Thành Tây Đô và những biến đổi của vùng đất Vĩnh Lộc xưa

THflNH TflY DO Vfl NHCTNG BIEN OOl<br /> Cdfl VCING VffT VINH LOC XUfl<br /> <br /> NGUYfiN THI THUY*<br /> <br /> <br /> cQ vQng chic. Hdn the, trong con m i t cua<br /> L ich sQ Viet Nam da tQng tdn tai<br /> nhieu vung d i t la kinh dd xUa: Co<br /> Loa, Hoa Lu, Thang Long, Hue. Va, trong<br /> Hd Quy Ly, Thanh Hda cdn la vung dit<br /> "dia linh - nhdn kiet", la ndi cd vi tri hiem<br /> dd khdng t h i khdng k l den Tay Dd (Thanh yeu. Trong cudc khang chien chd'ng quin<br /> Hda). Cudc ddi dd tQ Thang Long ve Tay Mdng - Nguyen, quin ddi trieu Tran da<br /> Dd cua Hd Quy Ly da t i c ddng manh me tQng cd nhQng cudc rut lui chien iQdc ve<br /> den vung d i t dUdc chgn lam kinh dd mdi Thanh Hda de bao toan lyc iQdng va chuin<br /> dd. bi td chQc phan cdng gianh thing ldi. Nd<br /> hoan toan phu hdp vdi tQ duy phdng thu<br /> Qui trinh xay dUng Kinh thanh Tay quin sy cua Hd Quy Ly khi y dd md rgng<br /> Giai da bien vung da't Vinh Lgc tQ mdt lanh thd, banh trQdng ve phia Nam cua<br /> mien que thanh trung tam chinh tri. TQ nha Minh den gin. Dl phuc vu cho ke<br /> trQdc den nay, cac cdng trinh nghien cQu ve hoach gianh ngdi vi va chuan bi trQdc cho<br /> Tay Dd chu yeu mdi chi de cap den sy kign mgt cudc khang chien chd'ng phQdng Bic,<br /> xay thanh, ddi dd chQ chua di sau tim hieu trong tu duy cua Hd Quy Ly, Kinh dd<br /> nhQng dac dilm cua vung dat dUdc chgn Thang Long khdng cdn phu hdp. Thanh<br /> lam kinh dd mdi va nhQng bien ddi cua nd Hda la vung d i t Iy tudng cd du ca "dia lOi,<br /> sau khi trd thanh kinh dd. Bai viet nay cd' nhdn hda" vdi hg Hd.<br /> ging gdp phan bd sung p h i n nao cho v i n<br /> Xdt tQ gdc do dia - chinh tri, khi xay<br /> de neu tren.<br /> dyng kinh dd mdi, Hd Quy Ly da dat yeu<br /> 1. Vdng ddt An Tdn - Thanh Hda ciu "hiem yiu" len hang diu. Dia the vung<br /> trong tdm nhin cda Ho Quy Ly dat nay phu hdp cho mdt ndi ddng cd quan<br /> chi huy quan sy hdn la mdt kinh dd cua<br /> Ngay tQ khi trd thanh n h i n vat cd mdt qud'c gia phat trien trong thdi binh.<br /> quyen luc gin nhU cao n h i t trong trieu Vung d i t An Tdn la "... nOi ddu non cudi<br /> Trin vao cudi the ky XIV, Hd Quy Ly da cd nUdc hgp vdi logn md khdng hop vdi tri" (1),<br /> sy quan tam dac biet den vung d i t Thanh cd ldi ve quan sy hdn la sy p h i t triln kinh<br /> Hda. TrUdc bet, day la que hUdng ciia dng. te - xa hdi. Quyet dinh hg trgng niy da<br /> TQ ngan xUa cac bac de vUdng v i n thUdng dUde ban ra vao t h i n g Gieng nam Dinh<br /> coi trgng, xem que hUdng ban q u i n la hau SQu (1397).<br /> <br /> <br /> ' Khoa Khoa hgc xa hoi • Dai hoc Hong DQc - Thanh Hoa<br /> 64 Rghien ciiu Ljch sJr. sg 9.2007<br /> <br /> Theo sich Dgi Viet sa ky todn thU thi triin, thi liic cda dong hg Trdn con yiu dd<br /> trieu dinh da "sai Lgi bd Thugng thU kiim tgo ra mdnh ddt khd quang ddng cho trieu<br /> Thdi sa lenh Dd Tinh di xem xet vd do dgc dgi mdi" (5). Vi the, neu nhU cho ring, nha<br /> dgng An Tdn, phd Thanh Hda, ddp thdnh Hd da "md ddu cho thdi dgi Thanh Hda<br /> ddo hdo, lap nhd tdng miiu, diing ddn xd trong lich si cdc vua chua Viet Nam" (6) thi<br /> tdc, md dudng phd, cd y mud'n ddi kinh dd nha Hd cung la md'c khdi dau cho vung da't<br /> din dd, thdng 3 thi cdng viec hodn tdt " (2). Tay Dd trd t h a n h "sdn khdu chinh tri" cho<br /> vigc hinh thanh cue dien Le - Trinh, Trinh -<br /> An Tdn trUdc thudc huygn Vinh Ninh,<br /> Nguyen trong nhQng the ky sau.<br /> phu Thanh Hda (nay thudc dia phan hai xa<br /> Vinh Long va Vinh Tien huygn Vinh Lgc). Vdi kinh thanh mdi dUde xay dyng va<br /> Thdi T r i n ddng An Tdn la mdt vung dat chinh thQc dUdc coi l i kinh dd cua nUdc Dai<br /> rdng Idn, n i m d phia T i y Bic huyen Vinh Ngu, Thanh Hda trd t h i n h trung tam<br /> Lgc ngay nay. Vung dat nay dUdc sdng Ma chinh tri, van hda cua ca nUdc. Bien cd lich<br /> bao quanh mat Tiy, phia Ddng cd sdng sii nay da tao ra mdt bUde ngoat ve sy bien<br /> Budi chay ve hdp vdi sdng Ma d phia Nam. ddi ddi vdi vung da't T i y Dd. Nha Hd da ra<br /> Ddng An Tdn Igt vao giQa hai con sdng v i sQc md mang, xiy dQng cac cd sd v i t chit<br /> hang loat nui tren khu d i t b i n g phang cua can thiet cua vung d i t kinh ky. Bdi the,<br /> mgt vung trung du l i m sdng nhieu nui d i t Tiy Dd d i n cd bd mat cua mdt dd thi. Ngay<br /> dai chat hgp, heo lanh. Vung dat nay dUde trong giai doan d i u , ThUdng thU Bd Lai Dd<br /> xem nhu d vao the hiem nhUng lai ra't tien Tinh da cho d i p thanh dao hao, lap n h i<br /> dudng ra Bic vio Nam. The dat An Tdn tdng mieu, dUng dan xa t i c , md dUdng phd,<br /> hiem nhUng hoan t o i n khdng phai la dao kenh mUdng v i lap kho chya thdc...<br /> dudng cung ngd cut (3).<br /> Vigc md mang he thd'ng giao thdng l i<br /> 2. Tit mgt Idng que trd thdnh kinh dd nhan td dau tien bieu hien sU bien ddi dign<br /> mao vung dat Tay Dd. He thdng giao thdng<br /> Neu nhu lenh chi ban h i n h nSm Dinh<br /> d vung d i t nay sdm hinh thanh va dac bigt<br /> SQu dUdc thyc hien nghiem tuc thi vigc xiy<br /> phat trien trong thdi gian vung da't nay la<br /> dyng thanh An Tdn dUde hoin thanh chi<br /> kinh dd cua d i t nUde. Van de nay da dQdc<br /> trong vdng 3 thing. Vdi quy md mdt toa<br /> Hd Quy Ly dac bigt quan tam tQ trUdc khi<br /> thanh da Idn nhU vay, diy cd t h i la mdt<br /> xay dyng kinh thanh. Mdt con dUdng mdi<br /> thdi gian ky luc.<br /> ggi la cd'ng Dd (nay thudc lang Thg Ddn, xa<br /> Vao nam Canh Thin (1400), Hd Quy Ly Vinh Yen) da dUde xay dUng d l v i n chuyin<br /> chinh thyc giinh ngdi, ddi nien hieu l i mdt khdi lUdng Idn d i tQ sdng Ma vio cdng<br /> Thanh Nguyen, thanh Tay Dd trd t h i n h trudng xiy thanh. Dau vet ciia con dUdng<br /> qud'c dd cua nUde Dai Ngu (4). Mac du chi nay, hien "vdn cdn nen dd cang vd hai ben<br /> tdn tai 7 nam (1400-1407) nhUng nha Ho dudng con nhiiu dd to, vd nhang bi dd rOi<br /> da de lai nhQng dau an dang k l trong lich vdi" (7). Den nam 1402, nha Hd lai cho<br /> sQ cung nhu tren vung dat Tay Dd. Theo "ddp dudng ddt phd xd ta thdnh Tdy Dd<br /> GS. TrUdng HQu Quynh thi viec lam cua din Hda Chdu. Dgc dUdng ddt phd xd vd<br /> Hd Quy Ly "cd le xudt phdt ta chd dang cda cdc trgm truyen thu ggi Id dudng thiin ly"<br /> ngadi Thanh Hda dUOng thdi, nOi md chi (8). Day la con dudng chinh di ve phia Nam<br /> do dgi dien trang vd chi do nd ty chUa phdt (ndi lien kinh thanh den tan Tan Binh,<br /> Thanh Tay fig va nhilmg bien ddi... 65<br /> <br /> Thuan Hda). Con dudng nay gin lien vdi sy, nhUng khi da trd thanh kinh dd, vung<br /> chien t h i n g trong cudc xuat chinh md dat nay "khdng chi Id mdt toa thdnh qudn<br /> mang bd cdi, budc vua Champa phai quy sii md ta mdt lang qui dd ddn ddn trd<br /> hang ding nop dat Chiem Ddng va Cd Luy thdnh mdt dd thi, mdt trung tdm kinh ti<br /> cho nUde Dai Ngu. De cd the thudng xuyen cda trdn Thanh Dd" (11).<br /> tien hanh cic nghi le te dan Nam Giao tren<br /> Trong thdi gian ngin mdt vung "ddu<br /> nui Ddn Sdn d phia Nam thanh, nha Hd da<br /> non, cudi nUdc" vdi nhQng lang que ngheo<br /> cho xay dyng mdt con dudng cai l i t bing<br /> trd thanh mdt trung tam chinh tri kinh te<br /> nhQng phien da hoa ndi cQa nam thanh<br /> cua d i t nQdc. Sy dot bien nay da keo theo<br /> den nui Dd'n dai khoang 5 km (9). Phia<br /> nhQng bien ddi ve ling xa trong khu vyc.<br /> trong thanh cung cd "dudng di ldi ngang ldi<br /> dgc" l i t b i n g da hoa. Den the ky XIX, Phan 3. Qud trinh xdy dung kinh dd vd sU<br /> Huy Chu cdn thay nhQng con dUdng nay va bien chuyen viing ddt Tdy Do<br /> da md ta trong sach Lich trieu hiin chUOng<br /> logi chi. SQ sich khdng cho biet cu the n h i Khi kinh dd mdi dUdc xay dUng vung d i t<br /> Hd da md mang dUdc bao nhieu dudng phd Tay Dd ndi rieng va Thanh Hda ndi chung<br /> trong thanh, nhUng nay ta v i n cd the hinh b i t dau cd nhQng bien ddng Idn. Su bien<br /> dung dUdc nhd ten cac dUdng phd' cu cdn chuyen nay khdng chi dien ra d khu vyc<br /> lUu lai nhu T i y Nhai, Hoa Nhai va phd ndi, ngoai thanh ma cdn tac dgng den cic<br /> Giing... Ngoai thanh, viec md mang dudng vung phu can.<br /> phd' cung dUdc quan tam n h i m thUc hien TrQdc khi thanh Tay Dd dUdc xay dUng,<br /> chii trUdng phat triln, khuyen khich budn dan cU vung nay rat thUa thdt. Dl xay<br /> ban thUdng mai (10). dyng va phuc vu nhu ciu kinh dd mdi, Hd<br /> Dl dap Qng nhQng nhu cau cua mdt Quy Ly da cho di ddi dan trong khu vUc di<br /> ndi khic. Lang Tay Giai va lang Ddng Mdn<br /> kinh dd, cic xUdng due tien, kho vu khi,<br /> da phai di ddi cho viec xay dUng kinh<br /> ndi tap luyen cua binh linh (Gd sung b i n<br /> thanh, cdn lang Thing Hao bi xda ten (12).<br /> hay cdn ggi la Thg Sdn trang), cac bai "Id<br /> Cung vdi hien tUdng dan dia phUdng bi di<br /> ren" va cic ling nghe thu cdng va gin vdi<br /> ddi va mdt sd ling bi xda ten thi mdt sd<br /> cac cd sd san xuat la he thd'ng chd da lan<br /> lang mdi lai dUde hinh thanh va p h i t trien.<br /> lUdt hinh thanh. TQ chd kinh thanh nhU<br /> Diy la cac lang dUdc hinh thanh ty ba<br /> chd Tay Giai, chd Kha Lang (phia Tay) den<br /> ngudn: di dan trong vung, dan tQ ndi khac<br /> chd que cd qui md v i vi the quan trgng,<br /> den dinh cQ va lyc lUdng vd'n la binh linh<br /> phuc vu nhu cau sinh boat cung dinh va<br /> thUdng tryc cua trieu dinh. Dien hinh cho<br /> dan cU trong vung da lien tiep xuit hien.<br /> sd' cic lang mdi nay phai ke den hai ling<br /> Dac bigt, dgc theo con dudng thien Iy, nha<br /> Bai Xuan va Cam Hoang.<br /> Hd cdn cho dat cac tram va cic phd' budn<br /> ban... Sy ra ddi cua cac phd phUdng va he Ling Bii Xuan (thudc xa Vinh Phuc<br /> thd'ng chd da gdp phan kich thich boat ddng ngay nay), each thanh Tay Dd 6 km. Diy la<br /> kinh te cdng thUdng nghiep d vung d i t lang dUdc thanh lip cung vdi viec xay<br /> kinh thanh phat triln. NhU vay la mac du thanh. Theo tai lieu dieu tra, nhQng ngUdi<br /> khi chgn An Tdn d l xay thanh dyng dd, Hd dUdc coi l i "tien hien" tao dUng cd sd diu<br /> Quy Ly dac bigt coi trgng muc dich quan tien cho lang la 4 ngUdi phu nQ: ba Digm,<br /> 66 Rghien cihi Lich siSr. sg 9.2007<br /> <br /> ba Oanh, ba Y va ba Tdp. Hg vd'n la ngUdi v a n T h i n h thi vigc lap l i n g lai g i n vdi vigc<br /> tQ ling Co Diep di cU den lap trai, sau dd nhieu cu gia d Nga Sdn, khi di tiep te cho<br /> phat trien thanh mdt lang. TUdng truyen eon chau xay thanh d Tay Giai da nhan<br /> r i n g lang nay trdng hoa phuc vu trieu dinh thay manh d i t giQa hai l i n g Bien ThUdng<br /> nen cdn cd ten ggi la l i n g Bai Xuin Hoa va Bien Ha d ta ngan sdng Ma cdn hoang<br /> (13). v i n g nhUng mau md da tU dgng vd hoang,<br /> lap rugng vUdn, l i m lan rdi lam n h i , luc<br /> Lang Cam Hoing (nay thudc xa Vinh<br /> d i u d l l i m cho g i n tiep te sau l i liy cho<br /> Quang) cd ngudn gd'c tQ hai lang Giip Ha<br /> l i m an (15) "Ddt Idnh chim ddu", d i n d i n<br /> va Thai Thdn. Sau dd, hai lang nay da dUdc<br /> l i n g Bdng cd nhieu ngUdi den sinh sdng,<br /> sap nhap lai thanh l i n g Cam Hoang d phia<br /> hinh thanh mdt xdm nhd. Ban diu, xdm<br /> Bic kinh thanh (trUdc day la vung dat<br /> thudc tdng Quan Hoang, huyen Cam nhd dUdc ggi la phudng Bien Da thugc xdm<br /> Thuy). Theo gia pha hg Pham d Cim Ddng xa Bien ThUdng (Bign D i l i d i t gin<br /> Hoang thi hai lang Giap Ha v i T h i i Thdn vdi ben va sdng). Cung vdi thdi gian, lang<br /> dUde thanh lap vao cudi the ky XIV. TrUde Bdng trd nen ddng vui no du, ddi sdng van<br /> dd, Thai Thdn va Giap Ha chu yeu la vung boa phat triln. The lyc ciia cac hg trong<br /> bai ram rap, hoang vu. NhUng, khi thugc ling ngay mdt Idn, nhieu ngUdi trd t h i n h<br /> vung d i t kinh ky da trd thanh mdt vung van quan, vd tUdng trieu dinh. Sau nay,<br /> tru phu ddng due (14). Hien tUdng di dan, l i n g Bdng cdn la dat quy hUdng cua chua<br /> l i p lang Cam Hoang chQng td vigc xay Trinh. XQ Tbanh cd c i u ca dao: "Voi ngUa<br /> thanh nha Hd khdng chi t i c ddng den qua vi Bdng Bdo" phan anh phan nao canh phu<br /> trinh di d i n thanh lap cic l i n g thudc vung quy, thinh vUdng cua manh d i t nay.<br /> d i t ndi, ngoai thanh (huygn Vinh Lgc ngay Ngoai hai ngudn di dan va dan mdi den<br /> nay) ma cdn anh hudng trong mgt khu vQc dinh cU, eac l i n g mdi dUde t h i n h l i p d<br /> rdng Idn den cac vung da't phu can nhU vung d i t Tay Dd vio eudl the ky XIV dau<br /> huygn Cam Thiiy. the ky XV cdn cd ngudn gdc tQ mdt bd p h i n<br /> binh linh thUdng trUe cua nha Hd. Khic vdi<br /> De xay dyng mdt tda thanh Idn, Hd Quy<br /> nhQng lang cd ngudn gd'c "din sQ", l i n g cua<br /> Ly da huy ddng nhan cdng d nhieu ndi, song<br /> cic binh linh giai ngii p h i n Idn dUde lip<br /> lyc lUdng chinh van la dan dia phUdng va<br /> vao cudi thdi Hd. Sau that bai trong cudc<br /> cac vung phu can. Do nhu cau xay thanh,<br /> khang chien chd'ng Minh, lUc lUdng n i y rdi<br /> d i n cU da tu hgp ve diy ddng due. Nhieu<br /> bd quan ngu, trd ve cudc sd'ng tbudng dan,<br /> ngUdi trong sd' nay da d lai vung kinh dd dl<br /> lUu lai vung da't nay de sinh cd l i p nghigp.<br /> sinh cd lap nghiep. Tieu biiu cho cic ling<br /> Ndi dau tien hg d lai cung nhau lap lang la<br /> mdi dUdc thanh lap theo phUdng thQc nay la<br /> Thg Sdn Trang - trUde dd d i y l i doanh trai<br /> cac ling d Nga - Ba - Bdng.<br /> ciia q u i n linh ddn tru va t i p luygn. Thg<br /> Theo gia pha hg Mai thi nhieu ngudi ciia Sdn trang d phia Tay kinh thanh, ben canh<br /> huygn Nga Sdn da tham gia xay thanh An sdng Ma (nay la lang Thg Ddn xa Vinh<br /> Tdn. Sau khi xong vigc, hg khdng ve que Yen). Theo gia pha hg Nguyen d Thg Sdn<br /> ma de'n vung dat Nga - Ba - Bdng lap Trang, trong sd cae ddng hg dau tien, hg<br /> nghiep hinh thanh l i n g cung vdi viec xay LUu va hg Nguyen cd vi tri quan trgng. Ve<br /> thanh. Theo ket qua dieu tra cua Nguyen sau cd them mdt sd' ngUdi ddng hg Pham<br /> Thanh Tay fig va nhirng bien ddi. 67<br /> <br /> <br /> DQc, Pham Huy tQ Thd Phu len. P h i n ddng nay da cd sQ thay ddi cung vdi dien tien ciia<br /> hg r i t gidi vd nghe, tao nen ndt rieng cua lich sii. Ngay tda thanh gin vdi vimg dit<br /> mgt ling cd ngudn gd'c tQ linh (16). nay cung mang nhieu ten ggi mdi. Ten ggi<br /> ban dau la thanh An Tdn (ten cua vung dit<br /> Sy thanh lap l i n g tren vung d i t Tay Dd<br /> cd ddng An Tdn), thanh Tay Dd - Tay Kinh -<br /> dudi tac dgng ciia viec Hd Quy Ly xay dUng<br /> Tay Viet Kinh (de phan biet vdi Kinh thanh<br /> kinh dd mdi cho thay dan cU ban dau thanh<br /> Thang Long la Ddng Dd), thanh Tay Nhai -<br /> lap lang rat phong phu. Day cung chinh la<br /> Tiy Giai (mang ten mgt lang d phia Tay<br /> mgt trong nhQng n h i n td quan trgng tao<br /> thanh la Tay Nhai, thanh nha Hd (ten ggi<br /> nen net dac thu trong qua trinh hinh thanh<br /> sau Cach mang Thanh Tam 1945, xem trieu<br /> nhQng lang cd tren vung da't nay.<br /> Hd la trieu dai chinh thdng trong lich sQ).<br /> Khi Hd Quy Ly chgn va xay dUng kinh<br /> Mgt so' khu d i t trong thanh cdn lUu lai<br /> dd cua d i t nUdc tai vung da't An Tdn, mgi<br /> ten cac kie'n true xUa: Thanh Ngi, gdc<br /> boat dgng d day khdng chi cd tac ddng lam<br /> Nguc, dgi Den, ao Vdi, ao t i m voi, ao Vang,<br /> bien chuyen vung dat nay trong thdi gian<br /> ao Gao... Hoac ndi day cdn lUu lai dia danh<br /> la trung tam ciia ca nUdc, ma cdn cd anh<br /> la Ben Ngy, bdi vi vao nhQng nam Tay Dd<br /> hudng s i u sic trong cac giai doan lich sQ<br /> cdn la qud'c dd, chinh tren doan sdng ma<br /> sau nay. • ' :.<br /> thudc vung dat nay cung da xuit hien hai<br /> Nam 1407, cudc khang chien chd'ng dia danh cung ggi la "Ben NgU" (Ben<br /> quan xam lUdc Minh cua nha Hd bi that thuyen danh rieng cho vua).<br /> bai, trieu Hd ket thuc. Sy kien lich sQ nay<br /> da chim dQt ludn vai trd la kinh dd dat Dang chu y la viec tai lap lai cac lang cu<br /> nUdc d vung dat nay! TQ mgt trung tam tren cd dd xUa. Cac lang mdi nay ten ggi<br /> cua da't nUdc, Tay Dd trd thanh thanh liiy gin vdi kinh thanh nhU ling Tay Giai/<br /> ciia quan Minh, dan cU vung d i t nay lai Nhai (phd Tay), lang Ddng Mdn (cQa Ddng)<br /> phieu dat ndi k h i c . Sau cudc khdi nghia da dUdc taolap.<br /> Lam Sdn chd'ng quan Minh t h i n g ldi, Le Xet d gdc do dia - chinh tri thi sU kien<br /> Thai To da ha chieu khuyen ndng, keu ggi xay thanh Tay Dd chinh la bUdc ngoat lam<br /> dan phieu tan trd ve vd hda, lap lang. Dan thay ddi dien mao vung da't nay. Sy bien<br /> cu tQ cic lang va dan tQ ndi khac lUu tan chuyen vung dat Tay Dd khdng chi dien ra<br /> thdi chien tranh, trd ve lam an sinh sdng. trong thdi diem la kinh dd cua da't nUdc<br /> Thang Long (Ddng Dd) trd thanh kinh dd cudi Tran va Hd, ma cdn la bUdc khdi dau<br /> thi mgi boat ddng ciia vung d i t kinh ky da cho nhQng chuyin bien sau dd. Tuy nhien,<br /> thay bing vung dat cua nhQng lang que do thdi gian n g i n nen chUa du de tao dyng<br /> ndng nghiep. va giQ lai nhQng dau vet cua mdt dd thi cd.<br /> Mgt kinh dd xUa, tren vung d i t nay gid NhUng da'u i n cua mdt kinh dd va anh<br /> day chi cdn lUu lai b i n g chinh ten ggi cac hudng cua nd r i t can dUdc di sau nghien<br /> dia danh. Mdt sd dia danh thugc vung dat cQu hdn nQa.<br /> <br /> <br /> CHU THICH<br /> (1). Dgi Viet sd ky todn thU, tfip II. Nxb. Khoa (2). Dgi Viet sit ky todn thii, tfip II, Nxb. Khoa<br /> hgc xa hgi, Hfi Ngi, 1993, tr. 191. hoc xa hoi, Hfi Ngi, 1985, tr. 191.<br /> 68 Rghien curu Lich sit. s6 9.2007<br /> <br /> (3), (4). Ban Nghien ciiu vfi bien soan lich sit vat lieu xdy diing thdnh vd diing vdo viec qudn sit.<br /> Thanh Hda. Lich su! Thanh Hda, tap II, Nxb. Khoa Cd mdt Idn vi trdng gia khdng cdn than, qudn<br /> hgcxa hgi. Ha Ngi, 1994, tr. 162, 162! tUdng dd de mdt so' voi ra phd phdch rugng mdu<br /> cua lang Thdng Hdo, ddn Idng ben ddnh que mdt<br /> (5), (6). TrUdng Hiiu Quynh. "Nhin lgi vd'n di<br /> con voi. Qudn tiidng ciing tudn phdi nhd Hd thdy<br /> Ho Quy Ly trong lich si?'. Tap chi Nghien cUu Lich<br /> voi bi que dd kiem cd sdch nhiiu vd bi ddn lang<br /> sj? , so 5 (262) nfim 1992, tr. 23.<br /> ddnh chet mdt tudn phdi. Hd Quy Ly tUc gidn dd<br /> (7). Trinh Thi Hudng - Trinh Tien Huj>nh. Mdt ra lenh ddt phd Idng. Ddn lang Thdng Hdo phieu<br /> vdi dia danh truyen thuyet cd lien quan tdi Hd Quy bgt. Bdy gid chi cbn lgi Idng An Tdn.<br /> Ly vd thdi Ho a quanh viing Tdy Dd. Tap chi<br /> (13), (14). Lang Bdi Xudn (Vinh Phdc) vd lang<br /> Nghien ciiu Lich sit, so 5 (262) nfim 1992, tr. 87.<br /> cdm Hodng (Vinh Quang). Tfii lieu dilu tra vfin<br /> (8), (11). Dgi Viet sit ky todn thU, tfip II, Sdd, tr. hda phi vfit t h i huyen Tho Xuan vfi Vinh Lgc<br /> 218, 205. (Thanh Hoa). Bao cao ke't qua ciia Sd Vfin hda<br /> (9). Le Tao. "Mdy y kie'n xung quanh viec xdy Thdng tin Thanh Hda nfim 2004.<br /> diing Tdy Dd". Tap chi Nghien cUu Lich sU, so 5 (15). Trinh Thi Hudng, Trinh Tien Hu^nh.<br /> (262) nfim 1992, tr. 76. Mdt vdi dia danh truyin thuyet cd lien quan tdi<br /> (10). Pham Xuan Huyen. Nhiing ten ggi thdnh Hd Quy Ly vd thdi Ho d quanh viing Tdy Dd.<br /> Tdy Dd. Tap chi Nghien cHu Lich sit, so' 5 (262) Tldd, tr. 87.<br /> nfim 1992, tr. 72.<br /> (16). Nguyin Vfin Thanh. "Lang Bong Trung'.<br /> (12). Theo tu lieu truyen mieng d Vinh Lgc cho Trong Cdi ngudn. In tai Bo Lao dong vfi ThUdng<br /> biet: Ho Quy Ly nudi rdt nhiiu voi de chuyen chd binh Xa hgi nfim 1997, tr. 217.<br /> <br /> <br /> <br /> HE T H O N G CHiNH QUYEN THANH P H O HA NOI...<br /> (Jiep theo trang 41)<br /> <br /> thfinh ciing nhU chile nfing, nhiem vu va hoat ddng (17). MHN, ho sd: 21.<br /> cua Nha xin xem tfii lieu cua phdng NTia Kinh \\i(fc (18). TCHN, ho Sd: 21.<br /> Bfic K^ bao quan tai Trung tfim LTQG I. (19). Chinh phii ba nhin do Phap diing len, do<br /> (14). RST, ho sd: 37. Thieu tiidng Nguyen Vfin Xuan Ifim Thu tUdng.<br /> (15). Phong Tda Doc ly Hfi Ngi (fonds de la (20). Bd' nhiem theo Quy§'t dinh so 192 cab/D<br /> Mairie de Hanoi - MHN), hd sd: 23. ngfiy 10-3-1948 cua Chii tich TJy ban Hanh chinh<br /> (16). ThUc hi§n theo sfic Ignh ngfiy 11-7-1908 cua lam thdi Bfic Vigt. Ke tii ngfiy 27-2-1950, Thj<br /> Tdng thd'ng Phap ve td chiic Hgi dong Thi chinh cac trudng thfinh pho do Quoc tnidng Bao Dai bo<br /> thfinh pho Sai Gdn, Hfi Ngi vfi Hai Phdng. nhiem. TCHN, ho sd: 23-01.<br />