Thành tạo bờ các hồ chứa nhỏ vùng rừng ( Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà nội ) - Chương mở đầu

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:4

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nhiệm vụ của công trình này là xử lý các luận điểm lý thuyết chính qua các ví dụ nằm trong vùng rừng đồng bằng. Theo mức độ nghiên cứu khác nhau, thông tin đầy đủ nhất về thành tạo bờ các hồ chứa nhỏ vùng rừng có đ-ợc ở vùng phía tây đất n-ớc. Những t- liệu này cũng phục vụ chủ yếu cho việc mô tả công việc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thành tạo bờ các hồ chứa nhỏ vùng rừng ( Nhà xuất bản đại học quốc gia Hà nội ) - Chương mở đầu

В. М. ШИРОКОВ, V.M. SiRokov, П. С. ЛОПУХ, В. Е. ЛЕВКЕВИЧ P. S. Lopuk, V. E. Levkevitrs ФОРМИРОВАНИЕ БЕРЕГОВ Thµnh t¹o bê МАЛЫХ ВОДОХРАНИЛИЩ c¸c hå chøa nhá vïng rõng ЛЕСНОЙ ЗОНЫ Biªn dÞch: NguyÔn Thanh S¬n Nhµ xuÊt b¶n ®¹i häc quèc gia Hµ néi САНКТ - ПЕТЕРБУРГ ГИДРОМЕТЕОИЗДАТ, 1992
khoa häc Ucraina, Vïng Ban TÝch, B¹ch Nga ®· tÝch luü c¸c tµi liÖu nghiªn cøu qu¸ tr×nh bê trªn c¸c hå chøa nhá vïng rõng còng nh− c¸c kinh nghiÖm dù b¸o vµ t¨ng c−êng b¶o vÖ s−ên bê trong qu¸ tr×nh vËn hµnh. Tõ ®ã xuÊt hiÖn tÝnh cÇn thiÕt khaÝ qu¸t ho¸ c¸c tµi liÖu thùc tiÔn trong c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc theo vÊn ®Ò nµy. Kh¸c víi c¸c vïng ®Æc thï kh¸c, nh− Lêi tùa th¶o nguyªn, c«ng viÖc t−¬ng tù kh«ng hÒ ®−îc ®Æt ra. NhiÖm vô cña c«ng tr×nh nµy lµ xö lý c¸c luËn ®iÓm lý C¸c t¸c gi¶ hy väng r»ng c¸c ®Æc ®iÓm ®−îc x¸c ®Þnh cña thuyÕt chÝnh qua c¸c vÝ dô n»m trong vïng rõng ®ång b»ng. viÖc thµnh t¹o hå chøa nhá vµ c¸c dù b¸o kÌm theo sÏ h÷u Ých Theo møc ®é nghiªn cøu kh¸c nhau, th«ng tin ®Çy ®ñ nhÊt ®èi víi viÖc thiÕt kÕ thuû lîi vµ cã thÓ lµm c¬ së cho viÖc x©y vÒ thµnh t¹o bê c¸c hå chøa nhá vïng rõng cã ®−îc ë vïng phÝa dùng vµ triÓn khai ¸p dông cho toµn bé hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p t©y ®Êt n−íc. Nh÷ng t− liÖu nµy còng phôc vô chñ yÕu cho viÖc ®Êu tranh víi hiÖn t−îng nµy. m« t¶ c«ng viÖc. Kh«ng ph¶i mäi vÊn ®Ò ®Òu ®−îc lµm s¸ng tá Cuèn s¸ch nµy lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu nhiÒu n¨m c¸c qu¸ ®Õn tËn chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ ë møc cÇn thiÕt, vµ hµng lo¹t luËn tr×nh bê trong c¸c hå chøa nhá vïng rõng ®−îc tiÕn hµnh t¹i ®iÓm cßn cÇn ®−îc bæ sung vµ chÝnh x¸c ho¸ vÒ sau. ViÖn nghiªn cøu thuû v¨n trung −¬ng sö dông tæng hîp tµi Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®ang tiÕn hµnh x©y dùng hµng nguyªn n−íc (V. E. Levkevits). Tr−êng ®¹i häc tæng hîp quèc lo¹t hå chøa víi c¸c môc ®Ých kh¸c nhau kh¾p mäi n¬i: cho t−íi gia B¹ch Nga (V.M. S−rokov, P. S. Lopuk) còng nh− trong c¸c tiªu, thuû ®iÖn, ®iÒu tiÕt dßng ch¶y vµ c¸c nhu cÇu thuû lîi c¬ quan kh¸c t¹i Ucraina, Litva vµ Latvi. kh¸c. §ñ ®Ó nhËn thÊy r»ng, chØ ë vïng B¹ch Nga vµ CËn Ban C¸c t¸c gi¶ bµy tá lßng biÕt ¬n tíi ph¶n biÖn cuèn s¸ch TÝch trong thËp niªn gÇn ®©y sè c¸c hå chøa nhá ®· t¨ng gÇn O.G. Grigoreva bëi c¸c ®ãng gãp gi¸ trÞ vµ lêi khuyªn ®Ó lµm gÊp ®«i. t¨ng gi¸ trÞ néi dung cuèn s¸ch. Víi viÖc x©y dùng c¸c hå chøa míi, qu¸ tr×nh thµnh t¹o bê tÝch cùc diÔn ra: ph¸ vì s−ên, t¹o ra n−íc vËt vµ hµng lo¹t qu¸ tr×nh kh¸c trùc tiÕp ®e do¹ c¸c c«ng tr×nh kinh tÕ vµ c¸c ®iÓm d©n c−. Trong vïng ph¸ huû vµ tÝch tô vËt chÊt bê th−êng t¹o ra c¸c vïng båi, t¸c ®éng cã h¹i tíi c¸c c«ng tr×nh thuû. §iÒu nµy dÉn ®Õn sù mÊt m¸t tµi nguyªn ®Êt vµ c¸c tæn thÊt phô. XuÊt hiÖn sù cÇn thiÕt ph¶i x©y dùng c¸c c«ng tr×nh b¶o vÖ, c¸c c«ng viÖc bæ sung kh¸c t¹o thuËn lîi cho viÖc vËn hµnh hå chøa. Trong kho¶ng chôc n¨m gÇn ®©y, t¹i hµng lo¹t c¸c c¬ quan 3 4
mµ cßn ë c¸c hå nhá. §· thùc hiÖn viÖc kh¸i qu¸t tµi liÖu c¸c quan tr¾c tù nhiªn vµ xuÊt b¶n [15, 24, 36, 89, 156], thµnh lËp c¸c ph−¬ng ¸n dù b¸o sù thay ®æi ®−êng bê c¸c hå lín [5, 8-22, 39, 40, 86, 99-101]. TiÕp tôc x©y dùng c¸c ph−¬ng ¸n dù b¸o víi c¸c m« h×nh tù nhiªn [106, 107], m« h×nh ngÉu nhiªn vµ m« h×nh x¸c suÊt thèng kª [21], m« pháng ®Þa m¹o [27, 28, 36, 127]. Më ®Çu Giai ®o¹n nµy ®−îc ®Æc tr−ng c¶ c¸c so¹n th¶o c¬ së lý thuyÕt ®Çu tiªn cña sù ph¸t triÓn ®−êng bê c¸c hå chøa lín ®· ®−îc VÊn ®Ò thµnh t¹o bê c¸c hå chøa lÇn ®Çu tiªn ®−îc ®−a ra h×nh thµnh tr−íc ®©y vÒ tæng thÓ, trong c¸c c«ng tr×nh cña E. G. bëi viÖn sü Ph. N. Savarenski [111] vµo n¨m 1927, sau ®ã ®−îc Katrugin, N. E. Kon®rachev vµ c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c [28, më réng vµ bæ sung bëi c¸c nhµ nghiªn cøu kh¸c. 32, 37]. ë giai ®o¹n hiÖn nay ®Æc tr−ng bëi viÖc sö dông c¸ch Thêi kú tr−íc chiÕn tranh ®Æc tr−ng chñ yÕu bëi c¸c luËn cø tiÖm cËn hÖ thèng nghiªn cøu bê vµ so¹n th¶o c¸c lý thuyÕt ®Çu chung cña vÊn ®Ò nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh bê trªn c¸c hå chøa tiªn cña qu¸ tr×nh bê [14, 29, 91]. B¾t ®Çu thµnh lËp c¸c c¬ së lý nhá vµ mét phÇn nµo ®ã Ýt h¬n, vÒ nghiªn cøu vµ quan tr¾c thùc thuyÕt ®Çy ®ñ h¬n dù b¸o sù thµnh t¹o bê [81], c¸c m« h×nh tiÔn. to¸n häc vµ tù nhiªn [107, 121, 146]. Thêi kú thø hai (1941-1960), kÓ c¶ nh÷ng n¨m chiÕn tranh Liªn quan ®Õn hå chøa nhá, nh÷ng c«ng bè ®Çu tiªn vÒ sù ®Æc thï bëi sù ®µo s©u thùc tiÔn vµ x©y dùng c¸c ph−¬ng ph¸p h×nh thµnh bê cña chóng xuÊt hiÖn vµo nh÷ng n¨m 50 lµ viÖc dù b¸o qu¸ tr×nh thµnh t¹o bê ®èi víi c¸c hå chøa ®ang thiÕt kÕ xö lý c¸c quan hÖ thùc nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh thÓ tÝch ®Êt ®¸ sôt lë vµ x©y dùng trªn c¸c s«ng Vonga vµ Dnhep. VÊn ®Ò ®−êng bê [21], dùa trªn viÖc tÝnh to¸n n¨ng l−îng sãng giã vµ ®Êt bÞ bµo x¶y ra trong thùc tÕ x©y dùng vµ vËn hµnh c¸c hå chøa nhá mßn. C¬ së cña nã lµ nguyªn lý t¾t dÇn c¸c qu¸ tr×nh thay ®æi trong thêi kú nµy trá nªn mét vÊn ®Ò mang t×nh thêi sù víi bê. Nh÷ng nghiªn cøu tiÕp theo chøng minh r»ng, sù thµnh t¹o hµng lo¹t c¸c thiÕt kÕ vµ x©y dùng kh«ng chØ ë c¸c hå nhá mµ bê c¸c hå chøa nhá phô thuéc tr−íc hÕt bëi c¸c ®iÒu kiÖn ph¸t cßn ë c¶ c¸c hå lín trong Liªn bang x« viÕt. triÓn sãng giã ®Þa ph−¬ng, tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña vïng lë vµ ë giai ®o¹n thø ba (1960-1970) ®· tæ chøc nhiÒu nghiªn sù xuÊt hiÖn n−íc ngÇm trong ®Êt, h×nh d¹ng s−ên dèc. Khi ®ã cøu c¸c qu¸ tr×nh thµnh t¹o bê, ®Æt nÒn mãng cho c¸c quan tr¾c nhËn thÊy r»ng th−êng t¸c ®éng cña sãng trong c¸c hå chøa nhá th−êng xuyªn, tiÕn hµnh kiÓm tra c¸c dù b¸o ®−a ra tr−íc ®©y lµ kh«ng lín [44-46, 70]. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y n¶y ra vÊn vÒ sù ph¸t triÓn ®−êng bê [11, 13, 89, 97, 98]. ®Ò nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh bê trong tæ hîp víi c¸c qu¸ tr×nh tù Thêi kú hiÖn ®¹i, thø t−, kh¸c biÖt víi c¸c giai ®o¹n tr−íc nhiªn vµ c¸c nh©n tè kh¸c ph¸t triÓn trªn vïng bê. b»ng c¸c nghiªn cøu dµi h¬i vÒ c¸c qu¸ tr×nh bê bao gåm c¶ sù Nh÷ng nghiªn cøu thùc tiÔn ®Çu tiªn vïng bê hå chøa nhá quan tr¾c th−êng xuyªn vµ m« h×nh ho¸ kh«ng chØ ë c¸c hå lín ®−îc tiÕn hµnh kh«ng nhiÒu. Trong thêi gian nµy xuÊt hiÖn c¸c 5 6
c«ng tr×nh nghiªn cøu bê c¸c hå chøa Kaunacski vµ Mozaiski ®Õn vÊn ®Ò nµy. Sù kh¸c nhau gi÷a ®éng lùc bê c¸c hå chøa lín [11, 12, 32, 33]. C«ng tr×nh c«ng bè ®Çu tiªn vÒ nghiªn cøu c¸c vµ nhá, c¸c ®Æc thï ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh l−îng ph¸t triÓn båi l¾ng qu¸ tr×nh bê hå chøa lín vµ nhá cã thÓ kÓ ®Õn cuèn s¸ch xuÊt vµ xãi lë lµ môc tiªu ®Ó c«ng tr×nh nµy xuÊt hiÖn. Sù quan t©m b¶n vµo nh÷ng n¨m 70 cña E. G. Katrurin [32], trong ®ã tr×nh ®Õn vïng bê c¸c hå ch−a nhá ®−îc x¸c ®Þnh ngay c¶ ë vïng rõng bµy c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu bê hå chøa c¸c l·nh thæ miÒn ®ång c¸c thuû vùc d¹ng hå, n¬i mµ c¸c qu¸ tr×nh bê tõ tr−íc ®Õn nay b»ng. Vµo nh÷ng n¨m tiÕp theo, cuèn hót nhiÒu nhµ nghiªn cøu ch−a hÒ ®−îc xem xÐt. vµo lÜnh vùc nµy vµ ®−îc ph¶n ¶nh qua hµng lo¹t c¸c c«ng Trong c«ng tr×nh tr×nh bµy c¸c d¹ng qu¸ tr×nh bê phæ biÕn tr×nh. §· cã c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ hå chøa nhá, chñ yÕu nhÊt, chóng t¹o nªn c¸c ®−êng bê míi cña c¸c hå chøa nhá vµ ë vïng CËn Ban TÝch vµ B¹ch Nga, tøc lµ ë vïng rõng phÇn ven bê ®Þa h×nh hiÖn ®¹i. C«ng tr×nh cã tÝnh chÊt khu vùc vµ Ch©u ¢u [52, 60, 133, 134, 139, 141, 142]. g¾n liÒn víi c¸c nghiªn cøu bê hå chøa nhá vïng rõng trªn l·nh Cã c¸c th«ng tin vÒ nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh h×nh thµnh bê thæ ch©u ¢u, n¬i mµ ®Þa h×nh ®−îc h×nh thµnh d−íi t¸c ®éng c¸c hå chøa nhá ë n−íc ngoµi: ë Bungari [149-152], §øc: 160- cña va ch¹m c¸c phÇn lôc ®Þa, ®Æc biÖt chøng minh mét c¸ch râ 162], Ba Lan: [153, 154, 160], TiÖp Kh¾c: [159], Hoa Kú: [155- rµng b»ng vÝ dô ë B¹ch Nga vµ CËn Ban TÝch. Trong giíi h¹n 157], Thuþ Sü: [158], vµ c¸c n−íc kh¸c [156]. vïng rõng ®Õn n¨m 2000 quy ho¹ch x©y dùng míi 1,5 ngh×n hå chøa nhá c¸c d¹ng vµ môc tiªu kh¸c nhau. C¸c nghiªn cøu c¸c qu¸ tr×nh thµnh t¹o bê hå chøa nhá kÓ trªn chøng tá r»ng, vÒ tæng thÓ theo tÝnh chÊt ph¸t triÓn chóng Cuèn s¸ch lµ c«ng tr×nh ®Çu tiªn, trong ®ã phæ biÕn kinh ®−îc so s¸nh víi c¸c qu¸ tr×nh t−¬ng tù trªn hå chøa lín, mÆc nghiÖm nghiªn cøu sù h×nh thµnh bê vµ qu¸ tr×nh cña c¸c hå dï ph¹m vi xuÊt hiÖn ë ®©y cã phÇn h¬i kh¸c. NÕu chiÒu dµi bê chøa nhá miÒn ®ång b»ng, sù ph¸t triÓn cña chóng theo thêi theo kh¶o s¸t trªn c¸c hå chøa nhá kh«ng qu¸ 30-40% tæng gian vµ ®−a ra c¸c ph−¬ng ¸n dù b¸o chóng. chiÒu dµi cña chóng th× 5-10% sè ®ã ®ßi hái c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ bê th× trªn c¸c hå lín tû lÖ ®ã lín h¬n nhiÒu. C¸c bê cÇn b¶o vÖ hiÖn nay so víi c¸c d¹ng ph¸t triÓn kh¸c ®−îc nghiªn cøu kü l−ìng h¬n. Sè d¹ng ®−êng bê cßn l¹i cña c¸c hå chøa nhá th× th«ng tin vÒ chóng cßn qu¸ nghÌo nµn vÒ c¶ tÝnh chÊt ph¸t triÓn cña chóng còng nh− theo ph©n bè l·nh thæ. ë ®©y bµn ®Õn sù kh¸c biÖt vÒ sù ph¸t triÓn gi÷a hå chøa nhá vµ hå chøa lín. Sù gia t¨ng x©y dùng c¸c hå chøa nhá trong ®iÒu kiÖn c¸c miÒn ®ång b»ng, tÝnh ®a d¹ng vµ ®Æc thï cña qu¸ tr×nh bê trªn c¸c bê cña chóng ®· gi¶i thÝch cho sù quan t©m ngµy cµng t¨ng 7 8