Thay đổi tâm lý học của học sinh

Chia sẻ: Nguyễn Biển | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

162
lượt xem 35
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hầu hết ai cũng phải trải qua giai đoạn quan trọng, đánh dấu bước chuyển tiếp từ trẻ con thành người lớn- đó là dậy thì. Chính giai đoạn này, nhân cách, hành vi được hình thành. Thế nhưng đa

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Thay đổi tâm lý học của học sinh

Hầu hết ai cũng phải trải qua giai đoạn quan trọng, đánh dấu bước chuyển tiếp từ trẻ con thành người lớn- đó là dậy thì. Chính giai đoạn này, nhân cách, hành vi được hình thành. Thế nhưng đa phần, những đứa trẻ đó không biết phải làm gì khi đối mặt với những thay đổi sâu sắc này. Tâm trạng bước vào tuổi mới lớn khiến trẻ không còn được tập trung vào việc học hành. Tâm trạng, tình cảm thất thường đang vui rồi lại buồn ngay, hay cáu bẳn hoặc trở nên tự ti, nhút nhát…cơ thể lúc này cũng có nhiều thay đổi, thay đổi cả về thể xác l ẫn tinh thần. Khi bước vào tuổi dậy thì, trẻ có những chuyển biến lớn về tâm lí, chúng đang hoang mang, tìm tòi, khám phá về giới tính của riêng mình, của bạn bè xung quanh, của những người khác giới. Lứa tuổi này, trẻ ưa những thử nghiệm, muốn chứng tỏ với bạn bè, với bố mẹ là đã lớn. Thế nhưng, do thiếu hiểu biết trẻ sẽ phạm phải những sai lầm gây nguy hại cho sức khỏe và tâm lí sau này. Vì vậy, chuẩn bị một tâm lí tốt cho trẻ bước vào tuổi dậy thì là rất quan trọng. Khái niệm tuổi dậy thì: Tuổi dậy thì là thời kì chuyển tiếp từ giai đoạn trẻ thơ sang giai đoạn tr ưởng thành, là thời kì quá độ khi không còn là trẻ con nhưng vẫn chưa hẳn là người lớn(được đặc trưng bởi sự thay đổi mạnh mẽ về cả thể chất, chức năng, tinh thần, hành vi, tình cảm, đánh dấu giai đoạn “hình thành giới tính” của con người). Đây là thời kì mà bất kì một thiếu niên nào cũng phải trải qua những biến đổi quan trọng về cơ thể cũng như về tâm lí(ở bạn nữ có khả năng sinh con bằng sự có kinh nguyệt và ở bạn trai là sự phóng tinh). Những thay đổi về tâm sinh lí ở lứa tuổi dậy thì: Những thay đổi chung về tâm lí ở tuổi dậy thì: Sự phát triển tâm, sinh lý của con người từ sơ sinh đến hết tuổi nhi đồng diễn ra đều đều, êm ã, nhưng khi bước sang tuổi dậy thì bỗng xuất hiện những biến đổi đột ngột mới lạ trong cơ thể cũng như trong tâm tư tình cảm. 1
Nguồn gốc của những biến đổi đó là lần đầu tiên các cơ quan sinh dục bắt đầu hoạt động, bắt đầu thời kỳ trưởng thành về mặt tình dục. Vì vậy, tuổi dậy thì còn gọi là tuổi phát dục. Trong thời kỳ này, các tuyến sinh dục bắt đầu hoạt động tích cực và tính trội của các giới tính xuất hiện một cách rõ ràng theo hiệu ứng hoạt động của các hormon cũng đựơc phát triển, chức năng sinh dục hình thành đó là chức năng sinh sản để duy trì nòi giống. Ngày xưa các cụ thường nói : “Nữ thập tam, nam thập lục…” nghĩa là nữ 13 tuổi, nam 16 tuổi thì cơ thể đã phát triển hoàn thiện, có khả năng để thực hiện sinh đẻ. Do đó, từ thời xưa, các gia đình đã lấy vợ gả chồng cho con cái từ tuổi này, đó là nạn tảo hôn. Tệ nạn này đến nay vẫn còn ở các vùng nông thôn và miền núi, chiếm 20% tổng số kết hôn hàng năm của cả nước. Hầu hết các đám cưới tảo hôn đều gây bất hạnh cuộc sống gia đình, bởi vì ở tuổi này về mặt tâm lý, tình cảm con người vẫn còn hết sức non dại. Sự trưởng thành về tâm lý là cả một quá trình dài mà ai cũng phải đi qua. Đến tuổi dậy thì, tâm lý của các bạn có nhiều biến chuyển, thể hiện trong những mối quan hệ cuộc sống, rõ nét nhất là trong quan hệ với cha mẹ, với bạn bè và các mối quan hệ xã hội. Bạn cũng nhận thấy mình có ý thức hơn về giới tính, muốn khám phá bản thân mình và những người khác giới... Sự thay đổi tâm lý này đem đến cho cuộc sống của bạn nhiều niềm vui, nhưng cũng có khi khiến bạn gặp phải nhiều điều rắc rối. Về mặt phát triển trí lực và thể lực thì tuổi dậy thì là thời kỳ hoàng kim để phát triển trí lực(chẳng hạn, về sức nhớ, nam từ 11-12 tuổi, nữ từ 10-11) chuyển từ ghi nhớ máy móc đã phát triển một phần sang ghi nhớ có ý nghĩa. Nam từ 14-15 tuổi, nữ từ 13-14 tuổi, nhớ được từng phần theo ý nghĩa đã phát triển tới nhớ đựoc theo ý nghĩa toàn bộ. Về tư duy: tự tư duy cụ thể, tư duy lấy tôi làm trung tâm đã phát triển tới dư duy logic, trừu tượng. Về mặt học tập, động cơ, thái độ, hứng thú và năng lực học tập đều được nâng cao. Vì các môn học nhiều thêm, nội dung đã phân biệt, nên 2
tư duy trừu tượng logic được dịp phát triển mạnh. Khả năng phân tích, tổng hợp, suy luận và phán đoán cũng được nâng cao. Do thân hình l ớn vổng lên, chuy ển hoá trong cơ thể mạnh mẽ, tinh lực dồi dào,hiếu động, luôn chân luôn tay, tựa như toàn thân chỗ nào cũng dư thừa sức lực, nhất là trong những hoạt động tranh đua, cùng với sự tự ý thức hơi quá và lòng tự tôn hừng hực, tạo nên sự bất kham, mọi trường hợp đều muốn bộc lộ nguyện vọng mãnh liệt của bản thân. Có khi làm đến cật lực mà lòng cảm thấy rất hào hứng, quên mất sự điều chỉnh sao cho thoả đáng, do đó ảnh hưởng đến sức khoẻ. Về tính tình: ở bước đầu và bứơc vào giữa của tuổi dậy thì, có sự bộc lộ hết sức mạnh mẽ về tính tình không ổn định, rất dễ chuyển từ cực này sang cực kia. Sở dĩ gọi là tính lưỡng cực trong tính nết của trẻ là họ có biểu hiện trong tính tình khẳng định và phủ định, tích cực và tiêu cực, khẩn trương và buông l ỏng, hoạt động và lập lờ, yêu và ghét, vui vẻ và buồn nản, hấp tấp và bình tĩnh, cáu bẳn và bình ổn.... ví dụ khi xem một bộ phim có ý nghĩa, nghe buổi nói chuyện cảm động, liền hạ quyết tâm, noi gương nhân vật anh hùng điển hình, làm người tốt việc tốt. Nhưng khi bị bạn bè hoặc bạn học châm chọc dè bỉu, thì họ lại dễ thối chí bỏ cuộc, cho mình là ngốc nghếch. Tính hai cực ở trẻ, tất nhiên có nguồn gốc ở cơ chế sinh lý, nhưng nó có nguyên nhân xã hội. Nếu phân tích theo cơ chế sinh lý thì tính nết là kết quả của hoạt động phối hợp của vỏ đại não và th ần kinh giao cảm dưới lớp vỏ đó. Ở tuổi dậy thì chức năng nội tiết phát triển rất mau lẹ nhưng tác dụng ức chế của vỏ não thì chưa tới mức hoàn hảo, nên có đặc trưng là tính nết ở tuổi này rất thất thường. Còn nếu phân tích theo nguyên nhân xã hội thì, đối với xã hội trẻ có nhiều nhu cầu rất mãnh liệt, ra sức muốn biểu hiện sức lực của mình. Nhưng chưa có đựoc nhận thức đầy đủ với tính cách phức tạp của xã hội, chưa hiểu thấu tính hợp lý và tính khả thi trong hành vi của bản thân, cũng chưa xác lập được một nhân sinh quan đúng đắn, nguyên vọng và hiện thực không sao thống nhất được nên dẫn đến những xao động rất lớn trong tính tình. Nhưng nhìn chung vẫn là tính nết mạnh mẽ , tình cảm phong phú và nhiệt tình sôi sục, đó vốn là mặt chủ đạo của tuổi này. 3
Nhìn theo hướng phát triển cá tính: ở thời kỳ này sự tự quan sát, tự đánh giá, tự thể hiện, tự đôn đốc, tự khống chế... đều được tăng cường. Thời kỳ này, đã bắt đầu có cảm nghĩ mình là người lớn, thầm lặng cảm thấy mình đang l ớn dần thành người lớn. Vì tự ý thức được như thế nên tính tự giác cũng được nâng cao nhanh chóng, luôn hướng lên trên, ngả theo lẽ phải, nôn nóng tìm kiếm cái cốt lõi của cuộc sống, ý thức xã hội được tăng cường mau chóng, rất nhạy bén với mọi biến động của xã hội, dám nói lên ý kiến và nhận định của bản thân và khao khát muốn được người khác đánh giá, hết sức quan tâm đến sự phát triển tài năng bản thân và trau dồi đạo đức, phẩm chất. Khả năng tự kiềm chế dần được nâng cao, hành vi thiếu tự chủ dần giảm bớt, biết khống chế hành vi của mình theo khuôn phép của xã hội. Nếu so với người lớn thì ở tuổi này còn dễ bị ảnh hửởng bởi hoàn cảnh bên ngoài, bởi tính nết, tình cảm. Đây là thời kỳ quan trọng đ ể phát triển tính cách và ý thức đạo đức. Nếu nhìn theo hướng phát triển tâm lý giới tính: ở tuổi dậy thì, có thể chia tâm lý về giới tính ra làm ba giai đoạn: giai đoạn có ý thức phân biệt người khác giới, khi đến tuổi 14-15, thiếu niên nam nữ bắt đầu phát dục. Đặc trưng thứ hai về giới tính đã lộ rõ, biến đổi về sinh lý dẫn đến biến đổi về tâm lý, ý thức đ ược sự khác nhau giữa hai giới, bắt đầu có thái độ né tránh bạn khác giới. Khi không né tránh được thì thẹn thùng, xấu hổ. Trong giai đoạn này, thân thể đã phát triển đến mức gần như người lớn cả nam nữ thích gần nhau, nảy sinh tình cảm và mến mộ nhau. Họ thích làm dáng, thích trình diện, thích thể hiện trước bạn khác giới để mong nhận được tình cảm tốt của đối phương. Giai đoạn “ mối tình đầu “ cũng là cuối thời kỳ tuổi dậy thì, cả bạn nam nữ từ sự gần gũi nhau đi vào giai đoạn tình yêu thầm kín, miên man trong một tình yêu lí tưởng giữ kín trong lòng. Một đặc điểm tâm lý phổ biến ở tuổi dậy thì là “muốn làm người lớn và tự coi mình là người lớn”. Đôi lúc bạn thất vọng, ấm ức vì "hình như" cha mẹ chưa nhận thấy bạn “đã lớn”, vẫn coi bạn là đứa trẻ con bé bỏng. Bạn cảm thấy dường như cha mẹ không hiểu những tâm tư, suy nghĩ, tình cảm của mình. Bạn cũng không còn tâm sự nhiều với cha mẹ như hồi còn bé. Đôi khi bạn còn “giở 4
quẻ” không vâng theo lời cha mẹ. Nhưng sự thực là lúc này bạn mới cần đến sự hướng dẫn của cha mẹ nhiều nhất. Bạn bắt đầu mở rộng các mối quan hệ bạn bè, tập làm quen dần với cuộc sống xã hội, giao tiếp với mọi người. Bạn bè trở thành một phần quan trọng, không thể thiếu trong cuộc sống của các bạn trẻ. Ý thức về giới tính trở nên rõ rệt hơn trước. Bạn không còn là một cô bé, cậu bé mà đã dần trở thành những chàng trai, cô gái xinh đẹp rồi. Và bạn đã bắt đầu có những cảm nhận riêng về cơ thể mình. Mỗi người có những đặc điểm riêng về hình dáng cơ thể bên ngoài, như màu da, màu mắt, vóc dáng, thân hình ... Điều đó là do bộ nhiễm sắc thể của cơ thể quy định cũng như do chế độ dinh dưỡng, tập luyện hình thành nên. Đến tuổi dậy thì, bạn bắt đầu chú ý hơn đến cách ăn mặc, đầu tóc sao cho đẹp trai, xinh gái. Nhiều bạn gái ở lứa tuổi này khi bắt đầu ý thức được rằng mình đã lớn lại cứ nghĩ là con gái phải “yểu điệu thục nữ”, thậm chí phải yếu đuối, phải ít nói…nên mất dần sự vô tư, hồn nhiên, nhí nhảnh của tuổi học trò. Lại có bạn cứ mãi đau khổ vì không có vóc dáng cao, làn da trắng, thân hình mảnh mai như một vài người khác. Có bạn trai lại cho rằng mình không đủ mạnh mẽ, không đủ tính quyết đoán của đàn ông hay cứ mãi dằn vặt vì cơ thể không vạm vỡ, to cao như "Lý Đức" nên cũng dần dần im lặng, thu mình lại và đánh mất đi sự tự tin vốn có. Khi nói chuyện, bạn thích "bàn luận" về giới kia. Ý thức về giới len lỏi vào mối quan hệ bạn bè và một số bạn bắt đầu để ý đến những người bạn khác giới. Đó là những rung động trong sáng của tuổi mới lớn. Sự hấp dẫn có thể khá mạnh mẽ, làm bạn xúc động, băn khoăn nhưng hãy tin rằng tình cảm lúc này phần nhiều là cảm tính, rồi nó sẽ qua đi tự nhiên như khi nó đến. Các nhà tâm lý học nhận định rằng những rung động tuổi mới lớn là bước phát triển đầu tiên của tình cảm đối với người khác giới, nhưng chưa phải là lúc bước vào quan hệ yêu đương, vì tâm sinh lý tuổi này còn chưa đủ chín muồi để gánh vác một mối tình phức tạp mà đến người lớn cũng phải đau đầu vì 5
nó. Vì vậy, tình cảm tuổi học trò rất đáng quý, bạn hãy nâng niu và giữ gìn nó, nhưng cũng đừng quên chờ đợi những tình cảm thực sự sâu sắc sau này. Ý thức giới tính của chúng ta rộng mở trong các mối quan hệ xã hội nhưng cũng không quên trở về với chính bản thân mình. Tự nhiên chúng ta bắt đầu muốn tìm hiểu về cơ thể của mình và của người khác giới. Có thể chữ “tình dục” hay những câu chuyện "yêu đương" vô tình lọt vào tai khiến bạn phải tò mò đôi chút. Nhu cầu của bạn trẻ muốn tìm hiểu về tâm sinh lý và giới tính là chính đáng nhưng đáng tiếc là những thông tin từ bạn bè cùng trang lứa không phải lúc nào cũng đúng, những cuốn sách giúp cho các bạn trẻ có được nhận thức đúng đắn về giới tính, tình dục còn chưa nhiều, bên cạnh đó lại có rất nhiều sách báo, băng hình lưu hành trái phép làm sai lệch ý niệm của chúng ta về vấn đề này. Vì vậy, các bạn cần hết sức thận trọng khi lựa chọn "kênh thông tin" giúp tăng c ường hiểu biết về vấn đề này. Nếu thiếu ý thức làm chủ bản thân, không tự kiềm chế, thiếu niên có thể đi đến quan hệ tình dục sớm. Điều đó sẽ gây hậu quả sớm cho sự phát triển sinh lý và tâm sinh lý ở giai đoạn sau. Tuy nhiên, biết tránh những kích thích mạnh, tích cực tham gia các hoạt động tập thể (lao động, giải trí, thể dục, thể thao, văn nghệ …) hăng say hoạt động văn hoá, nâng cao tay nghề, sẽ tìm thấy niềm vui lành mạnh, tâm hồn và cơ thể sẽ thoải mái, cân bằng. Những biến đổi báo hiệu tuổi dậy thì đã bắt đầu: Thời kỳ dậy thì kéo dài từ 3 đến 5 năm, trong khoảng từ 12 – 17 tuổi. Nữ dậy thì sớm hơn nam từ 1 năm rưỡi đến 2 năm. Thiếu niên sống ở thành phố thường dậy thì sớm hơn thiếu niên ở nông thôn và miền núi. Nói chung, đối với nữ dậy thì trước 11 tuổi và sau 18 tuổi, đối với nam trước 13 và 20 tuổi thì có thể xem là phát triển không bình thường, cần đi khám sức khoẻ để tìm hiểu nguyên nhân. Tuổi dậy thì chia làm hai thời kỳ nhỏ : - Thời kỳ tiền dậy thì : 11 – 13 tuổi (nữ), 13-15 tuổi (nam). - Thời kỳ dậy thì chính thức : 13-18 nữ, 15-20 tuổi (nam). 6
Những biến đổi về cơ thể ở bạn nam và nữ lứa tuổi dậy thì: Thiếu niên nam Thiếu niên nữ - Phát triển chiều cao(từ 5-8cm/năm) - Phát triển chiều cao( từ 8-10cm/năm) - Phát triển cân nặng - Phát triển cân nặng - Ngực phát triển(ít) quanh núm vú - Vú phát triển - Mọc đủ răng miễn phí - Mọc đủ răng miễn phí - Thay đổi giọng nói, vỡ giọng( giọng - Thay đổi giọng nói( giọng nói trong trầm, ấm) trẻo, nhẹ nhàng) - Tăng tiết mồ hôi và chất nhờn - Tăng tiết mồ hôi và chất nhờn - Phát triển lông mu,mọc râu, lông nách, - Phát triển lông mu,mọc râu, lông nách, lông ngực, lông chân, lông tay. lông ngực, lông chân, lông tay. - Ngực và vai phát triển - Ngực và vai không phát triển - Cơ bắp, cơ cánh tay phát triển - Đùi trở nên thon, eo thon lại, ho6ngt nở ra. - Các bộ phận sinh dục ngoài phát - Các bộ phận sinh dục ngoài phát triển triển - Tinh hoàn sản sinh ra tinh trùng, bắt - Bắt đầu có sự rụng trứng, xuất hiện đầu có hiện tượng xuất tinh tự kinh nguyệt. Lúc này có khả năng có phát( mộng tinh). Lúc này có khả năng con nếu quan hệ tình dục. làm cho bạn gái mang thai nếu có quan hệ tình dục. - Ngừng phát triển bộ xương sau khi - Ngừng phát triển bộ xương sau khi hình thể đã hoàn thiện. hình thể đã hoàn thiện. Một số vấn đề chung của cả bạn nam và nữ: Mồ hôi và mùi cơ thể 7
Ở tuổi dậy thì, các tuyến mồ hôi hoạt động mạnh hơn và mồ hôi tiết ra nhiều hơn. Khi mới tiết ra, mồ hôi không có mùi. Nhưng khi đọng lại trên da và b ị các vi khuẩn phân hủy sẽ khiến mồ hôi của bạn có mùi khác đi, rõ nhất là mùi ở nách và cơ quan sinh dục. Mùi cơ thể mỗi người mỗi khác, có bạn cảm thấy rất khó chịu và tự ti trong giao tiếp cũng chỉ vì nách có mùi hôi (hôi nách), hoặc có bạn cảm thấy rất khó “ngửi” mùi nồng mạnh phát ra từ cơ quan sinh dục…Điều này hoàn toàn bình thường. Chúng ta có thể “khử” chúng bằng cách tắm rửa thường xuyên cơ thể và bộ phận sinh dục hàng ngày bằng nước sạch, thay quần áo thường xuyên, mặc quần áo, đồ lót rộng rãi, thoáng khí( tốt nhất là dùng vải cotton). Để khử mùi tại nách, bạn có thể sử dụng lăn nách hay xịt nách hoặc có thể dùng chanh hoặc phèn phi (phèn chua cho vào chiếc thìa rồi đặt lên than tới khi chúng chảy ra và phồng trắng lên, để nguội sát vào nách). Trứng cá Trứng cá là sản phẩm của các tuyến chất nhờn bên dưới da tích tụ lại mà không thoát ra ngoài được. Thường thì trứng cá sẽ giảm dần khi bạn ngoài 20 tuổi.Trứng cá xuất hiện ở mỗi người do nhiều nguyên nhân khác nhau. Có bạn mọc nhiều trứng cá khi thức khuya, khi có điều lo lắng, lúc gần kỳ hành kinh hoặc do uống chè, cà phê, hút thuốc lá…Nếu bạn nhận thấy có một y ếu tố nào đó là nguyên nhân kích thích trứng cá mọc, bạn hãy tránh nó đi. Việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng, đặc biệt ăn nhiều rau, quả và các thức ăn có nhiều chất xơ, uống nhiều nước sẽ giúp bạn bài tiết dễ dàng hơn và cũng có tác dụng hạn chế mọc trứng cá. Để giảm trứng cá, tốt nhất bạn đừng cạy, nặn chúng. Vì cạy, nặn có thể khiến trứng cá lan ra do tay hoặc da lúc đó không sạch gây nhiễm trùng hoặc làm tổn thương vùng xung quanh nên dễ để lại sẹo và vết thâm. 8
Nếu không đừng được bạn hãy nhớ là trước khi nặn trứng cá, cần rửa sạch mặt và tay bằng xà phòng để tránh nhiễm khuẩn. Tránh cậy, nặn những nốt trứng cá quanh miệng, bởi đây là “khu vực cấm”, trứng cá ở đây nếu bị nặn non hoặc dùng tay bẩn có thể bị nhiễm trùng nặng (gọi là đinh râu), lúc đó sẽ đau và “xấu” hơn nhiều. Một biện pháp nữa rất hiệu quả trong việc giảm mọc trứng cá là bạn hãy thường xuyên rửa mặt bằng nước sạch, có thể dùng sữa rửa mặt (không chứa xà phòng) loại trị mụn hoặc sữa rửa mặt dành cho da nhờn (từng giới dùng sản phẩm riêng biệt). Trong những trường hợp bạn bị mọc trứng cá dầy đặc, trứng cá có mủ, trứng cá bọc, to, hoặc để lại vết thâm hoặc sẹo xấu thì bạn cần đi khám bác sĩ chuyên khoa Da liễu để được tư vấn và điều trị hợp lý. Giọng nói Trong thời kỳ dậy thì, cả bạn nam và bạn nữ đều có sự thay đổi giọng nói từ trẻ con sang người lớn do thanh quản cúa các bạn phát triển lớn hơn, rộng ra, các dây thanh đới dầy lên và dài ra. Sự thay đổi giọng nói đối với các bạn nữ thường thay đổi một cách từ từ, riêng với các bạn nam thì sự thay đổi giọng nói rõ nhận biết hơn, được gọi là “vỡ giọng”. Giọng của các bạn trai lúc này trở nên trầm, ấm hoặc có giọng cao hơn (the thé như con gái)…với sự thay đổi này nhiều bạn sẽ rất lo lắng, khó chịu vì bị mọi người trêu trọc. Tuy nhiên quá trình thay đổi giọng nói chỉ là một hiện tượng nhất thời. Sau đó bạn sẽ có được chất giọng đúng như giới của mình. Dinh dưỡng tuổi dậy thì: 9
Khác với thời kỳ trẻ em và thời kỳ trưởng thành, ở lứa tuổi dậy thì có một s ố đặc điểm về tâm sinh lý riêng mà điểm mấu chốt là có sự nhảy vọt về sự phát triển của cơ thể và một sự khởi động hoạt động của cơ quan sinh dục. Chính vì vậy ở lứa tuổi này cần có một chế độ dinh dưỡng hợp lý, như vậy mới đảm bảo dinh dưỡng, khoáng chất và sinh tố quan trọng cần thiết cho sự phát triển. Đ ể giúp cho cơ thể phát triển tốt bạn cần chú ý cân đối đầy đủ các chất dinh dưỡng chứ không nên thiên về một chất nào như: Chất đường, bột (cơm, bánh mỳ…) rất cần cho sự hoạt động của thể chất (cung cấp năng lượng). Chất đạm (thịt, cá, tôm, cua…) rất cần cho sự phát triển cơ, bắp, trọng lượng cơ thể, xương, khớp, hệ thống thần kinh, máu và cung cấp năng lượng rất c ần cho cơ thể. Chất béo (dầu, mỡ, lòng đỏ trứng…) là chất cung cấp năng lượng rất lớn, cần cho sự hình thành lớp mỡ dưới da vốn phát triển trong thời kỳ này. Đây cũng là thành phần quan trọng của não và là chất cung cấp nhiều các vitamin trong dầu như vitamin A,D,E,K rất cần cho cơ thể. Các Vitamine: chúng có trong các thực phẩm phẩm tươi sống như: các loại rau tươi, trái cây, thịt, trứng, dầu thực vật, gan, các loại mầm ngũ cốc như giá đỗ, cám gạo…Đây là những chất xúc tác cần để cơ thể hấp thụ các chất dinh dưỡng và sử dụng chúng tốt nhất. Chất khoáng và vi lượng: chúng có ở thịt, cá, các thực phẩm có nguồn gốc từ biển (như ngêu, sò, tôm, cua, rong biển..), hoặc trong sữa tươi, trong rau quả, củ vẫn thường được ăn như rau muống, rau dền, rau ngót…Ví như Canxi và phosphor rất cần cho sự hình thành và tăng trưởng chiều dài của xương, khớp. Chất sắt rất cần thiết cho việc tăng khối lượng máu tuần hoàn và bù đắp cho tình trạng thiếu máu do những lần hành kinh của bạn gái. Chất Iot là thành phần chính của nội tiết tố tuyến giáp, chúng có tác dụng chống bướu cổ. 10
Cơ thể bạn như một cây xanh đang vươn cành, nhú lộc, nếu lấy đi chất màu của đất, cây sẽ còi và rũ xuống. Cơ thể chúng ta cũng vậy, nếu trong thời kỳ này có một thành phần nào đó trong các chất dinh dưỡng trên bị thiếu, mất cân đối sẽ dẫn đến thiếu sót cho việc xây dựng một cơ thể trưởng thành, ảnh hưởng đến chiều cao, tầm vóc và trí tuệ cả một quãng đời về sau của bạn. Những thay đổi về sinh lí khi đến tuổi dậy thì: Đến tuổi dậy thì, cả bạn nam và nữ đều trải qua những thay đ ổi về mặt sinh lí rất quan trọng và có thể khiến cho các bạn thấy lo lắng, không biết đó có phải là hiện tượng bất thường hay bình thường. Dấu hiệu đặc trưng nhất của tuổi dậy thì ở nữ là sự phát triển của vú và hiện tượng kinh nguyệt. Những thay đổi về sinh lí tuổi dậy thì ở bạn nữ: Sự thay đổi về vóc dáng cơ thể: Vóc dáng bạn gái bắt đầu thay đổi vào lúc dậy thì( trong độ tuổi 9-14 tuổi). Từ một em gái nhỏ, cơ thể của bạn bắt đầu có vóc dáng thiếu nữ. Trong vài năm trước khi có hành kinh, chiều ao của bạn tăng lên khá nhiều( từ 8-10cm/năm). Khi hành kinh rồi, cơ thể phát triển bề ngang nhiều hơn trước với các đặc tính riêng của nữ như: cặp vú nhô lên, mông nở nang hơn trước, lớp mỡ dưới da dày lên làm cho cơ thể bạn mềm mại và giàu nữ tính. Qu1a trình này, ở mỗi người diễn ra với tốc độ khác nhau. Có bạn thì lớn từ từ, bạn khác lại vụt lớn bổng như “ ăn phải bột nở”. Cơ thể bạn trong những năm này có nhiều biến đổi, khi thì bạn thấy mình béo tròn, khi thì mảnh dẻ. Th ường đến độ 18-20 tuổi bạn mới đạt đến hình dáng ổn định theo các đặc tính di truyền của cha mẹ. Sự phát triển của vú: 11
Đến tuổi dậy thì, vú của các bạn gái bắt đầu phát triển. Tuy nhiên, mỗi cơ thể bắt đầu phát triển ở thời điểm riêng. Vì vậy, chẳng ngạc nhiên khi ở cùng một lứa tuổi mà có bạn ngực phẳng còn bạn khác đã đầy đặn. Dấu hiệu đầu tiên nhận biết sự phát triển của ngực là quầng vú. Đây là vùng sẫm xung quanh núm vú. Đầu tiên, quầng vú dầy lên, sẫm lại. Sau đó, bầu vú nhú lên, nhọn nhọn, lớn dần và tròn trịa dần. Sự tăng trưởng của vú bắt đầu từ 10-12 tuổi sau khi cơ thể cao ngồng lên thì tự nhiên vú to dần và nhú lên khỏi thành ngực, bằng nhúm cau, rồi bằng quả quýt. Trong thời gian này, vú bạn có thể ngứa hoặc đau tức một chút. Khoảng 15-18 tuổi vú phát triển to, tròn, có đủ các tuyến sữa, túi sữa tạo nên bộ ngực nở nang. Ở giai đoạn đầu, hai vú phát triển không đều, bên lớn bên bé hơn, đến cuối dậy thì sẽ phát triển hai bên đều nhau(mặc áo lót chật, nịt vú chật cũng hạn chế sự phát triển của vú, sẽ gây khó khăn cho việc nuôi con sau này vì các tuyến sửa không được phát triển trong thời kỳ dậy thì). Cặp vú trưởng thành của nữ giới có cấu tạo cơ bản là mỡ. Mỡ có chức năng bảo vệ, đồng thời làm cho cặp vú được mịn màng, hấp dẫn. Bầu vú không có cơ, nhưng nó bám chắc vào cơ ngực ở trên xương sườn. Ngoài ra, nó còn được nâng đỡ bởi các cơ xung quanh và bởi các dây chằng liên kết nó với xương ở c ổ, xương cánh tay và xương sườn. Núm vú là nơi tập trung nhiều đầu mút thần kinh, nhạy Cảm với kích thích. Bên trong vú là hệ thống sinh sữa gồm các khoang sinh sữa trông như chùm nho và các ống dẫn hình cây nối vào ống dẫn chính đưa ra đầu vú. Khi bạn gái dậy thì, hệ thống tạo sữa bắt đầu phát triển nhưng ch ưa sản xuất sữa. Khi mang thai, hệ thống này phát triển hoàn thiện để sau khi sinh nở, sữa từ các khoang sinh sữa đổ vào các ống dẫn để em bé bú. Các tuyến sữa phát triển, lớp mỡ ngực dầy lên làm cho đôi vú nhú lên và ngày càng đầy đặn. Kích thước vú là do tầng mỡ quyết định, còn việc tạo sữa thì do tuyến sữa bên trong đảm nhiệm. Sữa ít hay nhiều phụ thuộc chủ yếu vào chế độ dinh dưỡng và cách cho con bú sau này. 12
Hình dạng cấu tạo của vú cũng khác nhau ở mỗi người, có bạn ngực lớn, có bạn ngực nhỏ. Có người núm vú chĩa thẳng về phía trước, có người núm vú hướng sang hai bên, bạn vú tròn, bạn vú ngang, bạn có vài sợi lông trên vú, bạn không ... bao nhiêu phụ nữ là bấy nhiêu bộ ngực khác nhau. Cũng như sắc da, vóc người mỗi người mỗi dạng, quầng vú, núm vú có màu sắc và độ lớn rất đa dạng Cũng có bạn núm vú không nhô ra ngoài. Đừng lo rằng sau này khó cho con bú, vì bạn sẽ học cách kéo núm vú ra để cho con bú bình thường. Hai bên ngực thường phát triển theo kiểu một lớn trước, một theo sau, vì thế bạn đừng ngạc nhiên nếu thấy ngực chỉ nhú một bên, chẳng mấy chốc bên kia sẽ đuổi kịp. Một điều cần phải nói là cũng như đôi bàn tay thường một to một bé, cặp vú trường thành của nhiều bạn gái cũng có một bên nhỉnh hơn bên kia. Có khi vì không biết mà bạn gái khổ sở cho rằng mình “dị dạng”. Điều đó là hoàn toàn không đúng. Sự phát triển của cơ quan sinh dục nữ: Trong thời kỳ dậy thì, cơ quan sinh dục bạn gái phát triển mạnh, không còn trông giống như các em bé gái nữa. Tất cả các bộ phận như: môi lớn, môi nhỏ, âm vật, âm đạo của bạn đều lớn lên, lông mu mọc xung quanh âm hộ và màu sắc âm hộ sẫm hơn trước. Bên trong cơ thể, âm đạo, tử cung cũng lớn lên. Hai buồng trứng bắt đầu thực hiện chức năng tiết hóc môn sinh dục và phóng noãn (r ụng tr ứng). Niêm mạc tử cung bắt đầu tăng trưởng và tự thải theo chu kỳ (hành kinh). Cũng như gương mặt có mắt, mũi, miệng nhưng mỗi người một vẻ, cơ quan sinh dục là một phần độc đáo với màu sắc, hình dạng riêng của mỗi người(nếu tắm chung với chị em gái, bạn sẽ thấy rõ mọi người không hẳn giống nhau). Bạn đừng lo lắng nếu môi nhỏ của bạn trông có vẻ lớn, âm vật dài hay lông mu c ủa mình khác người khác. Cấu tạo chức năng của Dạ con: 13
Cùng trong thời gian phát triển vú, tử cung (dạ con) và buồng trứng cũng bắt đầu phát triển. Tử cung là một túi rỗng, to trung bình bằng quả trứng vịt, nhưng có khả năng chun giãn rất lớn, nên khi mang thai nó có thể giãn to gấp 600 lần so với lúc bình thường và khi đẻ nó co rất mạnh giúp cho việc đẩy thai ra ngoài. Mặt trong của tử cung có màng nhầy niêm mạc bao phủ, màng nhầy niêm mạc chứa nhiều mạch máu và tuyến tiết dịch. Bước vào tuổi dậy thì, màng nhầy (miêm mạc) phát triển và tự bong ra theo chu kỳ hàng tháng, gây chảy máu còn gọi là kinh nguyệt. Màng nhầy của tử cung cũng là nơi mà trứng đã thụ tinh đến làm tổ và phát triển thành thai. Tử cung phát triển và hoạt động do tác dụng của các nội tiết buồng trứng. Cấu tạo và chức năng của buồng trứng : Buồng trứng có ảnh huởng trực tiếp đến sự phát triển của vú, nếu buồng trứng xơ, teo thì vú không phát triển được. Buồng trứng gồm hai tuyến hình bầu dục, to bằng hạt đào, bề mặt cũng nổi lên những gợn nhỏ như bề mặt của hạt đào, do có vô số những “bọc” nhỏ li ti. Đó là những trứng non, gọi là nang trứng. Từ tuổi dậy thì đến hết tuổi sinh sản (trong tuổi sinh đẻ) phần lớn số trứng bị thoái hoá, trứng có khoảng 3000 trứng được trưởng thành trong vòng kinh. Buồng trứng ở bé gái sơ sinh chứa khoảng 200.000 – 500.000 trứng non ở cả hai bên. Số trứng giảm dần do bị thoái hoá và tới tuổi dậy thì chỉ còn 30.000 trứng. Từ tuổi dậy thì trứng bắt đầu chín và trung bình mỗi tháng có một trứng rụng. từ đây, buồng trứng sẽ như cáimáy hoạt động theo chu kỳ , mỗi chu kỳ có thể từ 28 đến 30 ngày tùy theo từng người. 14
Tại chỗ có trứng rụng, buồng trứng tạo ra hormon sinh dục nữ, estrogen và progesteron. Chất nội tiết này làm cho thiếu nữ có những tính tình và bản ch ất của nữ giới. Khái niệm Kinh nguyệt: Kinh nguyệt là hiện tượng chảy máu ra ngoài âm đạo hàng tháng ở cơ thể bạn nữ do sự bong niêm mạc tử cung khi trứng không được thụ tinh. Hiện tượng kinh nguyệt hoàn toàn là một hiên tượng sinh lý bình thường. Đó là dấu hiệu chứng tỏ bạn đã bắt đầu rụng trứng, có khả năng thụ thai và sinh con. Kinh nguyệt bắt đầu có ở các em gái bước vào tuổi dậy thì chính thức (13 – 15 tuổi), và có trong suốt cuộc đời sinh sản của người phụ nữ. Mỗi chu kì kinh nguyệt có từ 100-150ml. Máu kinh có màu khác nhau, có thể có màu nâu sậm, đỏ có lẫn chất nhày hoặc có khi lại có những cục. Bởi máu kinh bao gồm cả máu, chất tiết và mô niêm mạc tử cung. Các cục máu kinh chính là những mảnh nhỏ niêm mạc tử cung Trong thời gian người phụ nữ có thai, kinh nguyệt tạm ngưng, có thể ngừng trong thời gian cho con bú và chấm dứt vĩnh viễn vào thời kỳ mãn kinh (45 – 50 tuổi). Chu kỳ kinh nguyệt bình thường là 28 – 30 ngày. Trứng chín rụng vào vòi trứng. Nếu trứng không được thụ tinh sẽ hỏng , màng nhầy trong tử cung tự bong ra, các mạch máu bị vỡ, làm cho màng nhầy tử cung bong dần. Đó chính là máu kinh nguyệt, kéo dài 3 – 4 ngày. Nếu trứng gặp tinh 15
trùng sẽ thụ tinh và được đưa vào tử cung để làm tổ, dạ con đón tr ứng đã đ ược thụ tinh đến làm tổ như sau : Màng nhầy phía trong buồng tử cung đầy lên và phình ra để máu dồn về các mạch máu nhiều hơn, chuẩn bị nuôi trứng đã được thụ tinh. Nếu trứng đã được thụ tinh làm tổ ở buồng tử cung thì màng nhầy và các mạch máu được dùng để nuôi dưỡng thai nên không bong ra, vì vậy trong thời gian có thai thì không có kinh nguyệt. Kinh nguyệt bình thường: Chu kỳ kinh nguyệt (còn gọi là vòng kinh) là thời gian tính từ ngày bắt đ ầu hành kinh đến ngày bằt đầu hành kinh tiếp theo. Nói một cách khác, một chu kỳ kinh nguyệt là khoảng thời gian giữa hai lần có kinh. Thời gian đầu kinh nguyệt thường chưa đều vì các bộ phận sinh dục phát triển chưa hoàn chỉnh có khi 2,3 tháng, thậm chí 5,6 tháng mới có kinh một lần. Chu kỳ kinh nguyệt ngắn nhất là 21 ngày, dài nhất là 40 ngày. Trung bình là 28- 30 ngày. Mỗi kỳ kinh nguyệt máu chảy ra trong 3,4 ngày, nếu kéo dài trên 7 ngày là rong kinh. Nếu chảy máu nhiều, ồ ạt, dù trong ít ngày gọi là băng kinh. Nếu kinh nguyệt thất thường, tháng có tháng không là biểu hiện của sự rối loạn kinh nguyệt. Rong kinh, băng kinh và rối loạn kinh nguyệt đều là những biểu hiện không bình thường của tình trạng sức khoẻ, cần đi khám sớm để tìm ra nguyên nhân và điều trị kịp thời. Những biểu hiện trước khi có kinh nguyệt: Trong những ngày hành kinh, một số bạn gái có cảm giác khó chịu, căng tức ngực và nặng phần bụng dưới, thói quen đại tiểu tiện cũng có thể thay đổi, đau bụng, đau lưng, trứng cá nổi lên khắp chán và ở má … ; tâm lý nôn nóng, dễ nổi cáu, 16
giảm tập trung, dễ thay đổi cảm xúc… Đây cũng là hiện tượng thường gặp ở nhiều bạn nữ trong thời kỳ kinh nguyệt và thường được gọi là “Hội chứng căng thẳng trước kỳ kinh” và nó sẽ tự chấm dứt khi các bạn sạch kinh. Trong thời gian này, bạn có thể chú ý quan sát những biểu hiện của mình đ ể tự điều chỉnh . Có hiện tượng đó là vì : Gần đến ngày hành kinh máu dồn về nhiều làm cho màng nhầy dày lên. Các mạch máu trong màng nhầy giãn to và xoắn lại để chứa đ ược nhiều máu hơn. Mới bước vào tuổi dậy thì, cơ quan sinh dục chưa phát triển đầy đủ, “chưa quen” với những chức năng mới nên cũng tạo nên cảm giác đau. Trong khi hành kinh có cảm giác đau tức và mệt mỏi do : Một số bạn gái có lỗ màng trinh quá nhỏ, trở ngại cho máu kinh nguyệt chảy ra ngoài. Cũng có bạn gái thậm chí không có lỗ ở màng trinh nên cảm giác đau bụng, đau lưng, tức ở âm hộ kéo dài mà vẫn không hành kinh được( trường hợp này cần đi khám ngay để bác sỹ chích một lỗ nhỏ ở màng trinh để cho máu kinh có thể chảy ra). Trong khi hành kinh cơ thể bị mất đi một lượng máu (khoảng 30 đ ến 180 ml, trung bình là 60 ml) nên người mệt mỏi, uể oải, khó chịu. Những điều cần lưu ý khi có kinh nguyệt: Nếu đau bụng , cần nghỉ ngơi và dùng chai nước nóng chườm bụng, nên uống nước chè nóng hoặc nước đường. Không nên ăn thức ăn quá nóng, quá lạnh, quá chua, quá cay. Không dùng chất kích thích thần kinh như rượu bia, thuốc lá, cà phê… vì dễ gây rong kinh. Tránh lao động quá nặng hoặc tham gia các hoạt động thể thao mạnh (như chạy, nhảy, bơi…) vì dễ gây rong kinh. Khi có kinh nguyệt phải thực hiện vệ sinh kinh nguyệt để tránh các bệnh phụ khoa. Phải chuẩn bị các băng vệ sinh để dùng trong thời gian có kinh nguyệt. 17
Băng vệ sinh có thể dùng vải màn gấp thành nhiều lớp hoặc nếu có điều kiện thì dùng các loại băng vệ sinh bán sẵn ngoài thị truờng. Phải rửa và thay băng vệ sinh ngày ba lần( trung bình từ 5-8h một miếng băng vệ sinh) để vi trùng không có điều kiện sinh sôi, gây viêm nhiễm các bộ phận sinh dục (như viêm tử cung, viêm âm đạo, viêm ống dẫn trứng …) gây ảnh hưởng đến chức năng sinh sản. Máu kinh có mùi hôi là do vệ sinh kém. Nếu dùng băng vệ sinh bằng vải màn, thì sau mỗi lần thay phải giặt băng vệ sinh bằng xà phòng và phơi chỗ có nhiều ánh nắng. Khi thay băng nên rửa vùng kín bằng các loại thuốc rửa âm đạo có bán ở các hiệu thuốc tây với nước ấm....không nên rửa bằng dung dịch quá 2 lần trong ngày.. kể cả khi đó là kỳ kinh nguyệt. Khi giặt quần nhỏ, trước khi phơi nên xả một lần nước đun sôi… và không nên dùng quần cũ do người khác cho và quần đã sử dụng quá 4 tháng… Không quan hệ tình dục trong những ngày ấy. Khi có kinh vẫn có thể tắm bình thuờng nhưng cần phải tắm nhanh, tránh nơi gió lúa, tránh ngâm mình trong nước quá lâu. Hiện tượng kinh nguyệt có liên quan mật thiết với sức khoẻ của người phụ nữ và hiện tượng thụ thai. Vì vậy, ngay từ đầu nên luyện thói quen ghi đều đặn lịch kinh nguyệt để theo dõi. Nếu thời gian kinh nguyệt không ổn định thì phải đi khám để điều trị, để không ảnh hưởng đến sức khỏe và về việc sinh đẻ sau này. Dịch tiết âm đạo: Bước vào tuổi dậy thì, bạn gái thấy cơ quan sinh dục nhiều khi ướt át, quần lót có dịch dính. Đây là hiện tượng sinh lý bình thường của cơ thể. Chất d ịch này xuất hiện ở cửa âm đạo nên thường gọi là “dịch tiết âm đạo”, nhưng vì xuất xứ từ cổ tử cung nên nó còn có tên gọi là “dịch tiết cổ tử cung”. Dịch thường có màu trắng trong, trắng hoặc hơi ngả vàng, có thể nhiều hay ít tùy từng cơ thể. Ngoài việc giữ ẩm cho âm đạo, dịch tiết âm đạo còn có chức năng tạo điều kiện thuận lợi cho tinh trùng vào tử cung khi có trứng rụng, hoặc cản trở việc thâm 18
nhập đó khi không có trứng đợi tinh trùng. Do đó, nó thay đổi theo thời gian trong chu kì. Sau khi hết đợt hành kinh, bạn gái có thể thấy khô ở âm đạo và không có dịch tiết hoặc có thể thấy một trong hai dạng chất dịch: đặc dính hoặc loãng ướt. Tuy nhiên, ở khoảng thời gian giữa của một chu kì (giữa hai đợt hành kinh), bạn cũng có thể thấy dịch tiết nhiều hơn, loãng hơn, ướt át hơn. Nó trong như lòng trắng trứng, có thể hơi hồng. Cầm giữa hai ngón tay, bạn có thể kéo dài ra được. Trứng thường rụng trong khoảng thời gian này. Khi thấy dịch tiết nhiều trong khoảng thời gian này, nhiều bạn nghĩ mình bị bệnh, như vậy là không đúng. Sau khi rụng trứng, dịch tiết dần mất đi độ ướt, trở nên đặc dính. Ở một số bạn nó biến mất hẳn. Một số bạn có dịch đặc cho đến tận kỳ kinh sau. Một s ố b ạn khi sắp hành kinh lại có dịch loãng nên cảm thấy ướt át ở âm đạo. Đó là những thay đổi thông thường của dịch tiết âm đạo. Còn nếu bạn bị viêm nhiễm ở đường sinh dục, chất dịch sẽ có biểu hiện bất thường, như màu vàng sậm, màu xanh, mùi hôi tanh khó ngửi, tiết ra nhiều hơn bình thường, gây khó chịu hoặc kèm theo ngứa ngáy ở cơ quan sinh dục. Lúc đó bạn cần đi khám bác sỹ. Một điều nữa, bạn đừng nhầm dịch tiết âm đạo với dịch sinh dục. Dịch sinh dục là chất nhờn tiết ra khi có kích thích tình dục (có thể là kích thích về tâm lý, có thể do cơ quan sinh dục được kích thích), có chức năng bôi trơn đ ường sinh dục giúp cho việc giao hợp được dễ dàng hơn. Sự phát triển của lông ở cơ quan sinh dục: Khi đến tuổi dậy thì, cơ thể bạn gái bắt đầu xuất hiện nhiều lông, trước tiên là lông ở phần xương mu, xung quanh khu vực sinh dục dưới. Lúc đầu chỉ lơ thơ mấy sợi, sau nhiều hơn, quăn hơn. Ngoài lông mu, bạn gái còn thấy mọc thêm lông chân và lông nách, và số lượng ít hay nhiều cũng tuỳ thuộc vào mỗi người. Nếu bạn gái có nhiều lông chân hay lông nách, thậm chí có một chút ria mép thì 19
cũng đừng băn khoăn là bạn nam tính hơn các bạn khác vì điều này không phải là yếu tố chính quy định bạn là nam hay nữ. Những biến đổi về sinh lí tuổi dậy thì ở bạn nam: Sự thay đổi về vóc dáng cơ thể: Ở tuổi dậy thì, cơ thể bắt đầu phát triển nhanh và có nhiều thay đổi. Từ một cậu bé, cơ thể bạn phát triển với những đặc điểm như một người đã trưởng thành. Chiều cao tăng lên đáng kể, vai nở ra, bụng và hông thon lại, cơ bắp nhiều lên trông thấy, dần dần bạn sẽ có vóc dáng của một chàng trai. Các bạn trai thường dậy thì muộn hơn nhưng sau đó sẽ cao vọt bạn gái. Sự phát triển này thường xảy ra từ từ trong vài năm trong khoảng 12, 13 đến 20 tuổi. Cũng có nhiều bạn lớn vụt lên trong một thời gian ngắn. Tuổi dậy thì có thể đến hơi sớm với bạn này nhưng lại bắt bạn khác phải "đợi chờ" đôi chút, nên tuy cùng tuổi nhưng nhiều bạn trông "phổng phao" hơn các bạn khác. Nếu bạn chậm hơn bạn khác thì cũng đừng lo vì rồi sẽ đến lượt bạn, còn nếu bạn "nhanh chân" hơn thì cũng sẽ không trở thành người khổng lồ đâu. Sự phát triển của cơ quan sinh dục nam: Dấu hiệu đặc trưng nhất trong sự biến đổi ở tuổi dậy thì ở nam là sự tăng vọt về kích thước của tinh hoàn và dương vật. Tinh hoàn : Lúc dậy thì, là lúc cơ quan sinh dục thay đổi nhiều nhất. Bao tinh hoàn to ra, sẫm màu hơn, hai tinh hoàn cũng lớn lên theo. Tinh hoàn là một đôi tuyến hình trứng nằm trong bìu. Tinh hoàn có chức năng vừa sinh sản tinh trùng vừa làm nhiệm vụ của tuyến nội tiết. Tinh hoàn chỉ thực sự hoạt động và thực hiện các chức năng trên kể từ tuổi dậy thì 20