Tạo hứng khởi cho sinh viên chuyên ngữ trong giờ học văn học Pháp

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:8

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết tiến hành xác định rõ ràng các mục tiêu giảng dạy, tác giả sẽ đưa ra một chiến lược sư phạm với các bước lên lớp phù hợp với đối tượng sinh viên học ngoại ngữ, sao cho môn học này trở nên hấp dẫn tương xứng với vai trò của nó trong tổng thể chương trình đào tạo và phù hợp với phương pháp giao tiếp đang phổ biến hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tạo hứng khởi cho sinh viên chuyên ngữ trong giờ học văn học Pháp

Chin lc ngoi ng trong xu th hi nhp Tháng 11/2014 TẠO HỨNG KHỞI CHO SINH VIÊN CHUYÊN NGỮ TRONG GIỜ HỌC VĂN HỌC PHÁP Trn Văn Công Trường Đại học Hà Nội Tóm t t: Trong những năm gần ñây, môn văn học allows students to express their personal choices of dường như ngày càng bị coi nhẹ trong các chương emotional words as well as their own points of view on trình ñào tạo cử nhân chuyên ngữ: số giờ dạy-học văn the issue discussed. Therefore, literary texts are the học giảm, giáo trình không ñược cập nhật, ít giáo viên tool helping students perfect their language, expand lựa chọn dạy môn này, sinh viên ít hứng thú với giờ their vision to the outside world and develop their học… Tuy nhiên, các văn bản văn học là những tài liệu critical thinking. hoàn chỉnh nhất cung cấp cho người học các kỹ năng In an attempt to truly position literature subject in ngôn ngữ cũng như kiến thức về lịch sử, văn hóa, xã the undergraduate foreign language programs in hội, tâm lý của từng thời kỳ. Thông qua các văn bản general, the French language program in particular; văn học, sinh viên có thể khám phá nhân sinh quan this paper proposes pedagogical solutions to của các tác giả, của nhân vật và so sánh với cách nhìn motivating both teachers and students. After the nhận của chính bản thân mình về cuộc sống. Cảm thụ teaching objectives are clearly defined, the author will tốt một tác phẩm văn học cho phép sinh viên thể hiện touch on a pedagogical strategy with lesson plan steps bằng ngôn từ cảm xúc cá nhân cũng như quan ñiểm being appropriate with language students so as to riêng của mình ñối với vấn ñề ñược ñề cập. Như vậy, make this subject appealing to the training program văn bản văn học là công cụ giúp sinh viên hoàn thiện and in line with the current communicative language ngôn ngữ, mở rộng tầm nhìn ra thế giới bên ngoài và teaching approach. phát triển tư duy phê bình, lập luận. Đặt vấn ñề Để ñem lại cho môn văn học vị trí ñích thực của nó trong chương trình ñào tạo cử nhân chuyên ngữ nói Vai trò của môn văn học trong chương trình chung, cử nhân ngành tiếng Pháp nói riêng, bài viết ñào tạo cử nhân ngoại ngữ này ñề xuất những giải pháp sư phạm tạo hứng khởi cho người dạy và người học. Sau khi ñã xác ñịnh rõ Từ những năm giữa thế kỷ XX, văn học là một ràng các mục tiêu giảng dạy, tác giả sẽ ñưa ra một môn học bắt buộc trong chương trình ñào tạo cử chiến lược sư phạm với các bước lên lớp phù hợp với nhân ngoại ngữ ở nhiều nước trên thế giới, trong ñối tượng sinh viên học ngoại ngữ, sao cho môn học ñó có Việt Nam. Vị trí và vai trò của môn học này này trở nên hấp dẫn tương xứng với vai trò của nó ñã ñược khẳng ñịnh rõ ràng qua thực tiễn dạy và trong tổng thể chương trình ñào tạo và phù hợp với học tại các trường ñại học. Quả thật, văn bản văn phương pháp giao tiếp ñang phổ biến hiện nay. học là những tài liệu hoàn chỉnh nhất cung cấp Abstract: In recent years, little attention has been cho người học các kỹ năng ngôn ngữ cũng như paid to literature subject in undergraduate foreign kiến thức về lịch sử, văn hóa, xã hội, tâm lý của language training programs: a number of hours for từng thời kỳ. Thông qua các văn bản văn học, sinh literature lecture have been reduced, textbook outdated, the subject chosen by few lecturers and viên có thể khám phá nhân sinh quan của các tác students stayed demotivated etc., However, literary giả, của nhân vật và so sánh với cách nhìn nhận texts remain the most complete documents providing của chính bản thân mình về cuộc sống. Cảm thụ learners with language skills as well as historical, tốt một tác phẩm văn học cho phép sinh viên thể cultural, social and psychological skills of each period. hiện bằng ngôn từ cảm xúc cá nhân cũng như Through literary texts, students could explore the world quan ñiểm riêng của mình ñối với vấn ñề ñược ñề outlook of authors, characters and reflect with their own cập. Như vậy, văn bản văn học là công cụ giúp perceptions of life. Good acquisition of a literary work sinh viên hoàn thiện ngôn ngữ, mở rộng tầm nhìn 33
Ti
u ban 1: Đào to chuyên ng ra thế giới bên ngoài và phát triển tư duy phê bình, vai trò của văn bản văn học trong dạy và học lập luận. Trong lời nói ñầu cuốn Littérature ngoại ngữ và ñề xuất những cách tiếp cận mới dựa progressive du français 1 , các tác giả ñã nhấn trên việc thực hiện các nhiệm vụ (tâches). Điều ñó mạnh sự khác biệt giữa văn bản văn học và các thể có nghĩa là văn học ñóng một vai trò ngày càng loại văn bản khác: “Khác với một số tài liệu thực quan trọng trong quá trình truyền ñạt và tiếp nhận (documents authentiques) khác, văn bản văn học ngôn ngữ và văn hóa. không bao giờ cạn kiệt. Nó thể hiện những khát Tại Việt Nam, văn học là một môn học bắt vọng ngàn ñời của con người, những tiếng vọng từ buộc trong chương trình khung ñào tạo cử nhân thế kỷ này sang thế kỷ khác, quan ñiểm chủ quan ngoại ngữ ñược Bộ Giáo dục và Đào tạo thông về thế giới, mối quan hệ ñặc biệt ñối với ngôn ngữ, qua. Tuy nhiên, môn học này vẫn chưa có một vị với tri thức, với những quy ước xã hội, với cách trí xứng ñáng với vai trò của nó: Tại các trường nhìn nhận, ñánh giá người khác và chính bản thân ñào tạo cử nhân trên toàn quốc, thời lượng dành mình. Đó là một trong những phương tiện giúp cho môn văn học chỉ tương ñương gần 10% số giờ hiểu rõ hơn những hình thức biểu ñạt văn hóa dành cho môn thực hành tiếng (tại Trường Đại khác nhau. Ngoài ra, văn bản văn học còn có một học Hà Nội, tổng thời lượng dành cho môn này là ñặc ñiểm khác, nó cho phép lý giải vấn ñề theo 90 tiết); Giáo trình không ñược cập nhật; Ít giáo những cách khác nhau (cho dù ñiều ñó không có viên nhận dạy môn này; Sinh viên ít hứng thú với nghĩa là cách lý giải nào cũng ñúng)”. Điều này giờ học… hết sức quan trọng ñối với sinh viên chuyên ngữ vì tùy theo vốn ngôn ngữ và văn hóa, tùy theo cách Để khắc phục tình trạng này và ñem lại cho ñọc, tùy theo cách cảm nhận và khả năng cảm thụ môn văn học Pháp một vị trí xứng ñáng, cần có sự cũng như trí tưởng tượng của mình, mỗi sinh viên ñầu tư hơn nữa từ phía giáo viên ñể tìm ra những có thể hiểu và lý giải cùng một văn bản văn học giải pháp sư phạm tạo hứng khởi cho sinh viên. theo những cách riêng. Như vậy, văn bản văn học Mục tiêu là những công cụ không thể thiếu trong quy trình Trước tiên, cần phải nhận thức ñược rằng khai ñào tạo ngoại ngữ, ñặc biệt là trong bối cảnh toàn thác một văn bản văn học trong giáo trình thực cầu hóa như hiện nay, khi những hiểu biết về ngôn hành tiếng khác với khai thác một văn bản văn ngữ, văn hóa xã hội và lịch sử thông qua các tác học trong giáo trình văn học. Trong các giáo trình phẩm văn học giúp cho các dân tộc xích lại gần thực hành tiếng, các trích ñoạn văn học ñược ñưa nhau hơn. ra chủ yếu nhằm mục ñích củng cố kiến thức ngữ Theo suốt quá trình hình thành và phát triển pháp và từ vựng mà sinh viên ñã ñược học. Do ñó, của giáo học pháp, văn bản văn học ñã ñược sử khai thác các văn bản văn học chủ yếu tập trung dụng ñể giảng dạy theo những phương pháp khác vào khía cạnh ngôn ngữ. Tuy nhiên, tư tưởng của nhau, từ phương pháp truyền thống, dịch, nghe một tác phẩm văn học không phải lúc nào cũng nhìn ñến phương pháp giao tiếp và giao tiếp liên chỉ ñược thể hiện qua vỏ bọc ngôn ngữ là từ vựng văn hóa. Cuốn Khung tham chiếu ngôn ngữ và cấu trúc ngữ pháp mà nó thường ngầm ẩn, ñòi châu Âu2 của Hội ñồng châu Âu ñã xác ñịnh lại hỏi người ñọc phải làm chủ ñược những kỹ năng phân tích văn học ñặc biệt như các thủ pháp nghệ 1 Ferroudja Allouache, Nicole Blondeau, Marie-Françoise thuật, tu từ, các lối nói gián tiếp… Do ñó, dạy văn Né, Littérature progressive du français, CLE học cho sinh viên chuyên ngữ khác với dạy ngôn International, 2012 (3 tập: niveau débutant, niveau intermédiaire, niveau avancé). ngữ qua các trích ñoạn văn học. Vai trò của giáo 2 Conseil de l’Europe, Cadre européen commun de viên là giúp sinh viên hiểu và cảm nhận ñược tinh référence pour les langues, Paris, Didier, 2005. 34
Chin lc ngoi ng trong xu th hi nhp Tháng 11/2014 thần của văn bản. Muốn thế, mục tiêu của môn bị mất phương hướng. Các sự kiện chính trị, xã học phải ñược xác ñịnh rõ ràng, cụ thể, làm kim hội, khoa học kỹ thuật, nghệ thuật ñược nêu ra chỉ nam cho hoạt ñộng dạy và học. Theo chúng tôi, phải có mối quan hệ với văn học. Ví dụ, giáo viên giảng dạy văn học cho sinh viên chuyên ngữ gắn cần nhấn mạnh sự thống trị của tôn giáo trong xã với những mục tiêu sau: hội thể hiện qua các tác phẩm văn học thời kỳ Trung cổ như Le Roman de renart (Tiểu thuyết - Giúp sinh viên nắm bắt ñược những kiến con cáo), sự chuyển biến của xã hội theo hướng thức văn học cơ bản như ñặc ñiểm của từng trào công nghiệp hóa vào thế kỷ XIX trong các tác lưu văn học, những yếu tố cấu thành một văn bản phẩm của Émile Zola, phong trào nữ quyền trong văn học theo từng thể loại (tiểu thuyết, truyện tiểu thuyết của các nhà văn nữ thế kỷ XX như ngắn, thơ, kịch), những công cụ phân tích văn Colette, Simone de Beauvoir hay Nathalie bản; Sarraute… Để tạo thêm sắc màu cho bài giảng và - Định hướng cho sinh viên cảm thụ thẩm mỹ, thu hút sự chú ý của sinh viên, giáo viên có thể ñề tìm ra cái hay, cái ñẹp ẩn chứa trong các tác phẩm cập ñến ảnh hưởng của các trường phái nghệ thuật văn học và chứng minh, giải thích quan ñiểm của ñến văn học và ngược lại. Như vậy, khi học môn mình. Từ ñó, sinh viên có thể tự mình tìm hiểu và văn học, sinh viên sẽ có thể nhận thấy sự tương bình luận các tác phẩm khác ngoài chương trình ñồng, giao thoa giữa truyện ngắn của Guy de học; Maupassant và tranh của danh họa trường phái ấn - Cùng sinh viên khám phá một nền văn hóa, tượng Claude Monet, giữa những ñoạn miêu tả từ ñó so sánh ñối chiếu với nền văn hóa Việt Nam; các miền quê yên bình nước Pháp của nữ văn sỹ George Sand với những giai ñiệu ñồng quê mượt - Tạo môi trường trao ñổi tự do và sáng tạo về mà của nhà soạn nhạc tài ba Chopin – người tình quan ñiểm thẩm mỹ của mỗi cá nhân trước cùng của bà, giữa các tác phẩm hội họa siêu thực của một chủ ñề ñược ñề cập trong tác phẩm; Delaunay và những bài thơ thể hiện dưới dạng thư - Tạo ra hứng thú cho sinh viên trong giờ học pháp của nhà thơ Pháp thế kỷ XX Guillaume văn học, sao cho giờ học văn học không phải là Apollinaire. Lồng ghép các môn nghệ thuật vào giờ làm bài tập ñọc hiểu thông thường mà là giờ bài giảng lịch sử văn học cho phép tránh cách dạy học sáng tạo, năng ñộng, vui nhộn, hướng ñến buồn tẻ thầy ñọc, trò chép. Trái lại, lớp học trở cách tiếp cận giao tiếp mà người học ñóng vai trò thành một nơi trao ñổi mà giáo viên và sinh viên trọng tâm. ñều là những nhân tố tích cực cùng nhau chia sẻ Đề xuất các hoạt ñộng dạy và học kiến thức. Để ñạt ñược những mục tiêu ñã nêu trên, chúng Đối với phần trích giảng văn học, ñể tạo hứng tôi ñề xuất một số chiến lược sư phạm có thể áp thú cho sinh viên, ñiều quan trọng là phải sử dụng dụng ñể vừa cung cấp những kiến thức cơ bản cho những bài có nội dung gần gũi với sinh viên. Ở sinh viên, vừa giúp các em phát huy tính sáng tạo, Việt Nam, nhiều tác phẩm lớn của nền văn học ñồng thời tạo ra một môi trường dạy và học năng Pháp ñã ñược dịch và ñưa vào dạy trong trường ñộng hứng khởi và hiệu quả. phổ thông. Điều này tạo ñiều kiện thuận lợi cho sinh viên khi ñược khám phá lại tác phẩm qua văn Định hướng chung bản gốc. Tuy nhiên, cũng cần nhớ rằng việc lựa Đối với phần văn học sử, nếu giáo viên chỉ ñưa chọn các trích ñoạn văn học ñể giảng dạy còn cần ra những con số và những sự kiện diễn ra ở mỗi phải ñáp ứng ñược những tiêu chí khác nữa. Quả giai ñoạn lịch sử thì sẽ có nguy cơ khiến sinh viên thật, văn bản văn học là một ñối tượng nghiên cứu 35
Ti
u ban 1: Đào to chuyên ng ẩn chứa nhiều yếu tố cần khai thác, tìm tòi, tạo tế giảng dạy văn học trên hai chục năm qua, chúng xúc cảm cho người ñọc, khiến người ñọc phải suy tôi ñề xuất một số chiến lược có thể áp dụng ñược ngẫm về mình, về người. Do ñó, các văn bản lựa như sau: chọn cần phù hợp với lứa tuổi, trình ñộ, chủ ñề 1. Sử dụng thiết bị nghe nhìn quan tâm của người học, ñồng thời truyền tải những giá trị về tư tưởng, thẩm mỹ và ñược xây Sẽ thật là nhàm chán nếu giờ văn học sử chỉ là dựng với những thủ pháp nghệ thuật ñặc biệt. Một những con số về các triều ñại, năm sinh, năm mất trích ñoạn văn học thời Trung cổ chưa hẳn ñã là của các nhà vua và các tác giả. Thay vì ñưa ra khó nếu như tác phẩm ñó có nội dung dễ hiểu và những con số vô hồn, giáo viên có thể dùng dụng thú vị (ví dụ Tiểu thuyết con cáo). Trái lại, những cụ trình chiếu ñể giới thiệu những hình ảnh minh trích ñoạn với ngôn ngữ rất ñơn giản của các nhà họa giúp sinh viên cảm nhận trực giác nhanh văn thế kỷ XX như R.Queneau lại hàm ẩn một ý chóng tầm quan trọng của các cuộc Thập tự chinh nghĩa khác, ñó là khả năng sáng tạo nặn gọt câu kéo dài suốt thời kỳ Trung cổ, cuộc sống của giới chữ của nhà văn ñể ñạt ñược mục tiêu thẩm mỹ quý tộc thời Phục hưng, cuộc sống của nhân dân xác ñịnh ban ñầu. Một văn bản văn học phù hợp lao ñộng, ñặc biệt là của giai cấp công nhân mới với sinh viên ngành ngoại ngữ là một ñoạn trích nổi thế kỷ XIX, hay sự dấn thân vào ñời sống hay một tác phẩm ngắn không những cho phép chính trị của giới văn sỹ Pháp thế kỷ XX. Những sinh viên tìm ra ñược vẻ ñẹp của nó mà còn là cơ hình ảnh ñược sử dụng có thể là những tác phẩm sở ñể sinh viên thể hiện quan ñiểm riêng của mình của các danh họa nổi tiếng ñương thời, những về vấn ñề ñược ñề cập. trích ñoạn phim về ñời sống xã hội có thể dễ dàng tải về từ các trang web. Chính những hình ảnh Một số chiến lược sư phạm sống ñộng này sẽ ñọng lại trong tâm trí người học Trước khi ñề xuất các chiến lược sư phạm, lâu hơn những con chữ (ñiều này cũng ñã ñược chúng ta cần ñặt mình vào vị trí của người học ñể các nhà khoa học nghiên cứu và khẳng ñịnh). Khi thấy ñược rằng, cũng như trong nhiều lĩnh vực nắm bắt ñược bối cảnh xã hội của từng thời kỳ khác, cảm thụ thẩm mỹ là kết quả của một quá lịch sử qua hình ảnh minh họa, sinh viên sẽ dễ trình làm quen, học hỏi. Vai trò của giáo viên là dàng tìm lại những hình ảnh này trong các trích ñịnh hướng cho sinh viên và cung cấp chiếc chìa ñoạn văn học sau ñó vì ở mọi ñịa ñiểm và vào mọi khóa mở cửa vào “xứ sở diệu kỳ” của ngôn ngữ, thời kỳ, văn học luôn là tấm gương phản ảnh xã hội làm cho văn bản văn học không còn là một ẩn số một cách trung thực nhất. ñối với người học. Tuy nhiên, ñiều ñó không có Các thiết bị nghe nhìn cũng không thể thiếu nghĩa là tầm thường hóa văn bản văn học bằng trong giờ học trích giảng văn học. Từ khi ñiện ảnh cách diễn ñạt lại một cách tối giản khiến cho văn ra ñời, văn học luôn là cái gốc của các tác phẩm bản này giống với mục rao vặt trên báo lá cải, ñiện ảnh. Phần lớn các tác phẩm văn học có giá trị công thức nấu ăn hay tờ quảng cáo. ñều ñã ñược chuyển thể thành phim và ñược công Chúng ta cũng cần xác ñịnh ñược rằng không chiếu rộng rãi. Với sự lan tỏa của công nghệ thông có một phương án sư phạm tối ưu chung nào cho tin, ngày nay chúng ta có thể tìm ñược trên tất cả các văn bản, nhất là văn bản văn học, bởi lẽ internet những bộ phim kinh ñiển như Nhà thờ văn học vốn ña dạng về thể loại, trào lưu, thủ pháp Đức bà Paris, Ba người lính ngự lâm… hay tu từ, hệ tư tưởng. Điều chúng tôi quan tâm, ñó là những phim hoạt hình chuyển thể từ truyện ngụ những chiến lược có thể áp dụng ñể sinh viên cảm ngôn của La Fontaine. Giới thiệu các ñoạn trích thấy hứng thú trong giờ văn học. Trên cơ sở thực phim tiêu biểu giúp cho sinh viên dễ dàng nắm bắt 36
Chin lc ngoi ng trong xu th hi nhp Tháng 11/2014 ñược nội dung tác phẩm mà không cần ñọc toàn học, giáo viên cũng có thể yêu cầu sinh viên tập bộ cuốn tiểu thuyết (ở ñây, chúng ta cần nhìn nhận diễn lại nội dung hội thoại và trình bày trước lớp một thực tế là phần ñông giới trẻ ngày nay ngại mà không cần dùng ñến văn bản in. Điều ñó cho ñọc sách văn học, ñặc biệt là những cuốn tiểu phép sinh viên phát huy khả năng sáng tạo ñể cho thuyết dày nhiều trăm trang). Sau khi ñã nắm hội thoại của nhóm mình hấp dẫn hơn. ñược cái “thần” của tác phẩm, sinh viên sẽ dễ 2. Diễn ñạt lại nội dung ñoạn trích dàng tiếp cận với trích ñoạn văn học hơn. Giáo viên có thể cung cấp ñường link cho sinh viên ñể Đây là một hoạt ñộng thường ñược sinh viên trước khi ñến lớp các em xem toàn bộ bộ phim yêu thích trong những giờ học trích giảng văn học. hay trích ñoạn phim, clip giới thiệu phim. Trong Hoạt ñộng này nhằm mục ñích kiểm tra mức ñộ trường hợp này, trước khi khai thác ñoạn trích văn hiểu bài của sinh viên và khuyến khích sinh viên học, giáo viên chỉ cần cho sinh viên xem trích phát huy trí sáng tạo của mình, tham gia quá trình ñoạn tiêu biểu liên quan ñến nội dung ñoạn trích sáng tác, thử nghiệm khả năng diễn ñạt theo cách sẽ học ñể ñưa các em vào thế giới hư cấu ñược mô khác nội dung ñã tìm hiểu trong các ñoạn trích văn tả trong tác phẩm. học. Theo chúng tôi, hoạt ñộng này có thể áp dụng cho tất cả các thể loại văn bản văn học (văn xuôi, Cũng trong giờ học trích giảng văn học, giáo thơ hay kịch). Nó tạo sự giao thoa giữa văn hóa viên có thể sử dụng tài liệu nghe (CD, các file âm phổ quát và văn hóa riêng của từng dân tộc, như thanh tải từ mạng internet…) ñể cho sinh viên M. Abdallah-Pretceille và L. Porcher ñã nêu trong nghe các ñoạn hội thoại tiêu biểu trích từ tiểu cuốn Éducation et communication interculturelle thuyết, truyện ngắn, thơ hoặc các vở kịch ñặc sắc. (Giáo dục và giao tiếp liên văn hóa): “Văn học là Năm 2005, Nhà xuất bản CLE International ñã một tổng thể phổ quát-ñơn lẻ. Nó kết hợp những xuất bản cuốn Littérature en dialogues3 (Văn học giá trị chung ñược công nhận trên toàn thế giới và qua những trích ñoạn hội thoại) kèm theo ñĩa CD những giá trị ñơn lẻ. Các nhà văn viết cho tất cả với mục ñích là truyền cho người học “cảm hứng mọi người và ñược mỗi người ñón nhận theo cách học văn”. Đây là một công cụ hữu hiệu phục vụ khác nhau (…) Văn học dành cho mỗi chúng ta và dạy và học môn văn học Pháp vì các trích ñoạn cho tất cả chúng ta”.4 thường có nội dung dễ hiểu, phù hợp với trình ñộ Với tiêu chí lấy người học làm trung tâm theo sinh viên năm thứ tư. Với công cụ giảng dạy này, phương pháp giao tiếp hiện ñang ñược áp dụng ở giáo viên có thể tránh ñược lối mòn là một mình nhiều nước trên thế giới, người học không chỉ là ñọc mẫu cho sinh viên trước khi cho sinh viên ñọc ñối tượng tiếp nhận tri thức mà còn là chủ thể tạo hội thoại. Hơn nữa, các hội thoại ñược ghi âm ñều ra tri thức. Do ñó, người học không ở tư thế bị do các diễn viên chuyên nghiệp thực hiện, thể hiện ñộng mà phải biết sử dụng những kiến thức và kỹ rõ cảm xúc của nhân vật thông qua ngữ ñiệu câu, năng của mình ñể thể hiện khả năng giao tiếp cách nhấn âm tiết. Khi nghe hội thoại qua CD, trong những hoàn cảnh tương tự, theo cách riêng sinh viên chắc chắn sẽ có cảm hứng hơn và khi của mình. Việc tham gia các hoạt ñộng học với tư ñược yêu cầu ñọc lại bài, sinh viên có thể bắt cách chủ thể là ñộng lực thúc ñẩy người học cố chước ngữ ñiệu của các diễn viên ñể ñọc diễn cảm, gắng huy ñộng những kỹ năng mình ñã tích lũy và qua ñó học ñược cách bày tỏ tình cảm qua giao thực hiện nhiệm vụ do giáo viên giao một cách tự tiếp hàng ngày. Để tạo thêm không khí cho giờ nguyện, hứng thú. 4 M. Abdallah-Pretceille, L. Porcher, Education et 3 Geneviève Baraona, Littérature en dialogues, CLE communication interculturelle, Paris, Presses International, 2005. Universitaires de France, 1996, tr. 142. 37
Ti
u ban 1: Đào to chuyên ng Trong văn học, có nhiều phương pháp cho b) Thay ñổi văn phong phép diễn ñạt lại ý của văn bản gốc: Phương pháp này dựa trên ý tưởng của một tác a) Chuyển thể phẩm văn học có tên là Exercices de style (Bài tập Chúng ta hãy lấy những câu chuyện ngụ ngôn văn phong) của nhà văn Pháp thế kỷ XX của La Fontaine làm ví dụ. Đây là những câu Raymond Queneau. Xuất bản tại Pháp năm 1947, chuyện kể bằng thơ với mục ñích giúp người học tác phẩm này kể lại cùng một câu chuyện rất ñơn nhận rõ hơn những giá trị của cuộc sống, biết phân giản theo 99 phong cách khác nhau: ghi chép, ẩn biệt phải trái, thật giả và qua ñó rút ra những bài dụ, ngạc nhiên, chủ quan, thô tục, thơ, kịch… Mỗi học kinh nghiệm cho chính bản thân mình. Sau cách thể hiện tạo ra những hiệu ứng khác nhau ñối khi ñã phân tích các khía cạnh của văn bản, giáo với người ñọc. Khi học những ñoạn trích của tác viên sẽ yêu cầu sinh viên làm việc theo nhóm ba phẩm này, sinh viên có thể khám phá ra sức mạnh người một, với các vai người dẫn chuyện, hai vô biên của ngôn ngữ và học ñược cách diễn ñạt nhân vật chính (ví dụ Ve và Kiến). Ba sinh viên cùng một nội dung theo những cách thức chủ quan này sẽ cùng nhau viết kịch bản ngắn theo nội dung khác nhau và theo nền văn hóa của dân tộc mình. truyện ngụ ngôn vừa học, theo ngôn ngữ hiện ñại, Xuất phát từ tác phẩm này, sinh viên có thể làm bài sau ñó cùng diễn vở kịch trước lớp. Qua ñó, mỗi tập thay ñổi văn phong ñối với một số trích ñoạn sinh viên sẽ hóa thân vào nhân vật của mình và của các tác phẩm khác theo yêu cầu của giáo viên. tích cực tham gia vào quá trình sáng tạo lại tác phẩm ñã học. Cũng theo phương pháp chuyển thể Tương tự như vậy, sau khi học một ñoạn trích này, giáo viên có thể yêu cầu từng nhóm sinh viên nói về quan ñiểm của một nhân vật trước một vấn lấy giấy trắng và bút màu vẽ truyện tranh theo nội ñề nào ñó, sinh viên có thể viết lại ñoạn văn theo dung truyện ngụ ngôn và viết lời thoại cho từng quan ñiểm của một nhân vật khác trong cùng tác nhân vật. Sản phẩm của sinh viên sẽ ñược treo phẩm. Ví dụ, khi học tác phẩm Những người trên tường và cả lớp sẽ biểu quyết chọn ra tác khốn khổ của Victor Hugo, sau khi khai thác trích phẩm hay nhất ñể khen và thưởng nếu có thể. ñoạn về sự cảm thông của ngài Madelaine, thị Kinh nghiệm cho thấy chiếc bút chì xinh xinh hay trưởng thành phố Montreuil-sur-Mer ñối với cô những chiếc kẹo nhỏ cũng có thể là những phần gái Fantine nghèo khổ phải bán mình nuôi con, thưởng làm tăng phần hứng khởi cho sinh viên sinh viên thay thế nhân vật ngài Madelaine bằng trong giờ học ngoại ngữ, ñặc biệt là giờ văn học. nhân vật phản diện, thanh tra Jean Valjean, người Phương pháp chuyển thể loại cũng có thể áp luôn tìm cách bảo vệ công lý một cách mù quáng. dụng cho giờ dạy thơ. Sau khi ñã tìm hiểu kỹ bài Phương pháp này thường ñược áp dụng ñối với thơ và ñã nghe giáo viên giảng về nội dung cũng các nhân vật ñối lập: chính diện và phản diện, già như nghệ thuật của tác phẩm, sinh viên sẽ sử dụng và trẻ, nam và nữ, bác học và người nông dân… những từ khóa trong bài ñể diễn ñạt lại văn bản Đối với sinh viên, bài tập dạng này là một công cụ dưới dạng văn xuôi, ñồng thời lồng ghép cảm xúc hữu ích ñể sử dụng từ trái nghĩa và ñặc biệt là phát cá nhân của mình. Trong khi diễn ñạt lại nội dung, huy trí tưởng tượng. Sinh viên sẽ thấy hứng thú sinh viên cũng phải tuân thủ một số yêu cầu về thủ khi ñặt mình ở vị trí của tác giả, và trong một pháp. Ví dụ trong bài viết của mình, sinh viên phải chừng mực nào ñó, trở thành ñồng tác giả của dùng hai câu so sánh, ba ý ẩn dụ ñể tạo hiệu ứng những tác phẩm kinh ñiển. văn học ñối với người ñọc/nghe. Thực tế cho thấy, 3. Tư duy liên tưởng nghệ thuật bài làm của sinh viên thường khá rõ ràng, rành mạch và giàu cảm xúc do sinh viên ñã hiểu rõ bài Phương pháp này là sự kết hợp của nhiều loại thơ gốc. hình nghệ thuật với văn học, nhằm mục ñích tìm 38
Chin lc ngoi ng trong xu th hi nhp Tháng 11/2014 ra những ñiểm tương ñồng giữa tác phẩm văn học dạy văn học có tác dụng tránh nhàm chán, giúp và các tác phẩm hội họa hoặc âm nhạc. Khi lồng sinh viên khám phá hiện tượng giao thoa nghệ ghép các loại hình nghệ thuật, ñặc biệt là nghệ thuật ở các giai ñoạn khác nhau. Tuy nhiên, ñể thuật tạo hình vào giờ văn học, giáo viên có thể làm ñược ñiều này, giáo viên cần ñầu tư nhiều thời chắc chắn rằng giờ dạy của mình ñạt ñược hiệu gian tìm tòi chuẩn bị thật kỹ những tác phẩm có quả cao hơn. Để làm ñược ñiều ñó, giáo viên cần thể sử dụng trên lớp ñể sinh viên so sánh. phải cung cấp cho sinh viên những khái niệm cơ 4. Sáng tạo tự do bản về nghệ thuật và giới thiệu những ñặc ñiểm của các trường phái nghệ thuật cơ bản (ấn tượng, Trong nhiều trường hợp, ñoạn trích ñược chọn trìu tượng, lãng mạn, lập thể…). Ở các nước có không hoàn chỉnh về mặt nội dung, khiến người nền giáo dục phát triển, học sinh ñược trang bị học, nếu chưa ñọc toàn bộ tác phẩm, có thể cảm kiến thức về nghệ thuật từ bậc học phổ thông. thấy hụt hẫng và tự ñặt ra cho mình những câu hỏi Trong khi ñó ở Việt Nam, học sinh và sinh viên về kết cục của tình huống. Đây cũng là một dịp tốt hầu như không ñược học về các trường phái, trào ñể khuyến khích sinh viên hình dung ra ñoạn kết lưu nghệ thuật. Do ñó, giờ văn học là một dịp tốt và tham gia vào hoạt ñộng sáng tạo cùng tác giả. ñể lồng ghép những nội dung này vào bài học, ñặc Tùy theo cách cảm nhận, sự nhạy cảm cũng như biệt là giờ văn học sử. Chúng ta ñều biết rằng mỗi tính cách của từng sinh viên, họ sẽ viết ra những thời ñại khác nhau ñều gắn với một hay những hồi kết rất ña dạng và thú vị. Về mặt sư phạm, trào lưu văn học và nghệ thuật khác nhau. Tìm ra hoạt ñộng này vừa cho phép củng cố kiến thức, những ñiểm tương ñồng giữa văn học và nghệ vừa gợi mở những chân trời mới. Cuốn Khung thuật ở cùng thời kỳ là một hoạt ñộng khó nhưng tham chiếu ngôn ngữ châu Âu nêu rõ: “Hoạt mới mẻ và luôn hấp dẫn sinh viên. Sinh viên sẽ ñộng viết cho phép nhìn lại những gì ñã học, ñọc thấy hứng thú khi tìm ra ñược một bức tranh vẽ lại văn bản, ñánh giá lại các dữ liệu, ñiều mà hoạt theo cùng chủ ñề với ñoạn văn hoặc câu chuyện ñộng nói không cho phép. Do ñó, nó tạo ñiều kiện mình vừa học. Ví dụ, sau khi dạy xong trích ñoạn ñào sâu tri thức, kết hợp trí nhớ và tư duy logic. truyện ngắn Une partie de campagne (tạm dịch là Tất cả các chiến lược khám phá ngữ nghĩa ñều “Chuyến ñi nghỉ ở nông thôn”) của nhà văn Pháp ñược huy ñộng ñể góp phần làm cho người học Guy de Maupassant, giáo viên cho sinh viên xem hiểu ñược một cách tinh tế tổng thể văn bản và năm bức tranh trong ñó có bức Déjeuner sur giải mã ñược những ñiều ngầm ẩn”.5 l’herbe (Bữa trưa trên cỏ) do danh họa Claude Quá trình sáng tạo tự do cũng là cầu nối giữa Monet vẽ năm 1865. Sinh viên hiểu bài sẽ nhận người học và tác giả. Sau khi học xong một tác thấy sự tương ñồng giữa bức tranh này và tác phẩm, sinh viên có thể viết thư cho tác giả ñể nêu phẩm văn học vừa học. Tương tự như vậy, sau khi cảm nhận của mình về tác phẩm ñã học, ñồng thời dạy xong bài thơ Le Dormeur du val (Người ngủ ñặt câu hỏi cho tác giả về những ñiều mình chưa trong thung lũng) của nhà thơ Arthur Rimbaud, rõ hoặc ñưa ra những gợi ý ñể tác giả chỉnh sửa giáo viên cho sinh viên xem năm bức tranh vẽ tác phẩm trong lần xuất bản sau. Tất nhiên, sự theo các trường phái khác nhau (lập thể, trìu tượng, giao lưu này chỉ dừng lại ở mức ñộ một chiều, tức ấn tượng, cổ ñiển, lãng mạn…) về cùng một ñề tài, là sinh viên hình dung bức thư của mình sẽ ñược sinh viên sẽ thấy bài thơ này giống một bức tranh tác giả ñọc. Để tránh cảm giác viết cho chính bản vẽ theo trường phái ấn tượng với những khoảng thân mình, sinh viên có thể trao ñổi thư mình viết màu ñậm và sáng liên tục, tạo cảm giác về sự sống ñộng của thiên nhiên. Lồng ghép hội họa vào giờ 5 Ban chính sách ngôn ngữ, Strasbourg, Khung tham chiếu ngôn ngữ châu Âu, Hướng dẫn sử dụng, tr. 26. 39
Ti
u ban 1: Đào to chuyên ng cho các bạn trong lớp và mỗi sinh viên sẽ ñặt trong phương pháp sư phạm lấy sinh viên làm mình ở ñịa vị tác giả ñể trả lời thư cho bạn mình. trung tâm của quá trình ñào tạo, tạo sự hứng khởi Hoạt ñộng tương tác này tạo ñộng lực cho sinh cho sinh viên thông qua những hoạt ñộng phát huy viên tham gia với tư cách là ñộc giả, ñồng thời với sáng tạo. Có như thế, môn học này mới lấy lại tư cách là tác giả. ñược giá trị ñích thực của nó. Thay cho lời kết TÀI LIỆU THAM KHẢO Khi ñề cập ñến vai trò của môn văn học trong 1. Conseil de la coopération culturelle, comité de l'éducation: Cadre européen commun de référence giảng dạy ngôn ngữ và sự cần thiết phải ñổi mới pour les langues: apprendre, enseigner, évaluer, phương pháp dạy văn, Christian Puren, một Didier, Paris 2000. chuyên gia về giáo học pháp ñã nhấn mạnh: “Sự 2. Conseil de l’Europe, Cadre européen commun de référence pour les langues, Paris, Didier, 2005. cân bằng giữa ba mục tiêu chính (ñào tạo, văn hóa và ngôn ngữ) là cơ sở cho việc sử dụng các 3. Division des Politiques linguistiques, Strasbourg: Cadre européen commun de référence pour les langues, văn bản văn học, vì văn bản văn học vừa là khuôn Guide pour les utilisateurs. mẫu về ngôn ngữ, vừa là tài liệu văn hóa, vừa là 4. M. Abdallah-Pretceille, L. Porcher, Education et công cụ ñào tạo. (…) Vì vậy, người ta có thể nghĩ communication interculturelle, Paris, Presses Universitaires de France, 1996. rằng việc quan tâm hơn nữa ñến môn văn học 5. M-C. Albert, M. Souchon, Les textes littéraires en trong chương trình giảng dạy ngôn ngữ ở Pháp classe de langue, Paris, Hachette, 2000. không phải là một hiện tượng nhất thời mà là một 6. F. Allouache, N. Blondeau, M-F. Né, Littérature xu thế sẽ tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong những progressive du français, CLE International, 2012 (3 năm tới”.6 Tuy nhiên, ở Việt Nam, dạy văn học tập: niveau débutant, niveau intermédiaire, niveau avancé). trong chương trình ñào tạo cử nhân ngành tiếng 7. G. Baraona, Littérature en dialogues, CLE nói chung, ngành tiếng Pháp nói riêng, ñang có International, 2005. nguy cơ bị xem nhẹ so với các môn học khác 8. L. Porcher, «De l’interculturel», Les cahiers trong chương trình. Thay ñổi nhận thức của người pédagogiques, no 360, janvier 1998. dạy và học về tầm quan trọng của môn học này 9. C. Puren, La Didactique à la croisée des méthodes: cần phải ñi kèm với những chuyển biến thực sự essai sur l’éclectisme, Paris, Hatier/ Didier, 1994. 6 C. Puren, La Didactique à la croisée des méthodes: essai sur l’éclectisme, Paris, Hatier / Didier, 1994, tr. 168. 40