Thành phần loài ếch nhái (Amphibia) và bò sát (Reptilia) ở vùng núi Yên Tử thuộc tỉnh Bắc Giang

28(4): 11-17 T¹p chÝ Sinh häc 12-2006<br /> <br /> <br /> <br /> Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i (amphibia) vµ bß s¸t (reptilia)<br /> ë vïng nói yªn tö thuéc tØnh B¾c Giang<br /> <br /> trÇn thanh tïng, Lª Nguyªn NgËt<br /> Tr−êng ®¹i häc S− ph¹m Hµ Néi<br /> NguyÔn V¨n S¸ng<br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Vïng nói Yªn Tö thuéc tØnh B¾c Giang, lµ I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> mét phÇn cña d·y nói Yªn Tö n»m tiÕp gi¸p<br /> víi hai tØnh H¶i D−¬ng vµ Qu¶ng Ninh, cã ®é 1. Thêi gian, ®Þa ®iÓm<br /> cao trung b×nh cña vïng §«ng B¾c n−íc ta vµ<br /> a. Thêi gian<br /> cßn nguyªn vÎ ®Ñp vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc<br /> cao; cã c¸c kiÓu rõng gåm rõng tù nhiªn ë c¸c Chóng t«i tiÕn hµnh kh¶o s¸t tõ th¸ng<br /> nói cã ®é cao trªn 1100 m (§Ìo Giã, §Ìo 02/2005 ®Õn th¸ng 05/2006, víi tæng sè 10 ®ît<br /> Bôt), chñ yÕu lµ c¸c rõng hçn giao ph©n tÇng kh¶o s¸t, mçi ®ît tõ 5 ®Õn 10 ngµy. §ît 1 tõ<br /> cã hÖ thùc vËt phong phó gåm c¸c c©y th©n gç 25/02/05 ®Õn 28/02/05; ®ît 2 tõ 22/03/05 ®Õn<br /> lín, võa, nhá; rõng tù nhiªn Ýt bÞ t¸c ®éng, 02/04/05; ®ît 3 tõ 26/04/05 ®Õn 06/05/05; ®ît 4<br /> th−êng ë c¸c nói cã ®é cao tõ 300 m ®Õn 500 tõ 28/05/05 ®Õn 04/06/05; ®ît 5 tõ 26/06/05 ®Õn<br /> m (nói TÈm KhÈm, nói Ba BÕp) ®· bÞ khai 08/07/05; ®ît 6 tõ 28/08/05 ®Õn 06/09/05; ®ît 7<br /> th¸c mét phÇn. tõ 25/09/05 ®Õn 02/10/05; ®ît 8 tõ 25/11/05 ®Õn<br /> 30/11/05; ®ît 9 tõ 16/12/05 ®Õn 22/12/05 vµ ®ît<br /> HÖ thèng s«ng suèi ë vïng nµy kh¸ dµy 10 tõ 26/04/06 ®Õn 08/05/06.<br /> ®Æc, víi lßng suèi cã nhiÒu ®¸ t¹o nªn nhiÒu<br /> hèc, hè lín. Cã nhiÒu suèi lín nh−: suèi N−íc b. §Þa ®iÓm<br /> Trong, suèi N−íc Vµng, suèi Khe Sanh, suèi Ba - HuyÖn Lôc Nam: ®ãng l¸n t¹i B·i Gç ë x·<br /> BÕp vµ nhiÒu con suèi kh¸c. TÊt c¶ ®Òu b¾t Lôc S¬n víi diÖn tÝch 9.662 ha. LËp 3 tuyÕn<br /> nguån tõ nh÷ng d·y nói cao, nh−ng tíi ch©n nói, kh¶o s¸t: suèi N−íc Trong, suèi N−íc Vµng vµ<br /> chóng th−êng nhËp víi nhau råi ®æ ra s«ng Lôc nói TÈm KhÈm (b¸n kÝnh 5 km)<br /> Nam. - HuyÖn S¬n §éng: x· Thanh S¬n víi diÖn<br /> Khu vùc nghiªn cøu ë 2 huyÖn Lôc Nam vµ tÝch 11.256 ha, ë t¹i tr¹m kiÓm l©m §ång<br /> S¬n §éng, lµ mét phÇn cña vïng nói Yªn Tö, cã Th«ng. LËp 6 tuyÕn kh¶o s¸t: §Ìo Giã, §Ìo Bôt,<br /> nhiÖt ®é trung b×nh n¨m 22,8oC vµ Èm ®é trung ®éi L©m Tr−êng, nói Ba BÕp, Khe Sanh vµ nói<br /> b×nh n¨m 76,4%. N¨m 2000, cã c«ng tr×nh §¸ Löa (b¸n kÝnh 6 km); x· Thanh LuËn víi<br /> nghiªn cøu vÒ Õch nh¸i vµ bß s¸t ë ®©y cña diÖn tÝch 10.764 ha, ë t¹i tr¹m kiÓm l©m §ång<br /> NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs. [12]. R×. LËp 2 tuyÕn kh¶o s¸t: suèi N−íc §ôc, tuyÕn<br /> Chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu Õch nh¸i vµ G7 (b¸n kÝnh 4 km).<br /> bß s¸t nh»m ph¸t hiÖn tèi ®a thµnh phÇn loµi vµ 2. Ph−¬ng ph¸p<br /> so s¸nh víi c¸c vïng l©n cËn ®Ó ®¸nh gi¸ møc a. LËp tuyÕn kh¶o s¸t<br /> ®é ®a d¹ng, x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng sinh c¶nh<br /> chÝnh liªn quan tíi ph©n bè cña Õch nh¸i vµ bß C¸c tuyÕn kh¶o s¸t ®−îc lËp däc theo c¸c<br /> s¸t. KÕt qu¶ nghiªn cøu nµy gãp phÇn cung cÊp suèi vµ ven ®−êng mßn trong rõng ë c¸c d¹ng<br /> nh÷ng dÉn liÖu lµm c¬ së khoa häc cho viÖc b¶o sinh c¶nh kh¸c nhau nh−: rõng tù nhiªn Ýt bÞ t¸c<br /> tån tÝnh ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån nguån gien ë ®éng, rõng tù nhiªn ®· bÞ t¸c ®éng, rõng thø<br /> vïng nói Yªn Tö nãi riªng vµ khu vùc §«ng B¾c sinh ®ang phôc håi, tr¶ng cá vµ c©y bôi, khu vùc<br /> nãi chung. ®Êt n«ng nghiÖp.<br /> 11<br /> b. Thu thËp mÉu vËt th−êng tõ 19h - 22h.<br /> - C¸c mÉu vËt Õch nh¸i vµ bß s¸t ®−îc thu Sau khi chôp ¶nh vµ m« t¶ mµu s¾c, c¸c mÉu<br /> thËp chñ yÕu b»ng tay, kÑp b¾t r¾n, bÉy thu mÉu vËt ®−îc ®Þnh h×nh b»ng phoãc m«n 8-10%<br /> ë suèi, gèc c©y, hèc ®¸, mÆt ®Êt…; mét sè loµi trong vßng 8-12 giê. Sau ®ã, chuyÓn sang b¶o<br /> vÒ mïa tró ®«ng, chóng t«i tiÕn hµnh ®µo hang qu¶n trong cån 70o.<br /> vµ lËt ®¸ ®Ó thu b¾t mÉu. Sè mÉu vËt ®· thu ®−îc lµ 507 vµ ®−îc l−u<br /> - Quan s¸t trùc tiÕp ë ven c¸c bê suèi, trªn gi÷ ë bé m«n §éng vËt häc, Tr−êng ®¹i häc S−<br /> l¸ c©y, ven ®−êng mßn trong rõng. ph¹m Hµ Néi. MÉu ADN cña mét sè loµi quan<br /> träng ®−îc lÊy vµ b¶o qu¶n trong cån 95o.<br /> - Pháng vÊn: mét sè loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t<br /> th−êng bÞ s¨n b¾t ®−îc ghi nhËn th«ng qua c. Ph©n tÝch mÉu vËt<br /> pháng vÊn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng víi sù trî gióp<br /> C«ng viÖc ph©n tÝch mÉu vËt dùa vµo khãa ®Þnh<br /> cña bé ¶nh mµu ®Ó nhËn d¹ng.<br /> lo¹i cña Bourret R. [2-4], cña Zhao E.-M vµ<br /> - KÕ thõa: tham kh¶o cã ph©n tÝch vµ chän Kraig Adler [15] vµ bé ¶nh mµu ®Ó nhËn d¹ng.<br /> läc kÕt qu¶ cña c¸c t¸c gi¶ ®· tõng kh¶o s¸t vµ<br /> c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn vïng nghiªn cøu [12]. II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> - Thêi gian thu mÉu: ban ngµy th−êng tõ<br /> 7h30 - 11h30 vµ tõ 13h30 - 17h30; ban ®ªm 1. Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t<br /> <br /> B¶ng 1<br /> Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i (Amphibia) vµ bß s¸t (Reptilia)<br /> ë vïng nói Yªn Tö thuéc tØnh B¾c Giang<br /> T− Gi¸ trÞ Sinh<br /> STT Tªn khoa häc Tªn phæ th«ng<br /> liÖu b¶o tån c¶nh<br /> 1 2 3 4 5 6<br /> amphibia líp Õch nh¸i<br /> I. Caudata bé cã ®u«i<br /> 1. Salamandridae Hä C¸ cãc<br /> 1 Tylototriton vietnamensis Bohme, 2005 C¸ cãc viÖt nam M 2<br /> II. gymnophiona bé kh«ng ch©n<br /> 2. Ichthyophiidae Hä Õch giun<br /> 2 Ichthyophis bannanicus Yang, 1984 Õch giun M V 2, 3<br /> III. anura bé kh«ng ®u«i<br /> 3. Megophryiidae Hä Cãc bïn<br /> 3 Brachytarsophrys feae (Boulenger, 1887) Cãc mµy phª M R 5<br /> 4 Leptobrachium chapaense (Bourret, 1937) Cãc mµy sapa M 2<br /> 5 Leptolalax pelodytoides (Boulenger, 1893) Cãc mµy bïn M 2<br /> 6 Megophrys mojor (Anderson, 1871) Cãc m¾t bªn M 2<br /> 7 Ophryophryne microstoma Boulenger, 1903 Cãc nói miÖng nhá M 4<br /> 4. Bufonidae Hä Cãc<br /> 8 Bufo melanostictus Schneider, 1799 Cãc nhµ M 1, 3<br /> 9 B. galeatus Gunther, 1864 Cãc rõng M R 5<br /> 5. Hylidae Hä Nh¸i bÐn<br /> 10 Hyla chinensis Gunther, 1859 Nh¸i bÐn trung quèc M 2, 4, 5<br /> 11 H. simplex Boettger, 1901 Nh¸i bÐn nhá M 1<br /> 6. Ranidae Hä Õch nh¸i<br /> 12 Amolops ricketti (Boulenger, 1899) Õch b¸m ®¸ M 2<br /> 12<br /> 1 2 3 4 5 6<br /> 13 Hoplobatrachus rugulosus (Wiegmann, Õch ®ång M 1, 2, 3<br /> 1835)<br /> 14 Limnonectes kuhlii (Tschudi, 1838) Õch nhÏo M 2<br /> 15 L. limnocharis (Boie, 1834) NgoÐ M 1, 3<br /> 16 Occidozyga mautensit (Gunther, 1859 Cãc n−íc nh½n M 1<br /> “1858”)<br /> 17 O. lima (Gravenhorst, 1829) Cãc n−íc sÇn M 1<br /> 18 Paa spinosa (David, 1875) Õch gai M T, VU 2<br /> 19 Rana andersoni Boulenger, 1882 Chµng an ®Ðc s¬n M T 2<br /> 20 R. chapaensis (Bourret, 1937) Chµng sapa M §H 2<br /> 21 R. bacboensis Bain, Lathrop, Orlov, Ho Õch b¾c bé M §H, DD 2, 5<br /> 2003<br /> 22 R. guentheri Boulenger, 1882 ChÉu M 1, 2, 3<br /> 23 R. johnsi Smith, 1921 Hiu hiu M 2<br /> 24 R. livida (Blyth, 1855) Õch xanh M 2, 5<br /> 25 R. maosonensis (Bourret, 1937) Chµng mÉu s¬n M §H 2<br /> 26 R. nigrovittata (Blyth, 1855) Õch suèi M 2<br /> 27 R. taipehensis Van Denburgh, 1909 Chµng ®µi b¾c M 2, 3, 4<br /> 28 R. macrodactyla (Gunther, 1859 “1858”) Chµng hiu M 2<br /> 7. Rhacophoridae Hä Õch c©y<br /> 29 Chirixalus vittatus (Boulenger, 1887) Nh¸i c©y säc M 4<br /> 30 Polypedates leucomystax (Gravenhorst, ChÉu chµng mÐp M 1, 2, 3<br /> 1829) tr¾ng<br /> 31 P. maximus Õch c©y lín M 2, 5<br /> 32 Rhacophorus bimaculatus (Peters, 1867) Õch c©y hai ®èm M 2, 4<br /> 33 R. kio (Schlegel, 1840) Õch c©y bay M 2, 5<br /> 34 Theloderma corticale (Boulenger, 1903) Õch c©y sÇn b¾c bé M §H, DD 2, 5<br /> 8. Microhylidae Hä Nh¸i bÇu<br /> 35 Kalophrynus interlineatus (Blyth, 1855 Cãc ®èm M 4, 5<br /> “1854”)<br /> 36 Kaloula pulchra Gray, 1831 Ônh −¬ng th−êng M 4<br /> 37 Microhyla butleri Boulenger, 1900 Nh¸i bÇu but l¬ M 1<br /> 38 M. berdmorei (Blyth, 1855 “1856”) Nh¸i bÇu bec m¬ M 1<br /> 39 M. heymonsi Vogt, 1911 Nh¸i bÇu h©y m«n M 1<br /> 40 M. ornata (Dumeril and Bibron, 1841) Nh¸i bÇu hoa M 1<br /> 41 M. pulchra (Hallowell, 1861 “1860”) Nh¸i bÇu v©n M 1<br /> reptilia líp bß s¸t<br /> IV. squamata bé cã v¶y<br /> 1. Gekkonidae Hä T¾c kÌ<br /> 42 Gekko chinensis Gray, 1842 T¾c kÌ trung quèc M 5<br /> 43 G. gecko (Linnaeus,1758) T¾c kÌ M T 5<br /> 44 Hemidactylus frenatus Schelgel, in Th¹ch sïng ®u«i sÇn M 3<br /> Dumeril et Bibron, 1836<br /> 45 H. stejnegeri Ota et Hikida, 1989 Th¹ch sïng M 3<br /> 2. Eublepharidae Hä Th¹ch sïng mÝ<br /> 13<br />  1 2 3 4 5 6<br /> 46 Goniurosaurus lichtenfelderi (Mocquard, Th¹ch sïng mý bèn M 4, 5<br /> 1897) v¹ch<br /> 3. Agamidae Hä Nh«ng<br /> 47 Acanthosaura crucigera (Cuvier, 1829) ¤ r« v¶y M T 5<br /> 48 Draco maculatus (Gray, 1845) Th»n l»n bay ®èm M 5<br /> 49 Physignathus cocincinus Cuvier, 1829 Rång ®Êt M T 2, 5<br /> 4. Scincidae Hä Th»n l»n bãng<br /> 50 Eumeces elegans Boulenger, 1887 Th»n l»n em« ®u«i M 4, 5<br /> xanh<br /> 51 Mabuya multifasciata (Kuhl, 1820) Th»n l»n bãng hoa M 3, 4<br /> 52 M. longicaudata (Hallowell, 1856) Th»n l»n bãng ®u«i M 3, 4<br /> dµi<br /> 53 M. macularia (Blyth, 1853) Th»n l»n bãng ®èm M 3, 4<br /> 54 Tropidophorus berdmorei (Blyth, 1853) Th»n l»n tai bÐc m¬ M 2, 4<br /> 5. Lacertidae Hä Th»n l»n thùc<br /> 55 Takydromus sexlineatus Daudin, 1802 Liu ®iu chØ M 1, 3<br /> 56 T. wolteri Fischer, 1885 Liu ®iu vonte M 1, 3<br /> 6. Shinisauridae Hä Th»n l»n c¸ sÊu<br /> 57 Shinisaurus crocodilurus Ahl, 1930 Th»n l»n c¸ sÊu M 2<br /> 7. Varanidae Hä Kú ®µ<br /> 58 Varanus salvator (Laurenti, 1786) Kú ®µ hoa §T IIB, V 5<br /> 8. Typhlopidae Hä R¾n giun<br /> 59 Ramphotyphlops braminus (Daudin, 1803) R¾n giun th−êng M 3<br /> 9. Xenopeltidae Hä R¾n mèng<br /> 60 Xenopeltis unicolor Reinwardt, in Boie, 1827 R¾n mèng M 2, 4<br /> 10. Boidae Hä Tr¨n<br /> 61 Python molurus (Linnaeus, 1758) Tr¨n ®Êt §T IIB, V 5<br /> 11. Colubridae Hä R¾n n−íc<br /> 62 Ahaetulla prasina (Reinhardt, in Boie, 1827) R¾n roi th−êng M 3, 4, 5<br /> 63 Amphiesma stolata (Linnaeus, 1758) R¾n s·i th−êng M 5<br /> 64 Boiga multomaculata (Reinwardt, in R¾n rµo ®èm M 5<br /> Boie, 1827)<br /> 65 Calamaria septentrionalis Boulenger, 1890 R¾n mai gÇm b¾c M 3, 5<br /> 66 Cyclophiops multicinctus (Roux,1907) R¾n nhiÒu ®ai M 1, 3, 4<br /> 67 Dendrelaphis pictus (Gmelin, 1789) R¾n leo c©y M 3, 4, 5<br /> 68 Dinodon futsingense Pope, 1928 R¾n lÖch ®Çu v¹ch Mtl 5<br /> 69 D. rufozonatum (Cantor, 1842) R¾n lÖch ®Çu hoa Mtl 5<br /> 70 Elaphe porphyracea (Cantor, 1839) R¾n säc ®èm ®á M T 5<br /> 71 E. radiata (Schlegel, 1837) R¾n säc d−a M IIB 3, 5<br /> 72 Enhydris chinensis (Gray, 1842) R¾n bång trung quèc M 1, 2<br /> 73 E. plumbea (Boie, 1827) R¾n bång ch× M 1, 2<br /> 74 Lycodon laoensis (Gunther, 1864) R¾n khuyÕt lµo Mtl 3, 4<br /> 75 Oligodon cinereus (Gunther, 1864) R¾n khiÕm x¸m M 4, 5<br /> 76 Opisthotropis lateralis Boulenger, 1903 R¾n tr¸n bªn Mtl 4, 5<br /> 77 Psammodynastes pulverulentus (Boie, 1827) R¾n hæ ®Êt n©u M 5<br /> 78 Pseudoxenodon bambusicola (Vogt, 1922) R¾n hæ xiªn tre Mtl 4, 5<br /> 14<br />  1 2 3 4 5 6<br /> 79 Ptyas korros (Schlegel, 1837) R¾n r¸o th−êng M 3, 4, 5<br /> 80 Rhabdophis chrysagus (Schlegel, 1837) R¾n hoa cá vµng M 1, 3, 5<br /> 81 R. subminiatus (Schlegel, 1837) R¾n hoa cá nhá M 1, 3, 5<br /> 82 Sinonatrix percarinata (Boulenger, 1899) R¾n hoa c©n v©n ®en Mtl 1, 3, 5<br /> 83 S. aequifasciata (Barbour, 1908) R¾n hoa c©n ®èm Mtl 1, 3, 5<br /> 84 Rhynchophis boulengeri Mocquardt, 1897 R¾n vßi M 3, 4, 5<br /> 85 Xenochrophis piscator (Schneider, 1799) R¾n n−íc M 1, 2, 3<br /> 12. Elapidae Hä R¾n hæ<br /> 86 Bungarus multicinctus (Blyth, 1861) R¾n c¹p nia b¾c M IIB 3, 4, 5<br /> 87 B. fasciatus (Schneider, 1801) R¾n c¹p nong M IIB, T 3, 4, 5<br /> 88 Naja atra Cantor, 1842 R¾n hæ mang M IIB, T 3, 4, 5<br /> 89 Ophiophagus hannah (Cantor, 1836) R¾n hæ chóa §T IB, E 3, 4, 5<br /> 13. Viperidae Hä R¾n lôc<br /> 90 Trimeresurus albolabris Gray, 1842 R¾n lôc mÐp tr¾ng M 5<br /> 91 T. stejnegeri K.Schmidt, 1925 R¾n lôc xanh Mtl 5<br /> 92 T. mucrosquamatus (Cantor, 1839) R¾n lôc c−êm M 5<br /> V. testudinata Bé rïa<br /> 14. Platysternidae Hä Rïa ®Çu to<br /> 93 Platysternon megacephalum Rïa ®Çu to M IIB, R, EN 4<br /> 15. Emydidae Hä Rïa ®Çm<br /> 94 Cuora galbinifrons Bourret, 1939 Rïa hép tr¸n vµng M V, CR 4<br /> 95 Cuora trifasciata (Bell, 1825) Rïa hép ba v¹ch §T IB, E, CR 4, 5<br /> 96 Cyclemys tcheponensis (Bourret, 1939) Rïa ®Êt sªp«n M 4, 5<br /> 97 Pyxidea mouhoti (Gray, 1862) Rïa sa nh©n M EN 4, 5<br /> 98 Sacalia quadriocellata (Siebenrock, 1903) Rïa bèn m¾t M EN 2<br /> 16. Testudinidae Hä Rïa nói<br /> 99 Indotestudo elongata (Blyth, 1853) Rïa nói vµng Mtl IIB, V, EN 4, 5<br /> 100 Manouria impressa (Gunther, 1882) Rïa nói viÒn M IIB, V, VU 4, 5<br /> 17. Trionychidae Hä Ba ba<br /> 101 Pelodiscus sinensis (Wiegmann, 1834) Ba ba tr¬n Mtl VU 2<br /> Ghi chó: Cét 4: M. mÉu; §T. ®iÒu tra; Mtl. mÉu t− liÖu. Cét 5: §H. ®Æc h÷u cña ViÖt Nam; IB, IIB theo NghÞ<br /> §Þnh 32/2006/N§-CP cña ChÝnh Phñ; V, T, R, E theo S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn ®éng vËt), 2000; EN, VU, CR,<br /> DD theo Danh Lôc §á IUCN, 2004. Cét 6: 1. ruéng n−íc, tr¶ng cá; 2. suèi, ao; 3. rõng trång; 4. rõng tre nøa;<br /> 5. rõng tù nhiªn.<br /> <br /> Trong 10 ®ît kh¶o s¸t, chóng t«i ®· thu thËp nµy n¨m 2000 [12], th× chóng t«i ®· bæ sung<br /> ®−îc 507 mÉu vËt vµ kÕ thõa cã chän läc c¸c tµi thªm 46 loµi, 6 hä vµ 1 bé. Theo Danh lôc Õch<br /> liÖu cña NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs. 2000 [12, 13]. nh¸i vµ Bß s¸t ViÖt Nam, n¨m 2005 [14] th×<br /> KÕt qu¶ ®· x¸c ®Þnh ®−îc 101 loµi Õch nh¸i vµ chóng t«i ®· bæ sung cho khu vùc nghiªn cøu 25<br /> bß s¸t thuéc 25 hä, 5 bé (chiÕm 22,05% tæng sè loµi: Ichthyophis bannanicus, Leptobrachium<br /> loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t hiÖn biÕt ë ViÖt Nam), chapaense, Bufo galeatus, Brachytarsophrys<br /> víi 88 loµi cã mÉu, 2 loµi ®iÒu tra vµ pháng vÊn, feae, Rana bacboensis, R. nigrovittata,<br /> 11 loµi kÕ thõa; trong ®ã, Õch nh¸i: 41 loµi, 8 Theloderma corticale, Kalophrynus interlineatus,<br /> hä, 3 bé, (chiÕm 25,3% tæng sè loµi Õch nh¸i Goniurosaurus lichtenfelderi, Draco maculatus,<br /> hiÖn biÕt ë ViÖt Nam); Bß s¸t: 60 loµi, 17 hä, 2 Eumeces elegans, Takydromus wolteri, Boiga<br /> bé (chiÕm 20,27% tæng sè loµi bß s¸t hiÖn biÕt ë multomaculata, Calamaria septentrionalis, Elaphe<br /> ViÖt Nam). So víi c«ng tr×nh nghiªn cøu ë vïng porphyracea, Rhynchophis boulengeri, Platysternon<br /> 15<br /> megacephalum, Cyclemys tcheponensis, Pyxidea 3. C¸c loµi ®Æc h÷u vµ quý hiÕm<br /> mouhoti, Sacalia quadriocellata, Manouria impressa, Vïng nói Yªn Tö thuéc tØnh B¾c Giang<br /> Leptolalax pelodytoides, Polypedates maximus, kh«ng chØ ®a d¹ng vÒ thµnh phÇn loµi Õch nh¸i<br /> Shinisaurus crocodilurus vµ Opisthotropis lateralis. vµ bß s¸t mµ cßn cã nhiÒu loµi ®Æc h÷u vµ quý<br /> §· ph¸t hiÖn loµi th»n l»n c¸ sÊu Shinisaurus hiÕm. Cã 4 loµi ®Æc h÷u (chiÕm 8,69% so víi sè<br /> crocodilurus ph©n bè ë khu vùc nµy (tuyÕn G7 loµi ®Æc h÷u cña ViÖt Nam) vµ 30 loµi quý hiÕm<br /> §ång R×, x· Thanh LuËn). Theo NguyÔn V¨n (chiÕm 55,55%), bao gåm: 11 loµi (chiÕm<br /> S¸ng vµ cs. 2005 [14], loµi nµy ph©n bè ë tØnh 2,40% tæng sè loµi) ®−îc ghi trong NghÞ §Þnh<br /> Qu¶ng Ninh (ViÖt Nam) vµ ë tØnh Qu¶ng T©y 32/2006/N§-CP, gåm 2 loµi ë nhãm IB (nghiªm<br /> (Trung Quèc). Qua theo dâi vµ quan s¸t, chóng cÊm khai th¸c) vµ 9 loµi ë nhãm IIB (h¹n chÕ<br /> th−êng ho¹t ®éng vµo ban ngµy, nhÊt lµ lóc cã khai th¸c, sö dông); 20 loµi (chiÕm 37,03%)<br /> c−êng ®é ¸nh s¸ng m¹nh vµ thøc ¨n −a thÝch cña ®−îc ghi trong S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn ®éng<br /> chóng lµ c«n trïng: gi¸n, ch©u chÊu... vËt) n¨m 2000, gåm 2 loµi ë bËc E (nguy cÊp), 6<br /> loµi ë bËc V (sÏ nguy cÊp), 3 loµi ë bËc R<br /> 2. Ph©n bè (hiÕm), 9 loµi ë bËc T (bÞ ®e do¹); 11 loµi ®−îc<br /> Chóng t«i chia vïng kh¶o s¸t thµnh 5 sinh ghi trong Danh Lôc §á IUCN, 2004, gåm 2 loµi<br /> c¶nh chÝnh: ruéng n−íc, tr¶ng cá; suèi, ao; rõng ë cÊp CR (cÊp cùc kú nguy cÊp), 4 loµi cÊp EN<br /> trång; rõng tre nøa vµ rõng tù nhiªn. Trong 101 (nguy cÊp), 3 loµi cÊp VU (sÏ nguy cÊp) vµ 2<br /> loµi th× 46 loµi (chiÕm 45,5% tæng sè loµi) ph©n loµi cÊp DD (thiÕu dÉn liÖu) (b¶ng1).<br /> bè ë 1 sinh c¶nh; 37 loµi (chiÕm 36,5%) ph©n 4. So s¸nh thµnh phÇn loµi Õch nh¸i vµ bß<br /> bè ë 2 sinh c¶nh; 18 loµi (chiÕm 17%) ph©n bè s¸t ë khu vùc nghiªn cøu víi mét sè vïng<br /> ë 3 sinh c¶nh (b¶ng1). l©n cËn<br /> B¶ng 2<br /> B¶ng so s¸nh thµnh phÇn loµi Õch nh¸i (Amphibia) vµ bß s¸t (Reptilia) ë mét sè vïng l©n cËn<br /> DiÖn Thµnh phÇn ph©n lo¹i Loµi<br /> §Þa diÓm Tµi liÖu<br /> tÝch (ha) Sè bé Sè hä Sè loµi quý hiÕm<br /> TrÇn Thanh Tïng<br /> Yªn Tö (B¾c Giang) 31.682 5 25 101 29<br /> vµ cs., 2006<br /> ChÝ Linh (H¶i D−¬ng) 29.618 4 20 87 12 [6]<br /> Tam §¶o (VÜnh Phóc) 36.883 6 25 179 30 [7]<br /> H÷u Liªn (L¹ng S¬n) 10.640 4 15 48 12 [11]<br /> Ba V× (Hµ T©y) 7000 4 16 62 11 [9]<br /> Yªn Tö (Qu¶ng Ninh) 3.040 4 15 55 14 [10]<br /> <br /> B¶ng 2 cho thÊy thµnh phÇn loµi Õch nh¸i vµ nói Yªn Tö thuéc tØnh B¾c Giang ®· ®−îc x¸c ®Þnh<br /> bß s¸t ë vïng nµy phong phó vµ ®a d¹ng h¬n cã 101 loµi thuéc 25 hä, 5 bé; trong ®ã: líp Õch<br /> vïng ChÝ Linh (1 bé, 5 hä, 14 loµi), H÷u Liªn (1 nh¸i cã 41 loµi (chiÕm 25,3% so víi tæng sè loµi<br /> bé; 10 hä, 53 loµi), Ba V× (1 bé, 9 hä, 39 loµi), trong toµn quèc) thuéc 8 hä, 3 bé vµ líp Bß s¸t cã<br /> Yªn Tö (1 bé; 10 hä; 46 loµi); chØ thua kÐm 60 loµi (chiÕm 20,27% so víi tæng sè loµi trong<br /> v−ên quèc gia Tam §¶o. toµn quèc) thuéc 17 hä, 2 bé. Víi 88,59% sè mÉu<br /> Sè l−îng loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t quý hiÕm ë chóng t«i thu thËp ®−îc, phÇn nµo ®· ph¶n ¸nh<br /> vïng nµy cã 29 loµi, kÐm 1 loµi so víi Tam §¶o, møc ®é phong phó vµ ®a d¹ng cña khu hÖ.<br /> nhiÒu h¬n ChÝ Linh, H÷u Liªn 17 loµi, Ba V× 18 2. Trong sè 101 loµi, cã 4 loµi (chiÕm<br /> loµi vµ h¬n 15 loµi so víi Yªn Tö. 8,69%) lµ ®Æc h÷u cña ViÖt Nam; 11 loµi ®−îc<br /> ghi trong NghÞ §Þnh 32/2006/N§-CP (chiÕm<br /> III. KÕt luËn<br /> 2,4%); 20 loµi (37,03%) ®−îc ghi trong S¸ch §á<br /> 1. Thµnh phÇn loµi Õch nh¸i vµ bß s¸t ë vïng ViÖt Nam (phÇn ®éng vËt), 2000 vµ 11 loµi<br /> 16<br /> (chiÕm 2,4%) ®−îc ghi trong Danh Lôc §á vËt hoang d· quý hiÕm ban hµnh kÌm NghÞ<br /> IUCN, 2004. §Þnh 48/H§BT.<br /> 3. Ph¸t hiÖn loµi th»n l»n c¸ sÊu (Shinisaurus 6. Hå Thu Cóc vµ cs., 2001: T¹p chÝ Sinh häc,<br /> crocodilurus), loµi c¸ cãc viÖt nam (Tylototriton 23(3B): 137- 145. Hµ Néi.<br /> vietnamensis) vµ loµi Õch c©y lín (Polypedates 7. Hå Thu Cóc vµ cs., 2005: Héi th¶o quèc<br /> maximus) còng ph©n bè ë khu vùc nµy. gia vÒ sinh th¸i vµ tµi nguyªn sinh vËt lÇn<br /> thø nhÊt: 52- 58.<br /> tµi liÖu tham kh¶o 8. IUCN, 2004: IUCN Red List of Threatened<br /> Species (www.redlist.org).<br /> 1. Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng,<br /> 2000: S¸ch §á ViÖt Nam (phÇn ®éng vËt). 9. NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs., 1995: T¹p chÝ<br /> Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi. Sinh häc, 17(3): 95-99. Hµ Néi.<br /> 2. Bourret R., 1936: Les Serpents de I’ 10. NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs., 2000: T¹p chÝ<br /> Indochine. Vol 1 et 2. Toulouse. Sinh häc, 22(1B): 6-10. Hµ Néi.<br /> 3. Bourret R., 1941: Les Tortues de de I’ 11. NguyÔn V¨n S¸ng vµ cs., 2000: T¹p chÝ<br /> Indochine. Inst. OcÐan.Ind. Sinh häc, 22(1B): 11-14. Hµ Néi.<br /> 4. Bourret R., 1942: Les Batraciens de I’ 12. NguyÔn V¨n S¸ng, Hå Thu Cóc, NguyÔn<br /> Indochine. Hanoi. Qu¶ng Tr−êng, 2005: Danh lôc Õch nh¸i vµ<br /> 5. ChÝnh Phñ n−íc CHXHCN ViÖt Nam, Bß s¸t ViÖt Nam. Nxb. N«ng nghiÖp, Hµ Néi.<br /> 2006: NghÞ §Þnh 32/N§-CP ngµy 30/3/2006 13. Zhao E. M. and Adler K., 1993: Herpetology<br /> söa ®æi, bæ sung danh môc thùc vËt, ®éng of China. Soc. Study Amph. Rept..<br /> <br /> <br /> <br /> species composiTion of amphibians and reptiles<br /> in the yentu mountain area, bacgiang province<br /> <br /> tran thanh tung, le nguyen ngat, nguyen van sang<br /> <br /> <br /> <br /> summary<br /> <br /> The reptile and amphibian fauna of the Yentu mountain area, Bacgiang province is very rich in species<br /> composition, with 101 herptile species belonging to 5 orders, 25 families. Among them, 41 amphibian species<br /> (about 25.3% of total species of Vietnam) belonging to 8 families, 3 orders and 58 reptilian species (about<br /> 20.27% of total species of Vietnam) belonging to 17 families, 2 orders, were recorded in this area. 4 species of<br /> them were endemic of Vietnam; 20 species were listed in Red Data Book of Vietnam (2000); 11 species listed<br /> in the IUCN Red List (2004) and 11species listed in the Governmental Decree 32/2006 ND-CP.<br /> According to the list of Amphibians and Reptiles of Vietnam 2005 [14], 25 species were supplemented to<br /> the herpeto fauna of this area: Ichthyophis bannanicus, Leptobrachium chapaense, Bufo galeatus,<br /> Brachytarsophrys feae, Rana bacboensis, R. nigrovittata, Theloderma corticale, Kalophrynus interlineatus,<br /> Goniurosaurus lichtenfelderi, Draco maculatus, Eumeces elegans, Takydromus wolteri, Boiga multomaculata,<br /> Calamaria septentrionalis, Elaphe porphyracea, Rhynchophis boulengeri, Platysternon megacephalum,<br /> Cyclemys tcheponensis, Pyxidea mouhoti, Sacalia quadriocellata, Manouria impressa, Leptblalax<br /> pelodytoides, Polypedates maximus, Shinisaurus crocodilurus and Opisthotropis lateralis.<br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 15-5-2006<br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />