cua khach thể vât chât bên ngoai lên bộ nao cua nó mà ̣ ̣ ̃ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ̃ ̉ lai không có ý thức? Sở dĩ như vây là vì khac với tâm lý đông vât, ý thức con người ngoai nguôn gôc tự nhiên ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ con có nguôn gôc xã hôi. ̀ ̀ ́ ̣ 2. Nguôn gôc xã hôi. ̀ ́ ̣ Sự ra đời cua ý thức găn liên với quá trinh hinh thanh và phat triên cua bộ nao con người dưới anh ̉ ́ ̀ ̀ ̀ ̀ ́ ̉ ̉ ̃ ̉ hưởng cua lao đông và ngôn ngữ. ̉ ̣ 6
  7. a. Lao đông: ̣ - Lao đông là phương thức tôn tai cơ ban đâu tiên cua con người, là hoat đông đăc thu ̀ cua con ng ười, ̣ ̀ ̣ ̉ ̀ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉ lam cho con người khac với tât cả cac đông vât khac. ̀ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ + Trong lao đông, con người đã biêt chế tao ra cac công cụ lao đông và sử dung cac công cu ̣ đo ́ đê ̉ tao ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ra cua cai vât chât. ̉ ̣ ́ + Lao đông là hanh đông có muc đich, tac đông vao thê ́ gi ới khach quan nhăm thoa man nhu câu cua ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̉ ̃ ̀ ̉ con người. Do đo, ý thức con người phan anh môt cach tich cực, chủ đông và sang tao. ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ - Trong quá trinh lao đông, bộ nao con người phat triên và ngay cang hoan thiên, lam cho kha ̉ năng t ư ̀ ̣ ̃ ́ ̉ ̀ ̀ ̀ ̣ ̀ duy trừu tượng cua con người cung ngay cang phat triên. ̉ ̃ ̀ ̀ ́ ̉ - Lao đông ngay từ đâu đã liên kêt moi thanh viên trong xã hôi với nhau, lam nay sinh ở ho ̣ nhu câu ̣ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ̉ ̀ giao tiêp. Vì vây, ngôn ngữ ra đời và không ngừng phat triên cung với lao đông. ́ ̣ ́ ̉ ̀ ̣ b. Ngôn ngữ: - Ngôn ngữ là hệ thông tin hiêu thứ hai, là “vỏ vât chât” cua tư duy, là phương tiên, là công cụ đê ̉ con ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ người giao tiêp trong xã hôi, phan anh khai quat sự vât, tông kêt kinh nghiêm th ực tiên va ̀ trao đôi chung gi ữa ́ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̃ ̉ ́ cac thế hê. ́ ̣ - Ý thức là môt hiên tượng xã hôi, do đo, nêu không co ́ ngôn ngữ thi ̀ ý th ức không thê ̉ hinh thanh va ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̀ phat triên được. ́ ̉ - Chinh vì vây, Ph.Ăngghen đã khăng đinh răng: “Sau lao đông, đông thời với lao đông la ̀ ngôn ng ữ,.. ́ ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ̀ ̣ đó là hai sức kich thich chủ yêu cua sự chuyên biên bộ nao cua loai vât thanh bô ̣ nao cua con người, tâm lý ́ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̃ ̉ ̀ ̣ ̀ ̃ ̉ đông vât thanh ý thức” (Ph.Ăngghen: Biên chứng cua tự nhiên, NXB Sự thât, Hà Nôi,1974, tr. 257) ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ II. Ban chât cua ý thức: ̉ ́ ̉ Theo quan điêm cua chủ nghia duy vât biên chứng, ý thức là sự phan anh thê ́ gi ới khach quan vao bô ̣ ̉ ̉ ̃ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̀ nao người thông qua hoat đông thực tiên, nên ban chât cua ý thức là hinh anh chủ quan cua thế giới khach ̃ ̣ ̣ ̃ ̉ ́ ̉ ̀ ̉ ̉ ́ quan, là sự phan anh sang tao, tich cực và chủ đông về thế giới khach quan. Đó chinh là sự khac biêt rât cơ ban ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ cua ý thức con người so với tâm lý đông vât và sự “suy nghi” cua may moc. ̉ ̣ ̣ ̃ ̉ ́ ́ Phan anh cua ý thức là sang tao, vì nó bao giờ cung do nhu câu th ực tiên quy đinh. Song, s ự sang tao ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̃ ̀ ̃ ̣ ́ ̣ cua ý thức là sự sang tao cua sự phan anh, trong khuôn khổ và theo tinh chât cua quy luât phan anh. ̉ ́ ̣ ̉ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̉ ́ Con người khac với đông vât là thông qua hoat đông thực tiên co ́ muc đich, co ́ đinh h ướng, tac đông ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ̣ ́ ̣ vao sự vât, hiên tượng trong thế giới, buôc chung phai bôc lộ đăc tinh, kêt câu, quy luât lao đông để phan anh ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ́ và nhân thức. Khi con người nhân thức được quy luât, thì con người vân dung tri thức đó vao viêc cai biên thế ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ giới khach quan nhăm phuc vụ cho cuôc sông cua minh. ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̀ Câu 7: Phân tich quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin về vân đông cua vât chât. ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ a. Vân đông là gì? ̣ ̣ Theo quan điêm cua chủ nghia duy vât biên chứng, vân đông là moi sự biên đôi noi chung. ̉ ̉ ̃ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ́ b. Vân đông là phương thức tôn tai cua vât chât. ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ́ Vât chât chỉ có thể tôn tai băng cach vân đông và thông qua vân đông mà no ́ biêu hiên sự tôn tai cua ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ̉ minh. Noi cach khac, không thể có vât chât mà không có vân đông. ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ Vân đông cua vât chât là tự thân vân đông. Vât chât không do ai sang tao ra và nó không thể bị tiêu diêt, ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ mà vân đông là thuôc tinh cố hữu cua vât chât, nên vân đông cung không do ai sang tao ra va ̀ không thê ̉ bi ̣ tiêu ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ̃ ́ ̣ diêt. Nêu môt hinh thức vân đông nao đó cua môt sự vât nhât đinh mât đi thi ̀ tât yêu se ̃ nay sinh môt hinh th ức ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̀ vân đông khac thay thê, nghia là cac hinh thức vân đông cua vât chât chỉ chuyên hoa lân nhau mà thôi, chứ vân ̣ ̣ ́ ́ ̃ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̃ ̣ đông cua vât chât thì vinh viên tôn tai cung với sự tôn tai vinh viên cua vât chât. ̣ ̉ ̣ ́ ̃ ̃ ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ̃ ̃ ̉ ̣ ́ c. Cac hinh thức vân đông cơ ban cua vât chât: ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ́ Dựa trên những thanh tựu khoa hoc cua thời đai minh, Ph.Ăngghen đã phân chia vân đông thanh năm ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ hinh thức cơ ban: vân đông cơ hoc, vân đông lý hoc, vân đông hoa hoc, vân đông sinh hoc va ̀ vân đông xa ̃ hôi. ̀ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ Vân đông xã hôi là hinh thức có trinh độ cao nhât. ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ Môi hinh thức vân đông noi trên, có trinh độ cao thâp khac nhau. Do đo, chung ta sẽ pham sai lâm nêu ̃ ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ́ quy hinh thức vân đông cao vao hinh thức vân đông thâp và ngược lai. ̀ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ Tuy có sự khac nhau về chât, nhưng giữa cac hinh thức vân đông có sự liên hê, tac đông chuyên hoa ́ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ qua lai. Thông qua sự liên hê, chuyên hoa phổ biên cua moi hinh thức vân đông trong vũ trụ mà vân đông vât ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ chât được bao toan. ́ ̉ ̀ Những dang vât chât phức tap như cơ thể sông, xã hôi loai người bao ham nhiêu hinh th ức vân đông ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ trong sự liên hệ tac đông qua lai, nhưng bao giờ cung được đăc trưng bởi môt hinh thức vân đông c ơ ban xac ́ ̣ ̣ ̃ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̉ ́ đinh. Ví du, trong cơ thể sông bao gôm cac hinh thức vân đông c ơ hoc, lý hoc, hoa hoc, sinh hoc, song hinh ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ 7
  8. thức vân đông sinh hoc là hinh thức đăc trưng cơ ban quy đinh sự khac nhau giữa cơ thể sông với những dang ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̣ vât chât khac. ́ ́ d. Vân đông và đứng im. ̣ ̣ Trong khi coi vân đông là thuôc tinh bên trong vôn có cua vât chât, chủ nghia duy vât không phu ̉ nhân ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̃ ̣ ̣ sự đứng im, mà coi đứng im như môt trường hợp riêng cua vân đông. Không co ́ đ ứng im t ương đôi thi ̀ không ̣ ̉ ̣ ̣ ́ thể hinh thanh cac sự vât, hiên tượng riêng le, cụ thê. ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ Vân đông là tuyêt đôi, đứng im là tương đôi. Đứng im là tương đôi bởi vi: ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̀ - Hiên tượng đứng im chỉ xay ra trong môt quan hệ nhât đinh chứ không phai trong moi quan hê ̣ cung ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ̀ môt luc. ̣ ́ - Đứng im chỉ xay ra đôi với môt hinh thức vân đông trong môt luc nao đo, ch ứ không phai đôi v ới tât ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ́ ́ cả moi hinh thức vân đông trong cung môt luc. ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ - Đứng im chỉ là biêu hiên cua môt trang thai vân đông: vân đông trong thăng băng, trong s ự ôn đinh ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̉ ̣ tương đôi, khi nó con là nó mà chưa chuyên thanh cai khac. ́ ̀ ̉ ̀ ́ ́ - Vân đông tuyêt đôi. Do đo, nó lam cho sự vât, hiên tượng không ngừng biên đôi, lam cho sự đứng im ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̀ tương đôi luôn luôn bị phá vỡ. Đứng im chỉ là tam thời vi: vân đông cá biêt có xu hướng trở thanh cân băng, ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ vân đông toan bộ lai có xu hướng phá vỡ sự cân băng riêng biêt đo. ̣ ̣ ̀ ̣ ̀ ̣ ́ Tom lai, vân đông là tuyêt đôi, vinh viên, đứng im là tương đôi, tam thời, vât chât không thể nao tôn tai ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ̃ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̀ ̣ như thế nao khac ngoai cach vân đông và vât chât đang vân đông đó không thê ̉ vân đông như thê ́ nao khac ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ngoai vân đông trong không gian và thời gian, vât chât vân đông là vô tân nên không gian va ̀ th ời gian vât chât ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ cung vô tân. ̣ Câu 8: Phân tich quan điêm cua triêt hoc Mac-Lênin môi quan hệ giữa vât chât và ý thức, từ đó ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ́ rut ra ý nghia phương phap luân. ́ ̃ ́ ̣ Khi ban đên vân đề nay, chủ nghia duy vât biên chứng khăng đinh: ̀ ́ ́ ̀ ̃ ̣ ̣ ̉ ̣ 1. Vât chât có trước ý thức, sinh ra ý thức và quyêt đinh ý thức: ̣ ́ ́ ̣ - Vât chât tôn tai khach quan và không phụ thuôc vao ý thức, con ý thức là thuôc tinh phan anh cua môt ̣ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̣ dang vât chât có tổ chức cao (bộ oc người). ̣ ̣ ́ ́ - Vât chât là nguôn gôc, đông lực và muc đich cua ý thức. ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ̉ - Trong đời sông xã hôi thì tôn tai xã hôi quyêt đinh ý thức xã hôi. ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ Khi khăng đinh vai trò quyêt đinh cua vât chât đôi với ý thức, chủ nghia duy vât biên chứng đông thời ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̃ ̣ ̣ ̀ cung vach rõ sự tac đông trở lai cua ý thức đôi với vât chât. ̃ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ́ 2. Ý thức có tinh đôc lâp tương đôi, tac đông trở lai đôi với vât chât. ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ́ - Sự phan anh cua ý thức là sự phan anh tich cực, chủ đông và sang tao. ̉ ́ ̉ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ - Sự tac đông cua ý thức đôi với vât chât phai thông qua hoat đông thực tiên. ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̃ - Sự tac đông cua ý thức đôi với vât chât diên ra theo hai khuynh hướng: ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̃ + Khi ý thức phan anh đung quy luât khach quan thì nó đong vai tro ̀ thuc đây sự vân đông va ̀ phat triên ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ cua thế giới hiên thực khach quan. Trong trường hợp nay ý thức giup cho con người xac đinh đung đăn muc ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ tiêu, phương hướng, biên phap tổ chức hoat đông thực tiên môt cach có hiêu qua. ̣ ́ ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ̣ ̉ + Khi ý thức phan anh không đung quy luât khach quan thì luc nay nó sẽ lam kim ham sự vân đông và ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ̀ ̃ ̣ ̣ phat triên cua những điêu kiên vât chât nhât đinh. ́ ̉ ̉ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ Hiêu quả cua sự tac đông trở lai cua ý thức đôi với vât chât thuôc vao cac điêu kiên sau: ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̀ ̣ + Những điêu kiên vât chât cân thiêt cho ý thức đó thực hiên. ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ + Trinh độ phan anh cua ý thức đó đôi với vât chât, nêu ý thức phan anh cang đây đu, cang chinh xac ̀ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ̉ ̀ ́ ́ bao nhiêu thì hiêu quả tac đông cua nó cang cao bây nhiêu. ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ́ + Mức độ xâm nhâp cua ý thức đó vao trong quân chung nhân dân, mức độ xâm nhâp cua ý thức cang ̣ ̉ ̀ ̀ ́ ̣ ̉ ̀ lớn thì hiêu quả tac đông cua nó cang cao. ̣ ́ ̣ ̉ ̀ 3. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Nêu vât chât là nguôn gôc khach quan, là cơ sở san sinh ra ý thức; con ý thức là san phâm, là sự phan ́ ̣ ́ ̀ ́ ́ ̉ ̀ ̉ ̉ ̉ anh thế giới khach quan thì trong nhân thức và hanh đông, con người phai xuât phat từ hiên thực khach quan, ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ́ tôn trong và hanh đông theo quy luât khach quan, chông lai chủ nghia chủ quan duy ý chí. ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̃ - Ý thức có tinh đôc lâp tương đôi, tac đông trở lai vât chât thông qua hoat đông thực tiên. Do đo, cân ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̃ ́ ̀ phai phat huy tinh tich cực cua ý thức đôi với vât chât băng cach nâng cao năng l ực nhân th ức cac quy luât ̉ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣ khach quan và vân đông chung vao trong hoat đông thực tiên cua con người. Sức manh ý th ức cua con ng ười ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̃ ̉ ̣ ̉ không phai ở chỗ tach rời điêu kiên vât chât mà là biêt dựa vao đo, phan anh đung quy luât khach quan để cai ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̉ tao thế giới khach quan. ̣ ́ 8
  9. - Chung ta phai chông lai bênh chủ quan duy ý chí cung như thai độ tiêu cực, thụ đông. ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̃ ́ ̣ Xuât phat từ ý nghia đo, Đang ta đã chỉ rõ môt trong những điêu kiên c ơ ban đê ̉ đam bao s ự lanh đao ́ ́ ̃ ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ̉ ̉ ̉ ̃ ̣ đung đăn cua minh là phai “luôn luôn xuât phat từ thực tê, tôn trong và hanh đông theo quy luât khach quan”, ́ ́ ̉ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ (Đang Công san Viêt Nam: Văn kiên Đai hôi đai biêu toan quôc lân thứ VI, Nxb Sự thât, Hà Nôi. 1986, tr.30) ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ Câu 9: Phân tich nôi dung cua nguyên lý về môi liên hệ phổ biên và rut ra y ́ nghia ph ương phap ́ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̃ ́ ̣ luân - Phep siêu hinh không thừa nhân môi liên hệ phô ̉ biên cua thê ́ gi ới. Theo quan điêm nay, s ự vât hiên ́ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ̉ ̀ ̣ ̣ tượng trong thế giới về cơ ban không có sự liên hê, rang buôc, quy đinh lân nhau. Cho nên đôi v ới phep siêu ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ̃ ́ ́ hinh, thế giới chỉ là môt tâp hợp rời rac cac sự vât cô lâp nhau. Cach nhin ây không cho phep chung ta vach ra ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ cai chung, cai ban chât và quy luât cua cac sự vât hiên tượng. ́ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ - Trai với quan điêm siêu hinh, phep biên chứng duy vât thừa nhân môi liên hê ̣ phô ̉ biên cua cac sự vât, ́ ̉ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̣ hiên tượng trong thế giới và coi đó là nguyên lý cơ ban cua no. Khai niêm liên hệ noi lên sự quy đinh, anh ̣ ̉ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ hưởng, rang buôc, tac đông và chuyên hoa lân nhau giữa cac sự vât, hiên tượng và quá trinh. Phep biên ch ứng ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̃ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ duy vât phat biêu răng: moi sự vât, hiên tượng quá trinh muôn vẻ trong thê ́ gi ới đêu tôn tai trong môi liên hê ̣ ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ́ phổ biên với nhau, không có cai gì tôn tai biêt lâp với cai khac. Điêu đó là dễ hiêu, vì vât chât tôn tai thông qua ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̉ ̣ ́ ̀ ̣ vân đông, mà vân đông cung là liên hê. Ăngghen viêt: “tât cả thế giới mà chung ta có thê ̉ nghiên c ứu đ ược, la ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ́ ́ môt hệ thông, môt tâp hợp cac vât thể khăng khit với nhau… Viêc cac vât thê ̉ co ́ liên hê ̣ qua lai v ới nhau đa ̃ co ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ý nghia là cac vât thể nay tac đông lân nhau và sự tac đông qua lai ây chinh là sự vân đông”. ̃ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̃ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ Như vây phep biên chứng duy vât thừa nhân liên hệ diên ra trong moi linh vực, moi sự vât và quá trinh ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̃ ̣ ̃ ̣ ̣ ̀ cua hiên thực, nó có tinh khach quan, xuât phat từ tinh thông nhât vât chât cua thế giới. Phep biên chứng duy ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ vât cung chỉ ra răng, liên hệ cua thế giới rât đa dang, bởi thê ́ gi ới bao gôm vô sô ́ s ự vât hiên t ượng muôn ve ̉ ̣ ̃ ̀ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ khac nhau. Tuy theo tinh chât, vai tro, pham vi cua liên hệ mà người ta phân thanh nhiêu loai: liên hê ̣ bên trong ́ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̉ ̀ ̀ ̣ và liên hệ bên ngoai, liên hệ cơ ban và không cơ ban, liên hê ̣ không gian va ̀ th ời gian, liên hê ̣ tr ực tiêp va ̀ gian ̀ ̉ ̉ ́ ́ tiêp… Sự phân loai cac liên hệ nay chỉ có ý nghia tương đôi, bởi vì môi loai liên hê ̣ chi ̉ là môt hinh th ức, môt ́ ̣ ́ ̀ ̃ ́ ̃ ̣ ̣ ̀ ̣ bộ phân, môt măt khâu cua môi liên hệ phổ biên cua thế giới xet như môt chinh thê. Tuy nhiên, s ự phân loai ̣ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ̉ ̣ cac liên hệ là cân thiêt, vì răng vị trí cua từng môi liên hê ̣ trong viêc quy đinh s ự vân đông, phat triên cua s ự ́ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ vât và hiên tượng không như nhau. ̣ ̣ Sự phân loai cac liên hệ con là cơ sở để xac đinh pham vi nghiên cứu cua phep biên chứng duy vât và ̣ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ cua cac nganh khoa hoc cụ thê. Những hinh thức riêng biêt, cụ thể cua từng môi liên hệ thuôc pham vi nghiên ̉ ́ ̀ ̣ ̉ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ cứu cua từng nganh khoa hoc cụ thê, con phep biên chứng duy vât nghiên cứu những môi liên hê ̣ chung nhât, ̉ ̀ ̣ ̉ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ phổ biên nhât cua thế giới. Vì thê, Ăngghen viêt: “phep biên chứng là khoa hoc về môi liên hệ phổ biên”. ́ ́ ̉ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ - Nghiên cứu nguyên lý về môi liên hệ phổ biên co ́ ý nghia phương phap luân to l ớn đôi v ới hoat đông ́ ́ ̃ ́ ̣ ́ ̣ ̣ nhân thức và hoat đông thực tiên. ̣ ̣ ̣ ̃ Nêu cac sự vât, hiên tượng trong thế giới đêu tôn tai trong môi liên hệ phô ̉ biên và nhiêu ve, thi ̀ muôn ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ̀ ̉ ́ nhân thức và tac đông vao chung, phai có quan điêm toan diên, khăc phuc quan điêm phiên diên, môt chiêu. ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ Quan điêm toan diên đoi hoi chung ta khi phân tich sự vât phai đăt nó trong môi liên hê ̣ v ới sự vât hiên t ượng ̉ ̀ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ khac; phai xem xet tât cả cac măt, cac yêu tô, kể cả khâu trung gian, gian tiêp cua chung. Chi ̉ co ́ nh ư vây, ́ ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ chung ta mới năm băt được môt cach đây đủ ban chât cua sự vât, tranh đ ược những kêt luân phiên diên chu ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ quan, vôi vang. ̣ ̀ Tuy nhiên quan điêm toan diên không có nghia là cach xem xet cao băng, tran lan ma ̀ phai thây đ ược ̉ ̀ ̣ ̃ ́ ́ ̀ ̀ ̀ ̉ ́ tinh chât, vị trí cua từng môi liên hê, từng măt, từng yêu tố trong tông thê ̉ cua chung. Như vây, quan điêm toan ́ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ̉ ̀ diên bao ham quan điêm lich sử cụ thê. Quan điêm nay đoi hoi, phai xet sự vât trong t ừng liên hê ̣ cu ̣ thê ̉ cua ̣ ̀ ̉ ̣ ̉ ̉ ̀ ̀ ̉ ̉ ́ ̣ ̉ no, găn với những tinh chât, vị trí cụ thể cua môi liên hệ cụ thể đo; phai biêt phân loai cac liên hệ cua sự vât để ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̣ năm lây cai cơ ban, cai có tinh quy luât cua no; đông thời phai xet cả những điêu kiên cụ thê ̉ cua sự vât trong ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̀ ̣ ̉ ̣ đó xuât hiên từng liên hệ quy đinh từng tinh chât và xu hướng cụ thể cua no. Từ đó mà tim ra những phương ́ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̀ thức cụ thể để tac đông đên sự vât. ́ ̣ ́ ̣ Câu 10: Phân tich nôi dung cua nguyên lý về sự phat triên và rut ra ý nghia phương phap luân ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̃ ́ ̣ - Trong phep biên chứng duy vât, nguyên lý về môi liên hệ phổ biên thông nhât hữu c ơ với nguyên lý ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ́ về sự phat triên, bởi vì liên hệ tức là vân đông, mà không có vân đông thi ̀ không có sự phat triên. Nh ưng “vân ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ đông” và “phat triên” là hai khai niêm khac nhau. Khai niêm “vân đông” khai quat moi sự biên đôi noi chung, ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ không tinh đên xu hướng và kêt quả cua những biên đôi ây như thế nao. Sự vân đông diên ra không ngừng ́ ́ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ̃ trong thế giới và có nhiêu xu hướng. ̀ 9
  10. Khai niêm “phat triên” không khai quat moi sự biên đôi noi chung; nó chi ̉ là khai quat nh ững vân đông ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ́ ̣ ̣ đi lên, cai mới ra đời thay thế cho cai cu. Tiêu chuân để xac đinh sự phat triên là có xuât hiên “cai mới” trong ́ ́ ̃ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ những biên đôi cua sự vât hiên tượng. Sự phat triên trong thế giới theo cac chiêu hướng cơ ban sau: phat triên ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ̉ về trinh độ (từ thâp đên cao), phat triên về câu truc (từ đơn gian đên phức tap), phat triên về ban chât (từ kem ̀ ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ́ ́ hoan thiên đên hoan thiên hơn). Sự phân biêt đó về cac chiêu hướng chỉ là tương đôi, môt sự phat triên ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̉ thường bao ham cả cac chiêu hướng nay. ̀ ́ ̀ ̀ - Phep biên chứng duy vât khăng đinh răng sự phat triên, đôi m ới là hiên tượng diên ra không ng ừng ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̃ trong tự nhiên, trong xã hôi và trong tư duy, mà nguôn gôc cua no ́ là cuôc đâu tranh gi ữa cac măt đôi lâp trong ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̣ ban thân sự vât và hiên tượng. Nhưng không nên hiêu sự phat triên bao gi ờ cung diên ra môt cach đ ơn gian, ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ̃ ̃ ̣ ́ ̉ theo đường thăng. Xet từng trường hợp cá biêt, thì có những vân đông đi lên, tuân hoan, thâm chi ́ đi xuông, ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ nhưng xet cả quá trinh, trong pham vi rông lớn thì vân đông đi lên là khuynh h ướng thông tri. Khai quat tinh ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̀ hinh trên đây, phep biên chứng duy vât khăng đinh răng, phat triên la ̀ khuynh h ướng chung cua s ự vân đông ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ cua sự vât và hiên tượng. ̉ ̣ ̣ - Quan điêm biên chứng xac đinh nguôn gôc bên trong cua moi sự phat triên. Cho nên thê ́ gi ới phat ̉ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̉ ́ triên là tự thân phat triên, là quá trinh bao ham mâu thuân và thường xuyên giai quyêt mâu thuân, v ừa liên tuc ̉ ́ ̉ ̀ ̀ ̃ ̉ ́ ̃ ̣ vừa có gian đoan; là quá trinh bao ham sự phủ đinh cai cũ và ra đời cai mới. S ự phat triên nh ư là vân đông đi ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ lên ra đời cai mới, nhưng cai mới không đoan tuyêt với cai cũ ma ̀ kê ́ th ừa tât ca ̉ nh ững gi ̀ tich c ực cua cai cu.̃ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ Tât cả những điêu đó noi lên tinh chât phức tap cua sự phat triên, nhưng bao gi ờ cung theo khuynh h ướng đi ́ ̀ ́ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̃ lên. - Đôi lâp với quan điêm trên đây cua phep biên chứng; phep siêu hinh noi chung phủ nhân sự phat triên, ́ ̣ ̉ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̉ tuyêt đôi hoa tinh ôn đinh cua cac sự vât hiên tượng. Nêu có thừa nhân sự phat triên, thi ̀ phep siêu hinh cho ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̀ răng đó chỉ là sự tăng giam về lượng, sự lăp lai mà không có chuyên hoa về chât, không co ́ sự ra đời cai m ới ̀ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ́ thay thế cho cai cu. Lênin nhân xet răng, quan niêm siêu hinh là cứng nhăc, ngheo nan, khô khan, chi ̉ co ́ quan ́ ̃ ̣ ́ ̀ ̣ ̀ ́ ̀ ̀ niêm biên chứng là sinh đông, mới cho ta chia khoa cua “sự tự vân đông” cua tât thay moi cai đang tôn tai, cua ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ̣ ̉ những “bước nhay vot” và “sự gian đoan cua tinh tiêm tiên”, cua sự “chuyên hoa thanh măt đôi lâp”, cua “sự ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ tiêu diêt cai cũ và sự nay sinh ra cai mới”. Cung vì vây mà ông nhân manh răng, phep biên chứng là hoc thuyêt ̣ ́ ̉ ́ ̃ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ́ “hoan bị nhât, sâu săc nhât và không phiên diên về sự phat triên”. ̀ ́ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ - Nghiên cứu nguyên lý về sự phat triên, giup cho chung ta nhân th ức răng, muôn th ực s ự năm đ ược ́ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ́ ́ ban chât cua sự vât hiên tượng, năm được quy luât và xu hướng cua chung phai có quan điêm phat triên, khăc ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̉ ́ ̉ ́ phuc tư tưởng bao thủ trì trê. ̣ ̉ ̣ Quan điêm nay yêu câu khi phân tich sự vât phai xet nó như môt quá trinh; đăt no ́ trong s ự vân đông, ̉ ̀ ̀ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ sự phat triên mới năm được quy luât và những xu hướng cua no. Quan điêm phat triên con bao ham yêu câu ́ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̉ ̀ ̀ ̀ xet sự vât trong từng giai đoan cụ thể cua nó nhưng không được tach rời với cac giai đoan khac ma ̀ phai liên ́ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̉ hệ chung với nhau mới có thể năm được logic cua toan bộ tiên trinh vân đông sự vât. Quan điêm phat triên ́ ́ ̉ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ cung đoi hoi tinh thân lac quan tich cực trong thực tiên, khăc phuc moi sụ trì trệ bao thu. ̃ ̀ ̉ ̀ ̣ ́ ̃ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ Câu 11: Phân tich nôi dung quy luât thông nhât va ̀ đâu tranh cua cac măt đôi lâp - y ́ nghia ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̃ phương phap luân cua viêc nghiên cứu quy luât nay trong hoat đông thực tiên. ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̃ I. Nôi dung quy luât: ̣ ̣ - Quy luât thông nhât và đâu tranh cua cac măt đôi lâp (con goi là quy luât mâu thuân) là quy luât quan ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̃ ̣ trong nhât cua phep biên chứng duy vât, là “hat nhân cua phep biên chứng”. Bởi vì nó vach ra nguôn gôc, đông ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ lực bên trong cua sự vân đông và phat triên. ̉ ̣ ̣ ́ ̉ - Khai quat nôi dung quy luât: ́ ́ ̣ ̣ Moi sự vât, hiên tượng đêu bao ham mâu thuân bên trong. Môi sự vât, hiên tượng đêu là thông nhât ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ̃ ̃ ̣ ̣ ̀ ́ ́ cua cac măt, cac thuôc tinh, cac khuynh hướng đôi lâp nhau. Chinh sự đâu tranh cua cac măt đôi lâp đo ́ lam ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ cho sự vât, hiên tượng vân đông, phat triên. ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ - Phân tich nôi dung quy luât: ́ ̣ ̣ 1. Mâu thuân là hiên tượng khach quan và phổ biên. ̃ ̣ ́ ́ - “Măt đôi lâp”? ̣ ́ ̣ Măt đôi lâp là những măt có khuynh hướng thay đôi, phat triên chông đôi nhau, trai ngược nhau trong ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ ́ môt chinh thể lam nên sự vât hiên tượng. ̣ ̉ ̀ ̣ ̣ Môi sự vât, hiên tượng có thể có nhiêu yêu tô, nhiêu măt,.. câu thanh, nhưng có hai măt đôi lâp c ơ ban ̃ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ thông nhât với nhau quyêt đinh kêt câu tao thanh sự vât, hiên tượng. ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ -“Mâu thuân”? ̃ “Mâu thuân” là khai niêm để chỉ sự liên hệ và tac đông lân nhau cua cac măt đôi lâp trong môt sự vât, ̃ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̃ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ hiên tượng nhât đinh. ̣ ́ ̣ 10
  11. Mâu thuân là hiên tượng khach quan, vì mâu thuân tôn tai trong ban thân sự vât, hiên tượng. ̃ ̣ ́ ̃ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ Mâu thuân tôn tai phổ biên trong tự nhiên, xã hôi và tư duy (mâu thuân trong tư duy là sự phan anh ̃ ̀ ̣ ́ ̣ ̃ ̉ ́ mâu thuân cua hiên thực khach quan). ̃ ̉ ̣ ́ 2. Mâu thuân là môt chinh thê, trong đó hai măt đôi lâp vừa thông nhât vừa đâu tranh với nhau. ̃ ̣ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ - Trong môt mâu thuân, hai măt đôi lâp vừa có quan hệ thông nhât với nhau, vừa đâu tranh lân nhau. ̣ ̃ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̃ - Khai niêm “thông nhât” trong quy luât biêu hiên: Cac măt đôi lâp liên hệ rang buôc với nhau, quy đinh ́ ̣ ́ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ lân nhau và lam tiên đề tôn tai cua nhau. ̃ ̀ ̀ ̀ ̣ ̉ Khai niêm “thông nhât” trong quy luât nay con được hiêu là sự “đông nhât”, nghia la ̀ cung th ừa nhân ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ̉ ̀ ́ ̃ ̃ ̣ trang thai ôn đinh cua môi liên hệ cua cac măt đôi lâp. Đông thời cung thừa nhân sự chuyên hoa lân nhau cua ̣ ́ ̉ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̃ ̣ ̉ ́ ̃ ̉ ́ ̣ cac măt đôi lâp. ́ ̣ - Khai niêm “đâu tranh” cua cac măt đôi lâp có nghia là cac măt đôi lâp bai trừ lân nhau, phủ đinh lân ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̃ ̣ ̃ nhau. Sự đâu tranh cua cac măt đôi lâp là môt quá trinh phức tap. Quá trinh đó có thể chia ra nhiêu giai đoan. ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ Môi giai đoan lai có những đăc điêm riêng cua no. (Xem S.1) ̃ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ Hệ thông sự vât, ́ ̣ hiên tượng mới ̣ ́ ́ Chuyên hoa Cać Khuynh giai hướng ́ ̣ Đôi lâp đoan ̣ phat ́ phat ́ ̉ triên triên ̉ Sự khac nhau ́ ̉ căn ban ̣ Ṣự ượng (hê ́ Sự vât, hiên tkhac nhaụ thông cu) ́ ̃ S.1 Quá trinh phat triên cua môt mâu thuân. ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̃ - Về môi quan hệ giữa thông nhât và đâu tranh cua cac măt đôi lâp, Lênin viêt: “Sự thông nhât (phù ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ hợp, đông nhât, tac dung ngang nhau) cua cac măt đôi lâp là co ́ điêu kiên, tam th ời, thoang qua, t ương đôi. S ự ̀ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ đâu tranh cua cac măt đôi lâp bai trừ lân nhau là tuyêt đôi, cung như sự phat triên sự vân đông là tuyêt đôi” ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̃ ̣ ́ ̃ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ (V.I.Lênin toan tâp, T.29, Nxb Tiên bô, Matxcơva, 1981, tr.379 - 380). S ự thông nhât cua cac măt đôi lâp co ́ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ tinh chât tam thời, thoang qua, tương đôi, cung như trang thai đứng im cua sự vât, b ởi vi ̀ moi sự vât, hiên ́ ́ ̣ ́ ́ ̃ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ tượng cụ thể đêu có quá trinh phat sinh, phat triên và tiêu vong để nhường chỗ cho cac sự vât, hiên tượng khac ̀ ̀ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ́ cao hơn, hoan thiên hơn, mới hơn về chât ra đời. ̀ ̣ ́ Đâu tranh cua cac măt đôi lâp là tuyêt đôi vi: trong moi sự vât hiên tượng đêu có mâu thuân va ̀ mâu ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̃ thuân quan xuyên từ đâu đên cuôi quá trinh phat triên cua sự vât. Tinh tuyêt đôi cua sự đâu tranh cua cac măt ̃ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̣ đôi lâp noi lên sự vân đông, sự biên đôi liên tuc cua sự vât, hiên tượng. Đâu tranh cua cac măt đôi lâp là điêu ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ kiên quan trong nhât, có tinh quyêt đinh đôi với sự chuyên hoa cua cac măt đôi lâp. ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ - Đâu tranh cua cac măt đôi lâp là nguôn gôc, đông lực bên trong cua sự vân đông và phat triên cua sự ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ vât, hiên tượng. ̣ ̣ 11
  12. 3. Sự chuyên hoa cua cac măt đôi lâp. ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ - Sự chuyên hoa cua cac măt đôi lâp là kêt quả cua quá trinh đâu tranh cua cac măt đôi lâp. ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ - Sự chuyên hoa cua cac măt đôi lâp được thực hiên ở giai đoan chin muôi cua mâu thuân. Sự chuyên ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̀ ̉ ̃ ̉ hoa diên ra dưới nhiêu hinh thức và tuy thuôc vao những điêu kiên cụ thê. ́ ̃ ̀ ̀ ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ̉ Hai hinh thức khai quat nhât cua sự chuyên hoa la: ̀ ́ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̀ ́ + Cac măt đôi lâp chuyên sang măt đôi lâp cua chinh minh. ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̀ + Cac măt đôi lâp cũ bị xoa bỏ và hinh thanh cac măt đôi lâp mới trong sự vât mới. ́ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̣ 4. Phân loai mâu thuân ̣ ̃ Thế giới phong phu, đa dang và phức tap, nhưng nhin chung có 4 loai mâu thuân cơ ban: ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̃ ̉ Mâu thuân bên trong và mâu thuân bên ngoai: Mâu thuân bên trong là mâu thuân gi ữa cac măt, cac yêu ̃ ̃ ̀ ̃ ̃ ́ ̣ ́ ́ tô, cac thuôc tinh, cac quá trinh câu thanh nên sự vât, hiên tượng. Mâu thuân nay gi ữ vai tro ̀ quyêt đinh s ự vân ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̀ ̣ ̣ ̃ ̀ ́ ̣ ̣ đông, phat triên cua sự vât hiên tượng. Mâu thuân bên ngoai là mâu thuân giữa cac sự vât hiên tượng, hoăc ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ̃ ̀ ̃ ́ ̣ ̣ ̣ giữa cac măt, cac yêu tô, cac thuôc tinh, cac quá trinh gi ữa sự vât, hiên t ượng v ới nhau. Mâu thuân nay không ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̃ ̀ giữ vai trò quyêt đinh sự vân đông, phat triên cua sự vât, hiên tượng. Nó chỉ có tac dung anh hưởng khi liên hệ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ được với mâu thuân bên trong. ̃ Mâu thuân cơ ban và mâu thuân không cơ ban: Mâu thuân cơ ban là mâu thuân phat sinh, hinh thanh, ̃ ̉ ̃ ̉ ̃ ̉ ̃ ́ ̀ ̀ tôn tai cung sự phat sinh, hinh thanh, tôn tai cua vât, hiên tượng và gi ữ vai tro ̀ quyêt đinh s ự vân đông, phat ̀ ̣ ̀ ́ ̀ ̀ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ triên cua sự vât hiên tượng. Mâu thuân không cơ ban là mâu thuân phat sinh, hinh thanh, tôn tai cung sự phat ̉ ̉ ̣ ̣ ̃ ̉ ̃ ́ ̀ ̀ ̀ ̣ ̀ ́ sinh, hinh thanh, tôn tai cua vât, hiên tượng và không giữ vai trò quyêt đinh mà chi ̉ anh h ưởng nhât đinh đên ̀ ̀ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ sự vân đông, phat triên cua sự vât hiên tượng. ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ Mâu thuân chủ yêu và mâu thuân không chủ yêu: Mâu thuân chủ yêu là mâu thuân nôi lên hang đâu và ̃ ́ ̃ ́ ̃ ́ ̃ ̉ ̀ ̀ giữ vai trò quyêt đinh sự vân đông, phat triên cua sự vât hiên tượng ở môi giai đoan phat triên. Mâu thuân ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ ̃ không chủ yêu là mâu thuân phat sinh và không giữ vai tro ̀ quyêt đinh nhưng gây anh h ưởng nhât đinh đên s ự ́ ̃ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ vân đông, phat triên cua sự vât hiên tượng ở môi giai đoan phat triên. ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ̉ Mâu thuân đôi khang và mâu thuân không đôi khang (loai mâu thuân nay chỉ có trong linh vực đời sông ̃ ́ ́ ̃ ́ ́ ̣ ̃ ̀ ̃ ́ xã hôi): Mâu thuân đôi khang là mâu thuân giữa cac giai câp có lợi ich cơ ban đôi lâp nhau. Mâu thuân nay chỉ ̣ ̃ ́ ́ ̃ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̃ ̀ được giai quyêt thông qua cach mang xã hôi. Mâu thuân không đôi khang la ̀ mâu thuân gi ữa cac giai tâng co ́ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̃ ́ ́ ̃ ́ ̀ lợi ich cơ ban không đôi lâp nhau. Mâu thuân nay được giai quyêt băng phương phap hoa binh thông qua giao ́ ̉ ́ ̣ ̃ ̀ ̉ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ́ duc và đôi mới xã hôi. ̣ ̉ ̣ II. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Quy luât mâu thuân đem lai phương phap khoa hoc cho viêc xem xet và giai quyêt cac vân đê: ̣ ̃ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ́ ́ ̀ phương phap phân tich và giai quyêt mâu thuân. ́ ́ ̉ ́ ̃ - Phai thừa nhân tinh khach quan cua mâu thuân. Yêu câu nay đoi hoi chung ta, muôn năm đ ược ban ̉ ̣ ́ ́ ̉ ̃ ̀ ̀ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̉ chât cua sự vât, hiên tượng cân phai biêt phân tich cac măt đôi lâp cua mâu thuân. ́ ̉ ̣ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̃ - Phai biêt phân tich cụ thể môt mâu thuân cụ thể và phai co ́ biên phap cụ thê ̉ để giai quyêt đôi v ới t ừng ̉ ́ ́ ̣ ̃ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ́ loai mâu thuân. ̣ ̃ - Phai năm vững nguyên tăc giai quyêt mâu thuân: Bât kỳ mâu thuân nao, bât kỳ giai đoan nao cua mâu ̉ ́ ́ ̉ ́ ̃ ́ ̃ ̀ ́ ̣ ̀ ̉ thuân, cung chỉ được giai quyêt băng con đường đâu tranh gi ữa cac măt đôi lâp, ch ứ không phai băng con ̃ ̃ ̉ ́ ̀ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ đường điêu hoa giữa chung. ̀ ̀ ́ Câu 12: Phân tich nôi dung quy luât từ nh ững thay đôi về lượng dân đên nh ững thay đôi vê ̀ chât va ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̃ ́ ̉ ́ ngược lai. Ý nghia phương phap luân cua viêc nghiên cứu quy luât nay trong hoat đông thực tiên. ̣ ̃ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̃ I. Nôi dung quy luât: ̣ ̣ Môi sự vât, hiên tượng là sự thông nhât giữa hai măt: chât lượng (chât) và số lượng (lượng). Từ ̃ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ những thay đôi dân dân về lượng dân sẽ đên những thay đôi về chât và ngược lai; là cach thức cua sự vân ̉ ̀ ̀ ̃ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̉ ̣ đông và phat triên. ̣ ́ ̉ 1. Khai niêm chât và lượng ́ ̣ ́ a. Khai niêm chât: ́ ̣ ́ - Chât là tinh quy đinh vôn có cua cac sự vât và hiên tượng, là sự thông nhât hữu cơ cua những thuôc ́ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̣ tinh, những yêu tố câu thanh sự vât, noi lên sự vât đó là gi, phân biêt nó với cac sự vât và hiên tượng khac. ́ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̣ ́ - Phân biêt chât với tinh cach là pham trù triêt hoc với chât hiêu theo khai niêm thường dung hang ngay ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̀ ̀ hoăc với khai niêm chât liêu. ̣ ́ ̣ ́ ̣ - Phân biêt chât với thuôc tinh. Môi chât gôm nhiêu thuôc tinh. ̣ ́ ̣ ́ ̃ ́ ̀ ̀ ̣ ́ - Môi sự vât, hiên tượng có thể có môt hoăc nhiêu chât tuy theo những môi quan hệ xac đinh ̃ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ́ ̣ - Chât tôn tai khach quan. ́ ̀ ̣ ́ - Chât biêu hiên tinh trang tương đôi ôn đinh cua sự vât, hiên tượng. ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ ̣ 12
  13. - Trong những trường hợp đăc biêt, chât là cai trừu tượng và dường như năm ngoai sự vât, hiên ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ̣ tượng. b. Khai niêm lượng ́ ̣ - Lượng là tinh quy đinh cua sự vât, hiên tượng về măt qui mô, trinh đô, tôc độ phat triên cua no, biêu ́ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ̉ ́ ̉ thị băng cac con sô, cac thuôc tinh, cac yêu tô,.. câu thanh no. ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̀ ́ - Lượng không chỉ biêu hiên băng cac con sô, cac đai lượng xac đinh cụ thê, ma ̀ l ượng con đ ược nhân ̉ ̣ ̀ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ thức băng khả năng trừu tượng hoa. ̀ ́ - Lượng là nhân tố quy đinh bên trong, nhưng đông thời cung co ́ những l ượng chi ̉ noi lên nhân tô ́ ̣ ̀ ̃ ́ dường như bên ngoai sự vât. ̀ ̣ - Lượng tôn tai khach quan. ̀ ̣ ́ - So với chât, lượng là cai thường xuyên biên đôi. ́ ́ ́ ̉ * Sự phân biêt giữa chât và lượng chỉ có ý nghia tương đôi. ̣ ́ ̃ ́ 2. Tinh thông nhât và môi quan hệ phổ biên cua lượng và chât. ́ ́ ́ ́ ́ ̉ ́ a. Khai niêm “Đô” ́ ̣ ̣ Môi sự vât là môt thể thông nhât cua hai măt chât và lượng. Hai măt đó không tach rời nhau, mà tac ̃ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ́ đông lân nhau môt cach biên chứng. ̣ ̃ ̣ ́ ̣ - “Đô” là khai niêm noi lên môi quan hệ quy đinh lân nhau cua chât và lượng. Nó là gi ới han mà trong ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̃ ̉ ́ ̣ đó sự vât, hiên tượng vân con là nó mà chưa biên thanh cai khac. Trong giới han “đô” lượng biên đôi nh ưng ̣ ̣ ̃ ̀ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ chưa dân đên chuyên hoa về chât. ̃ ́ ̉ ́ ́ - Độ cung biên đôi khi những điêu kiên tôn tai cua sự vât, hiên tượng biên đôi. ̃ ́ ̉ ̀ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ b. Những hinh thức biên đôi từ lượng dân đên sự biên đôi về chât. ̀ ́ ̉ ̃ ́ ́ ̉ ́ Ranh giới cua lượng do chât quy đinh, nhưng sự chuyên hoa thì bao giờ cung băt đâu từ sự thay đôi về ̉ ́ ̣ ̉ ́ ̃ ́ ̀ ̉ lượng. Cac hinh thức cơ ban cua sự chuyên hoa: ́ ̀ ̉ ̉ ̉ ́ + Tăng lên hoăc giam đi đơn thuân về măt số lượng ̣ ̉ ̀ ̣ + Sự dung hợp cua nhiêu lực lượng thanh môt hợp lực về căn ban khac với tông sô ́ những lực lượng ̉ ̀ ̀ ̣ ̉ ́ ̉ cá biêt. ̣ + Thay đôi về kêt câu, tổ chức, qui mô cua sự vât, hiên tượng. ̉ ́ ́ ̉ ̣ ̣ - Khi lượng thay đôi vượt quá giới han cua độ thì dân đên thay đôi về chât. Sự thay đôi về chât được ̉ ̣ ̉ ̃ ́ ̉ ́ ̉ ́ goi là bước nhay (có 4 loai bước nhay cơ ban: bước nhay toan phân, bước nhay cuc bô, bước nhay dân dân, ̣ ̉ ̣ ̉ ̉ ̉ ̀ ̀ ̉ ̣ ̣ ̉ ̀ ̀ bước nhay đôt biên), đó là bước ngoăt căn ban trong sự biên đôi dân dân về lượng. ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̀ ̀ - Giới han mà ở đó xay ra bước nhay được goi là điêm nut.̣ ̉ ̉ ̣ ̉ ́ - Sự chuyên hoa đoi hoi phai có điêu kiên. ̉ ́ ̀ ̉ ̉ ̀ ̣ c. Anh hưởng cua chât mới đôi với sự biên đôi cua lượng ̉ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̉ Khi chât mới ra đời nó tao ra môt lượng mới phù hợp với nó để có môt sự thông nhât mới giữa chât và ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ lượng. Sự quy đinh nay được biêu hiên ở qui mô và nhip điêu phat triên mới cua lượng. ̣ ̀ ̉ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ Tom lai, quy luât lượng-chât chỉ ra cach thức biên đôi sự vât, hiên tượng. Đó là quá trinh tac đông lân ́ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̃ nhau giữa hai măt: chât và lượng. Lượng biên đôi mâu thuân với chât cu, chât mới ra đời với lượng m ới. ̣ ́ ́ ̉ ̃ ́ ̃ ́ Lượng mới lai tiêp tuc biên đôi đên giới han nao đó lai phá vỡ chât đang kim ham no, tao nên chât m ới v ới ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̀ ̃ ́ ̣ ́ lượng mới. Như vây phat triên là quá trinh vô han, vừa mang tinh liên tuc (biêu hiên ở s ự biên đôi cua l ượng) ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ̣ ́ ̉ ̉ vừa có tinh gian đoan (biêu hiên ở sự thay đôi về chât). ́ ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ II. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Sự vân đông và phat triên là kêt quả cua quá trinh tich luy vê ̀ lượng. Trong hoat đông th ực tiên cân ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̀ ́ ̃ ̣ ̣ ̃ ̀ chông lai hai khuynh hướng: ́ ̣ + Tư tưởng chủ quan, duy ý chi, nôn nong, chưa có sự tich luy đây đủ vê ̀ lượng đã muôn th ực hiên ́ ́ ́ ̃ ̀ ́ ̣ bước nhay về chât. Hoăc chỉ nhân manh đên bước nhay, xem nhẹ tich luy về lượng, dân đên cac hanh đông ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̃ ̃ ́ ́ ̀ ̣ phiêu lưu mao hiêm. ̣ ̉ + Tư tưởng bao thu, trì trê, ngai khó không dam thực hiên bước nhay về chât. Hoăc chỉ nhân manh đên ̉ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ sự biên đôi dân dân về lượng, từ đó rơi vao chủ nghia cai lương và tiên hoa luân. ́ ̉ ̀ ̀ ̀ ̃ ̉ ́ ́ ̣ - Cân có thai độ khach quan, khoa hoc và có quyêt tâm thực hiên bước nhay khi điêu kiên thực hiên ̀ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ ̣ bước nhay đã chin muôi. ̉ ́ ̀ + Cân phân biêt cac bước nhay trong tự nhiên và trong xã hôi. ̀ ̣ ́ ̉ ̣ + Phai nhân thức đung đăn cac bước nhay khac nhau về qui mô, nhip đô. ̉ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ̣ + Chông chủ nghia giao điêu ́ ̃ ́ ̀ 13
  14. Câu 13: Phân tich nôi dung quy luât phủ đinh cua phủ đinh. Ý nghia ph ương phap luân cua viêc ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̃ ́ ̣ ̉ ̣ nghiên cứu quy luât nay trong hoat đông thực tiên. ̣ ̀ ̣ ̣ ̃ Quy luât phủ đinh cua phủ đinh vach rõ xu hướng đi lên cua sự vât, hiên tượng trong quá trinh vân ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ đông, phat triên. ́ ̉ 1. Phủ đinh biên chứng: ̣ ̣ - “Phủ đinh”: là khai niêm noi lên quá trinh vân đông cua sự vât, hiên tượng. Trong đó sự vât, hiên ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ tượng nay thay thế cho sự vât, hiên tượng khac. ̀ ̣ ̣ ́ - “Phủ đinh biên chứng”: là phủ đinh mà trong đó cai mới ra đời thay thê ́ cho cai cu. Cai m ới lam tiên ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̃ ́ ̀ ̀ đê, tao điêu kiên cho sự phat triên cua sự vât, hiên tượng. Phep biên chứng duy vât cho răng: s ự diêt vong cua ̀ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ cai cũ và sự ra đời cua cai mới, sự thoai hoa và sự phat triên có liên hê ̣ nôi tai v ới nhau. Không co ́ măt nay ́ ̉ ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̀ cung không có măt kia. ̃ ̣ “Phủ đinh trong phep biên chứng không chỉ có ý nghia đơn gian là noi không hoăc gia ̉ la ̀ tuyên bô ́ răng ̣ ́ ̣ ̃ ̉ ́ ̣ ̀ môt sự vât không tôn tai, hay phá huy sự vât ây theo môt cach nao đo… Cho nên phai thiêt lâp sự phủ đinh thứ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̣ nhât như thế nao cho sự phủ đinh lân thứ hai vân có khả năng thực hiên được hay trở thanh co ́ kha ̉ năng th ực ́ ̀ ̣ ̀ ̃ ̣ ̀ hiên được” (Ăngghen “Chông Đuy-rinh”, Nxb Sự thât, Hà Nôi, 1976, tr. 230-321). ̣ ́ ̣ ̣ - Đăc trưng cua phủ đinh biên chứng: ̣ ̉ ̣ ̣ Thứ nhât: Tinh khach quan ́ ́ ́ Thứ hai: Tinh kế thừa ́ Phủ đinh biên chứng là kêt quả cua sự tự thân phat triên trên cơ sở những mâu thuân vôn co ́ cua sự vât ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ̃ ́ ̉ ̣ và hiên tượng nên nó không thể là môt sự phủ đinh tuyêt đôi, môt sự phủ đinh sach trơn. ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ Phep biên chứng duy vât coi sự kế thừa là nôi dung cơ ban cua phủ đinh biên chứng. ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ ̣ 2. Nôi dung quy luât: ̣ ̣ Tât cả moi sự vât, hiên tượng đêu luôn luôn vân đông, phat triên, quá trinh đó cung là quá trinh phủ ́ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̀ ̃ ̀ đinh lân nhau cua cac măt đôi lâp. Khuynh hướng tât yêu cua sự vân đông la: cai mới thay thế cho cai cu, cai ̣ ̃ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̃ ́ mới lam tiên đề tao điêu kiên cho sự phat triên cua sự vât, hiên tượng. Nhưng sự phat triên có tinh chu ky. ̀ ̀ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀ a. Tinh chu kỳ cua sự phat triên: ́ ̉ ́ ̉ Từ môt điêm xuât phat (A) qua môt số lân phủ đinh biên chứng (B(n)) sự vât dường như lăp lai điêm ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ xuât phat (A’) nhưng trên cơ sở cao hơn. ́ ́ ┤A → B(n) →A’├ → - Sự phủ đinh biên chứng lân thứ nhât (B) là bước trung gian trong sự phat triên. Trinh đô ̣ mới cua (A) ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̀ ̉ phai qua (B) mà được thực hiên chứ không phai (B) là giai đoan cao hơn (A). ̉ ̣ ̉ ̣ - Sự phủ đinh biên chứng lân thứ hai (A’) là phủ đinh cua phủ đinh. ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ - (A’) là giai đoan kêt thuc cua môt chu kỳ phat triên đông thời lai là điêm xuât phat cua môt chu kỳ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ̉ ̣ phat triên mới. ́ ̉ - Để hoan thanh môt chu kỳ phat triên, sự vât hiên tượng phai trai qua it nhât hai lân phu ̉ đinh biên ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ ́ ̀ ̣ ̣ chứng. b. Hinh thức và khuynh hướng cua sự phat triên: ̀ ̉ ́ ̉ Quy luât phủ đinh cua phủ đinh khai quat tinh tât yêu tiên lên cua sự vân đông cua sự vât và hiên ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ tượng. Sự phat triên đi lên đó không diên ra theo con đường thăng mà theo đường “xoay ôc”. ́ ̉ ̃ ̉ ́ ́ Lênin viêt: “Môt sự phat triên hinh như diên lai những giai đoan đã qua nhưng d ưới môt hinh th ức ́ ̣ ́ ̉ ̀ ̃ ̣ ̣ ̣ ̀ khac ở môt trinh độ cao hơn (phủ đinh cua phủ đinh), môt sự phat triên có thể noi là theo đường xoay ôc chứ ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ́ ́ không theo đường thăng (Lênin toan tâp, T.26, Nxb Tiên bô, Maatsxcơva, 1981, tr.65). ̉ ̀ ̣ ́ ̣ - “Đường xoay ôc” biêu hiên cac măt cua quá trinh phat triên biên chứng: tinh kế thừa, tinh lăp lai, tinh́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ tiên lên cua sự vân đông. ́ ̉ ̣ ̣ - “Đường xoay ôc” thể hiên tinh phức tap trong quá trinh biên đôi, phủ đinh cua sự vât. Môi vong m ới ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ̉ ̣ ̃ ̀ cua đường xoay ôc thể hiên tinh vô tân cua sự phat triên từ thâp đên cao. ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ́ 3. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Quy luât phủ đinh cua phủ đinh giup ta hiêu răng quá trinh phat triên không diên ra theo đ ường thăng ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̉ ̀ ̀ ́ ̉ ̃ ̉ mà rât quanh co, phức tap, phai trai qua nhiêu lân phủ đinh biên chứng, nhiêu khâu trung gian. ́ ̣ ̉ ̉ ̀ ̀ ̣ ̣ ̀ - Là cơ sở lý luân để hiêu về sự ra đời cua cai mới: trong thực tiên xã hôi, cac quá trinh diên ra ph ức ̣ ̉ ̉ ́ ̃ ̣ ́ ̀ ̃ tap, nhưng cai cũ nhât đinh sẽ mât đi, cai mới nhât đinh se ̃ xuât hiên. Cai m ới ra đ ời trên c ơ s ở kê ́ th ừa nh ững ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ yêu tố tich cực cua cai cu. Phai biêt phat hiên cai mới, duy trì và phat triên cai mới. ́ ́ ̉ ́ ̃ ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ̉ ́ - Phai có cach nhin biên chứng khi phê phan cai cu, kế thừa những yêu tố hợp lý cua cai cu. Tranh nhin ̉ ́ ̀ ̣ ́ ́ ̃ ́ ̉ ́ ̃ ́ ̀ đơn gian trong viêc nhân thức cac sự vât, hiên tượng, đăc biêt là cac hiên tượng xã hôi. Cân chông lai hai ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ khuynh hướng: kế thừa không chon loc hoăc phủ đinh sach trơn. ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ 14
  15. Câu 14: Phân tich nôi dung căp pham trù cai chung và cai riêng, từ đo ́ rut ra ý nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̃ phap luân ́ ̣ 1. Khai niêm cai chung, cai riêng, cai đơn nhât. ́ ̣ ́ ́ ́ ́ Cai chung là pham trù triêt hoc dung để chỉ những măt, những thuôc tinh, nh ững môi liên hê ̣ giông ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ́ nhau ở nhiêu sự vât, hiên tượng hay quá trinh riêng le. ̀ ̣ ̣ ̀ ̉ Cai riêng là pham trù triêt hoc dung để chỉ môt sự vât, môt hiên tượng, môt quá trinh riêng lẻ nhât đinh. ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ Cai đơn nhât là pham trù triêt hoc dung để chỉ những măt, những thuôc tinh chi ̉ co ́ ở môt kêt câu vât ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣ chât nhât đinh, mà không lăp lai ở kêt câu khac. ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ 2. Môi quan hệ biên chứng giữa cai chung và cai riêng: ́ ̣ ́ ́ Chủ nghia duy vât biên chứng cho răng cả cai riêng và cai chung đêu tôn tai khach quan và quan hê ̣ ̃ ̣ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ́ biên chứng với nhau. ̣ - Cai chung thì tôn tai trong cai riêng, thông qua cai riêng. Điêu đó có nghia là cai chung thực sự tôn tai, ́ ̀ ̣ ́ ́ ̀ ̃ ́ ̀ ̣ nhưng chỉ tôn tai trong cai riêng, thông qua cai riêng. Không có cai chung thuân tuy, tr ừu t ượng tôn tai bên ̀ ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ̀ ̣ ngoai cai riêng. ̀ ́ - Cai riêng chỉ tôn tai trong môi liên hệ đưa đên cai chung, bao ham cai chung. Điêu đo ́ cho thây la ̀ cai ́ ̀ ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ̀ ́ ́ riêng tôn tai đôc lâp nhưng sự tôn tai đôc lâp đó không có nghia là cai riêng hoan toan cô lâp v ới cai khac ma ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̃ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ́ bât cứ cai riêng nao cung năm trong môi liên hệ đưa tới cai chung. Cai riêng không những chỉ tôn tai trong môi ́ ́ ̀ ̃ ̀ ́ ́ ́ ̀ ̣ ́ liên hệ dân tới cai chung mà thông qua hang nghin sự chuyên hoa, nó con liên hệ với cai riêng loai khac. ̃ ́ ̀ ̀ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ́ - Cai chung là bộ phân cua cai riêng, con cai riêng không gia nhâp hêt vao cai chung vi ̀ vây cai riêng ́ ̣ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ phong phú hơn cai chung. Bởi ngoai những đăc điêm gia nhâp vao cai chung, cai riêng con gi ữ lai nh ững đăc ́ ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̣ điêm riêng biêt mà chỉ nó mới co. Trong khi đo, cai chung phai là cai sâu săc h ơn vi ̀ no ́ phan anh nh ững môi ̉ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ́ liên hệ ở bên trong, phổ biên tôn tai trong cai riêng cung loai, no ́ găn liên v ới cac cai riêng, quy đinh s ự tôn tai ́ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ và phat triên cua sự vât. ́ ̉ ̉ ̣ - Trong quá trinh phat triên khach quan cua sự vât, trong những điêu kiên nhât đinh cai đ ơn nhât co ́ thê ̉ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ biên thanh cai chung và ngược lai cai chung có thể biên thanh cai đ ơn nhât. S ỡ di ̃ co ́ tinh trang nay la ̀ do trong ́ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̀ hiên thực cai mới không bao giờ xuât hiên đây đủ ngay trong môt luc mà luc đâu xuât hiên dưới dang đơn nhât ̣ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ cá biêt. Nhưng theo quy luât, cai mới nhât đinh se ̃ phat triên manh lên, ngay cang tr ở nên hoan thiên tiên t ới ̣ ̣ ́ ́ ̣ ́ ̉ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ́ trở thanh cai chung. Ngược lai, cai cũ ngay cang mât dân đi từ chỗ là cai chung biên dân thanh cai đơn nhât. ̀ ́ ̣ ́ ̀ ̀ ́ ̀ ́ ́ ̀ ̀ ́ ́ - Trong pham vi khai quat cua con người, cai được xem là cai chung trong quan hê ̣ nay lai co ́ thê ̉ đ ược ̣ ́ ́ ̉ ́ ́ ̀ ̣ xem là cai riêng, cai đơn nhât trong quan hệ khac. ́ ́ ́ ́ 3. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Không được tuyêt đôi hoa cai chung hay cai riêng mà phai thây được môi quan hê ̣ biên ch ứng gi ữa ̣ ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ chung. Nêu tuyêt đôi hoa cai chung thì sẽ dân đên giao điêu chủ nghia, râp khuôn môt cach may moc. Ngược ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̃ ́ ́ ̀ ̃ ̣ ̣ ́ ́ ́ lai nêu tuyêt đôi hoa cai riêng thì sẽ dân đên chủ nghia kinh nghiêm, chu ̉ nghia ca ́ nhân, chu ̉ nghia tâp thê ̉ ̣ ́ ̣ ́ ́ ́ ̃ ́ ̃ ̣ ̃ ̃ ̣ phường hôi, đia phương chủ nghia và chủ nghia dân tôc hep hoi.̣ ̣ ̃ ̃ ̣ ̣ ̀ - Trong nhân thức và thực tiên để phat hiên cai chung cân phai xuât phat từ những cai riêng, từ những ̣ ̃ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́ sự vât, hiên tượng quá trinh riêng lẻ cụ thể chứ không được xuât phat từ ý muôn chủ quan cua chủ thê, và để ̣ ̣ ̀ ́ ́ ́ ̉ ̉ giai quyêt những vân đề riêng môt cach có hiêu quả thì không lang tranh viêc giai quyêt những vân đê ̀ chung, ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ́ ́ để tranh tinh trang sa vao mò mâm tuy tiên. ́ ̀ ̣ ̀ ̃ ̀ ̣ - Trong hoat đông thực tiên cân tao moi điêu kiên thuân lợi cho cai đ ơn nhât chuyên hoa thanh cai ̣ ̣ ̃ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̀ ́ chung nêu cai đơn nhât đó có lợi, và cung phai tao điêu kiên đê ̉ cai chung chuyên hoa thanh cai đ ơn nhât nêu ́ ́ ́ ̃ ̉ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̀ ́ ́ ́ cai chung đó là lac hâu. ́ ̣ ̣ Câu 15: phân tich nôi dung căp pham trù nguyên nhân và kêt qua, t ừ đo ́ rut ra y ́ nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̃ ́ phap luân. ̣ 1. Khai niêm nguyên nhân và kêt qua: ́ ̣ ́ ̉ - Nguyên nhân là pham trù triêt hoc chỉ sự tac đông lân nhau giữa cac măt trong môt sự vât hoăc gi ữa ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ cac sự vât với nhau gây ra môt sự biên đôi nhât đinh. ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̣ - Kêt quả là pham trù triêt hoc chỉ là những biên đôi xuât hiên do sự tac đông lân nhau trong môt sự vât ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ̣ hoăc giữa cac sự vât với nhau. ̣ ́ ̣ - Phân biêt nguyên nhân và nguyên cớ, nguyên nhân và điêu kiên: ̣ ̀ ̣ + Nguyên cớ là môt sự kiên nao đó trực tiêp xay ra trước kêt qua, có liên hệ với kêt quả nhưng chỉ la ̀ ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ́ liên hệ bên ngoai không ban chât. ̀ ̉ ́ 15
  16. + Điêu kiên: Đó là tông hợp những hiên tượng không phụ thuôc vao nguyên nhân nh ưng lai co ́ tac ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ dung biên khả năng chứa đựng trong nguyên nhân thanh kêt qua, thanh hiên th ực. Vi ̀ vây, điêu kiên la ̀ cai ̣ ́ ̀ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ không thể thiêu được cho sự xuât hiên kêt qua. ́ ́ ̣ ́ ̉ 2. Tinh khach quan và phổ biên cua môi quan hệ nhân qua: ́ ́ ́ ̉ ́ ̉ - Tinh khach quan: ́ ́ Thế giới thông nhât ở tinh vât chât. Điêu đó cho thây vât chât đang vân đông quy đên cung la ̀ nguyêń ́ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̀ nhân duy nhât, là nguôn gôc cua moi sự vât, hiên tượng, quá trinh. Và môi sự vât, hiên tượng, quá trinh đêu có ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̀ ̃ ̣ ̣ ̀ ̀ căn cứ cua nó trong những sự vât, hiên tượng, quá trinh khac. Cho nên không co ́ sự vât hiên t ượng nao không ̉ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̀ có nguyên nhân mà chỉ có chung ta chưa tim ra nguyên nhân cua hiên t ượng đo, va ̀ cung không co ́ môt hiên ́ ̀ ̉ ̣ ́ ̃ ̣ ̣ tượng nao không sinh ra kêt quả mà chỉ có chung ta chưa tim ra được kêt quả cua no. ̀ ́ ́ ̀ ́ ̉ ́ - Tinh phổ biên: ́ ́ Tinh phổ biên cua quan hệ nhân quả thể hiên ở chỗ moi sự vât và hiên tượng đêu nay sinh từ những sự ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̉ vât hiên tượng khac. Trong đó cai san sinh ra cai khac được goi là nguyên nhân và cai được sinh ra goi là kêt ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ qua. ̉ 3. Môi quan hệ giữa nguyên nhân và kêt quả ́ ́ - Nguyên nhân sinh ra kêt quả vì vây nguyên nhân bao giờ cung co ́ trước kêt qua, con kêt quả bao gi ờ ́ ̣ ̃ ́ ̉ ̀ ́ cung xuât hiên sau nguyên nhân, khi nguyên nhân đã xuât hiên, đã băt đâu tac đông. ̃ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̣ Tuy nhiên không phai moi sự nôi tiêp nhau về măt thời gian cua cac sự vât hiên tượng cung la ̀ biêu ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̃ ̉ hiên cua môi liên hệ nhân qua. Cai để phân biêt quan hệ nhân quả với quan hệ nôi tiêp nhau về măt thời gian là ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ở chỗ quan hệ nhân quả bao giờ cung là quan hệ san sinh, trong đó nguyên nhân phai san sinh ra kêt qua. ̃ ̉ ̉ ̉ ́ ̉ - Trong hiên thực, môi quan hệ nhân quả biêu hiên hêt sức phức tap. Môt kêt qua ̉ th ường không phai ̣ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̉ do môt nguyên nhân mà do nhiêu nguyên nhân gây ra; đông th ời môt nguyên nhân cung co ́ thê ̉ san sinh ra ̣ ̀ ̀ ̣ ̃ ̉ nhiêu kêt qua. Vì sự phôi hợp tac đông cua nhiêu nguyên nhân đoi hoi phai phân tich tinh chât, vai tro ̀ cua môi ̀ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ̀ ̀ ̉ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̃ loai nguyên nhân đôi với kêt quả cung như sự liên hệ anh hưởng lân nhau giữa cac nguyên nhân và phân loai ̣ ́ ́ ̃ ̉ ̃ ́ ̣ ́ cac nguyên nhân. + Nêu cac nguyên nhân tac đông cung chiêu thì có xu hướng dân đên kêt quả nhanh h ơn. Nêu cac ́ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ̃ ́ ́ ́ ́ nguyên nhân tac đông ngược chiêu thì lam cho tiên trinh hinh thanh kêt quả châm lai. Thâm chi ́ triêt tiêu tac ́ ̣ ̀ ̀ ́ ̀ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ dung cua nhau. ̣ ̉ + Phân loai nguyên nhân: ̣ * Nguyên nhân chủ yêu và nguyên nhân thứ yêu: ́ ́ Nguyên nhân chủ yêu là nguyên nhân mà không có no ́ thi ̀ kêt qua ̉ không thê ̉ xuât hiên. No ́ quyêt đinh ́ ́ ́ ̣ ́ ̣ những đăc trưng tât yêu cua sự vât, hiên tượng. Nguyên nhân thứ yêu là nguyên nhân chi ̉ quyêt đinh nh ững ̣ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̣ măt, những đăc điêm nhât thời, tac đông có giới han và có mức độ vao viêc san sinh ra kêt qua. ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̉ ́ ̉ * Nguyên nhân bên trong và nguyên nhân bên ngoai: Nguyên nhân bên trong la ̀ nguyên nhân tac dung ̀ ́ ̣ ngay bên trong sự vât, được chuân bị và xuât hiên trong tiên trinh phat triên cua sự vât, phù hợp với đăc điêm ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ̉ về chât cua no. Nguyên nhân bên ngoai là sự tac đông gi ữa cac sự vât khac nhau đem lai s ự biên đôi nhât đinh ́ ̉ ́ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ̣ giữa cac sự vât đo. ́ ̣ ́ - Tac đông trở lai cua kêt quả đôi với nguyên nhân và sự chuyên hoa cua nguyên nhân-kêt qua: ́ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̉ Môi liên hệ nhân quả có tinh chât tac đông qua lai lân nhau trong đó không những nguyên nhân sinh ra ́ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̃ kêt quả mà kêt quả con tac đông trở lai đôi với nguyên nhân đã sinh ra no, lam cho những nguyên nhân cung ́ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̃ biên đôi bởi vì nguyên nhân sinh ra kêt quả bao giờ cung là môt quá trinh. Sự tac đông trở lai cua kêt quả đôi ́ ̉ ́ ̃ ̣ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ́ với nguyên nhân chinh là sự anh hưởng thường xuyên lân nhau gi ữa nguyên nhân va ̀ kêt qua, gây nên s ự biên ́ ̉ ̃ ́ ̉ ́ đôi giữa chung. Nguyên nhân và kêt quả thường xuyên chuyên hoa lân nhau, nên “cai bây gi ờ ở đây la ̀ kêt qua ̉ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̃ ́ ́ thì ở chỗ khac, luc khac lai trở thanh nguyên nhân và ngược lai”. ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ Trong thế giới vô tân, nguyên nhân sinh ra kêt qua, đên lượt nó kêt quả chuyên hoa thanh nguyên nhân ̣ ́ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̀ mới sinh ra kêt quả mới,.. là vô tân. Chinh vì thê, trong thê ́ gi ới ta không thê ̉ chi ̉ ra đ ược đâu là nguyên nhân ́ ̣ ́ ́ đâu tiên và đâu là kêt quả cuôi cung. ̀ ́ ́ ̀ 4. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Môi quan hệ nhân quả đã vach rõ nguôn gôc cua cac hiên tượng cụ thê, riêng biêt vi ̀ vây la ̀ c ơ sở đê ̉ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ ̣ đanh giá kêt quả cua sự nhân thức thế giới, hiêu rõ con đường phat triên cua khoa hoc, khăc phuc tinh han chê ́ ́ ́ ̉ ̣ ̉ ́ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̣ cua cac lý luân hiên có và là công cụ lý luân cho hoat đông thực tiên để cai tao tự nhiên và xã hôi. ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̃ ̉ ̣ ̣ - Hiên tượng nao cung có nguyên nhân, nên muôn hiêu đung môt hiên tượng thi ̀ phai tim hiêu nguyên ̣ ̀ ̃ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ̀ ̉ nhân xuât hiên cua nó hoăc muôn xoa bỏ môt hiên tượng thì phai xoa bỏ nguyên nhân san sinh ra no. ́ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ 16
  17. - Nêu nguyên nhân chỉ sinh ra kêt quả trong những điêu kiên nhât đinh thi ̀ phai nghiên c ứu điêu kiên đê ̉ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ thuc đây hay kim ham sự ra đời cua kêt qua. Phai có quan điêm toan diên và cụ thê ̉ khi nghiên c ứu hiên t ượng ́ ̉ ̀ ̃ ̉ ́ ̉ ̉ ̉ ̀ ̣ ̣ chứ không được vôi vang kêt luân về nguyên nhân cua hiên tượng đo. ̣ ̀ ́ ̣ ̉ ̣ ́ Câu 16: Phân tich nôi dung căp pham trù tât nhiên va ̀ ngâu nhiên, t ừ đo ́ rut ra y ́ nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ́ ̃ phap luân. ́ ̣ 1. Khai niêm tât nhiên và ngâu nhiên: ́ ̣ ́ ̃ - Tât nhiên (tât yêu) là cai do ban chât, do những nguyên nhân bên trong cua sự vât, hiên t ượng quyêt ́ ́ ́ ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ́ đinh và trong những điêu kiên nhât đinh, nó phai xay ra như thê, chứ không thể khac. ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̉ ̉ ́ ́ - Ngâu nhiên là cai không do môi liên hệ ban chât, bên trong quyêt đinh ma ̀ no ́ la ̀ ngâu h ợp cua hoan ̃ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̃ ̉ ̀ canh bên ngoai quyêt đinh. Do đo, nó có thể xuât hiên hoăc không xuât hiên, co ́ thê ̉ xuât hiên nh ư thê ́ nay hoăc ̉ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ như thế khac. ́ 2. Điêm giông nhau và khac nhau giữa tât nhiên và ngâu nhiên. ̉ ́ ́ ́ ̃ a. Khac nhau: ́ Tât nhiên là cai do chinh ban chât cua quá trinh quyêt đinh. Ngâu nhiên là cai không do ban chât cua ́ ́ ́ ̉ ́ ̉ ̀ ́ ̣ ̃ ́ ̉ ́ ̉ quá trinh quy đinh môt cach trực tiêp, không băt buôc phai có với quá trinh đo. ̀ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̉ ̀ ́ b. Giông nhau: ́ Tât nhiên và ngâu nhiên đêu phan anh những môi liên hê ̣ đăc biêt vê ̀ chât cua thê ́ gi ới khach quan ma ̀ ́ ̃ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ những môi liên hệ nay không năm trong pham trù khac. Tât nhiên va ̀ ngâu nhiên đêu do nh ững nguyên nhân ́ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ̃ ̀ ́ ̣ xac đinh quy đinh. ̣ 3. Phê phan quan điêm sai lâm về tât nhiên và ngâu nhiên: ́ ̉ ̀ ́ ̃ - Tuyêt đôi hoa tât nhiên, phủ đinh ngâu nhiên: Đây là quan điêm sai lâm vì rơi vao “thuyêt đinh mênh”, ̣ ́ ́ ́ ̣ ̃ ̉ ̀ ̀ ́ ̣ ̣ xem con người chỉ là trò chơi cua số phân và đã hạ thâp trinh độ cua tât nhiên xuông trinh độ cua ngâu nhiên. ̉ ̣ ́ ̀ ̉ ́ ́ ̀ ̉ ̃ - Tuyêt đôi hoa ngâu nhiên, phủ nhân tât nhiên: Quan điêm nay đã xuyên tac nhiêm vu ̣ cua khoa hoc, ̣ ́ ́ ̃ ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ hướng khoa hoc đi vao con đường thân bi, khoa hoc chi ̉ là kêt qua ̉ cua ngâu nhiên, phuc tung ngâu nhiên, la ̀ ̣ ̀ ̀ ́ ̣ ́ ̉ ̃ ̣ ̀ ̃ chỗ dựa cho tôn giao. Đây cung là điêm tựa cua chủ nghia bi quan bât lực tr ước cuôc sông, xa lanh viêc lam ́ ̃ ̉ ̉ ̃ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ cach mang cai tao tự nhiên và xã hôi. ́ ̣ ̉ ̣ ̣ 4. Môi quan hệ biên chứng giữa tât nhiên và ngâu nhiên. ́ ̣ ́ ̃ Chủ nghia duy vât biên chứng thừa nhân tât nhiên và ngâu nhiên đêu tôn tai bên ngoai, đôc lâp v ới y ́ ̃ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ̀ ̀ ̣ ̀ ̣ ̣ thức cua loai người và có quan hệ biên chứng với nhau. ̉ ̀ ̣ - Tât nhiên và ngâu nhiên là biêu hiên sự thông nhât cua hai măt đôi lâp. ́ ̃ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ - Tât nhiên và ngâu nhiên không phai tôn tai cô lâp mà tôn tai trong sự thông nhât hữu c ơ v ới nhau. ́ ̃ ̉ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ Không có ngâu nhiên thuân tuy, hay tât nhiên thuân tuy. Bât cứ hiên tượng quá trinh nao cung đêu la ̀ sự thông ̃ ̀ ́ ́ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ̃ ̀ ́ nhât giữa tât nhiên và ngâu nhiên. Tât nhiên bao giờ cung vach đường cho minh đi xuyên qua vô sô ́ ngâu ́ ́ ̃ ́ ̃ ̣ ̀ ̃ nhiên, con ngâu nhiên bao giờ cung là hinh thức biêu hiên nôi dung cua cai tât nhiên, lam cho cai tât nhiên đa ̀ ̃ ̃ ̀ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ́ ̀ ́ ́ dang nhiêu vẻ hơn. ̣ ̀ - Sự phân biêt giữa tât nhiên và ngâu nhiên chỉ là tương đôi. Trong những điêu kiên cụ thê, tât nhiên có ̣ ́ ̃ ́ ̀ ̣ ̉ ́ thể trở thanh ngâu nhiên và ngược lai. ̀ ̃ ̣ 5. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Nêu tât nhiên là cai nhât đinh phai xuât hiên theo quy luât nôi tai cua no, con ngâu nhiên co ́ thê ̉ xuât ́ ́ ́ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ̃ ́ hiên hay không xuât hiên thì trong hoat đông thực tiên phai dựa trên cơ sở những môi liên hê ̣ tât nhiên, phai ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ̃ ̉ ́ ́ ̉ căn cứ vao tât nhiên để đề ra phương hướng hoat đông chứ không phai dựa vao ngâu nhiên và dừng lai ở ngâu ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̀ ̃ ̣ ̃ nhiên. - Con người có thể tao ra những điêu kiên đê ̉ biên ngâu nhiên thanh tât nhiên cân thiêt cho hoat đông ̣ ̀ ̣ ́ ̃ ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̣ thực tiên. Và trong hoat đông thực tiên phai xem xet sự chuyên hoa gi ữa tât nhiên va ̀ ngâu nhiên đê ̉ không r ơi ̃ ̣ ̣ ̃ ̉ ́ ̉ ́ ́ ̃ vao tinh trang chủ quan nong vôi, duy ý chi. ̀ ̀ ̣ ́ ̣ ́ - Nhiêm vụ cua khoa hoc là phai vach ra cai tât nhiên ân dâu đăng sau cai ngâu nhiên, đông th ời giup ̣ ̉ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̃ ̀ ́ con người ngăn ngừa sự tac đông cua ngâu nhiên không có lợi và sử dung ngâu nhiên có lợi. ́ ̣ ̉ ̃ ̣ ̃ Câu 17: Phân tich nôi dung căp pham trù nôi dung và hinh thức, t ừ đó rut ra y ́ nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̃ ́ phap luân. ̣ 1. Khai niêm nôi dung và hinh thức. ́ ̣ ̣ ̀ - Nôi dung là pham trù triêt hoc chỉ toan bộ những yêu tô, những măt, nh ững môi liên hê ̣ va ̀ nh ững qua ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ́ trinh tao nên sự vât. ̀ ̣ ̣ 17
  18. - Hinh thức là pham trù triêt hoc chỉ phương thức tôn tai và phat triên cua sự vât, phan anh vê ̀ kêt câu, ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̉ ́ ́ ́ trinh đô, tôc độ cua nôi dung và là hệ thông cac môi liên hệ tương đôi ôn đinh giữa cac yêu tố cua no. ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̉ ́ Bât cứ sự vât nao cung có hinh thức bên ngoai, hinh thức được noi đên trong căp pham tru ̀ nay la ̀ hinh ́ ̣ ̀ ̃ ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ thức bên trong cua sự vât, tức là cơ câu bên trong cua nôi dung. Nôi dung cung không phai la ̀ ban thân s ự vât, ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̃ ̉ ̉ ̣ đó là trang thai nôi tai cua sự vât, giữa cac yêu tô, cac quá trinh ở bên trong sự vât co ́ sự tac đông lân nhau đê ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̣ ̃ tao thanh sự vât. Bởi vây, nôi dung cua sự vât là môt quá trinh chứ không phai là môt cai gì bât biên. ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̀ ̉ ̣ ́ ́ ́ 2. Môi quan hệ biên chứng giữa nôi dung và hinh thức. ́ ̣ ̣ ̀ - Nôi dung và hinh thức bao giờ cung là môt thể thông nhât. Nôi dung và hinh th ức găn bo ́ hêt s ức chăt ̣ ̀ ̃ ̣ ́ ́ ̣ ̀ ́ ́ ̣ chẽ với nhau, không tach rời nhau. Không có môt hinh thức nao lai không phan anh nôi dung, cung nh ư không ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̉ ́ ̣ ̃ có nôi dung nao lai không biêu hiên qua hinh thức. Sở di ̃ có tinh trang nay la ̀ do nôi dung bao gôm nh ững măt, ̣ ̀ ̣ ̉ ̣ ̀ ̀ ̣ ̀ ̣ ̀ ̣ những yêu tô, những quá trinh tao nên sự vât mà hinh thức lai chinh là hê ̣ thông cac yêu tô ́ v ừa gop phân tao ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ ̀ ̣ nên nôi dung, vừa tham gia vao cac môi liên hệ tao nên hinh thức. Vi ̀ le ̃ đo ́ nôi dung va ̀ hinh th ức không thê ̉ ̣ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ tach rời nhau. ́ - So với hinh thức thì nôi dung là cai quyêt đinh. Thực chât ở đây là noi đên môi quan hê ̣ gi ữa cai co ́ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ́ tinh ôn đinh và cai thường xuyên biên đôi. ́ ̉ ̣ ́ ́ ̉ Sự biên đôi và phat triên cua sự vât bao giờ cung băt đâu sự biên đôi từ nôi dung. Khi nôi dung đã biên ́ ̉ ́ ̉ ̉ ̣ ̃ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ́ đôi thì hinh thức cung phai biên đôi theo, vì nôi dung là cai cơ sở cua sự vât. Nh ưng hinh th ức không phai chi ̉ ̉ ̀ ̃ ̉ ́ ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ̀ ̉ có vai trò thụ đông đi theo nôi dung mà con có tac đông tich c ực đên nôi dung, anh h ưởng cua no ́ th ường diên ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̉ ̉ ̃ ra theo hai hướng. Khi hinh thức phù hợp với nôi dung thì hinh thức trở thanh đông lực tich c ực thuc đây nôi ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ̣ dung phat triên, ngược lai nêu nó không phù hợp thì nó sẽ can trở sự phat triên đo. ́ ̉ ̣ ́ ̉ ́ ̉ ́ - Tinh đôc lâp tương đôi cua hinh thức: ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̀ Măc dù nôi dung quy đinh sự biên đôi cua hinh thức nhưng trong tinh bị quy đinh đó hinh thức cung có ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̀ ́ ̣ ̀ ̃ tinh đôc lâp tương đôi cua no. Trong quá trinh phat triên, hinh thức có thê ̉ lac hâu so với nôi dung vi ̀ không ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̉ ̀ ̣ ̣ ̣ phai bât kỳ sự biên đôi nao cua nôi dung cung ngay lâp tức dân đên sự biên đôi cua hinh thức. Hinh thức chỉ ̉ ́ ́ ̉ ̀ ̉ ̣ ̃ ̣ ̃ ́ ́ ̉ ̉ ̀ ̀ có thể bị phá vỡ căn ban khi nôi dung biên đôi tới giới han nhât đinh dân tới xung đôt gay găt v ới hinh th ức ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ́ ̀ hiên co. Cung môt nôi dung có thể được phan anh qua môt sô ́ kiêu hinh th ức khac nhau, hoăc cung môt hinh ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ thức có thể là sự biêu hiên môt số nôi dung khac nhau. ̉ ̣ ̣ ̣ ́ - Sự chuyên hoa giữa nôi dung và hinh thức: ́ ́ ̣ ̀ Hinh thức và nôi dung là hai măt đôi lâp cung giông như bât kỳ hai măt đôi lâp nao, nôi dung va ̀ hinh ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ̃ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ thức có sự thông nhât với nhau và chuyên hoa cho nhau. Cai là nôi dung trong quan hê ̣ nay co ́ thê ̉ tr ở thanh ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ̀ hinh thức trong quan hệ khac. ̀ ́ 3. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ - Trong hoat đông thực tiên cân chông khuynh hướng tach rời nôi dung và hinh th ức. Nôi dung quyêt ̣ ̣ ̃ ̀ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ đinh hinh thức cho nên khi xem xet sự vât phai căn cứ vao nôi dung, đông thời phai thây sự tac đông cua hinh ̣ ́ ́ ̣ ̉ ̀ ̣ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ̉ ̀ thức đôi với nôi dung. ́ ̣ - Cung môt nôi dung trong quá trinh phat triên khac nhau có thể có nhiêu hinh thức và ngược lai cung ̀ ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ̣ ̀ môt hinh thức có thể thể hiên những nôi dung khac nhau, cho nên phai linh hoat trong viêc sử dung moi hinh ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ thức có thể có tuy theo yêu câu cua hoat đông thực tiên. Cân chông lai hai thai c ực sai lâm là cô ́ bam gi ữ vao ̀ ̀ ̉ ̣ ̣ ̃ ̀ ́ ̣ ́ ̀ ́ ̀ hinh thức cũ hoăc hoan toan phủ nhân vai trò cua nó trong hoan canh mới mà chủ quan nong vôi thay đôi môt ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ̉ ̀ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ cach tuy tiên. ́ ̀ ̣ Câu 18: Phân tich nôi dung căp pham trù ban chât và hiên t ượng, t ừ đo ́ rut ra y ́ nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̃ ́ phap luân. ̣ 1. Khai niêm ban chât và hiên tượng: ́ ̣ ̉ ́ ̣ - Ban chât là pham trù triêt hoc chỉ sự tông hợp tât cả những măt, những môi liên hệ tât nhiên tao thanh ̉ ́ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̀ môt thể thông nhât hữu cơ bên trong, quy đinh sự vân đông và phat triên cua sự vât. ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ - Hiên tượng là pham trù triêt hoc dung để chỉ sự biêu hiên ra bên ngoai những măt, nh ững môi liên hê ̣ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̉ ̣ ̀ ̣ ́ đo. ́ - So sanh ban chât với cai chung và quy luât: ́ ̉ ́ ́ ̣ + Ban chât là cai chung tât yêu quyêt đinh sự tôn tai và phat triên cua sự vât chứ không phai bât kỳ là ̉ ́ ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̉ ́ ́ cai chung nao. ̀ + Ban chât và quy luât là những pham trù cung loai, cung trinh đô. Tuy vây ban chât va ̀ quy luât không ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ bao giờ đông nhât với nhau. Ban chât rông hơn quy luât, ban chât bao gôm nhiêu quy luât, là tông hợp cua ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̉ ́ ̀ ̀ ̣ ̉ ̉ nhiêu quy luât. Ban chât là cai toan bô, quy luât là cai bộ phân. Môt quy luât không noi hêt được ban chât cua ̀ ̣ ̉ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̉ ́ ̉ sự vât mà chỉ phan anh môt măt nao đó cua ban chât. ̣ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ̉ ̉ ́ 18
  19. 2. Môi quan hệ biên chứng giữa ban chât và hiên tượng: ́ ̣ ̉ ́ ̣ - Sự thông nhât giữa ban chât và hiên tượng. ́ ́ ̉ ́ ̣ + Ban chât bao giờ cung bôc lộ thông qua hiên tượng, con hiên tượng bao gi ờ cung là sự biêu hiên cua ̉ ́ ̃ ̣ ̣ ̀ ̣ ̃ ̉ ̣ ̉ ban chât. “Ban chât hiên ra, hiên tượng có tinh ban chât”. Điêu nay cho thây không có ban chât thuân tuy năm ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ́ ̉ ́ ̀ ́ ̀ ở bên ngoai sự vât, hoăc là ban chât không phai là cai gì thân bí năm ở bên trong sự vât ma ̀ ban chât nhât thiêt ̀ ̣ ̣ ̉ ́ ̉ ́ ̀ ̀ ̣ ̉ ́ ́ ́ phai bôc lộ ra thông qua hiên tượng và bât cứ hiên tượng nao cung là biêu hiên cua ban chât, biêu hiên môt ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̃ ̉ ̣ ̉ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ mức đô, môt măt nao đo, môt vong khâu nao đó cua ban chât. Hiên tượng không tôn tai nêu không có ban chât. ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̀ ̀ ̉ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ́ + Ban chât như thế nao thì hiên tượng tương ứng như thế ây. Ban chât bị tiêu diêt thì hiên tượng do nó ̉ ́ ̀ ̣ ́ ̉ ́ ̣ ̣ sinh ra sớm muôn cung bị mât theo và nêu môt ban chât mới xuât hiên thì sẽ xuât hiên những hiên tượng mới. ̣ ̃ ́ ́ ̣ ̉ ́ ́ ̣ ́ ̣ ̣ - Tinh chât mâu thuân cua sự thông nhât giữa ban chât và hiên tượng: ́ ́ ̃ ̉ ́ ́ ̉ ́ ̣ + Sự đôi lâp giữa cai bên trong và bên ngoai: ́ ̣ ́ ̀ Ban chât là cai bên trong được biêu hiên thông qua cac hiên tượng, hiên tượng la ̀ cai thê ̉ hiên ra bên ̉ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ngoai. Tât cả cac hiên tượng đêu biêu hiên ban chât nhưng biêu hiên môt cach khac nhau, có hiên tượng biêu ̀ ́ ́ ̣ ̀ ̉ ̣ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̉ hiên ban chât môt cach trực tiêp đung đăn, thâm chí có hiên tượng biêu hiên sai lêch ban chât. ̣ ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ Vì vây muôn nhân thức đung đăn, khoa hoc về sự vât thì không thê ̉ dừng lai ở môt vai hiên t ượng ̣ ́ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ riêng lẻ mà cân phai phân tich tông hợp cac hiên tượng, đi sâu để tim ra ban chât thực sự cua no. ̀ ̉ ́ ̉ ́ ̣ ̀ ̉ ́ ̉ ́ + Sự đôi lâp giữa cai tương đôi ôn đinh và cai thường xuyên biên đôi: ́ ̣ ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ̉ Ban chât là cai bên trong, cai tương đôi ôn đinh. Hiên tượng là cai thê ̉ hiên ra bên ngoai, cai th ường ̉ ́ ́ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ́ xuyên biên đôi. ́ ̉ + Sự đôi lâp giữa cai sâu săc hơn và cai phong phú hơn: ́ ̣ ́ ́ ́ Ban chât sâu săc hơn hiên tượng vì ban chât là những môi liên hê ̣ tât nhiên bên trong, ôn đinh, la ̀ cai ̉ ́ ́ ̣ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ quyêt đinh sự tôn tai và phat triên cua sự vât, được lâp đi lâp lai trong nhiêu hiên tượng khac. No ́ biêu hiên ́ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ quy luât phat triên chung cua cac hiên tượng đo. ̣ ́ ̉ ̉ ́ ̣ ́ Hiên tượng phong phú hơn ban chât vì ngoai ban chât chung mà cac hiên tượng đêu có no ́ con ch ứa ̣ ̉ ́ ̀ ̉ ́ ́ ̣ ̀ ̀ đựng cac nhân tố cá biêt mà chỉ riêng nó co. ́ ̣ ́ 4. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ Nêu ban chât biêu hiên thông qua hiên tượng và hiên tượng biêu hiên ban chât dưới hinh thức cai biên, ́ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ ̀ ̉ ́ có khi dưới dang xuyên tac thì nhân thức không được dừng lai ở hiên tượng cua sự vât, ma ̀ phai xem xet ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ những môi liên hệ bên trong cua sự vât để lam sang tỏ ban chât ân dâu đăng sau hiên tượng. Trong hoat đông ́ ̉ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̉ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ thực tiên không dựa vao biêu hiên bên ngoai mà phai dựa vao sự hiêu biêt nh ững quy luât cua s ự vât, ban chât ̃ ̀ ̉ ̣ ̀ ̉ ̀ ̉ ́ ̣ ̉ ̣ ̉ ́ cua sự vât. Vì lẽ đó cân phai hêt sức thân trong khi kêt luân về ban chât cua sự vât. ̉ ̣ ̀ ̉ ́ ̣ ̣ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̣ Câu 19: Phân tich nôi dung căp pham trù khả năng và hiên th ực, t ừ đo ́ rut ra y ́ nghia ph ương ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ ̃ ́ phap luân. ̣ 1. Khai niêm khả năng và hiên thực. ́ ̣ ̣ - Khả năng là pham trù triêt hoc dung để chỉ cai hiên chưa co, chưa tới, nhưng se ̃ t ới, se ̃ xuât hiên khi ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ́ ̣ có điêu kiên thich hợp. ̀ ̣ ́ - Hiên thực là pham trù triêt hoc dung để chỉ cai hiên co, hiên đang tôn tai thât sự. ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ́ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ Như vây khả năng là cai “chưa co” nhưng không phai bât kỳ cai chưa có nao mà phai hiêu là cai chưa ̣ ́ ́ ̉ ́ ́ ̀ ̉ ̉ ́ có ở thời điêm đang xet, là cai sẽ có trong tương lai, khi có điêu kiên thich h ợp. Theo nghia đo, kha ̉ năng la ̀ ̉ ́ ́ ̀ ̣ ́ ̃ ́ tiên đề cua cai mới. ̀ ̉ ́ Tuy khả năng là cai chưa có nhưng điêu đó không có nghia là nó không tôn tai. Cac sự vât mà khả năng ́ ̀ ̃ ̀ ̣ ́ ̣ đó biêu hiên chưa tôn tai như môt hiên thực nhưng ban thân khả năng thi ̀ tôn tai. Vi ̀ vây, kha ̉ năng cung la ̀ môt ̉ ̣ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ̀ ̣ ̣ ̃ ̣ trang thai đăc biêt cua hiên thực, trang thai mà hiên thực mới tôn tai trước khi trở thanh chinh ban thân minh. ̣ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̀ ́ ̉ ̀ - Phân loai khả năng: ̣ Moi khả năng đêu là khả năng thực tế (đêu tôn tai thực sự, do hiên thực sinh ra). Co ́ nh ững kha ̉ năng ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ ̣ được hinh thanh môt cach tât nhiên do quy luât vân đông nôi tai cua sự vât (kha ̉ năng tât nhiên), co ́ nh ững kha ̉ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ năng được hinh thanh môt cach ngâu nhiên (khả năng ngâu nhiên). Khả năng tât nhiên bao gôm kha ̉ năng gân ̀ ̀ ̣ ́ ̃ ̃ ́ ̀ ̀ (đã có đủ hoăc gân đủ những điêu kiên cân thiêt đê ̉ biên thanh hiên th ực), kha ̉ năng xa (con phai trai qua nhiêu ̣ ̀ ̀ ̣ ̀ ́ ́ ̀ ̣ ̀ ̉ ̉ ̀ giai đoan phat triên quá độ mới đủ điêu kiên biên thanh hiên thực)… ̣ ́ ̉ ̀ ̣ ́ ̀ ̣ 2. Môi quan hệ biên chứng giữa khả năng và hiên thực. ́ ̣ ̣ - Khả năng và hiên thực ở trong môi quan hệ chăt chẽ với nhau, không thể tach rời nhau, luôn luôn ̣ ́ ̣ ́ chuyên hoa lân nhau, vì hiên thực được chuân bị bởi khả năng, con khả năng se ̃ biên thanh hiên th ực. Đo ́ la ̀ ̉ ́ ̃ ̣ ̉ ̀ ́ ̀ ̣ môt quá trinh vô tân. Do đo, sẽ măc sai lâm nêu tach cai nọ khoi cai kia. Kêt quả là trong hoat đông thực tiên se ̃ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ̀ ́ ́ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̣ ̃ không nhin thây khả năng tiêm tang trong sự vât, do đó không xac đinh đ ược t ương lai phat triên cua no,́ hoăc ̀ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̣ ́ ̉ ̉ ̣ 19
  20. không tao ra những điêu kiên cân thiêt để thuc đây sự chuyên biên tich cực và không ngăn chăn kip thời những ̣ ̀ ̣ ̀ ́ ́ ̉ ̉ ́ ́ ̣ ̣ biên chuyên tiêu cực. ́ ̉ - Cung trong những điêu kiên nhât đinh ở cung môt sự vât co ́ thê ̉ tôn tai môt sô ́ khả năng vôn đa ̃ co ́ ở ̃ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ sự vât, trong những điêu kiên nhât đinh, khi có thêm điêu kiên m ới bổ sung thi ̀ ở sự vât se ̃ xuât hiên thêm ̣ ̀ ̣ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̣ những khả năng mới. Ngay trong ban thân môi khả năng cung không phai la ̀ không thay đôi, no ́ co ́ thê ̉ tăng lên ̉ ̃ ̃ ̉ ̉ giam đi là tuy thuôc vao sự biên đôi cua sự vât trong những điêu kiên cụ thê. ̉ ̀ ̣ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ̀ ̣ ̉ - Quá trinh khả năng biên thanh hiên thực diên ra trong tự nhiên không giông như trong xã hôi. Ở trong ̀ ́ ̀ ̣ ̃ ́ ̣ tự nhiên là môt quá trinh khach quan, diên ra tự phat. Trong xã hôi, sự chuyên hoa đo ́ phai thông qua hoat ̣ ̀ ́ ̃ ́ ̣ ̉ ́ ̉ ̣ đông có ý thức cua con người. ̣ ̉ - Trong những điêu kiên nhât đinh, có khả năng tât yêu trở thanh hiên thực, nhưng cung có khả năng có ̀ ̣ ́ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̃ thể không trở thanh hiên thực. ̀ ̣ 3. Ý nghia phương phap luân: ̃ ́ ̣ Phai thây rõ môi quan hệ biên chứng giữa khả năng và hiên thực. ̉ ́ ́ ̣ ̣ - Nêu chỉ thây hiên thực mà không thây khả năng thì sẽ không dự đoan được tương lai. Nêu thây kha ̉ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ́ năng mà không thây hiên thực sẽ dân đên bi quan. Nêu đông nhât khả năng với hiên thực thì sẽ ao tưởng. ́ ̣ ̃ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̉ - Trong hoat đông thực tiên phai căn cứ vao hiên thực để đanh giá tinh hinh và phai phan đoan đung ̣ ̣ ̃ ̉ ̀ ̣ ́ ̀ ̀ ̉ ́ ́ ́ tinh chât và xu hướng cua khả năng để phat huy tôi đa tinh năng đông chu ̉ quan, ứng xử kip th ời tranh t ư ́ ́ ̉ ́ ́ ́ ̣ ̣ ́ tưởng chờ đợi thụ đông. ̣ Câu 20: Nhân thức là gi? Thực tiên là gi? Vai trò cua thực tiên đôi với nhân thức lý luân. ̣ ̀ ̃ ̀ ̉ ̃ ́ ̣ ̣ - Nhân thức là sự phan anh thế giới khach quan vao trong bộ nao người. Đo ́ là sự phan anh năng đông, ̣ ̉ ́ ́ ̀ ̃ ̉ ́ ̣ sang tao dựa trên hoat đông tich cực cua chủ thể trong quan hệ với khach thê. ́ ̣ ̣ ̣ ́ ̉ ́ ̉ + Chủ thể nhân thức: theo nghia rông là xã hôi loai người noi chung. Hiêu môt cach cụ thê, chủ thê ̉ là ̣ ̃ ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ ́ ̉ nhom người như giai câp, dân tôc, tâp thê, cá nhân… Tuy nhiên không phai bât kỳ con người nao cung tr ở ́ ́ ̣ ̣ ̉ ̉ ́ ̀ ̃ thanh chủ thể nhân thức, con người chỉ trở thanh chủ thể khi nó tham gia vao hoat đông xa ̃ hôi nhăm nhân ̀ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ thức và biên đôi khach thê. ́ ̉ ́ ̉ + Khach thể nhân thức: không phai toan bộ hiên thực khach quan, mà chỉ là bộ phân, là linh vực nao đó ́ ̣ ̉ ̀ ̣ ́ ̣ ̃ ̀ cua nó ở trong miên hoat đông thực tiên và hoat đông nhân thức cua chủ thê. ̉ ̀ ̣ ̣ ̃ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ - Thực tiên là môt pham trù triêt hoc dung để chỉ toan bộ hoat đông vât chât có tinh chât lich sử-xã hôi ̃ ̣ ̣ ́ ̣ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̣ ̣ cua con người nhăm lam biên đôi tự nhiên và xã hôi. ̉ ̀ ̀ ́ ̉ ̣ + Ban chât cua hoat đông thực tiên là sự tac đông qua lai giữa chủ thể và khach thê, trong đo ́ chu ̉ thê ̉ ̉ ́ ̉ ̣ ̣ ̃ ́ ̣ ̣ ́ ̉ với tinh năng đông cua minh tac đông lam biên đôi khach thê. ́ ̣ ̉ ̀ ́ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̉ + Hoat đông thực tiên đa dang, song chung ta có thể chia lam ba hinh thức cơ ban: ̣ ̣ ̃ ̣ ́ ̀ ̀ ̉ * Hoat đông san xuât vât chât: Đây là hinh thức cơ ban cua hoat đông thực tiên có vai trò quyêt đinh và ̣ ̣ ̉ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ̉ ̣ ̣ ̃ ́ ̣ là cơ sở cho cac hoat đông khac cua thực tiên. ́ ̣ ̣ ́ ̉ ̃ * Hoat đông lam biên đôi cac quan hệ xã hôi (đâu tranh giai câp, đâu tranh giai phong dân tôc, đâu tranh ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́ ̣ ́ vì hoa binh…), đây là hinh thức cao nhât cua hoat đông thực tiên. ̀ ̀ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ̃ * Thực nghiêm khoa hoc: đây là hinh thức đăc biêt cua hoat đông thực tiên, được tiên hanh trong ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̃ ́ ̀ những điêu kiên nhân tao để tao ra cơ sở nhân thức, lam biên đôi tự nhiên và xã hôi. ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̉ ̣ - Vai trò cua thực tiên đôi với nhân thức: ̉ ̃ ́ ̣ + Thực tiên là cơ sở và đông lực cua nhân thức. ̃ ̣ ̉ ̣ Nhân thức băt nguôn từ thực tiên. Chinh là từ trong hoat đông thực tiên lam xuât hiên những nhu câu ̣ ́ ̀ ̃ ́ ̣ ̣ ̃ ̀ ́ ̣ ̀ buôc con người phai nhân thức thế giới. Vì vây mà con người nhân thức thế giới thông qua thực tiên. ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ̃ Thông qua hoat đông thực tiên, con người lam cho sự vât, hiên tượng bôc lộ những thuôc tinh, những ̣ ̣ ̃ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ́ liên hê, trên cơ sở đó con người nhân thức chung. Như vây, thực tiên đã đem lai những tai liêu cho qua ́ trinh ̣ ̣ ́ ̣ ̃ ̣ ̀ ̣ ̀ nhân thức, giup cho nhân thức năm được ban chât, cac quy luât cua thế giới. ̣ ́ ̣ ́ ̉ ́ ́ ̣ ̉ Thực tiên con lam hoan thiên giac quan cua con người, tao ra những phương tiên lam tăng kha ̉ năng ̃ ̀ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ̀ nhân biêt cua cac giac quan nhờ đó nó thuc đây nhân thức phat triên. ̣ ́ ̉ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̉ + Thực tiên là muc đich cua nhân thức. ̃ ̣ ́ ̉ ̣ Tri thức do nhân thức đem lai chỉ trở thanh sức manh vât chât khi ap dung co ́ hiêu qua ̉ trong hoat đông ̣ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ thực tiên. Như vây, nhân thức không phai là để nhân thức mà có muc đich cuôi cung, đó là giup cho con người ̃ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ́ trong hoat đông biên đôi thế giới. ̣ ̣ ́ ̉ + Thực tiên là tiêu chuân cua nhân thức. ̃ ̉ ̉ ̣ 20
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2