Thành phần loài và giá trị bảo tồn của khu hệ thú ở vườn quốc gia Xuân Sơn, tỉnh Phú Thọ

28(1): 47-53 T¹p chÝ Sinh häc 3-2006<br /> <br /> <br /> <br /> Thµnh phÇn loµi vµ gi¸ trÞ b¶o tån cña khu hÖ thó<br /> ë V−ên quèc gia Xu©n S¬n, tØnh Phó Thä<br /> <br /> NguyÔn Xu©n §Æng<br /> <br /> ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh vËt<br /> <br /> Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n S¬n ®−îc t− x©y dùng VQG Xu©n S¬n (2002) trªn c¬ së<br /> thµnh lËp n¨m 1986 theo quyÕt ®Þnh sè 194/CT, tæng hîp kÕt qu¶ cña c¸c ®ît kh¶o s¸t tr−íc ®©y<br /> ngµy 9/8/1986 cña Héi §ång Bé Tr−ëng víi vµ ®iÒu tra bæ sung ®M x©y dùng danh lôc thó<br /> diÖn tÝch 4.585 ha. §Õn n¨m 2002, ®−îc chuyÓn cña VQG Xu©n S¬n gåm 69 loµi thó thuéc 23<br /> h¹ng thµnh v−ên quèc gia (VQG) Xu©n S¬n hä cña 7 bé. Tuy nhiªn, c¸c ®ît kh¶o s¸t nãi<br /> theo quyÕt ®Þnh 49/2002/Q§-TTg, ngµy trªn chñ yÕu tËp trung vµo c¸c loµi thó lín víi<br /> 17/4/002 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ, víi diÖn tÝch thêi gian kh¶o s¸t ng¾n nªn sè loµi ghi nhËn<br /> 15.048 ha [6]. VQG Xu©n S¬n n»m trªn ®Þa ®−îc cßn h¹n chÕ. C¸c nhãm thó nhá nh− d¬i,<br /> phËn xM Xu©n S¬n, huyÖn Thanh S¬n, tØnh Phó gÆm nhÊm hÇu nh− ch−a ®−îc nghiªn cøu.<br /> Thä. §©y lµ vïng nói phÝa ®«ng nam cña dMy Nh»m ®¸nh gi¸ mét c¸ch ®Çy ®ñ h¬n vÒ<br /> Hoµng Liªn S¬n nh−ng cã ®é cao thÊp h¬n (tõ thµnh phÇn loµi vµ gi¸ trÞ b¶o tån cña khu hÖ thó<br /> 200-1.386 m); ®Ønh cao nhÊt lµ ®Ønh CÊm cao ë VQG Xu©n S¬n, trong c¸c n¨m 2000, 2003,<br /> 1.144 m. GÇn 30% diÖn tÝch cña VQG lµ nói ®¸ 2004 vµ 2005, phßng §éng vËt häc cã x−¬ng<br /> v«i (1.661 ha), cã ®Þa h×nh chia c¾t m¹nh, cã sèng thuéc ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh<br /> nhiÒu hang ®éng vµ s«ng suèi ngÇm. Th¶m thùc vËt ®M tiÕn hµnh c¸c ®ît ®iÒu tra nghiªn cøu thó<br /> vËt cña VQG Xu©n S¬n lµ rõng kÝn th−êng xanh t¹i ®©y. Víi c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu b−íc ®Çu<br /> ®Êt thÊp, rõng kÝn th−êng xanh nói thÊp vµ rõng thu ®−îc, n¨m 2005, §Æng Ngäc CÇn vµ cs. [2]<br /> kÝn th−êng xanh nói ®¸ v«i. Tuy nhiªn, c¸c kiÓu cã c«ng bè danh lôc thó ë VQG Xu©n S¬n gåm<br /> rõng nµy ®M bÞ t¸c ®éng cña con ng−êi nªn phÇn 56 loµi. Nh−ng danh lôc nµy còng ch−a cËp nhËt<br /> lín ®M biÕn d¹ng thµnh nhiÓu kiÓu th¶m thùc vËt ®−îc hÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu. Ngoµi ra, trong<br /> kh¸c nhau. ChiÕm diÖn tÝch lín nhÊt lµ kiÓu c¸c n¨m 2003-2004, cßn cã mét sè nhµ khoa<br /> tr¶ng cá, c©y bôi, c©y gç rMi r¸c (33%), tiÕp ®Õn häc kh¸c còng ®M tiÕn hµnh c¸c nghiªn cøu vÒ<br /> lµ rõng kÝn th−êng xanh nói thÊp (14,7%), rõng d¬i ë VQG Xu©n S¬n [5]. B¸o c¸o nµy nh»m<br /> kÝn th−êng xanh nói ®¸ v«i (16%), rõng kÝn tæng kÕt c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i<br /> th−êng xanh m−a Èm nhiÖt ®íi (11,5%)... TÝnh vµ cña c¸c t¸c gi¶ tr−íc ®©y vÒ thµnh phÇn loµi<br /> ®a d¹ng cña ®iÒu kiÖn ®Þa h×nh, thñy v¨n vµ cña khu hÖ thó ë VQG Xu©n S¬n, ®ång thêi nªu<br /> th¶m thùc vËt ®M t¹o cho VQG Xu©n S¬n cã tÝnh lªn mét sè ®¸nh gi¸ vÒ gi¸ trÞ b¶o tån cña khu<br /> ®a d¹ng sinh häc cao. hÖ.<br /> Khu hÖ thó ë VQG Xu©n S¬n cßn ch−a ®−îc<br /> nghiªn cøu ®Çy ®ñ. §M cã mét sè ®ît ®iÒu tra I. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu<br /> ®¸nh gi¸ ®Ó lµm c¬ së x©y dùng khu b¶o tån<br /> thiªn nhiªn (KBTTN) vµ sau nµy lµ VQG Xu©n C«ng viÖc nghiªn cøu ®−îc tiÕn hµnh trong<br /> S¬n nh−: ®ît kh¶o s¸t x©y dùng luËn chøng kinh 3 ®ît: tõ 30/6 ®Õn 19/7/2003; tõ 12/7 ®Õn<br /> tÕ kü thuËt cña KBTTN Xu©n S¬n do ViÖn §iÒu 26/7/2004 vµ tõ 10/8 ®Õn 21/8/2005. §Þa ®iÓm<br /> tra Quy ho¹ch rõng thùc hiÖn n¨m 1990; ®ît kh¶o s¸t chñ yÕu lµ c¸c khu vùc cã th¶m rõng<br /> kh¶o s¸t do ViÖn Sinh th¸i vµ Tµi nguyªn sinh cßn tèt, Ýt bÞ con ng−êi quÊy nhiÔu. C¸c tuyÕn<br /> vËt phèi hîp víi §¹i häc quèc gia Hµ Néi thùc kh¶o s¸t chÝnh gåm: xãm Dï - nói Ten; xãm Dï<br /> hiÖn n¨m 1998; ®ît kh¶o s¸t x©y dùng dù ¸n ®Çu - xãm LÊp - xãm Cái; xãm Dï - xãm L¹ng -<br /> t− x©y dùng VQG Xu©n S¬n do ViÖn §iÒu tra xãm Lïng M»ng; xãm Chß Rãt (xM §ång S¬n) -<br /> Quy ho¹ch rõng thùc hiÖn n¨m 2002. Dù ¸n ®Çu bÕn Th©n - nói CÈn.<br /> 47<br />  C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra ®−îc ¸p dông b¶o (x−¬ng, sõng, da, l«ng, vÈy, mãng...).<br /> gåm: - Ph©n tÝch vµ xö lý sè liÖu: mÉu vËt nghiªn<br /> - Quan s¸t: c¸c tuyÕn kh¶o s¸t ®M ®−îc thiÕt cøu ®−îc xö lý, so s¸nh ®Æc ®iÓm h×nh th¸i vµ<br /> lËp t¹i c¸c d¹ng sinh c¶nh chÝnh trong VQG l−u gi÷ t¹i B¶o tµng ®éng vËt cña ViÖn Sinh th¸i<br /> Xu©n S¬n. Trªn c¸c tuyÕn, ®M tiÕn hµnh t×m vµ Tµi nguyªn sinh vËt. Danh lôc thó ®−îc x©y<br /> kiÕm ph¸t hiÖn c¸c con thó ®Ó quan s¸t trùc tiÕp dùng chñ yÕu theo hÖ thèng ph©n lo¹i cña<br /> hoÆc c¸c dÊu vÕt ho¹t ®éng cña chóng trong Corbet & Hill (1992) cã tham kh¶o mét sè tµi<br /> thiªn nhiªn (dÊu ch©n, ph©n, hang, tæ, vÕt x−íc liÖu míi kh¸c.<br /> cä trªn th©n c©y).<br /> II. KÕt qu¶ nghiªn cøu<br /> - Sö dông bÉy: ®èi víi c¸c loµi thó nhá<br /> (chuét, sãc, d¬i...), ®M sö dông l−íi mê, bÉy hép, 1. Thµnh phÇn loµi thó ë VQG Xu©n S¬n<br /> bÉy lång, bÉy ®Ëp ®Ó thu mÉu. Con vËt sa bÉy Tõ c¸c kÕt qu¶ thu thËp ®−îc trªn thùc ®Þa,<br /> ®−îc ®Þnh lo¹i, lÊy sè ®o, m« t¶ råi th¶ trë l¹i kÕt hîp víi tham kh¶o cã chän läc c¸c tµi liÖu<br /> thiªn nhiªn; mét sè Ýt ®−îc thu lµm mÉu ®Ó so ®M cã, chóng t«i ®M x©y dùng ®−îc b¶n danh<br /> s¸nh víi vËt mÉu cña b¶o tµng. C¸c mÉu ®−îc s¸ch thó cho VQG Xu©n S¬n gåm 76 loµi thuéc<br /> xö lý b»ng phãc m«n 10%, sau ®ã b¶o qu¶n 24 hä cña 8 bé (b¶ng 1). Hai loµi hæ (Panthera<br /> trong cån 70o. tigris) vµ c¸o (Vulpes vulpes) tr−íc ®©y ®−îc ghi<br /> - Pháng vÊn: sö dông ¶nh mµu cña c¸c loµi nhËn lµ cã ph©n bè ë VQG Xu©n S¬n [6], nh−ng<br /> thó ®Ó pháng vÊn ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng vµ c¸n hiÖn nay kh«ng cã th«ng tin g× vÒ sù tån t¹i cña<br /> bé cña c¸c tr¹m kiÓm l©m cña VQG, ®Æc biÖt chóng, nªn chóng t«i kh«ng ®−a vµo b¶n danh<br /> nh÷ng ng−êi th−êng xuyªn g¾n bã víi rõng. s¸ch. Ngoµi ra, c¸c bé D¬i (Chiroptera) vµ GÆm<br /> Trong qu¸ tr×nh pháng vÊn, t×m vµ nghiªn cøu nhÊm (Rodentia) cßn Ýt ®−îc nghiªn cøu nªn sè<br /> c¸c con thó bÞ nh©n d©n ®Þa ph−¬ng s¨n b¾t nu«i loµi cã thÓ cßn ®−îc ghi nhËn thªm trong c¸c<br /> t¹i nhµ hoÆc nh÷ng di vËt cña chóng ®ît kh¶o s¸t sau nµy.<br /> <br /> B¶ng 1<br /> Danh s¸ch c¸c loµi thó ®· ghi nhËn ®−îc ë VQG Xu©n S¬n<br /> STT Tªn khoa häc Tªn ®Þa ph−¬ng T− liÖu<br /> (1) (2) (3) (4)<br /> I. Insectivora Bowdich, 1821 Bé ¨n s©u bä<br /> 1. Soricidae (Fischer, 1817) Hä Chuét chï<br /> 1 Crocidura attenuata Milne-Edwards, 1872 Chuét chï ®u«i ®en m<br /> 2 Anourosorex squampes Milne-Edwards, 1872 Chuét chï céc m<br /> 3 Sunscus murinus (Linnaeus, 1766) Chuét chï nhµ m<br /> II. Scandentia CAMBELL, 1974 Bé NhiÒu r¨ng<br /> 2. Tupaiidae Bell, 1839 Hä §åi<br /> 4 Tupaia belangeri (Wagner, 1841) §åi m<br /> III. Chiroptera BLUMENBACH, 1799 Bé D¬i<br /> 3. Pteropodidae Gray, 1821 Hä D¬i qu¶<br /> 5 Cynopterus sphinx (Vahl, 1797) D¬i chã Ên m<br /> 6 Rousettus leschemaulti (Desmarest, 1820) D¬i c¸o n©u *<br /> 7 Sphaerias blanfordi (Thomas, 1891) D¬i qu¶ nói cao *<br /> 8 Macroglossus sobrinus Andersen, 1911 D¬i ¨n mËt hoa lín *<br /> 4. Rhinolophidae Gray, 1825 Hä D¬i l¸ mòi<br /> 9 Rhinolophus paradoxolophus (Bourret, 1951) D¬i l¸ qu¹t *<br /> 10 R. pearsoni (Horsfield, 1851) D¬i l¸ pecx«n *<br /> 11 R. malayanus Bonhote, 1903 D¬i mòi ph¼ng *<br /> 48<br /> (1) (2) (3) (4)<br /> 12 R. affinis Horsfield, 1823 D¬i l¸ ®u«i *<br /> 13 R. thomasi Andersen, 1905 D¬i l¸ t«ma *<br /> 5. Hipposideridae Gray, 1866 Hä D¬i nÕp mòi<br /> 14 Hipposideros armiger (Hodgson, 1835) D¬i nÕp mòi qu¹ m<br /> 15 H. larvatus (Horsfield, 1823) D¬i nÕp mòi x¸m m<br /> 16 H. pomona Andersen, 1918 D¬i nÕp mòi xinh *<br /> 17 Aselliscus stoliczkanus (Dobson, 1871) D¬i nÕp mòi ba l¸ *<br /> 6. Vespertilionidae Gray, 1821 Hä D¬i muçi<br /> 18 Myotis siligorensis (Horsfield, 1855) D¬i tai sä cao *<br /> 19 Ia io (Thomas, 1902) D¬i i-« *<br /> 20 Eptesicus serotinus (Schreber, 1774) D¬i n©u *<br /> 21 Pipistrellus javanicus (Gray, 1838) D¬i muçi x¸m *<br /> 22 Miniopterus schreibersii (Kuhl, 1817) D¬i c¸nh dµi *<br /> 23 Murina tubinaris (Scully, 1881) D¬i mòi èng l«ng ch©n *<br /> 24 M. cyclotis Dobson, 1872 D¬i èng tai trßn *<br /> IV. Primates LINNAEUS, 1758 Bé Linh tr−ëng<br /> 7. Loridae Gray, 1821 Hä Cu ly<br /> 25 Nycticebus coucang (Boddaert, 1785) Cu ly lín pv<br /> 26 N. pygmaeus Bonhote, 1907 Cu ly nhá m<br /> 8. Cercopithecidae Gray, 1821 8. Hä KhØ<br /> 27 Macaca arctoides (Geofroy, 1831) KhØ mÆt ®á qs<br /> 28 M. mulatta (Zimmermann, 1780) KhØ vµng qs<br /> 29 M. assamensis (McClelland, 1839) KhØ mèc pv<br /> 30 Trachypithecus francoisi (Pousargues, 1898) Voäc ®en m¸ tr¾ng pv<br /> 31 T. crepusculus (Elliot, 1909) Voäc x¸m pv<br /> 9. Hylobatidae Weber, 1828 Hä V−în<br /> 32 Nomascus concolor (Harlan, 1826) V−în ®en pv<br /> V. Carnivora BOWDICH, 1821 Bé ¡n thÞt<br /> 10. Canidae Gray, 1821 Hä Chã<br /> 33 Nyctereutes procyonoides (Gray, 1834) Löng chã pv<br /> 11. Ursidae Grey, 1825 Hä GÊu<br /> 34 Ursus thibetanus Cuvier, 1823 GÊu ngùa pv<br /> 35 U. malayanus Raffles, 1821 GÊu chã pv<br /> 12. Mustelidae Swainson, 1835 Hä Chån<br /> 36 Arctonyx collaris Cuvier, 1825 Löng lîn dv<br /> 37 Lutra lutra (Linnaeus, 1758) R¸i c¸ th−êng pv<br /> 38 Aonyx cinerea (Illiger, 1815) R¸i c¸ vuèt bÐ pv<br /> 39 Martes flavigula (Boddaert, 1785) Chån vµng pv<br /> 40 Melogale moschata (Gray, 1831) Chån b¹c m¸ b¾c dv<br /> 13. Viverridae Gray, 1821 Hä CÇy<br /> 41 Arctictis binturong (Raffles, 1821) CÇy mùc pv<br /> 42 Chrotogale owstoni Thomas, 1912 CÇy v»n b¾c pv<br /> 43 Paguma larvata (Smith, 1827) CÇy vßi mèc dv<br /> 44 Paradoxurus hermaphroditus (Pallas, 1777) CÇy vßi ®èm dv<br /> 45 Prionodon pardicolor Hogdson, 1842 CÇy gÊm pv<br /> 46 Viverra zibetha Linnaeus, 1758 CÇy gi«ng dv<br /> 49<br />  (1) (2) (3) (4)<br /> 47 Viverricula indica (Desmarest, 1817) CÇy h−¬ng dv<br /> 14. Herpestidae Gill, 1872 Hä CÇy lán<br /> 48 Herpestes javanicus (Geoffroy, 1818) CÇy lán pv<br /> 15. Felidae Gray, 1821 Hä MÌo<br /> 49 Prionailurus bengalensis (Kerr, 1792) MÌo rõng pv<br /> 50 Pardofelis marmorata (Martin, 1837) MÌo gÊm pv<br /> 51 P. nebulosa (Griffith, 1821) B¸o gÊm pv<br /> 52 Catopuma temminckii Vigor et Hosfield, 1827 Beo löa pv<br /> 53 Panthera pardus (Linnaeus, 1758) B¸o hoa mai pv<br /> VI. Artiodactyla OWEN, 1848 Bé guèc ch½n<br /> 16. Suidae Gray, 1821 Hä Lîn<br /> 54 Sus scrofa Linnaeus, 1758 Lîn rõng m<br /> 17. Cervidae Gray, 1821 Hä H−¬u Nai<br /> 55 Cervus unicolor Kerr, 1792 Nai dv<br /> 56 Muntiacus muntjak (Zimmermann, 1780) Ho½ng sõng<br /> 18. Bovidae Gray, 1821 Hä Tr©u bß<br /> 57 Naemorhedus summatraensis (Bechstein, 1799) S¬n d−¬ng da, sõng<br /> VII. Pholidota WEBER, 1904 Bé Tª tª<br /> 19. Manidae Gray, 1821 Hä Tª tª<br /> 58 Manis pentadactyla Linnaeus, 1758 Tª tª vµng pv<br /> VIII. Rodentia BOWDICH, 1821 Bé GÆm nhÊm<br /> 20. Pteromyidae Brandt, 1855 Hä Sãc bay<br /> 59 Belomys pearsoni (Gray, 1842) Sãc bay l«ng tai m<br /> 60 Petaurista philippensis (Elliot, 1839) Sãc bay lín pv<br /> 21. Sciuridae Gray, 1821 Hä Sãc c©y<br /> 61 Callosciurus erythraeus Pallas, 1779 Sãc bông ®á m<br /> 62 C. inornatus (Gray, 1867) Sãc bông x¸m m<br /> 63 Dremomys pernyi (Milne-Edwards, 1867) Sãc m¸ vµng qs<br /> 64 D. rufigenis (Blanford, 1878) Sãc mâm hung qs<br /> 65 Ratufa bicolor (Sparrman, 1778) Sãc ®en qs<br /> 66 Tamiops maritimus (Bonhote, 1900) Sãc chuét n¶i nam m<br /> 22. Rhizomyidae Miller et Gidley, 1819 Hä Dói<br /> 67 Rhizomys pruinosus Blyth, 1851 Dói mèc lín pv, dv<br /> 23. Muridae Illiger, 1811 Hä Chuét<br /> 68 Bandicota indica (Bechstein, 1800) Chuét ®Êt lín qs<br /> 69 Mus musculus Linnaeus, 1758 Chuét nh¾t nhµ m<br /> 70 Leopoldamys edwardsi (Thomas, 1882) Chuét h−¬u lín m<br /> 71 Rattus flavipectus (Milne-Edwards, 1867) Chuét nhµ m<br /> 72 R. remotus (Robinson et Kloss, 1914) Chuét rõng m<br /> 73 Niviventer niviventer (Hodgson, 1836) Chuét bông tr¾ng m<br /> 74 N. tenaster (Thomas, 1916 ) Chuét bông kem m<br /> 24. Hystricidae (Fischer, 1817) Hä NhÝm<br /> 75 Atherurus macrourus (Linnaeus, 1758) §on Pv, dv<br /> 76 Hystrix brachyurus Linnaeus, 1758 NhÝm ®u«i ng¾n Pv, dv<br /> <br /> Ghi chó: m. cã mÉu; pv. pháng vÊn; dv. dÊu vÕt (dÊu ch©n, hang tæ, tiÕng kªu,...); qs. quan s¸t; *. theo [5].<br /> 50<br /> 2. Gi¸ trÞ b¶o tån cña khu hÖ thó ë VQG trong viÖc b¶o tån thó ë ViÖt Nam. VÒ sinh<br /> Xu©n S¬n c¶nh, mÆc dï ®M bÞ t¸c ®éng cña con ng−êi,<br /> nh−ng VQG Xu©n S¬n vÉn cßn gi÷ ®−îc mét<br /> Víi 76 loµi thó ®M ghi nhËn ®−îc cho thÊy diÖn tÝch rõng lín, liªn tôc, lµ sinh c¶nh thÝch<br /> khu hÖ thó hoang dM ë VQG Xu©n S¬n kh¸ ®a hîp cho nhiÒu loµi thó, ®Æc biÖt lµ nh÷ng loµi<br /> d¹ng. HiÖn nay, ë ViÖt Nam, ®M ghi nhËn ®−îc thó nhá. VQG Xu©n S¬n cã nhiÒu hang ®éng víi<br /> 14 bé, 37 hä, 125 gièng vµ 289 loµi thó t¸n rõng xanh che phñ, lµ sinh c¶nh rÊt thuËn lîi<br /> (NguyÔn Xu©n §Æng, 2005). Nh− vËy, so víi cho nhiÒu loµi d¬i sinh sèng; nhiÒu loµi d¬i ë<br /> khu hÖ thó cña c¶ n−íc, th× khu hÖ thó ë VQG ®©y cã tr÷ l−îng cßn kh¸ cao so víi mét sè khu<br /> Xu©n S¬n cã sè loµi chiÕm 26,3%, sè hä chiÕm b¶o tån thiªn nhiªn kh¸c [5]. Do vËy, VQG<br /> 64,9% vµ sè bé chiÕm 57,1%. §iÒu nµy cho Xu©n S¬n cã vai trß quan träng trong viÖc b¶o<br /> thÊy vai trß quan träng cña VQG Xu©n S¬n tån d¬i ë ViÖt Nam.<br /> <br /> B¶ng 2<br /> Danh s¸ch c¸c loµi thó quý hiÕm ë VQG Xu©n S¬n<br /> S§VN IUCN<br /> STT Tªn khoa häc Tªn ®Þa ph−¬ng N§48<br /> 2000 2004<br /> 1 Rhinolophus paradoxolophus D¬i l¸ qu¹t R VU<br /> 2 Myotis siligorensis D¬i tai sä cao R<br /> 3 Ia io D¬i i-« R LRnt<br /> 4 Nycticebus coucang Cu ly lín V IB<br /> 5 N. pygmaeus Cu ly nhá V VU IB<br /> 6 Macaca arctoides KhØ mÆt ®á V VU IIB<br /> 7 M. mulatta KhØ vµng LRnt IIB<br /> 8 M. assamensis KhØ mèc V VU IIB<br /> 9 Trachypithecus francoisi Voäc ®en m¸ tr¾ng V VU IB<br /> 10 T. crepusculus Voäc x¸m V IB<br /> 11 Hylobates concolor V−în ®en E EN IB<br /> 12 Ursus thibetanus GÊu ngùa E VU IB<br /> 13 U. malayanus GÊu chã E IB<br /> 14 Lutra lutra R¸i c¸ th−êng V NT IB<br /> 15 Aonex cinerea R¸i c¸ vuèt bÐ V NT IB<br /> 16 Arctictis binturong CÇy mùc V IB<br /> 17 Chrotogale owstoni CÇy v»n b¾c V VU IIB<br /> 18 Prionodon pardicolor CÇy gÊm R IIB<br /> 19 Viverricula indica CÇy h−¬ng IIB<br /> 20 Prionailurus bengalensis MÌo rõng IB<br /> 21 Pardofelis marmorata MÌo gÊm V VU IB<br /> 22 Catopuma temminckii Beo löa E VU IB<br /> 23 Pardofelis nebulosa B¸o gÊm V VU IB<br /> 24 Panthera pardus B¸o hoa mai E IB<br /> 25 Neamorhenus summatraensis S¬n d−¬ng V VU IB<br /> 26 Manis pentadactyla Tª tª vµng V LR/nt IB<br /> 27 Belomys pearsoni Sãc bay l«ng tai R LR/nt<br /> 28 Petaurista philippensis Sãc bay lín R IIB<br /> 29 Hystrix brachyurus NhÝm ®u«i ng¾n VU<br /> Ghi chó: S§VN. S¸ch §á ViÖt Nam (2000); IUCN 2004. Danh lôc §á IUCN 2004; N§48. NghÞ ®Þnh<br /> 48/2002/N§CP cña ChÝnh phñ.<br /> 51<br />  Trong sè 76 loµi thó ghi nhËn ®−îc ë VQG sè (Dao, M−êng) cã ®êi sèng rÊt nghÌo khã vµ<br /> Xu©n S¬n, kh«ng cã loµi ®Æc h÷u riªng cña ViÖt thiÕu ®Êt canh t¸c nªn cuéc sèng cña hä ph¶i<br /> Nam nh−ng cã 16 loµi ®Æc h÷u cña tiÓu vïng dùa vµo tµi nguyªn rõng. C¸c t¸c ®éng cña hä<br /> §«ng D−¬ng, gåm: d¬i l¸ qu¹t, d¬i l¸ pecx«n, ®Õn rõng bao gåm: s¨n b¾t ®éng vËt hoang dM ®Ó<br /> d¬i mòi ph¼ng, d¬i l¸ t«ma, cu ly nhá, khØ mÆt lµm thùc phÈm, hoÆc ®Ó b¸n; thu h¸i c¸c l©m s¶n<br /> ®á, v−în ®en m¸ tr¾ng, voäc x¸m, v−în ®en, kh¸c phôc vô ®êi sèng nh−: vËt liÖu lµm nhµ,<br /> chån b¹c m¸ b¾c, cÇy v»n b¾c, cÇy gÊm, tª tª m¨ng tre, nÊm, mËt ong,... g©y mÊt æn ®Þnh cho<br /> vµng, sãc bay l«ng tai, sãc m¸ vµng vµ chuét ®Êt sinh c¶nh cña c¸c loµi ®éng vËt; ch¨n th¶ c¸c<br /> lín. ®éng vËt nu«i tù do trong rõng nh−: bß, lîn,<br /> VQG Xu©n S¬n lµ n¬i c− tró cña 29 loµi thó dª,... lµm suy tho¸i rõng.<br /> quý hiÕm (b¶ng 2). Trong ®ã, 19 loµi ®−îc ghi Vïng ®Öm cña VQG Xu©n S¬n cã diÖn tÝch<br /> nhËn trong Danh lôc §á IUCN (2004), gåm 1 18.639 ha, víi kho¶ng 26.934 nh©n khÈu chñ<br /> loµi bËc nguy cÊp (EN), 12 loµi bËc sÏ nguy cÊp yÕu lµ ng−êi Dao, M−êng vµ Kinh. PhÇn lín hä<br /> (VU), 6 loµi bËc gÇn bÞ ®e däa (LR/nt, NT); 25 cã tËp qu¸n du canh, du c− nªn lµ ¸p lùc lín ®èi<br /> loµi trong S¸ch §á ViÖt Nam (2000), gåm 5 loµi víi tµi nguyªn cña VQG [9]. Tuy nhiªn, theo<br /> bËc nguy cÊp (E), 14 loµi bËc sÏ nguy cÊp (V), 6 ®¸nh gi¸ cña H¹t KiÓm l©m cña VQG Xu©n S¬n,<br /> loµi bËc hiÕm (R) vµ 24 loµi trong NghÞ ®Þnh th× hiÖn nay, t¸c ®éng cña ng−êi d©n sèng trong<br /> 48/2002/N§-CP gåm 17 loµi thuéc nhãm IB- vïng ®Öm ®Õn tµi nguyªn cña v−ên ®M gi¶m<br /> nghiªm cÊm khai th¸c sö dông vµ 7 loµi thuéc nhiÒu.<br /> nhãm IIB-khai th¸c s÷ dông h¹n chÕ vµ cã kiÓm VQG Xu©n S¬n cã 23 km ®−êng ranh giíi<br /> so¸t. víi c¸c tØnh Hßa B×nh, S¬n La vµ Yªn B¸i, cã<br /> V−în ®en lµ mét trong 25 loµi linh tr−ëng ®Þa h×nh nói cao hiÓm trë nªn rÊt khã tuÇn tra<br /> ®ang bÞ ®e däa diÖt vong cao nhÊt trªn toµn cÇu, kiÓm so¸t. Sù x©m nhËp cña d©n c− tõ bªn ngoµi<br /> v× vËy viÖc b¶o tån v−în ®en ®ang ®−îc ®Æc biÖt vµo VQG ®Ó s¨n b¾t ®éng vËt vµ lÊy trém gç vÉn<br /> quan t©m. Tuy nhiªn, sè l−îng c¸ thÓ v−în ®en th−êng x¶y ra, ®Æc biÖt ë khu vùc biªn giíi víi<br /> cßn l¹i ë VQG Xu©n S¬n rÊt Ýt, cã thÓ kh«ng c¸c tØnh S¬n La vµ Hßa B×nh.<br /> qu¸ 10 c¸ thÓ. Ngoµi v−în ®en ra, mét sè loµi Ch¸y rõng th−êng lµ mét trong nguy c¬ lín<br /> kh¸c còng cÇn ®Æc biÖt quan t©m nh−: voäc ®e däa ®Õn tµi nguyªn ®éng vËt cña rõng. Theo<br /> x¸m, voäc ®en m¸ tr¾ng, tª tª vµng, gÊu chã, b¸o c¸o cña H¹t KiÓm l©m VQG Xu©n S¬n th× ë<br /> gÊu ngùa vµ s¬n d−¬ng. Nh÷ng loµi nµy cßn sè ®©y, ch¸y rõng hµng n¨m vÉn x¶y ra nh−ng<br /> l−îng rÊt Ýt ë VQG Xu©n S¬n vµ ®ang lµ ®èi kh«ng nghiªm träng l¾m, th−êng ch¸y rõng<br /> t−îng s¨n b¾n trém. VQG Xu©n S¬n cÇn cã trång víi diÖn tÝch nhá.<br /> ch−¬ng tr×nh gi¸m s¸t quÇn thÓ cña c¸c loµi nµy<br /> ®Ò cã biÖn ph¸p b¶o vÖ phï hîp. Tµi liÖu tham kh¶o<br /> Theo nghiªn cøu cña chóng t«i th× mËt ®é<br /> cña hÇu hÕt c¸c loµi thó ë VQG Xu©n S¬n lµ 1. Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng,<br /> thÊp hoÆc rÊt thÊp, ®Æc biÖt lµ c¸c loµi thó lín 2000: S¸ch §á ViÖt Nam (t¸i b¶n). Nxb.<br /> nh− nai, b¸o hoa mai, b¸o gÊm, s¬n d−¬ng vµ Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi, 396 trang.<br /> c¸c loµi linh tr−ëng. §iÒu nµy, phÇn nµo h¹n chÕ 2. §Æng Ngäc CÇn, NguyÔn Tr−êng S¬n,<br /> gi¸ trÞ b¶o tån ®a d¹ng sinh häc cña VQG. NguyÔn Xu©n §Æng, 2005: T¹p chÝ Sinh<br /> 3. C¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn khu hÖ ®éng häc, 27(2): 32-38.<br /> vËt hoang d· ë VQG Xu©n S¬n 3. IUCN, 2004: The 2004 IUCN Red List of<br /> C¸c t¸c ®éng tiªu cùc chÝnh ®èi víi khu hÖ Threatened Animals. Website: http:// redlist.<br /> thó ë VQG Xu©n S¬n hiÖn nay lµ: t×nh tr¹ng s¨n org.<br /> b¾t trém ®éng vËt hoang dM, sù quÊy nhiÔu sinh 4. NghÞ ®Þnh 48/2002/N§-CP, ký ngµy<br /> c¶nh sèng vµ ch¸y rõng. 22/4/2002 cña ChÝnh Phñ söa ®æi bæ sung<br /> HiÖn nay, cã kho¶ng 3.000 ng−êi d©n ®ang Danh môc thùc vËt, ®éng vËt hoang dM, quý<br /> sinh sèng ngay trong vïng lâi cña VQG Xu©n hiÕm, ban hµnh kÌm theo NghÞ §Þnh<br /> S¬n. PhÇn lín hä lµ ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu 18/H§BT ngµy 17/1/1992 cña Héi ®ång Bé<br /> 52<br />  tr−ëng (nay lµ ChÝnh Phñ), quy ®Þnh danh 270. Nxb. Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi.<br /> môc thùc vËt rõng, ®éng vËt rõng quý hiÕm 6. Tordoff A. F., TrÇn Quèc B¶o, NguyÔn<br /> vµ chÕ ®é qu¶n lý, b¶o vÖ. §øc Tó vµ Lª M¹nh Hïng, 2004: Th«ng<br /> 5. Ph¹m §øc TiÕn, Vò §×nh Thèng, Lª Vò tin vÒ c¸c khu b¶o vÖ hiÖn cã vµ ®Ò xuÊt ë<br /> Kh«i, 2004: KÕt qu¶ b−íc ®Çu ®iÒu tra d¬i ë ViÖt Nam, tËp 1: MiÒn B¾c ViÖt Nam (t¸i<br /> v−ên quèc gia Xu©n S¬n. “Nh÷ng vÊn ®Ò b¶n lÇn thø 2). Hµ Néi. Ch−¬ng tr×nh<br /> nghiªn cøu c¬ b¶n trong khoa häc sù sèng. Birdlife quèc tÕ vµ Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t<br /> §Þnh h−íng n«ng, l©m nghiÖp miÒn nói”: 267- triÓn n«ng th«n.<br /> <br /> <br /> SPECIES COMPOSITION AND CONSERVATION VALUES OF MAMMAL<br /> FAUNA IN THE XUANSON NATIONAL PARK, PHUTHO PROVINCE<br /> <br /> NGUYEN XUAN DANG<br /> SUMMARY<br /> <br /> Based on results of mammal surveys conducted in 2000, 2003, 2004 and 2005 by the Department of<br /> vertebrate Zoology (Institute of Ecology and Biological resources) and reviews of previous mammal surveys<br /> of other authors, a list of 76 mammal species belonging to 24 families of 8 orders has been compiled for the<br /> Xuanson national park (NP), Phutho province. Among these species, 16 species are endemic of the<br /> indochinese sub-region, 20 species enlisted in the 2004 IUCN list, 25 species enlisted in the Red Data Book of<br /> Vietnam (2000) and 17 species enlisted in the Governmental Decree 48/2002/NDCP. The Xuanson NP is<br /> especially important for the bat conservation due to the existence of a system of large caves covered by tall<br /> forests.<br /> The mammal fauna of the Xuanson NP has been degraded in number and is threatened by illegal hunting,<br /> habitat disturbance and domestic cattle raising. Recommendations for the improvement of the mammal<br /> conservation in the Xuanson NP are provided.<br /> <br /> <br /> Ngµy nhËn bµi: 17-10-2005<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 53<br />