Thành phần hoá học của 159 mẫu sỏi mật ở người Việt Nam bằng quang phổ hồng ngoại

Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> 23 THAØNH PHAÀN HOAÙ HOÏC CUÛA 159 MAÃU SOÛI MAÄT ÔÛ NGÖÔØI VIEÄT NAM<br /> BAÈNG QUANG PHOÅ HOÀNG NGOAÏI<br /> Leâ Vaên Cöôøng*<br /> <br /> TOÙM TAÉT<br /> Phaân tích thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa 159 maãu soûi maät ôû ngöôøi vieät nam baèng phöông phaùp quang phoå hoàng<br /> ngoaïi, chuùng toâi ñöôïc keát quaû nhö sau:<br /> Soûi maät ôû ngöôøi Vieät Nam laø soûi hoãn hôïp töø 4-6 thaønh phaàn<br /> Soûi maät ôû ngöôøi Vieät Nam 62,6% laø soûi saéc toá, 14,9% laø soûi cholesterol vaø 22,5% laø soûi hoãn hôïp.<br /> Soûi oáng maät chuû vaø soûi trong gan (ñöôøng maät chính) 80,5% laø soûi saéc toá, soûi tuùi maät 38% laø soûi saéc toá, 31,4%<br /> laø soûi cholesterol vaø 30,6% laø soûi hoãn hôïp. Vì vaäy soûi oáng maät chuû ôû ngöôøi Vieät Nam ña soá laø soûi tieân phaùt, khaùc<br /> vôùi phöông Taây thöôøng coù nguoàn goác töø tuùi maät<br /> ÔÛ nöõ giôùi, tyû leä soûi saéc toá laø 42,7%, coøn ôû nam giôùi tyû leä soûi saéc toá laø 75,9%<br /> Soûi saéc toá coù maøu ñen hay naâu saäm, soûi cholesterol coù maøu vaøng hoaëc maøu saùng,<br /> <br /> SUMMARY<br /> ANALYSING CHEMICAL COMPOSITION OF 159 GALLSTONES SPECIMENS IN<br /> VIETNAMESE BY INFRAREF SPECTROSCOPY<br /> Le Van Cuong* Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 8 * Supplement of No 1 * 2004: 156 – 162<br /> <br /> The gallstones of Vietnameses are compound stones from 4 to 6 substances.<br /> The gallstones of Vietnameses were classified as pigment stones in 62,6%, cholesterol stones in 14,9% and<br /> mixed stones in 22,5% of patients.<br /> The incidences of pigment stones, cholesterol stones and mixed stones in the gallbladder were found in<br /> 38%, 31,4% and 30,6% of patients.<br /> The common bile duct stones and intrahepatic stones of Vietnameses were pigments stones (80,5%) so the<br /> common bile duct stones were mainly primary stones, this is different from that in Western countries.<br /> The chemical composition of gallstones in male was 75,9% of pigments stones while if female was only 42,7%.<br /> Visually, pigment stones were black on dark brown while cholesterol stones were light colored or yellow.<br /> Nahrwold(26), Maillard(22)... Keát quaû cho thaáy soûi maät ôû<br /> ÑAËT VAÁN ÑEÀ<br /> ngöôøi phöông taây coù thaønh phaàn hoùa hoïc chuû yeáu laø<br /> Beänh soûi ñöôøng maät ôû Vieät nam raát nhieàu, coâng<br /> cholesterol, tæ leä soûi saéc toá raát thaáp. Soûi oáng maät chuû ôû<br /> vieäc ñieàu trò coøn nhieàu khoù khaên vaø luùng tuùng nhataù<br /> ngöôøi phöông Taây ña soá coù nguoàn goác töø tuùi maät(13). ÔÛ<br /> laø beänh nhaân soûi maät taùi phaùt sau moå nhieàu laàn. Phaân<br /> Vieät Nam cuõng coù nhieàu taùc giaû nghieân cöùu veà thaønh<br /> tích thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät raát quan troïng<br /> phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät nhö Leâ Vaên Cöôøng(1),<br /> laøm cô sôû ñeå bieát veà sinh lyù beänh hoïc vaø laøm cô sôû ñeå<br /> Nguyeãn Taán Cöôøng(4), Leâ Trung Haûi, Nguyeãn Quang<br /> löïa choïn phöông phaùp ñieàu trò thích hôïp nhö : choïn<br /> Huøng(6), Phaïm Duy Hieån(7) vaø ñaëc bieät Ñoã Kim Sôn vaø<br /> loïai thuoác laøm tan soûi, taùn soûi ngoaøi cô theå baèng soùng<br /> coäng söï(11,12) ñaõ nghieân cöùu thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa<br /> chaán ñoäng, baèng tia laser... Treân theá giôùi ñaõ coù nhieàu<br /> 30 maãu soûi tuùi maät baèng phöông phaùp quang phoå<br /> coâng trình nghieân cöùu veà thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi<br /> hoàng ngoaïi ñaõ neâu leân ñöôïc nhieàu ñaëc ñieåm cuûa soûi<br /> ôû ngöôøi phöông taây nhö Sali(27), Bernhofl(13),<br /> maät ôû ngöôøi Vieät Nam. Tuy nhieân, coøn moät soá vaán ñeà<br /> * Beänh vieän Bình Daân – Tp.HCM<br /> <br /> 156<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> caàn ñöôïc giaûi ñaùp nhö thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi<br /> maät coù moái töông quan naøo vôùi vuøng sinh soáng, caùc<br /> thöùc aên thöôøng duøng cuûa beänh nhaân. Maët khaùc, soûi<br /> oáng maät chuû ôû ngöôøi Vieät Nam coù phaûi chuû yeáu töø tuùi<br /> maät rôùt xuoáng qua oáng tuùi maät nhö ôû ngöôøi phöông<br /> Taây hay khoâng? Coù söï khaùc bieät naøo giöõa soûi maät ôû<br /> nam vaø nöõ? Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa phaàn nhaân vaø<br /> phaàn voû vieân soûi coù khaùc bieät khoâng? Coâng trình<br /> nghieân cöùu naøy coù muïc tieâu goùp phaàn xaùc ñònh thaønh<br /> phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät theo vò trí trong ñöôøng<br /> maät. Thöû tìm moái töông quan cuûa thaønh phaàn hoùa<br /> hoïc cuûa soûi maät vôùi moät soá yeáu toá dòch teã nhö vuøng<br /> sinh soáng, thöùc aên thöôøng duøng, ñoä beùo phì, maøu saéc<br /> vieân soûi. Keát quaû nghieân cöùu seõ cung caáp caùc soá lieäu<br /> ñeå phuïc vuï coâng taùc ñieàu trò beänh soûi maät ôû nöôùc ta.<br /> <br /> MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU<br /> Qua phaân tích 159 maãu soûi maät baèng phöông<br /> phaùp quang phoå hoàng ngoaïi vôùi muïc tieâu laø xaùc ñònh<br /> thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät ôû ngöôøi Vieät Nam<br /> theo vò trí trong ñöôøng maät. Tìm moái töông quan cuûa<br /> thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät vôùi moät soá yeáu toá<br /> dòch teã nhö vuøng sinh soáng, thöùc aên, ñoä beùo phì, maøu<br /> saéc cuûa soûi.<br /> <br /> VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU<br /> Vaät lieäu nghieân cöùu<br /> Chuùng toâi nghieân cöùu 159 maãu soûi maät:<br /> 49 maãu soûi trong ñôït I naêm 1993-1994<br /> 110 maãu soûi maät trong ñôït II naêm 1995-1996<br /> trong ñoù coù 82 maãu soûi tuùi maät, coøn laïi laø soûi oáng<br /> maät chuû vaø soûi trong gan.<br /> Taát caû caùc maãu soûi treân ñöôïc laáy töø beänh nhaân<br /> trong luùc phaãu thuaät. Nhöõng beänh nhaân ñöôïc laáy soûi<br /> ñeå nghieân cöùu ñeàu laø ngöôøi Vieät Nam tröôûng thaønh,<br /> tuoåi töø 16 ñeán 85 tuoåi, ñöôïc nhaäp vieän vaø ñieàu trò taïi<br /> beänh vieän Bình Daân, TP. HCM.<br /> Phöông phaùp nghieân cöùu<br /> Coâng trình ñöôïc tieàn cöùu theo phöông phaùp<br /> thoáng keâ moâ taû vaø so saùnh. Caùc maãu soûi ñöôïc laáy<br /> trong luùc phaãu thuaät caån thaän coá gaéng giöõ nguyeân<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> hình daïng vaø xaùc ñònh chính xaùc vò trí cuûa soûi trong<br /> tuùi maät hoaëc trong ñöôøng maät. Soûi ñöôïc röûa, saáy khoâ<br /> 40oC vaø göûi sang Phoøng Thí nghieäm Physico –<br /> Chimie Moleùculaire et Mineùral thuoäc Ecole Centre<br /> Paris, Phaùp do Giaùo sö Tieán só Nguyeãn Quyù Ñaïo phaân<br /> tích baèng phöông phaùp quang phoå hoàng ngoaïi. Taát caû<br /> caùc maãu soûi cuûa beänh nhaân ñeàu coù ñaùnh soá kyù hieäu vaø<br /> laøm beänh aùn nghieân cöùu. Caùc keát quaû thu nhaän ñöôïc<br /> xöû lyù baèng phöông phaùp thoáng keâ treân maùy tính theo<br /> chöông trình Stata Statiscal Software: Release 6.0.<br /> <br /> KEÁT QUAÛ<br /> Dòch teã hoïc cuûa soûi maät<br /> Tuoåi cuûa beänh nhaân soûi maät<br /> <br /> Trong 159 beänh nhaân bò beänh soûi maät tuoåi trung<br /> bình laø 54,60 ± 17,9 tuoåi. Tuoåi nhoû nhaát trong nhoùm<br /> maãu laø 16 vaø cao nhaát laø 85.<br /> Giôùi<br /> <br /> Trong 159 beänh nhaân coù 62 beänh nhaân laø nam<br /> (39%) vaø 97 laø nöõ (61%), tyû leä nöõ/nam laø 1,56.<br /> Phaân boá vò trí soûi maät trong ñöôøng maät<br /> vaø tuùi maät.<br /> Baûng 1. Phaân boá vò trí soûi maät theo giôùi<br /> Giôùi tính<br /> Vò trí<br /> OÁng maät chuû<br /> Tuùi maät<br /> OÁng maät chuû vaø tuùi maät<br /> OÁng gan<br /> OÁng maät chuû vaø trong gan<br /> OÁng maät chuû trong gan vaø<br /> tuùi maät<br /> Toång<br /> <br /> Nam<br /> 18 (29%)<br /> 31 (50%)<br /> 3 (4,8%)<br /> 1 (1,6%)<br /> 7(11,2%)<br /> 2 (3,2%)<br /> <br /> Nöõ<br /> <br /> Toång coäng<br /> <br /> 30 (30,9%) 48 (30,1%)<br /> 51 (52,5%) 82 (51,5%)<br /> 3 (3%)<br /> 6 (3,7%)<br /> 2 (2%) 3 (1,88%)<br /> 7 (7,2%) 14 (8,8%)<br /> 4 (4,1%) 6 (3,7%)<br /> <br /> 62 (100%) 97 (100%) 159 (100%)<br /> <br /> Keát hôïp caùc yeáu toá vuøng sinh soáng, gia<br /> ñình, beänh keát hôïp vaø tieàn caên söû duïng<br /> thuoác cuûa beänh nhaân soûi maät<br /> <br /> Qua nghieân cöùu veà vuøng sinh soáng cuûa beänh<br /> nhaân soûi maät coù 50,3% soáng ôû thaønh phoá, 37,7% ôû<br /> thoân queâ, 10,7% ôû vuøng bieån vaø 1,2% ôû vuøng cao.<br /> Coù 3,7% beänh nhaân coù ngöôøi trong gia ñình cuõng<br /> bò beänh soûi maät.<br /> Coù 7 beänh nhaân bò soûi maät coù beänh cao huyeát aùp<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 157<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> vaø 1 beänh nhaân bò soát reùt, khoâng coù beänh nhaân naøo<br /> söû duïng thuoác hypolipeùminants, ceftriaxone vaø<br /> dipyridamole.<br /> Beänh soûi maät vaø nhieãm truøng<br /> Nghieân cöùu söï nhieãm truøng qua trieäu chöùng laâm<br /> saøng keát hôïp laáy dòch maät trong luùc moå laøm khaùng<br /> sinh ñoà, chuùng toâi coù keát quaû sau:<br /> Baûng 2. Beänh soûi maät vaø nhieãm truøng<br /> Vò trí soûi<br /> OÁng maät chuû<br /> Tuùi maät<br /> OÁng maät chuû vaø tuùi maät<br /> OÁng gan<br /> OÁng maät chuû vaø trong gan<br /> OÁng maät chuû trong gan, tuùi<br /> maät<br /> Toång<br /> <br /> Khoâng<br /> Coù nhieãm<br /> nhieãm truøng<br /> truøng<br /> 4(8,3%) 44 (91,6%)<br /> 27(32,9%) 55 (67%)<br /> 3(50%)<br /> 3 (50%)<br /> 0(0%)<br /> 3 (100%)<br /> 1(7,1%) 13 (92,8%)<br /> 0 (0%)<br /> 6 (100%)<br /> 35 (22%)<br /> <br /> Toång<br /> 48<br /> 82<br /> 6<br /> 3<br /> 14<br /> 6<br /> <br /> 124(77,9) 159<br /> <br /> Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät<br /> Nghieân cöùu 159 maãu soûi maät ñöôïc phaân tích<br /> baèng phöông phaùp quang phoå hoàng ngoaïi taïi<br /> Laboratoire de Physico – Chimie Moleùculaire et<br /> Mineùral, Phaùp. Phöông phaùp naøy coù öu ñieåm laø xaùc<br /> ñònh tröïc tieáp phaân töû chöù khoâng phaûi caùc ion rieâng<br /> leû, neân coù theå keát luaän chaéc chaén veà söï hieän dieän cuûa<br /> moät chaát trong soûi, coù theå phaân tích caùc maãu vôùi<br /> troïng löôïng raát nhoû (1-2mg), khoâng phuï thuoäc vaøo<br /> traïng thaùi keát tinh cuûa chaát phaân tích.<br /> Tyû leä thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät<br /> <br /> Tyû leä caùc loaïi soûi<br /> <br /> Tyû leä caùc loaïi soûi theo vò trí<br /> Baûng 4. Tyû leä caùc loaïi soûi theo vò trí cuûa soûi<br /> Loaïi soûi<br /> Vò trí<br /> OÁng maät chuû<br /> Tuùi maät<br /> OÁng maät chuû vaø tuùi maät<br /> OÁng gan<br /> OÁng maät chuû vaø trong gan<br /> OÁng maät chuû, oáng gan, tuùi maät<br /> Toång<br /> <br /> Saéc toá<br /> 85,3%<br /> 39,2%<br /> 42,2%<br /> 100%<br /> 86,1%<br /> 70,5%<br /> 62,6%<br /> <br /> Cholest<br /> erol<br /> 0%<br /> 30,6%<br /> 39,5%<br /> 0%<br /> 0%<br /> 3,7%<br /> 14,9%<br /> <br /> Hoãn<br /> hôïp<br /> 14,7%<br /> 30,2%<br /> 18,3%<br /> 0%<br /> 13,9%<br /> 25,8%<br /> 22,5%<br /> <br /> Tyû leä caùc loaïi soûi ôû tuùi maät vaø ñöôøng maät<br /> chính<br /> Baûng 5. Tyû leä caùc loaïi soûi ôû tuùi maät vaø ñöôøng maät<br /> chính<br /> Loaïi soûi<br /> Vò trí<br /> Ñöôøng maät chính<br /> Tuùi maät<br /> Toång<br /> <br /> Saéc toá<br /> <br /> Cholester Hoãn hôïp<br /> ol<br /> 3,8%<br /> 15,7%<br /> 31,4%<br /> 30,6%<br /> 14,9%<br /> 22,5%<br /> <br /> 80,5%<br /> 38%<br /> 62,6%<br /> <br /> Keát quaû ôû baûng 5 cho thaáy soûi ôû oáng maät chuû vaø<br /> gan coù tyû leä soûi saéc toá chieám ña soá. Söï khaùc bieät caùc<br /> loaïi soûi theo vò trí coù yù nghóa thoáng keâ vôùi p=0,001.<br /> Quan saùt baûng 5 chuùng ta thaáy soûi tuùi maät 38% laø<br /> soûi saéc toá, coù 31,4% laø soûi cholesterol vaø 30,6% laø soûi<br /> hoãn hôïp. Trong khi ñöôøng maät chính tyû leä soûi saéc toá<br /> laø 79,3%.<br /> Tyû leä caùc loaïi soûi maät vaø giôùi.<br /> Baûng 6. Tyû leä caùc loaïi soûi vaø giôùi tính<br /> <br /> Ñeå phaân nhoùm caùc loaïi soûi, caùc taùc giaû nhö Ñoã<br /> Kim Sôn(11), Berhoft(13), Kim(19), Keulemans(18) ñaõ chia<br /> soûi laøm 3 loaïi chính ñoù laø: soûi cholesterol khi tyû leä<br /> thaønh phaàn cholesterol trong vieân soûi > 50%; soûi saéc<br /> toá khi tyû leä thaønh phaàn calcium bilirubinate trong<br /> vieân soûi > 50% vaø soûi hoãn hôïp laø soûi khoâng thuoäc 2<br /> loaïi treân.<br /> Baûng 3. Tyû leä caùc loaïi soûi maät<br /> Loaïi soûi<br /> Saéc toá<br /> Cholesterol<br /> Hoãn hôïp<br /> <br /> noùi chung chöa xeùt ñeán vò trí ña soá laø soûi saéc toá.<br /> <br /> Tyû leä<br /> 62,6%<br /> 14,9%<br /> 22,5%<br /> <br /> Loaïi soûi<br /> Giôùi tính<br /> Nöõ<br /> Nam<br /> <br /> Saéc toá<br /> 42,7%<br /> 75,9%<br /> <br /> Cholesterol Hoãn hôïp<br /> 29,5%<br /> 9,83%<br /> <br /> 27,8%<br /> 14,2%<br /> <br /> Qua baûng 6, chuùng toâi thaáy ôû nam giôùi tyû leä soûi<br /> saéc toá cao hôn nöõ. Söï khaùc bieät coù yù nghóa thoáng keâ<br /> vôùi p=0,032.<br /> Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät vaø chæ<br /> soá troïng löôïng treân chieàu cao cô theå.<br /> <br /> Chæ soá troïng löôïng treân chieàu cao cô theå (body<br /> mass index = BMI), chæ soá naøy ñöôïc tính theo tyû leä<br /> <br /> Keát quaû treân cho thaáy soûi maät ôû ngöôøi Vieät Nam<br /> <br /> 158<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Troïng löôïng (ñôn vò kg)<br /> Chieàu cao 2 (ñôn vò m)<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Söï phaân boá vò trí soûi maät trong ñöôøng<br /> maät vaø tuùi maät.<br /> <br /> Qua keát quaû nghieân cöùu, chuùng ta nhaän thaáy ôû<br /> ngöôøi gaày thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät coù tyû leä<br /> calcium bilirubinate cao hôn so vôùi ngöôøi coù BMI<br /> trung bình vaø ngöôøi beùo phì<br /> <br /> Quan saùt baûng 1 chuùng toâi thaáy soûi oáng maät chuû<br /> chieám 30,1% soûi tuùi maät chieám 51,5%, keá ñeán laø soûi<br /> cuøng luùc coù ôû oáng maät chuû vaø ôû trong gan chieám tyû leä<br /> laø 8,8% neáu so saùnh vôùi keát quaû nghieân cöùu cuûa<br /> chuùng toâi tröôùc ñaây(1) thì soûi tuùi maät chieám 58,6%, soûi<br /> <br /> Maøu saéc vaø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi<br /> maät<br /> <br /> oáng maät chuû chieám 27,1%. Leâ Vaên Nghóa(10) ñieàu tra<br /> <br /> Qua khaûo saùt maøu saéc caùc maãu soûi chuùng toâi coù<br /> keát quaû<br /> <br /> chæ phaùt hieän ñöôïc 3 ngöôøi coù soûi trong oáng maät<br /> <br /> Baûng 7. Tyû leä maøu saéc cuûa soûi maät<br /> Tyû leä<br /> Maøu saéc<br /> Ñen<br /> Xaùm ñen<br /> Naâu ñen<br /> Naâu vaøng<br /> Vaøng<br /> Toång<br /> <br /> Soá maãu<br /> <br /> Tyû leä (%)<br /> <br /> 32<br /> 28<br /> 64<br /> 20<br /> 15<br /> 159<br /> <br /> 20,1%<br /> 17,6%<br /> 40,25%<br /> 12,5%<br /> 9,4%<br /> 100%<br /> <br /> treân 2047 ngöôøi daân taïi TP. Hoà Chí Minh qua sieâu aâm<br /> (0.14%) vaø tyû leä soûi tuùi maät laø 6,43%. Toång keát theo y<br /> vaên tröôùc ñaây cuûa Nguyeãn Ñình Hoái(8) cho thaáy ngöôøi<br /> Vieät Nam soûi ôû oáng maät chuû chieám ña soá. The<br /> Nahrwold(26) tyû leä soûi oáng maät chuû ôû ngöôøi Myõ chieám<br /> 8-16%, taùc giaû Sali(26) toång keát ôû Myõ coù khoaûng 20<br /> trieäu ngöôøi coù soûi tuùi maät chieám 10% daân soá. Nhö<br /> vaäy, soûi tuùi maät ôû caùc nöôùc phöông Taây coù tyû leä nhieàu<br /> hôn soûi oáng maät chuû vaø soûi ñöôøng maät trong gan.<br /> <br /> BAØN LUAÄN<br /> <br /> Coøn ôû nöôùc ta, qua toång keát cuûa nhieàu taùc giaû ôû nhieàu<br /> <br /> Dòch teã hoïc cuûa soûi maät<br /> <br /> thôøi ñieåm khaùc nhau vôùi keát quaû coù khaùc nhau. Tuy<br /> <br /> Tuoåi vaø giôùi cuûa beänh soûi maät<br /> <br /> Tuoåi trung bình cuûa beänh soûi maät laø 54,6 ± 17,9<br /> tuoåi, phuø hôïp vôùi keát quaû cuûa Nguyeãn Taán Cöôøng(4),<br /> tuoåi trung bình cuûa beänh nhaân soûi tuùi maät laø 52,4<br /> tuoåi. Leâ Vaên Nghóa(10) cho raèng tyû leä beänh soûi maät<br /> taêng theo tuoåi. Theo Avni Sali(27) cho raèng soûi maät coù<br /> tyû leä gia taêng ôû tuoåi 50-60 tuoåi, theo Kaufman(17)soûi<br /> cholesterol thöôøng gaëp ôû tuoåi 50 ± 2 tuoåi.<br /> Veà giôùi, trong 159 beänh nhaân coù 97 beänh nhaân<br /> nöõ (61%) vaø 62 beänh nhaân nam (39%). Tyû leä nöõ/nam<br /> laø 1,56. Theo Nguyeãn Taán Cöôøng tyû leä ôû nöõ laø 79%<br /> nam laø 21%, theo Sali(27) tyû leä beänh soûi maät ôû nöõ/nam<br /> töø 2/1 ñeán 4/1. Theo Leâ Vaên Nghóa(10) ñieàu tra soá<br /> ngöôøi maéc beänh soûi maät trong daân taïi TP. Hoà Chí<br /> Minh ñaõ thaáy tyû leä nöõ/nam laø 1,07. Nhö vaäy ña soá caùc<br /> <br /> nhieân, nhìn chung gaàn ñaây, nhôø caùc phöông tieän<br /> chaån ñoaùn ngaøy caøng tieán boä cuï theå laø sieâu aâm ñaõ<br /> giuùp chaån ñoaùn ñöôïc nhieàu tröôøng hôïp soûi tuùi maät<br /> khoâng hoaëc chöa coù trieäu chöùng neân soûi tuùi maät ñöôïc<br /> phaùt hieän vôùi tyû leä cao hôn tröôùc ñaây.<br /> Beänh soûi maät vaø nhieãm truøng<br /> <br /> Qua keát quaû nghieân cöùu chuùng toâi nhaän thaáy soûi<br /> ôû oáng maät chuû coù tyû leä nhieãm truøng raát cao 91,6%<br /> trong khi ñoù soûi ôû tuùi maät coù tyû leä nhieãm truøng laø<br /> 67%, söï khaùc bieät naøy raát coù yù nghóa thoáng keâ vôùi p =<br /> 0,001. Vaán ñeà naøy coù theå hieåu ñöôïc vì caùc maãu soûi<br /> chuùng toâi laáy töø caùc beänh nhaân ñöôïc phaãu thuaät taïi<br /> Beänh vieän Bình Daân. Chuùng ta bieát soûi ôû oáng maät chuû<br /> thöôøng gaây ngheït maät, gaây öù ñoïng deã ñöa ñeán nhieãm<br /> truøng hôn soûi tuùi maät.<br /> <br /> taùc giaû ñeàu nhaän thaáy tyû leä beänh nhaân nöõ bò beänh soûi<br /> maät nhieàu hôn beänh nhaân nam, nhöng tyû leä coù khaùc<br /> nhau tuøy theo nhoùm maãu nghieân cöùu.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br /> 159<br /> <br /> Nghieân cöùu Y hoïc<br /> <br /> Y Hoïc TP. Hoà Chí Minh * Taäp 8 * Phuï baûn cuûa Soá 1 * 2004<br /> <br /> Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät<br /> Tyû leä caùc loaïi soûi<br /> Baûng 8. So saùnh keát quaû thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa caùc<br /> taùc giaû<br /> Thaønh phaàn hoùa<br /> hoïc<br /> Taùc giaû<br /> Leâ Vaên Cöôøng<br /> Ñoã Kim Sôn<br /> <br /> Cholesterol<br /> <br /> Saéc toá<br /> <br /> Soûi hoån<br /> hôïp<br /> <br /> 14,9%<br /> 62,6%<br /> 22,5%<br /> 50% (soûi tuùi<br /> 50%(soûi tuùi<br /> 7,5% (soûi<br /> maät)<br /> maät)<br /> ñöôøng maät)<br /> 12% (soûi ñöôøng 80% (soûi ñöôøng<br /> maät)<br /> maät)<br /> Phaïm Duy Hieån<br /> 18,8%<br /> 54,7%<br /> Kim<br /> 68%<br /> 32%<br /> Lin<br /> 16%<br /> 84%<br /> Ti. T.K.<br /> 46%<br /> 43,5%<br /> Kaufman<br /> 72%<br /> 28%<br /> Maillard<br /> 60,8%<br /> 20%<br /> <br /> Nhö vaäy thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät ôû ngöôøi<br /> Vieät Nam khaùc vôùi ngöôøi phöông Taây vaø gioáng vôùi keát<br /> quaû nghieân cöùu cuûa caùc taùc giaû chaâu AÙ khaùc. ÔÛ Vieät<br /> Nam, keát quaû nghieân cöùu cuûa chuùng toâi vaø keát quaû<br /> cuûa Ñoã Kim Sôn(11,12) gaàn gioáng nhau ôû ñieåm tyû leä soûi<br /> saéc toá vaø soûi cholesterol ôû ñöôøng maät vaø tuùi vôùi tyû leä<br /> gaàn xaáp xæ nhau.<br /> Veà moái töông quan giöõa caùc loaïi soûi maät<br /> vaø vò trí cuûa soûi trong ñöôøng maät.<br /> <br /> Theo keát quaû ôû baûng 4 vaø 5, chuùng ta thaáy soûi ôû oáng<br /> maät chuû vaø soûi ôû oáng gan 80,5% laø soûi saéc toá trong khi<br /> soûi tuùi maät chæ coù 38% laø soûi saéc toá. Soûi cholesterol ôû<br /> ñöôøng maät chính laø 3,8% vaø ôû tuùi maät laø 31,4%, söï khaùc<br /> bieät naøy raát coù yù nghóa thoáng keâ p = 0,000.<br /> Söï khaùc bieät veà thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi tuùi<br /> maät vôùi ñöôøng maät chính chöùng minh raèng soûi oáng<br /> maät chuû khoâng phaûi ña soá coù nguoàn goác töø tuùi maät<br /> nhö ôû nhöõng ngöôøi phöông Taây maø nhieàu taùc giaû nhö<br /> Bernhoft(13) ñaõ moâ taû. Hay noùi khaùc ñi, soûi oáng maät<br /> chuû ôû ngöôøi Vieät Nam chuû yeáu laø soûi tieân phaùt.<br /> Lieân quan giöõa giôùi vaø caùc loaïi soûi<br /> <br /> Keát quaû ôû baûng 6 chuùng ta thaáy ôû beänh nhaân nöõ<br /> soûi saéc toá coù tyû leä 42,7%, soûi cholesterol laø 29,5% vaø<br /> soûi hoãn hôïp 27,8%. Neáu so vôùi beänh nhaân nam thì tyû<br /> leä soûi saéc toá ôû nam lôùn hôn 75,9%, ngöôïc laïi soûi<br /> <br /> 160<br /> <br /> cholesterol ôû nam laø 9,83% vaø soûi hoãn hôïp laø 14,2%.<br /> Caû tyû leä soûi cholesterol vaø soûi hoãn hôïp ôû nam giôùi chæ<br /> baèng moät nöûa ôû nöõ giôùi. Söï khaùc bieät naøy coù yù nghóa<br /> thoáng keâ vôùi p = 0,01.<br /> Töông töï ôû ngöôøi Phaùp theo nghieân cöùu cuûa<br /> Maillard(23) cho thaáy tyû leä soûi cholesterol ôû nöõ laø 70,9%<br /> so vôùi nam tyû leä soûi cholesterol chæ laø 41,7%. Nhö vaäy,<br /> nhìn chung ôû nöõ tyû leä soûi cholesterol cao hôn ôû nam,<br /> nguyeân nhaân cuûa söï khaùc bieät naøy chöa chöùng minh<br /> cuï theå ñöôïc. Tuy nhieân, moät soá taùc giaû nhö Sali (27)<br /> cho raèng coù theå do caùc kích thích toá (hormones) sinh<br /> duïc nöõ, thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa maät vaø tình traïng<br /> khoâng coù dòch maät trong tuùi maät (gallbladder<br /> emptying).<br /> Thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät vaø chæ<br /> soá BMI<br /> <br /> Qua nghieân cöùu chuùng ta thaáy ôû ngöôøi gaày tyû leä<br /> calcium bilirubinate khaù cao, nhöng giaûm daàn ôû beänh<br /> nhaân trung bình, tuy nhieân söï khaùc bieät naøy khoâng<br /> coù yù nghóa thoáng keâ. Ñoái vôùi cholesterol coù taêng daàn<br /> trong nhoùm beänh nhaân beùo phì (p=0,009). Keát quaû<br /> naøy phuø hôïp vôùi Ñoã Kim Sôn(11) vaø Leâ Vaên Nghóa (10)<br /> Berhoft(13) vaø Sali(27) ñeàu xaùc nhaän tình traïng beùo phì<br /> laøm taêng tyû leä soûi maät vaø nhaát laø soûi cholesterol.<br /> Maøu saéc vaø thaønh phaàn hoùa hoïc cuûa soûi maät<br /> <br /> Qua keát quaû ôû baûng 8 so saùnh vôùi thaønh phaàn hoùa<br /> hoïc cuûa soûi maät cho thaáy soûi coù maøu ñen, maøu xaùm<br /> ñen vaø naâu ñen coù tyû leä calcium bilirubinate cao. Söï<br /> khaùc bieät naøy coù yù nghóa thoáng keâ vôùi p = 0,0001.<br /> Cuõng theo keát quaû cho thaáy soûi coù maøu naâu vaøng hay<br /> maøu vaøng coù tyû leä calcium bilirubinate thaáp vaø tyû leä<br /> cholesterol taêng daàn. Nhö vaäy, soûi coù maøu vaøng hoaëc<br /> naâu vaøng coù tyû leä cholesterol khaù cao, söï khaùc bieät<br /> naøy coù yù nghóa thoáng keâ p = 0,001. Keát quaû treân ñaây<br /> phuø hôïp vôùi nhaän xeùt cuûa Ñoã Kim Sôn vaø coäng sö(1),<br /> Bernhoft(13) vaø Sali(27). Toùm laïi ôû Vieät Nam, soûi saéc toá<br /> chieám ña soá vaø coù maøu ñen hay naâu ñen, coøn soûi<br /> cholesterol coù maøu saùng, maøu vaøng hay naâu vaøng.<br /> Neáu boå ñoâi seõ thaáy soûi saéc toá coù nhieàu voøng ñoàng taâm,<br /> coøn soûi cholesterol seõ thaáy daïng tinh theå maøu saùng<br /> oùng aùnh daïng nang hoa hay toûa tia.<br /> <br /> Chuyeân ñeà Hoäi nghò Khoa hoïc Kyõ thuaät BV. Bình Daân 2004<br /> <br />