intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Tài sản trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 - Một số vấn đề mới

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST
Báo xấu
8
lượt xem 6
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết "Tài sản trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 - Một số vấn đề mới" tìm cách nhận diện một số tài sản mới trong CMCN 4.0, trong đó chủ yếu tập trung vào 03 loại tài sản mới: tài sản mã hoá phát triển dựa trên công nghệ chuỗi khối Blockchain; sản phẩm được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) và các dữ liệu cá nhân được tạo ra trên môi trường số.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài sản trong bối cảnh cách mạng công nghệ 4.0 - Một số vấn đề mới

  1. HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP TÀI SẢN TRONG BỐI CẢNH CÁCH MẠNG CÔNG NGHỆ 4.0 – MỘT SỐ VẤN ĐỀ MỚI1 Chu Thị Hoa2 Tóm tắt: Sự xuất hiện các tài sản mới do ứng dụng các thành tựu công nghệ của cuộc cách mạng công nghệ (CMCN) 4.0 đang làm nảy sinh các mối quan hệ mới trên thị trường, qua đó có những tác động đến hệ thống pháp luật. Bài viết này tìm cách nhận diện một số tài sản mới trong CMCN 4.0, trong đó chủ yếu tập trung vào 03 loại tài sản mới: tài sản mã hoá phát triển dựa trên công nghệ chuỗi khối Blockchain; sản phẩm được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) và các dữ liệu cá nhân được tạo ra trên môi trường số. Từ khóa: Tài sản mã hoá, dữ liệu cá nhân, trí tuệ nhân tạo, tài sản phi truyền thống. Nhận bài: 04/01/2023. Hoàn thành biên tập: 05/01/2023. Duyệt đăng: 05/01/2023. Abstract: New assets appeared from applying technological achievements of the Fourth Industrial Revolution lead to new relations in the market, having impact on legal system. This article recognizes some new assets in the Fourth Industrial Revolution, focusing on 03 new types of asset: crypto asset based on Blockchain, products created by artificial intelligence and individual data created on digital environment. Keywords: Crypto asset, individual data, artificial intelligence, non-traditional assets. Date of receipt: 04/01/2023. Date of revision: 05/01/2023. Date of approval: 05/01/2023. 1. Nhận diện các tài sản mới phát sinh nước còn thừa nhận tài sản mã hóa có thể được 1.1. Tài sản mã hóa (crypto assets) sử dụng làm tài sản thanh toán3. Có thể hiểu Tài sản mã hóa hiện chưa được định nghĩa một cách đơn giản nhất, tài sản mã hoá cũng là một cách thống nhất, (mỗi quốc gia có một một loại tài sản số (digital assets) (tuy nhiên, cách tiếp cận và đưa ra định nghĩa về tài sản tài sản số có phạm vi rộng hơn tài sản mã hóa)4 mã hóa khác nhau); tuy nhiên, đều có điểm hay còn gọi là tài sản ảo (virtual assets)5 và chung là nhiều nước thừa nhận tài sản mã hóa thường gắn với công nghệ mã hóa và công là một loại tài sản dưới góc độ pháp lý, có thể nghệ sổ cái phân tán (DLT) mà điển hình là sử dụng làm phương tiện trao đổi, thậm chí có công nghệ Blockchain. Cơ quan tài chính của 1 Bài viết là một phần kết quả nghiên cứu của Đề tài độc lập cấp quốc gia “Hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa dưới tác động của Cách mạng công nghiệp 4.0: Những vấn đề pháp lý cơ bản” (Mã số: ĐTĐL.XH-03/21). 2 Tiến sỹ, Phó Viện trưởng - Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp. 3 Ngân hàng Trung ương châu Âu coi tài sản mã hóa là loại tài sản được ghi nhận ở hình thức kỹ thuật số, và có thể sử dụng làm phương tiện trao đổi (ECB, Crypto-Assets: Implications for Financial Stability, Monetary Policy, and Payments and Market Infrastructures, Occasional Paper Series No. 223, 05/2019, page 7). Nhật Bản trong Luật Dịch vụ thanh toán (PSA) 2020 thừa nhận tài sản mã hóa là một loại phương tiện thanh toán nhưng không phải là tiền pháp định. Xem thêm: Phan Chí Hiếu, Nguyễn Thanh Tú (chủ biên), Một số vấn đề pháp lý về tài sản mã hóa, tiền mã hóa, Nxb Chính trị Quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2019, tr. 13-29. 4 Tài sản số là các bản ghi điện tử mà một tổ chức, cá nhân sở hữu, cấp phép hoặc kiểm soát như: email, tài khoản online banking, tài khoản mạng xã hội Facebook, các tệp dữ liệu lưu trữ trên điện toán đám mây, các blog, website, tên miền, điểm thưởng trong các Chương trình khách hàng thân thiết… Theo đó, tài sản mã hóa cũng được coi là một loại tài sản số. 5 Tài sản ảo là một biểu hiện của giá trị dưới dạng số mà có thể được mua bán, chuyển nhượng hoặc sử dụng trên không gian số cho các mục đích thanh toán hoặc đầu tư. Tài sản ảo không bao gồm các biểu hiện dưới dạng số của tiền pháp định, chứng khoán hay các tài sản tài chính khác đã được đưa vào các Khuyến nghị của FATF - Financial Action Task Force/Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính. 52
  2. Soá 01/2023 - Naêm thöù möôøi taùm Anh (FCA) trong báo cáo tham vấn số CP 19/3 mã hóa (thường được biết đến với tên gọi cộng (FCA 2019) đã đưa ra định nghĩa: tài sản mã đồng tiền ảo) đã chứng kiến sự thay đổi mang hoá “là biểu hiện của giá trị hoặc quyền theo tính chiến lược trong các xu hướng gọi vốn phát hợp đồng dưới dạng số được bảo vệ bởi kỹ triển đa dạng hơn hàng năm. Năm 2017 có thể thuật mật mã và dựa trên các dạng thức của nói là sự bùng nổ của các hình thức gọi vốn ICO, công nghệ sổ cái phân tán (DLT) mà có thể sau đó cuối năm 2018 là sự nhộn nhịp của STOs, được lưu trữ, chuyển nhượng hoặc mua bán 2019 là sự gia tăng của IEO khi có một làn sóng trên môi trường mạng”6 (Bitcoin cũng chỉ là mới cho các doanh nghiệp crypto khi ra mắt một loại tài sản mã hóa). Các loại tài sản mã token của họ8. hóa cơ bản gồm có: (1) Token thanh toán Kể từ khi hoạt động ICO đầu tiên được thực (payment token) là loại token được sử dụng hiện năm 2013, kênh huy động này đã giúp các như một đơn vị kế toán, lưu trữ giá trị và startup huy động được hàng tỷ USD (riêng phương tiện thanh toán; (2) Token tiện ích trong năm 2017 con số vốn huy động được (utility token) là những token được thiết kế để thông qua ICO là 1,6 tỷ USD; tháng 8/2017, dự trao cho người nắm giữ quyền tiếp cận các án Filecoin huy động được 252 triệu USD chỉ dịch vụ trong tương lai; (3) Token chứng sau hơn 30 phút mặc dù chỉ mở cửa cho các nhà khoán/tài sản (security/asset token) là những đầu tư được chứng nhận, không mở cửa cho các token đại diện cho một khoản nợ hoặc cổ phần nhà đầu tư đại trà. Nhà đầu tư nhận được token của người phát hành; và (4) Token hỗn Filecoin và sau đó có thể đổi sang các loại tiền hợp/hybrid. tệ khác9. Năm 2018 đã có 1253 đợt ICOs với số Một trong số ứng dụng của tài sản mã hóa vốn huy động được khoảng 8 tỷ USD10). Nếu thường thấy nhất chính là sử dụng trong ICO, như trong IPO (hoạt động thường được đem ra STO, IEO hay thậm chí IDO là những công cụ so sánh với ICO), công ty sẽ phát hành cổ phiếu để gọi vốn cho các start-up trong lĩnh vực công lần đầu ra công chúng và các nhà đầu tư sẽ được nghệ (ICO - Initial Coin Offering: là hình thức quyền sở hữu cổ phiếu của công ty, thì trong gọi vốn qua phát hành tiền điện tử; STO - ICO nhà đầu tư sẽ nhận về đồng tiền kỹ thuật số Security Token Offering: các dịch vụ mã thông được phát hành dựa trên ứng dụng blockchain. báo chứng khoán; IEO - Initial Exchange Đồng tiền mã hóa này cũng chính là loại tiền tệ Offering: hình thức gọi vốn qua sàn giao dịch; được sử dụng trong dự án mà nhà đầu tư tài trợ, IDO - Intial DEX offering: tương tự như IEO đồng thời nó còn có thể được giao dịch như một ngoại trừ việc IDO được thực hiện trên các sàn loại tài sản đầu cơ mà nhà đầu tư thường hi giao dịch phi tập trung (DEX) trong khi IEO vọng đồng tiền số sẽ tăng giá khi dự án thành được thực hiện trên các sàn tập trung. Ví dụ, năm công. Điểm khác biệt lớn thứ hai giữa ICO và 2019, Raven Protocol (RAVEN) đã tiến hành IPO là trong khi IPO chịu sự kiểm soát tương IDO trên sàn Binance DEX7). Cộng đồng tài sản đối chặt chẽ của Ủy ban chứng khoán thì sự 6 FCA, “Guidance on Cryptoassets”, Consultation Paper, tháng 1/2019, xem tại https://www.fca.org.uk/publication/ consultation/cp19-03.pdf 7 Xem thêm: TS. Chu Thị Hoa (2019), “Fundrising through new channels – opportunities and legal challennges”, Tạp chí Vietnam Law and Legal forum, Số 303(2019), Tr.20-23. 8 Xem thêm: TS. Chu Thị Hoa, Tài sản và quyền sở hữu trong bối cảnh CMCN 4.0, Kinh tế chia sẻ, trong “Tài liệu Lớp bồi dưỡng nâng cao năng lực cho cán bộ, công chức, viên chức, doanh nghiệp trong thực thi pháp luật và giải quyết tranh chấp vê quyền sở hữu”, Bộ Tư pháp tổ chức tại Hà Nội, tháng 6/2022. 9 Giải mã các vụ ICO - nơi 1 startup có thể gọi vốn trăm triệu USD chỉ trong 30 phút, http://cafef.vn/giai-ma-cac- vu-ico-noi-1-startup-co-the-goi-von-tram-trieu-usd-chi-trong-30-phut-20170913142246471.chn, truy cập ngày 24/9/2019. 10 IEO, ICO, STO và bây giờ là IDO – Đâu là cách gọi vốn cho các công ty Crypto vào năm 2019? https://www.tapchibitcoin.vn/ieo-ico-sto-va-bay-gio-la-ido-dau-la-cach-goi-von-cho-cac-cong-ty-crypto-vao-nam- 2019.htmltruy cập ngày 24/9/2019. 53
  3. HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP kiểm soát dành cho ICO lại “lỏng lẻo” hơn11. phương thức giao tiếp giữa các chủ thể trong xã Nếu trước khi IPO công ty phải công bố bản cáo hội. Nhờ thành tựu của CMCN 4.0, thế giới mỗi bạch đã được kiểm toán thì các nhà phát hành ngày có hàng tỷ giao dịch của cá nhân, tổ chức trong ICO chỉ cần đưa ra “white paper” – bản diễn ra trên môi trường mạng internet. Khi tham báo cáo miêu tả tham vọng phát triển của dự án. gia các giao dịch điện tử, cá nhân, tổ chức phải 1.2. Dữ liệu cá nhân cung cấp, chia sẻ các thông tin của cá nhân, tổ Cách đây vài năm, những người giàu nhất chức mình theo yêu cầu của bên cung cấp dịch Việt Nam chủ yếu thuộc lĩnh vực bất động sản vụ. Thực tiễn này cũng đặt ra yêu cầu “kép” và ngân hàng. Tuy nhiên, CMCN 4.0 đã dần làm trong hoàn thiện pháp luật về bảo hộ dữ liệu cá thay đổi điều này. Việt Nam không xa sẽ có nhân, đó là vừa bảo đảm quyền riêng tư trên cả những tỷ phú công nghệ. Ngày 04/9/2021, đồng môi trường số lẫn môi trường vật lý, vừa thực tiền mã hóa AXS của dự án game NFT, Axie hiện được việc khai thác các giá trị kinh tế từ kho Infinity đã có mức tăng trưởng mạnh và lập đỉnh dữ liệu khổng lồ trên không gian mạng mới ở mức giá 92 USD/đồng. Tổng vốn hoá thị (big data)15. trường của Axie (Token do công ty Sky Mavis Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) trong một phát hành) chạm mốc 5,5 tỷ USD12. Axie Infinity Báo cáo được công bố năm 2011 đã đưa ra định được xem là một trong những trò chơi trên nền nghĩa “dữ liệu cá nhân là tất cả những dữ liệu số tảng blockchain nổi tiếng13. Ngày 05/10/2021, do con người tạo ra và về con người”16. Liên vốn hoá thị trường của Axie (Token do công ty minh Châu Âu trong bản “Những quy định Sky Mavis phát hành) đã có giá thị trường lên chung về bảo vệ dữ liệu cá nhân (GPDR)” cũng đến 38 tỷ USD, lọt vào top 5 Video Game có vốn đưa ra khái niệm “dữ liệu cá nhân” là bất kỳ hoá lớn nhất thế giới. Bản thân công ty Sky thông tin nào liên quan đến một cá nhân được Mavis cũng được nhà đầu tư Andreessen xác định danh tính hoặc có thể xác định được Horowitz định giá 3 tỷ USD (đầu tư 150 triệu danh tính (chủ thể dữ liệu); một cá nhân có thể USD) trong đợt huy động vốn Series B14. xác định được danh tính là người có thể xác định Những con số trên cho thấy, kinh tế số trong được danh tính, dù trực tiếp hay gián tiếp, cụ thể tương lai có thể sẽ trở thành ngành kinh tế mũi là bằng cách chỉ ra một đặc điểm định danh như nhọn của Việt Nam. Trong nền kinh tế số, dữ liệu tên, số định danh, dữ liệu vị trí, định danh trên nói chung và dữ liệu cá nhân nói riêng chính là mạng, hay một hoặc nhiều yếu tố liên quan đến những “tài sản phi truyền thống” có tầm quan danh tính mang tính vật lý, sinh lý, sinh thực, tâm trọng hàng đầu. Cách tiếp cận này đặt ra bài toán lý, kinh tế, văn hoá, hoặc xã hội của cá nhân đó17. về quản trị dữ liệu cá nhân từ cấp độ quốc gia Như vậy, một cách chung nhất, có thể hiểu “dữ cho đến các tổ chức, doanh nghiệp. Bên cạnh đó, liệu cá nhân” là những thông tin/dữ liệu dùng để CMCN 4.0 đã, đang và sẽ tiếp tục làm thay đổi định danh một cá nhân cụ thể, ví dụ: tên, tuổi, 11 Tháng 8/2017, Ủy ban chứng khoán và hối đoái Mỹ đã thông báo hoạt động ICO nên được coi là hoạt động phát hành chứng khoán và do đó cần phải được kiểm soát chặt chẽ như hoạt động IPO. Riêng tại Singapore, hoạt động ICO sẽ được chia thành 02 loại, nếu là phát hành xu token dưới dạng chứng khoán thì sẽ chịu sự điều chỉnh của pháp luật chứng khoán và quản lý ngoại hối; nếu là phát hành token tiện ích thì sẽ được hoạt động theo khung pháp lý thí điểm Sandbox. 12 Sky Mavis thành lập năm 2018 bởi Nguyễn Thành Trung cùng với Aleksander Leonard Larsen and Jeffrey Zirlin. 13 https://zingnews.vn/tua-game-viet-can-moc-5-5-ty-usd-gap-doi-von-hoa-manchester-united-post1259106.html 14 https://vietnamnet.vn/vn/cong-nghe/san-pham/cong-ty-sky-mavis-cha-de-game-axie-infinity-duoc-dinh-gia-3- ty-usd-780536.html. 15 Xem thêm: TS. Chu Thị Hoa, Pháp luật Việt Nam về bảo vệ dữ liệu cá nhân – Thực trạng và con đường phía trước, Tham luận tại Diễn đàn Luật học Mùa thu lần thứ nhất, 2021, Trường Đại học Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội. 16 World Economic Forum, “Personal Data: The Emergence of a New Asset Class” Report, 17/2/2011, P.5: http://www3.weforum.org/docs/WEF_ITTC_PersonalDataNewAsset_Report_2011.pdf. 17 Xem khoản 1 Điều 4 GDPR. 54
  4. Soá 01/2023 - Naêm thöù möôøi taùm địa chỉ nhà riêng, số điện thoại, thông tin y tế, cần sự can thiệp của con người. Trí tuệ nhân tạo số tài khoản, thông tin về các giao dịch thanh đang được sử dụng để tạo ra các tác phẩm nghệ toán cá nhân, số định danh, địa chỉ IP… thuật và các sản phẩm công nghệ số, theo đó 1.3. Sản phẩm được tạo ra bởi trí tuệ nhân quyền tác giả được xác định như thế nào? Chúng tạo (AI) ta có thể không thừa nhận quyền tác giả đối Trí tuệ nhân tạo là một hệ thống có thể học tự những tác phẩm được tạo ra bởi chương trình học; theo đó, con người viết ra các thuật toán ban máy tính – AI bởi lập luận quyền tác giả chỉ đầu cho một hệ thống cho phép máy tính sau đó thuộc về con người, nhưng không thể phủ nhận viết các thuật toán của riêng nó mà không cần sự quyền tác giả thuộc về người đã tạo ra AI đó và điều khiển hoặc tương tác bổ sung của con người. quyền sở hữu tác phẩm thuộc về người sở hữu Quá trình này cho phép AI liên tục học hỏi và AI. Vấn đề bảo vệ bản quyền như thế nào trong giải quyết các vấn đề mới trong một môi trường môi trường kỹ thuật số, đặt ra cho các nhà luật luôn thay đổi dựa trên quá trình thu thập liên tục học những câu hỏi cần phải được giải quyết. Một các dữ liệu. Văn phòng Sáng chế châu Âu (EPO) số quốc gia (Nhật Bản, Vương quốc Anh…) đã đưa ra định nghĩa “trí tuệ nhân tạo là việc kết quan tâm đến vấn đề này và cũng có động thái luận và đưa ra quyết định của máy móc chứ sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ. không phải con người hay động vật”18. Trí tuệ 2. Mức độ ghi nhận của Pháp luật Việt nhân tạo không tự thân tồn tại một cách độc lập Nam hiện hành và một số vấn đề đặt ra mà nó là một thực thể có khả năng “tư duy”, phải Trước hết, pháp luật Việt Nam hiện hành được tích hợp vào một công cụ nhất định và có chưa có sự ghi nhận rõ ràng về các loại tài sản tính tương tác trong môi trường xã hội. Chẳng mới phát sinh nói trên là một loại “tài sản”. Đối hạn, phần mềm trợ lý ảo Google, phần mềm thư với các loại tài sản mới phát sinh từ CMCN 4.0 ký ảo tòa án… này, hiện có một số câu hỏi pháp lý đặt là: (1) Ngày nay, việc ứng dụng AI đã trở nên phổ Pháp luật Việt Nam hiện hành có thừa nhận các biến trong kinh tế số, xã hội số (ví dụ: thương loại tài sản mới phát sinh nói trên là một loại “tài mại điện tử; thiết bị tự lái trong giao thông vận sản” hay không? (2) Các loại tài sản mới phát tải; trong sản xuất, AI được ứng dụng để xây sinh này có được mua bán, chuyển giao, để thừa dựng những quy trình sản xuất tối ưu hơn; ứng kế… như các tài sản thông thường hay không? dụng AI trong trò chơi giải trí, hoạt động văn học Có được huy động vốn qua các kênh mới ICO, – nghệ thuật, định dạng chữ viết, định dạng âm STO không? thanh trong sản phẩm trí tuệ như văn học, âm Riêng đối với loại tài sản thứ ba - Tài sản nhạc, chẩn đoán bệnh tật, giải phẫu điều trị được tạo ra bởi trí tuệ nhân tạo (AI) thì sự phát bệnh…). Điều này cũng làm phát sinh nhu cầu triển của AI đặt ra 02 câu hỏi pháp lý liên quan đăng ký sở hữu trí tuệ đối với những sản phẩm do đến quyền sở hữu đối với những nội dung do AI Ai sáng tạo ra. Chẳng hạn, sự phát triển không tạo ra. ngừng của AI liên quan đến sáng tạo tác phẩm Một là, những tài sản được tạo ra bởi trí tuệ văn học, nghệ thuật (tranh vẽ, tác phẩm âm nhạc, nhân tạo có đáp ứng các tiêu chuẩn, điều kiện để kịch bản phim, nghệ thuật biểu diễn được áp được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ (SHTT). dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để tạo ra…). Hai là, trong trường hợp những tài sản này Trong bối cảnh cuộc CMCN 4.0 thì việc bảo hộ được bảo hộ SHTT thì ai là tác giả và ai là chủ sở quyền tác giả các tác phẩm văn học, nghệ thuật, hữu của quyền SHTT (hay nói cách khác, trong khoa học cũng đặt ra những vấn đề phức tạp. Trí việc cấp bằng sáng chế cho các công nghệ AI liên tuệ nhân tạo với công nghệ AI, các chương trình quan đến việc ai là người được công nhận là tác máy tính không còn là một công cụ, nó thực sự giả của sáng chế). Sở dĩ có các câu hỏi trên đặt ra tham gia nhiều vào quá trình sáng tạo mà không là bởi vì phần lớn hoạt động phát triển các sản 18 European Patent Office, “Artificial Intelligence”, xem tại https://www.epo.org/news-issues/issues/ict/artificial- intelligence.html. 55
  5. HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP phẩm cuối cùng được thực hiện bởi AI chứ lỏng, thể khí và các dạng khác mà con người có không phải bởi người viết ra phần mềm đó. Như thể nắm giữ, chi phối”, tuy nhiên, “rất tiếc, trong vậy, câu hỏi pháp lý đặt ra là AI có thể được coi quá trình chỉnh lý dự thảo BLDS năm 2015, quy là tác giả sáng chế hay không? Liên quan đến câu định này đã không được giữ lại”23. hỏi thứ hai, Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới Pháp luật Việt Nam hiện chưa có quy định (WIPO) đã nhấn mạnh sự liên quan của câu hỏi chính thức về “tài sản mã hoá”, thậm chí khái về việc đâu là ranh giới giữa sự sáng tạo của con niệm này chưa xuất hiện trong bất kỳ văn bản người và máy móc, nghĩa là nội dung đóng góp quy phạm pháp luật nào của Việt Nam. Tuy hoặc mức độ tham gia của mỗi bên phải như thế nhiên, đã từng có quy định về vật phẩm ảo, đơn nào để sao cho kết quả lao động sáng tạo thuộc vị ảo, điểm thưởng của các trò chơi điện tử trên về ai?19 mạng, cụ thể là tại Điều 7 Thông tư số Như vậy, từ các câu hỏi pháp lý nêu trên, cho 24/2014/TT-BTTTT ngày 29/12/2014 quy định thấy các vướng mắc pháp lý liên quan, trong đó chi tiết về hoạt động quản lý, cung cấp và sử chủ yếu là vướng mắc chính về sự chưa rõ ràng, dụng dịch vụ trò chơi điện tử trên mạng do Bộ chưa có khung pháp lý liên quan đến: (i) sự thừa Thông tin và Truyền thông ban hành, theo đó nhận là tài sản; (ii) huy động vốn qua việc phát “Vật phẩm ảo, đơn vị ảo, điểm thưởng không hành tài sản mã hóa, tiền mã hóa (như ICO, ITO phải là tài sản, không có giá trị quy đổi ngược lại hay STO); và (iii) giao dịch đối với các loại tài thành tiền, thẻ thanh toán, phiếu thưởng hoặc các sản mới được thực hiện như thế nào, trong đó chủ hiện vật có giá trị giao dịch bên ngoài trò chơi yếu liên quan đến việc vận hành sàn giao dịch tài điện tử” và “không mua, bán vật phẩm ảo, đơn vị sản mã hóa, tiền mã hóa20. ảo, điểm thưởng giữa những người chơi 2.1. Đối với tài sản mã hóa với nhau”. Theo quy định của BLDS năm 2015 thì “tài Liên quan đến việc xác định tài sản mã hoá sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài có phải là một loại tài sản không, hiện nay, vẫn sản”21, trong đó, “quyền tài sản là quyền trị giá có nhiều quan điểm khác nhau, thậm chí trái được bằng tiền, bao gồm quyền tài sản đối với chiều. Chẳng hạn, có quan điểm cho rằng “đối đối tượng quyền sở hữu trí tuệ, quyền sử dụng chiếu với quy định của pháp luật dân sự hiện đất và các quyền tài sản khác”22. Mặc dù BLDS hành thì tiền ảo không được coi là tài sản hay năm 2015 đã quy định khái niệm “tài sản” (chỉ là hàng hoá vì nó không thuộc vào bất kỳ loại nào quy định mang tính chất liệt kê chứ chưa phải là trong bốn loại tài sản (vật, tiền, giấy tờ có giá, và một định nghĩa khái quát về bản chất của tài sản) quyền tài sản)”24. Ngược lại, cũng có quan điểm và “quyền tài sản” nhưng lại chưa quy định rõ cho rằng “khái niệm vật trong lý thuyết vật quyền khái niệm “vật” - một dạng tài sản. Trong quá rất rộng, có thể bao gồm cả vật vô hình và đoạn trình xây dựng BLDS năm 2015, dự thảo trình mã máy tính của tài sản mã hóa (cũng như tài sản Quốc hội đã từng quy định khái niệm vật theo ảo nói chung) vẫn có thể được coi là vật”25 và hướng “vật được định hình ở dạng thể rắn, thể “quyền đối với tài sản mã hoá (hay tài sản ảo nói 19 https://www.wipo.int/about-ip/ru/artificial_intelligence/policy.html (truycập: 27.6.2022. 20 Các vấn đề này đã được phân tích chi tiết tại Báo cáo số 255/BC-BTP (tr. 108-109). 21 Điều 105 BLDS năm 2015. 22 Điều 115 BLDS năm 2015. 23 PGS.TS. Đỗ Văn Đại (chủ biên), “Bình luận khoa học – Những điểm mới của Bộ luật dân sự năm 2015” (xuất bản lần thứ hai, năm 2016), Nxb Hồng Đức – Hội Luật gia Việt Nam, tr.129. 24 TS. Nguyễn Minh Oanh & ThS. Nguyễn Huy Hoàng Nam, “Tiền ảo và thách thức pháp lý đặt ra trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0”, Kỷ yếu Hội nghị đối thoại về khung pháp lý liên quan ứng dụng công nghệ Blockchain, Bộ Tư pháp & Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Thành phố Hà Nội, Hà Nội ngày 18/9/2019, tr.69. 25 TS. Phan Chí Hiếu, TS. Nguyễn Thanh Tú (Chủ biên), (2019), “Một số vấn đề pháp lý về tài sản mã hóa, tiền mã hóa”, Nxb Chính trị quốc gia sự thật, Hà Nội, tr.171. 56
  6. Soá 01/2023 - Naêm thöù möôøi taùm chung) là một loại quyền tài sản theo quy định đều là tài sản, trừ những thứ không được hệ của BLDS năm 2015”26. Tuy nhiên, nếu coi tiền thống pháp luật công nhận là tài sản. Do đó, ảo là một loại quyền tài sản thì cũng phát sinh chẳng hạn tiền ảo hay tiền mã hóa được mặc vướng mắc về mặt lý luận bởi lẽ “quyền tài sản nhiên thừa nhận là tài sản, trừ khi pháp luật có là một loại tài sản vô hình nên xét về lý luận nếu quy định minh thị rằng nó không phải là tài sản. có hành vi xâm phạm đến quyền tài sản thì không Tài sản ảo nói chung, hay tiền mã hóa nói riêng thể áp dụng phương thức “kiện đòi lại tài sản” cũng có các đặc tính để sở hữu được, nên hoàn hay “kiện vật quyền” như đối với vật mà chỉ có toàn có thể được bảo vệ bởi chế định bảo đảm thể áp dụng phương thức khác như kiện yêu cầu sở hữu29. chấm dứt hành vi hoặc kiện yêu cầu bồi thường 2.2. Đối với dữ liệu cá nhân thiệt hại. Tuy nhiên… chủ thể mong muốn khi bị Trước nay chúng ta vẫn nhìn nhận quyền chiếm đoạt tiền ảo là đòi lại được số tiền ảo đó”27. đối với dữ liệu cá nhân như một loại quyền Việc các tài sản số nói chung và tài sản mã nhân thân (quyền bất khả xâm phạm đời sống hoá nói riêng chưa được công nhận chính thức là riêng tư, bí mật cá nhân). Tuy nhiên, trong bối tài sản dẫn đến quyền sở hữu của các tổ chức, cá cảnh mới hiện nay khi mà nền kinh tế số ngày nhân đối với đối tượng này cũng không được càng phát triển, dữ liệu cá nhân trở thành một pháp luật công nhận và bảo vệ. Điều này cũng thứ tài sản có thể giao dịch và giá trị kinh tế đồng nghĩa với việc một loạt “các quan hệ dân của nó ngày càng được coi trọng thì việc nhìn sự như sở hữu, thừa kế, hợp đồng hay bồi thường nhận các dữ liệu cá nhân như một loại tài sản liên quan đến tiền ảo cũng gần như rơi vào và xác định chủ sở hữu cũng như cơ chế bảo vệ “khoảng trống”, không có cơ chế để giải quyết quyền sở hữu đối với dữ liệu cá nhân càng trở một cách phù hợp”28. nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Để không gặp phải khó khăn trong việc công Quy định số 2016/679 và Chỉ thị số nhận những loại tài sản mới phi truyền thống là 2016/680 được Hội đồng Châu Âu thông qua tài sản hay không (ví dụ, “tài sản ảo” hay “tài ngày 08/4/2016, Nghị viện châu Âu thông qua sản mã hóa”) là tài sản dưới góc độ pháp lý thì ngày 14/4/2016 (có hiệu lực từ ngày 24/4/2016 BLDS cần thay đổi cách định nghĩa về tài sản. và chính thức được áp dụng từ ngày 25/5/2018) Bởi vì, ngay từ năm 1910 Tòa án Hoàng gia là hai văn bản đã trao cho công dân quyền được (Reichsgericht) đã công nhận rằng, khái niệm bảo vệ dữ liệu cá nhân của họ, đồng thời cũng pháp lý về tài sản “chủ yếu là một khái niệm của đặt nền móng cho việc xây dựng thị trường số đời sống kinh tế”. Tư tưởng này ảnh hưởng (Digital Single Market). Các văn bản này cho mạnh mẽ đến các lý thuyết về tài sản cho đến phép người dân và các nhà kinh doanh của Liên ngày nay. Lý thuyết pháp lý - kinh tế về tài sản minh châu Âu đều được hưởng lợi đầy đủ từ (juristischökonomische Vermögenstheorie) phổ nền kinh tế kỹ thuật số. Tổ chức Hợp tác và biến hiện nay xuất phát từ góc nhìn kinh tế và Phát triển kinh tế (OECD) cũng ban hành Bản nhìn nhận tất cả những gì trị giá được bằng tiền hướng dẫn về bảo vệ sự riêng tư và dòng chảy 26 Như trên, tr.175. 27 TS. Nguyễn Minh Oanh & ThS. Nguyễn Huy Hoàng Nam, “Tiền ảo và thách thức pháp lý đặt ra trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0”, Kỷ yếu Hội nghị đối thoại về khung pháp lý liên quan ứng dụng công nghệ Blockchain, Bộ Tư pháp & Đoàn TNCS Hồ Chí Minh TP Hà Nội, Hà Nội ngày 18/9/2019, tr.68. 28 TS. Nguyễn Minh Oanh & ThS. Nguyễn Huy Hoàng Nam, “Tiền ảo và thách thức pháp lý đặt ra trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp 4.0”, Kỷ yếu Hội nghị đối thoại về khung pháp lý liên quan ứng dụng công nghệ Blockchain, Bộ Tư pháp & Đoàn TNCS Hồ Chí Minh TP Hà Nội, Hà Nội ngày 18/9/2019, tr.69. 29 Đây là quan điểm của Đức, vận dụng từ Lý thuyết pháp lý - kinh tế về tài sản (juristischökonomische Vermögenstheorie) xuất phát từ góc nhìn kinh tế và nhìn nhận tất cả những gì trị giá được bằng tiền đều là tài sản, trừ những thứ không được hệ thống pháp luật công nhận là tài sản. Về kinh nghiệm của Đức, xem thêm Đề tài khoa học cấp Bộ Tư pháp năm 2019 “Hoàn thiện thể chế nhằm thực hiện đầy đủ quy định của Hiến pháp năm 2013 về quyền sở hữu tài sản của Nhà nước, tổ chức và cá nhân” (Chủ nhiệm: TS. Nguyễn Thanh Tú). 57
  7. HOÏC VIEÄN TÖ PHAÙP xuyên biên giới của dữ liệu cá nhân (Guidelines 25/9/2021 sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị on the Protection of Privacy and Transborder định số 52/2013/NĐ-CP) và Nghị định số Data Flows of Personal Data), khẳng định dữ 72/2013/ND-CP về Quản lý, cung cấp và sử liệu cá nhân đang ngày càng trở thành tài sản dụng dịch vụ Internet và thông tin trên mạng… có giá trị và nhấn mạnh trách nhiệm của các Tuy nhiên, các quy định này phần lớn chỉ bảo vệ quốc gia thành viên phải bảo vệ quyền riêng tư quyền riêng tư nói chung. Gần đây, một số đạo và dòng chuyển tự do của thông tin bằng tất cả luật chuyên ngành mới đã đưa ra một số quy các cấp độ30. định dành riêng cho việc bảo vệ thông tin cá Xây dựng Chính phủ điện tử, hướng tới nhân, nhưng chủ yếu dưới dạng các nguyên tắc Chính phủ số, nền kinh tế số. Hòa vào trong sự chung và chưa đủ cụ thể. Với tốc độ tăng trưởng phát triển đó, một nguyên tắc phải chấp nhận đó nhanh chóng của công nghệ số thì các quy định là việc ứng dụng công nghệ thông tin càng nhiều về dữ liệu cá nhân và bảo vệ dữ liệu cá nhân thì việc sử dụng cung cấp thông tin cá nhân lại hiện đang chưa đáp ứng đủ yêu cầu từ thực tế, càng lớn. Do đó, dữ liệu trở thành loại tài nguyên thiếu quy định cho phép khai thác giá trị kinh tế giá trị trong kỳ nguyên số. Một ví dụ về vấn đề của dữ liệu cá nhân. này là tập đoàn chuyên về cờ bạc Caesars 2.3. Đối với sản phẩm do trí tuệ nhân tạo Entertainment (tuyên bố phá sản năm 2014) nắm (AI) tạo ra trong tay dữ liệu 45 triệu khách hàng trung thành Theo quy định tại khoản 1 Điều 13 Luật Sở trong suốt 17 năm, và số dữ liệu này được định hữu trí tuệ của Việt Nam thì tác giả phải là giá lên tới 1 tỷ đô la Mỹ31. Một câu hỏi đặt ra là “người trực tiếp sáng tạo ra tác phẩm”. Khoản ai là người sở hữu dữ liệu cá nhân, ai sẽ là người 1 Điều 6 Nghị định số 22/2018/NĐ-CP ngày có quyền bán hay quyền mua những thông tin 23/02/2018 của Chính phủ quy định chi tiết đó? Thông tin cá nhân thu thập được bị tiết lộ một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu đến đâu là quá giới hạn? Đây là câu hỏi lớn mà trí tuệ năm 2005 và Luật sửa đổi, bổ sung một hệ thống pháp luật Việt Nam hiện hành chưa giải số điều của Luật Sở hữu trí tuệ năm 2009 về đáp được32. quyền tác giả, quyền liên quan quy định về tác Tại Việt Nam, về kỹ thuật lập pháp, Việt giả như sau “Tác giả là người trực tiếp sáng tạo Nam hiện không có một đạo luật riêng biệt, toàn ra một phần hoặc toàn bộ tác phẩm văn học, diện và nhất quán về dữ liệu cá nhân và bảo vệ nghệ thuật và khoa học”. Khoản 1 Điều 122 dữ liệu cá nhân. Thay vào đó, nội dung này Luật Sở hữu trí tuệ cũng quy định “tác giả sáng được quy định trong các luật và nghị định khác chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí là nhau như Bộ luật Dân sự, Bộ luật Hình sự, Bộ người trực tiếp sáng tạo ra đối tượng sở hữu luật Tố tụng dân sự, Bộ luật Tố tụng hình sự, công nghiệp”; tác giả có các quyền nhân thân Luật Giao dịch điện tử, Luật Công nghệ thông như được ghi tên là tác giả trong văn bằng bảo tin, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, Luật hộ; được nêu tên là tác giả trong các tài liệu an toàn thông tin mạng năm 2015, Luật an ninh công bố, giới thiệu về sáng chế, kiểu dáng công mạng năm 2018, Nghị định số 52/2013/NĐ-CP nghiệp, thiết kế bố trí và có quyền tài sản là ngày 16/5/2013 về Thương mại điện tử (sửa đổi, quyền nhận thù lao. Đối chiếu với các quy định bổ sung bởi Nghị định số 85/2021/NĐ-CP ngày nêu trên thì có thể hiểu tác giả chỉ có thể là cá (Xem tiếp trang 90) 30 http://www.oecd.org/sti/ieconomy/oecdguidelinesontheprotectionofprivacyandtransborderflowsofpersonaldata. htm. 31 https://www.brandsvietnam.com/13067-Kinh-te-du-lieu-dong-luc-cua-tuong-lai. 32 Chu Thị Hoa (2020), Báo cáo rà soát pháp luật về bảo vệ dữ liệu cá nhân tại Việt Nam. Xem thêm: Chu Thị Hoa (2021), Cần coi dữ liệu cá nhân là một loại tài sản phi truyền thống, http://baochinhphu.vn/Phap-luat/Can-coi-du-lieu-ca-nhan-la-mot-loai-tai-san-phi-truyen-thong/434039.vgp. 58
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
2=>2