zunia.vn

Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z

zunia.vn

» Kinh Tế - Quản Lý

» Kinh tế học

Thách thức trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp - nông thôn ở nước ta

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:5

Báo xấu

33
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

bài viết trình bày quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp- nông thôn ở nước ta trong giai đoạn vừa qua đã mang lại một số kết quả tích cực; các bài học từ thực tiễn quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thách thức trong quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp - nông thôn ở nước ta

Nghiªn cøu, trao ®æi Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 28/Quý III- 2011 THÁCH THỨC TRONG QUÁ TRÌNH CHUYỂN DỊCH CƠ CẤU LAO ĐỘNG NÔNG NGHIỆP- NÔNG THÔN Ở NƯỚC TA PGS.TS. Nguyễn Bá Ngọc Viện Khoa học Lao động và Xã hội ● Quá trình chuyển dịch cơ cấu lao Thứ nhất, tăng trưởng kinh tế nói động nông nghiệp- nông thôn ở nước ta chung và tăng trưởng khu vực nông trong giai đoạn vừa qua đã mang lại một nghiệp, nông thôn không thúc đẩy tăng số kết quả tích cực, đó là: trưởng tương ứng việc làm ở nông thôn; - Cơ cấu lao động nông nghiệp, nông lao đông tiếp tục bị dồn nén trong nông thôn tiếp tục chuyển dịch theo hướng tích nghiệp năng suất thấp (năng suất lao cực, bảo đảm an ninh lương thực và góp động nông nghiệp chỉ bằng khoảng 1/3 phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá, so với công nghiệp và dịch vụ), hệ số co hiện đại hoá đất nước. giãn việc làm trong nền kinh tế nói chung và khu vực nông thôn còn thấp - Chuyển dịch cơ cấu lao động nông (thời kỳ 2000-2009 là 0,28% với cả nước nghiệp, nông thôn được thực hiện dưới nói chung và khoảng 0,35% với khu vực nhiều hình thức đa dạng theo xu hướng nông thôn) chưa đảm bảo thu hút hết lao tiến bộ (nông nghiệp truyền thống năng động dư thừa trong nông nghiệp để tạo ra suất thấp sang nông nghiệp công nghệ ”điểm cất cánh” phát triển sản xuất hàng cao, nông nghiệp-phi nông nghiệp, nông hoá và tăng sức cạnh tranh của sản phẩm thôn-thành thị, xuất khẩu lao động), tiến bộ nông nghiệp, nông thôn; mức độ thiếu kỹ thuật được áp dụng rộng rãi, ngành việc làm còn cao (6,51% người thiếu việc nghề nông thôn phát triển đã góp phần làm làm và khoảng 25% thời gian lao động ở tăng năng suất lao động và tăng thu nhập. nông thôn chưa được sử dụng), thu nhập - Các hình thức tổ chức sản xuất tiếp lao động nông thôn rất thấp (năm 2008 là tục được đổi mới, nâng cao hiệu quả sản 762 nghìn đồng/người/tháng). xuất nông thôn và thu hút thêm nhiều lao Thứ hai, chuyển dịch cơ cấu kinh tế động, góp phần giảm nghèo nhanh chóng. chưa thúc đẩy và tạo điều kiện để có kết - Các chính sách phát triển nông quả chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn đầu tư xây dựng thời nghiệp, nông thôn tương ứng (công hệ thống cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội làm nghiệp và dịch vụ đã tạo ra 79 % GDP cả thay đổi bộ mặt nông thôn, góp phần tích nước nhưng mới thu hút 49 % lao động cực cho chuyển dịch cơ cấu lao động và xã hội), chuyển dịch không đồng đều giữa hỗ trợ kịp thời cho nông dân trong quá các vùng (các vùng Đông Nam bộ, Đồng trình chuyển dịch sang những ngành nghề bằng sông Hồng chuyển dịch nhanh, các có năng suất lao động cao hơn. vùng Tây Bắc, Tây Nguyên chuyển dịch chậm rất chậm) và chưa tạo được sự liên ● Tuy nhiên, quá trình chuyển dịch kết di chuyển lao động phục vụ cho sự cơ cấu lao động nông nghiệp- nông thôn nghiệp CNH,HĐH chung trong cả nước vẫn còn những hạn chế cơ bản. 4
Nghiªn cøu, trao ®æi Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 28/Quý III- 2011 (chưa phát huy được thế mạnh của từng Rịa- Vũng Tàu; tỷ lệ hộ nghèo giữa vùng vùng về nguồn nhân lực, tài nguyên thiên Tây Bắc và vùng Đông Nam bộ lên tới nhiên và đặc điểm sinh thái; các vùng 9,8 lần), ô nhiễm môi trường ngày càng kinh tế trọng điểm chưa được quy hoạch nặng nề. phát triển đồng bộ để tạo động lực tác ● Nguyên nhân của những hạn chế kể động lan toả mạnh đến những vùng khó trên bao gồm: khăn khác; thị trường lao động vẫn mất cân đối nghiêm trọng về cung- cầu lao Thứ nhất, vốn nhân lực nông nghiệp, động; quy hoạch các khu công nghiệp nông thôn nói chung còn thấp (trình độ không hợp lý dẫn đến thừa- thiếu lao văn hoá, chuyên môn kỹ thuật, thể lực, động hầu hết mang tính cục bộ và làm tính năng động, tính thích nghi và ý thức lãng phí nguồn nhân lực của đất nước). kỷ luật hạn chế), gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận kiến thức sản xuất mới, Thứ ba, quá trình chuyển dịch chưa chuyển đổi nghề và chuyển dịch tích cực bền vững cả về việc làm, thu nhập, vị cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn. thế, điều kiện làm việc và an sinh xã hội; Nông dân thiếu kiến thức kinh doanh và hầu hết lao động nông nghiệp, nông thôn khởi sự doanh nghiệp, thiếu hiểu biết về (trên 90%) vẫn thuộc khu vực phi chính những công nghệ mới áp dụng trong thức chịu nhiều rủi ro và dễ bị tổn trồng trọt, chăn nuôi và chế biến sản thương, đặc biệt lao động di cư gặp rất phẩm nông nghiệp, trong khi công tác tư nhiều khó khăn khi tiếp cận các dịch vụ vấn và phổ biến kiến thức cũng như xã hội cơ bản và hội nhập với dân bản chuyển giao công nghệ sản xuất tiên tiến địa trong quá trình di cư nông thôn- thiếu hệ thống, chưa hiệu quả. thành thị. Thứ hai, an ninh việc làm trong quá Thứ tư, tỷ trọng lao động trong các trình chuyển dịch cơ cấu lao động, đặc ngành dịch vụ phục vụ sản xuất - đời biệt là đối với lao động di cư nông thôn- sống và công nghiệp chế biến còn khiêm thành thị, chưa được coi trọng cả trên tốn chưa tương xứng với vai trò thúc đẩy giác độ hoạch định chính sách, tổ chức chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn triển khai cung cấp các dịch vụ hỗ trợ và (năm 2009, dịch vụ mới chiếm 21,08%, tuyên truyền nâng cao nhận thức xã hội. công nghiệp chế biến chiếm 13,57% lao Hầu hết lao động nông thôn đang làm động nông thôn). Kinh tế nông thôn vẫn việc trong khu vực không chính thức với cơ bản là nông nghiệp, sản xuất nhỏ lẻ, các đặc điểm rủi ro cao và không có hệ manh mún, tự phát, kinh tế hàng hóa chưa thống an sinh xã hội đảm bảo. Vấn đề phát triển, ở các vùng sâu, vùng xa kinh tế nổi cộm nhất hiện nay là chuyện nhà ở tự cung tự cấp vẫn là phổ biến. và các vấn đề xã hội liên quan như hộ Thứ năm, đời sống vật chất- tinh thần khẩu và chính sách giáo dục, y tế, an sinh của nông dân còn thấp, chênh lệch giàu cho con cái và gia đình đi theo lao động nghèo có xu hướng gia tăng (GDP bình di cư. Các mâu thuẫn, tranh chấp trong quân đầu người ngay trong vùng có nhịp quan hệ lao động giữa người sử dụng lao độ tăng trưởng cao nhất nước như Đông động và người lao động trong các doanh Nam bộ cũng có sự chênh lệch lớn giữa nghiệp gia tăng đã làm cho vấn đề mưu các tỉnh, Bình Phước, Tây Ning chỉ bằng sinh của người lao động di cư đi từ nông 1/3 so với thành phố Hồ Chí Minh và Bà thôn càng thêm bức xúc. 5
Nghiªn cøu, trao ®æi Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 28/Quý III- 2011 Thứ ba, thị trường lao động nông nhà ở cho người có thu nhập thấp chỉ thôn chưa phát triển, cung- cầu lao động mới được quan tâm, cơ chế và qui định mất cân bằng (lao động vẫn thiếu việc đối với người ở chưa hợp lý và hấp dẫn, làm trong khi các khu công nghiệp thiếu gắn kết với các vấn đề xã hội và thường ở tình trạng thiếu lao động), hệ nhu cầu về đời sống văn hóa tinh thần thống cơ sở hạ tầng thị trường lao động của người lao động. yếu kém không cung cấp đủ thông tin, cơ Thứ năm, các hình thức tổ chức sản hội và các dịch vụ công bằng đến nông xuất hiện đại cho năng suất cao chưa dân trong các vùng miền, khu vực. Việc phát triển, tỷ lệ các doanh nghiệp hoạt hướng nghiệp cho thanh niên nông thôn động trong lĩnh vực nông nghiệp thua lỗ vẫn chỉ mang tính hình thức; các hoạt khá lớn (theo một nghiên cứu của Viện động giao dịch việc làm mới chủ yếu ở Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương các thành phố lớn và khu công nghiệp; thì có đến 1/3 trong tổng số doanh dịch vụ việc làm chưa thành mạng lưới, nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông quy mô từng tổ chức nhỏ bé, thiếu sự nghiệp bị thua lỗ), chưa đánh giá, tổng phối hợp, chia sẻ thông tin và hợp tác kết và nhân rộng cũng như phổ biến áp trong nội bộ dịch vụ việc làm cũng như dụng những mô hình sản xuất có hiệu trong hệ thống dịch vụ việc làm-doanh quả, thu hút nhiều lao động. nghiệp-cơ sở dạy nghề; thông tin thị trường lao động còn nhiều yếu kém, ● Các bài học từ thực tiễn quá trình chưa mang tính hệ thống, bị chia cắt giữa chuyển dịch cơ cấu lao động nông các vùng, miền; việc theo dõi, giám sát, nghiệp, nông thôn có thể kể ra là: nắm bắt biến động thị trường lao động Một là, Nhà nước có vai trò đặc biệt được thực hiện một cách phân tán và ít quan trọng trong thúc đẩy chuyển dịch kết nối nên rất kém hiệu quả. cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn. Thứ tư, các chính sách, chương trình, Nhà nước hoạch định và tổ chức triển chiến lược kế hoạch phát triển nông thôn khai các chiến lược, quy hoạch, chính còn chưa đồng bộ và đủ liều để thúc đẩy sách, kế hoạch phát triển; xây dựng và chuyển dịch nhanh và có hiệu quả. Chính hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng phục sách bồi thường khi thu hồi, chuyển đổi vụ chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu mục đích sử dụng đất chưa thỏa đáng, lao động nông nghiệp, nông thôn; đưa giữa giá bồi thường của nhà nước và giá các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào phục thị trường còn có sự khác biệt quá lớn; vụ sản xuất và đời sống; đồng thời giải chính sách quy hoạch đất đai canh tác quyết các vấn đề an sinh xã hội để đảm chưa hợp lý và thiếu đồng bộ, hiện tượng bảo phát triển một xã hội công bằng và đầu tư tràn lan không đúng mục đích gây bền vững. Nông thôn, nông nghiệp và lãng phí xã hội trong khi quỹ đất ngày nông dân cần được coi trọng và được đặt một giảm, đất canh tác cho người dân bị lên vị trí quan tâm hàng đầu không chỉ vì thu hẹp còn bản thân người nông dân giá trị kinh tế mà còn vì các giá trị văn thiếu việc làm; đầu tư công vào nông hoá truyền thống cần được lưu giữ, bảo thôn hay nông nghiệp hầu như không vệ. Nông nghiệp còn có vai trò trong đáng kể, càng xa các khu kinh tế phát đảm bảo an ninh lương thực, cân bằng triển, xa đô thị, xa khu công nghiệp thì hạ sinh thái, môi trường của quốc gia. Nhà tầng cơ sở càng yếu và kém; chính sách nước cần hỗ trợ tốt hơn nữa, tận dụng 6
Nghiªn cøu, trao ®æi Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 28/Quý III- 2011 được ưu đãi mà WTO cho phép nâng chính sách nhập cư của Nhà nước có tác mức đầu tư công vào các hạ tầng cơ sở động mạnh đến các dòng di cư giữa các khu vực nông thôn cũng như cho ngành khu vực. Do vậy Nhà nước cần rỡ bỏ các nông nghiệp nói riêng (như thủy lợi, hệ rào cản hành chính và tạo điều kiện cho thống tưới tiêu, cải tạo đất đai, nghiên quá trình chuyển dịch cơ cấu lao động cứu áp dụng khoa học - công nghệ vào nông thôn- thành thị được thuận lợi. Các nông nghiệp). rào cản hành chính hạn chế chuyển dịch Hai là, chuyển dịch cơ cấu lao động lao động (chế độ hộ khẩu, quy định về cư thông qua chuyển đổi phương thức sản trú và kèm theo đó là những phân biệt xuất nông nghiệp và phát triển công đối xử trong tiếp cận các cơ hội việc làm, nghiệp chế biến và dịch vụ, du lịch. Xu hưởng thụ các dịch vụ y tế, giáo dục cho hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ bản thân người lao động và gia đình họ) nông nghiệp sang công nghiệp và dịch cần được rỡ bỏ, các dịch vụ hỗ trợ lao vụ, cùng với quá trình đô thị hoá và công động di cư (hỗ trợ đầu đi- đầu đến, dịch nghiệp hoá nhanh chóng tất yếu kéo theo vụ việc làm, thông tin thị trường lao quỹ đất dành cho sản xuất nông nghiệp động, hỗ trợ nhà ở cho công nhân khu bị thu hẹp. Vì vậy để nâng cao hiệu quả công nghiệp…) cần được phổ biến rộng sản xuất nông nghiệp và ổn định việc rãi trên các phương tiện thông tin đại làm, một mặt cần thúc đẩy tích tụ ruộng chúng và ngay tại các doanh nghiệp để đất và đảm bảo tính lâu dài trong sử dụng giúp lao động di cư hiểu biết hơn và tiếp đất của nông dân, mặt khác cần thay đổi cận tốt hơn các dịch vụ xã hội và hội chiến lược từ sản xuất hỗn hợp sang sản nhập tốt hơn với cộng đồng nơi cư trú. xuất chuyên môn hoá và tập trung vào Bốn là, đầu tư phát triển vốn nhân lực những sản phẩm nông nghiệp tạo giá trị nông thôn có tác động quyết định đối với kinh tế cao (chăn nuôi, trồng cây cảnh và chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, các loại rau, quả sạch trong nhà kính…). nông thôn. Lao động có trình độ tay nghề Đồng thời cần khuyến khích phát triển và kiến thức văn hóa cao có nhiều cơ hội mạnh công nghiệp chế biến sản phẩm về việc làm và thu nhập, trong khi đó nông nghiệp và phát triển hệ thống dịch những người có trình độ văn hoá và vụ sản xuất- đời sống cũng như du lịch chuyên môn kỹ thuật thấp rất ít có cơ hội để khai thác các giá trị truyền thống, văn tiếp cận việc làm ổn định và thường rơi hoá ở nông thôn. vào tình trạng đói nghèo. Các vùng Ba là, Nhà nước cần đặc biệt quan chuyển dịch lao động chậm hơn cần có tâm đến các như chính sách đất đai , tín phương sách vận động và tuyên truyền dụng, phát triển cơ sở hạ tầng, ứng dụng sâu rộng để người dân nhận thức được công nghệ mới. Các nhân tố đẩy (thu hẹp vai trò quyết định của vốn nhân lực trong đất nông nghiệp, nhu cầu thuê lao động quá trình tạo việc làm, nâng cao năng làm nông nghiệp ở khu vực nông thôn suất và thu nhập ở nông thôn. Năng lực giảm…) và nhân tố kéo (chênh lệch về của đội ngũ cán bộ chính quyền các cấp thu nhập và mức sống giữa thành thị và ở địa phương có ý nghĩa quyết định. Các nông thôn, một số công việc nặng nhọc, nghề đào tạo cần bám sát nhu cầu kế độc hại, nguy hiểm ở thành thị mà người hoạch phát triển kinh tế- xã hội của địa lao động thành thị không muốn làm) và phương, quy hoạch sản xuất- kinh doanh- dịch vụ cụ thể theo từng nhóm ngành 7
Nghiªn cøu, trao ®æi Khoa häc Lao ®éng vµ X· héi - Sè 28/Quý III- 2011 hàng để tránh lãng phí do tình trạng học Tài liệu tham khảo nghề xong vẫn không làm được nghề 1. mình được đào tạo hoặc có việc làm nhưng vẫn nghèo. Cần lồng ghép cả kỹ năng sống (trong đó có tác phong công 26-NQ/TW ng 8 năm 2008). nghiệp và kỷ luật lao động) và kiến thức 2. Các báo cáo chuyên đề và đề tài luật pháp (trong đó có Bộ luật Lao động) nhánh trong Chương trình nghiên cứu khoa vào chương trình đào tạo chuyên môn học cấp Bộ năm 2009-2010, mã số CT 2009- cũng như văn hóa. 02 ”Cơ sở lý luận và thực tiễn chuyển dịch Năm là, phát huy hiệu quả của các cơ cấu lao động nông nghiệp- nông thôn mô hình sản xuất mới, tiên tiến (như tích theo hướng công nghiệp hóa và hiện đại hóa” do Viện Khoa học Lao động và Xã hội tụ ruộng đất ở Thái Bình, Ninh Bình, thực hiện năm 2009-2010. Quảng Nam, Quảng Ngãi..., giải quyết việc làm cho nông dân bị mất đất sản 3. Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế xuất ở Hải Dương, Đà Nẵng, Tiền Trung ương, Đề tài “Nghiên cứu dự báo Giang..., mỗi làng mỗi nghề ở Hà Nội, chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn và các giải pháp giải quyết việc Nam Định, Đà Lạt..., phát triển du lịch làm trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp sinh thái ở Vùng đồng bằng sông Cửu hoá, hiện đại hoá và đô thị hoá ở nước ta” Long, nông nghiệp công nghệ cao ở Đà (KX.02.01/06-10; Chủ nhiệm- PGS.TS. Lê Lạt, Hà Nội, Tp.Hồ Chí Minh.., phổ biến Xuân Bá). kiến thức ở Vĩnh Phúc...). Nhà nước cần tạo điều kiện thuận lợi để hộ nông dân 4. Viện Khoa học Lao động và Xã hội, 2010, Đề án Phát triển Thị trường Lao động trở thành hộ sản xuất có nghề chuyên đến 2020. nghiệp với quá trình dồn điền, đổi thửa, cho thuê đất, tích tụ đất phù hợp. Cần 5. Bùi Tất Thắng, Định hướng chủ yếu hình thành các vùng chuyên canh hàng phát triển bền vững các vùng của Việt Nam hoá, các vùng nguyên liệu phục vụ chế trong thời gian tới, Kỷ yếu Hội nghị Phát triển bền vững toàn quốc lần thứ ba, tháng biến và xuất khẩu. Đẩy mạnh kết nối sản 01/2011. phẩm của nông hộ với doanh nghiệp và thị trường bằng các hiệp hội ngành hàng. 6. Chu Tiến Quang (2001), Việc làm ở Các mô hình phát triển các làng nghề, tiểu nông thôn-thực trạng và giải pháp, Nxb thủ công nghiệp và doanh nghiệp vừa và Nông nghiệp, Hà Nội. nhỏ, trang trại, xuất khẩu lao động... cần 7. Đặng Kim Sơn, Nông nghiệp, nông được phân tích, nhân rộng và gắn với quá thôn, nông dân trong quá trình CNH thế trình đô thị hoá và với chương trình công giới: Liên hệ với Việt nam, Viện Chính sách nghiệp hóa nông thôn, vừa đảm bảo cung chiến lược nông nghiệp và phát triển nông cấp nhân lực và đầu vào cho quá trình thôn. công nghiệp hoá đồng thời góp phần phát 8. IPSARD (2009), Báo cáo Ảnh hưởng triển bền vững nông thôn. của suy giảm kinh tế lên lao động việc làm và đời sống người dân nông thôn. 8

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

THÔNG TIN

TRỢ GIÚP

HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG

Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.