THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ LIÊN NGÂN HÀNG

Chia sẻ: Tran Quang Linh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:20

Thêm vào BST

Báo xấu

476
lượt xem 138
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Thị trường tài chính là nơi mua bán các công cụ tài chính, nhờ đó mà vốn được chuyển giao một cách trực tiếp hoặc gián tiếp từ các chủ thể dư thừa vốn đến các chủ thể có nhu cầu về vốn. Thị trường tài chính( TTTC) có rất nhiều cách phân loại, những căn cứ vào thời hạn của các công cụ tài chính thì TTTC bao gồm: Thị trường tiền tệ( TTTT) và thị trường vốn( TTV).

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: THỊ TRƯỜNG TIỀN TỆ LIÊN NGÂN HÀNG

ThÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ---***--- I-Tæng quan vÒ thÞ trêng tiÒn tÖ ThÞ trêng tµi chÝnh lµ n¬i mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh, nhê ®ã mµ vèn ®îc chuyÓn giao mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp tõ c¸c chñ thÓ d thõa vèn ®Õn c¸c chñ thÓ cã nhu cÇu vÒ vèn. ThÞ trêng tµi chÝnh( TTTC) cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i, nh÷ng c¨n cø vµo thêi h¹n cña c¸c c«ng cô tµi chÝnh th× TTTC bao gåm: ThÞ trêng tiÒn tÖ( TTTT) vµ thÞ trêng vèn( TTV). TTTT lµ n¬i trao ®æi mua b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n. C«ng cô cña TTTT: + C«ng cô tµi chÝnh cã thêi h¹n thanh to¸n díi 1 n¨m ( l©u nhÊt lµ 12 th¸ng vµ ng¾n nhÊt lµ 1 ®ªm hay 24 giê). +BiÕn ®éng gi¸ c¸c c«ng cô TC do ¶nh hëng cña sù biÕn ®éng l·i suÊt thÞ trêng lµ kh«ng ®¸ng kÓ. +Ph¸t hµnh theo d¹ng chuÈn mùc ho¸ cao vµ thÞ trêng thø cÊp cña chóng ph¸t triÓn. + §îc ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n hoÆc c¸c d¹ng ®¶m b¶o kh¸c cña ngêi ®i vay do vËy rÊt Ýt rñi ro. §Æc trng: Hµng ho¸ cã tÝnh thanh kho¶n cao, rñi ro, lîi nhuËn thÊp. Chøc n¨ng: Tµi trî c¸c nhu cÇu vÒ vèn lu ®éng cña c¸c Doanh NghiÖp vµ ChÝnh Phñ( t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n lµ chñ yÕu). 1
TTTT c¨n cø vµo sù kh¸c biÖt vÒ chøc n¨ng còng nh ph¹m vi thÞ tr- êng gåm: TTTT liªn ng©n hµng vµ TTTT më réng. II-ThÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng. 1. Kh¸i qu¸t vÒ thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ViÖt Nam. TTTT liªn ng©n hµng h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c ng©n hµng cã sù mÊt c©n ®èi vÒ kú h¹n trong ho¹t ®éng kinh doanh, nghÜa lµ c¸c ng©n hµng cïng nhau t¹o lËp nªn mét thÞ trêng mµ qua ®ã cã thÓ cho nhau vay vèn nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò mÊt c©n ®èi kú h¹n cña tõng ng©n hµng. TTTT liªn ng©n hµng ®îc h×nh thµnh qua quan hÖ cung-cÇu cña c¸c ng©n hµng. L·i suÊt cho vay trªn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng cïng ®- îc quyÕt ®Þnh bëi quan hÖ cung-cÇu.Tríc n¨m 1988, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam lµ hÖ thèng mét cÊp, thùc chÊt chØ cã 1 ng©n hµng, võa thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vÒ c¸c lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông võa thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh. T×nh tr¹ng thõa thiÕu nguån vèn cña c¸c chi nh¸nh ®îc ®iÒu chuyÓn tõ nh÷ng chi nh¸nh kh¸c hoÆc ®îc tho¶ m·n b»ng quü ph¸t hµnh. TTTT liªn ng©n hµng kh«ng cã c¬ héi ph¸t triÓn. Ngµy 20/3/1988, héi ®ång Bé Trëng ®· ban hµnh NghÞ §Þnh 53/H§BT vÒ tæ chøc bé m¸y Ng©n hµng Nhµ Níc( NHNN) bíc ®Çu h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp ë d¹ng s¬ khai. Th¸ng 5/1990, 2 ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ra ®êi h×nh thµnh râ hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp, t¸ch b¹ch chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc vµ chøc n¨ng 2
kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. §©y lµ ®iÒu kiÖn cÇn vµ ®ñ ®Ó thÞ trêng liªn ng©n hµng ra ®êi vµ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam. Ngµy 7/10/1992, thÞ trêng liªn ng©n hµng ë ViÖt Nam ®· ra ®êi theo chØ thÞ sè 07/CT-NH1 cña Thèng §èc NHNN, cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn viÖc cho vay vµ ®i vay lÉn nhau. Thµnh viªn tham gia thÞ trêng liªn ng©n hµng:  C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i  C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn  Tæ chøc tÝn dông kh¸c  Ng©n hµng nhµ níc. 1.1 ThÞ trêng néi tÖ liªn ng©n hµng. Thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 1993 díi h×nh thøc thÞ trêng tËp trung. Thµnh viªn: c¸c tæ chøc tÝn dông giao dÞch vèn vµ vay mîn lÉn nhau th«ng qua NHNN. NHNN võa lµ ngêi tæ chøc, gi¸m s¸t vµ thµnh viªn tham gia thÞ trêng víi vai trß ngêi cho vay cuèi cïng trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng díi c¸c h×nh thøc: + cho vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n. + cho vay bæ sung vèn ng¾n h¹n. + b¶o l·nh cho tæ chøc tÝn dông thµnh viªn vay vèn cña thµnh viªn kh¸c trªn thÞ trêng. Tõ 1997, thÞ trêng néi tÖ liªn ng©n hµng dÇn tù ph¸t chuyÓn sang h×nh thøc b¸n tËp trung, phÇn lín c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp gi÷a c¸c thµnh viªn, cung-cÇu vèn kh«ng ®îc c©n ®èi th«ng qua can thiÖp cña NHNN. 3
Tõ 2001 ®Õn nay, thÞ trêng néi tÖ liªn ng©n hµng ®îc chÝnh thøc tù do, toµn bé c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp gi÷a c¸c thµnh viªn, NHNN chØ thùc hiÖn can thiÖp vµo cung cÇu vèn vµ nhu cÇu thanh kho¶n th«ng qua thÞ trêng më. 1.2 ThÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. Thµnh lËp vµ ®i vµo ho¹t ®éng tõ n¨m 1994 Thµnh viªn: c¸c tæ chøc ®îc phÐp kinh doanh ngo¹i hèi. NHNN võa lµ ngêi ®iÒu hµnh thÞ trêng võa lµ ngêi mua b¸n cuèi cïng víi khèi lîng lín c¸c lo¹i ngo¹i tÖ ®Ó can thiÖp vµo thÞ trêng khi cÇn thiÕt. ViÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc dùa trªn tû gi¸ b×nh qu©n trªn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. L·i suÊt ngo¹i tÖ vµ l·i suÊt néi tÖ ®îc g¾n kÕt víi nhau th«ng qua nghiÖp vô SWAP ngo¹i tÖ lµm cho viÖc kiÓm so¸t ®iÒu hµnh l·i suÊt vµ tû gi¸ ®îc ®Æt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ h¬n, cã c¬ së khoa häc h¬n, gãp phÇn lµm cho tû gi¸ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n gi¸ trÞ thùc cña ®ång ViÖt Nam. 2. Ho¹t ®éng cña thÞ trêng liªn ng©n hµng trong thêi gian qua. 2.1 Doanh sè giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. Tõ n¨m 2002 ®Õn nay doanh sè giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng t¨ng kho¶ng 20%/n¨m ®· ph¶n ¸nh ®îc phÇn nµo vai trß cña thÞ trêng liªn ng©n hµng víi t c¸ch lµ “kªnh” dÉn vèn quan träng cña tæ chøc tÝn dông: +T¨ng hiÖu qu¶ sö dông vèn cña tæ chøc tÝn dông. + §¶m b¶o an toµn ho¹t ®éng kinh doanh toµn hÖ thèng. 4
VÝ dô cuèi n¨m 2007: NHTMCP quèc tÕ cã nguån vèn huy ®énglµ 27500,2 tû ®ång th× vèn huy ®éng trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng chiÕm 46,7% NHTMCP kü th¬ng trong tæng nguån vèn huy ®éng 32934,9 tû ®ång th× vèn huy ®éng trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng lµ 25,7% NHTMCP nhµ Hµ Néi cã vèn huy ®éng lµ 15290,3 tû ®ång th× vèn huy ®éng trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng chiÕm 70,7% . 2.2. H×nh thøc vµ thêi h¹n cña giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. Nh×n chung thêi h¹n vµ h×nh thøc cña giao dÞch trªn thÞ tr- êng liªn ng©n hµng kh¸ ®a d¹ng vµ phong phó.  2.2.1 H×nh thøc giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kh¸ phong phó. Gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông cã 2 h×nh thøc giao dÞch:  Më kho¶n tiÒn göi lÉn nhau va giao dÞch qua ®iÖn tho¹i, fax, m¹ng vi tÝnh vÒ ®iÒu kho¶n cña mãn vay vµ thùc hiÖn chuyÓn tiÒn.  Ho¹t ®éng mua b¸n lÉn nhau t¹i trung t©m thanh to¸n bï trõ cña NHNN. Gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN vµ tæ chøc tÝn dông kh¸c thùc hiÖn mua b¸n vèn còng dùa trªn 2 h×nh thøc:  Cho vay( t¸i cÊp vèn).  Cho vay theo bé hå s¬ kh¸ch hµng. VD: ë ng©n hµng VIB bank ®· cung cÊp c¸c h×nh thøc giao dÞch trªn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng c¸c h×nh thøc sau:  Giao dÞch mua b¸n ngo¹i tÖ giao ngay 5
 Giao dÞch mua b¸n kú h¹n  Giao dÞch kÕt hîp gi÷a mua b¸n ngo¹i tÖ vµ tiÒn göi  Giao dÞch trªn thÞ trêng tiÒn tÖ  C¸c giao dÞch kh¸c theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng  2.2.2 Thêi h¹n giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kh¸ linh ho¹t. Tríc ®©y thêi h¹n giao dÞch thêng dµi tõ 3-6 th¸ng, nay cã thªm c¸c giao dÞch nh qua ®ªm, 1 tuÇn, 1 th¸ng… 2.3 Gi¸ c¶ giao dÞch trªn thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng. Tríc ®©y thiÕt lËp trªn c¬ së b×nh qu©n ho¸ l·i suÊt chµo cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i( NHTM) do NHNN lùa chän tøc lµ chñ yÕu do ng©n hµng tho¶ thuËn Tõ ngµy 16/5/2008 ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt theo l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN. 2.4 M«i trêng ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ trêng liªn ng©n hµng ngµy cµng ®îc hoµn thiÖn. • ChØ thÞ sè 07/CT-NH1 cña Thèng §èc NHNN cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn cho vay vµ ®i vay lÉn nhau. • QuyÕt ®Þnh sè 114/QD-MD14 ngµy 21/6/1993 ban hµnh quy chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng liªn ng©n hµng. • QuyÕt ®Þnh sè 190/ Q§- NH14 ngµy 6/10/1993 bæ sung söa quy chÕ vµ ho¹t ®éng vÒ thÞ trêng liªn Ng©n hµng. • QuyÕt ®Þnh sè 189/QD-NH14 ngµy 6/10/1993 ban hµnh b¶o l·nh vay vèn trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. 6
• QuyÕt ®Þnh sè 1310/2001/QD-NHNN ban hµnh vay vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 2.5 L·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng.  Kh¸i niÖm vÒ l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. L·i suÊt liªn ng©n hµng lµ l·i suÊt mµ c¸c ng©n hµng cho nhau vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng.  L·i suÊt liªn ng©n hµng trong thêi gian qua.  §Çu n¨m 2008 møc cao nhÊt trong n¨m 2007 lµ 17%. 17/2 møc l·i suÊt nµy lµ 25% 19/2 nøc l·i suÊt nµy ®· leo lªn ®Õn møc kh«ng tëng do: +Nguån cho vay bÞ h¹n chÕ + X¶y ra t×nh tr¹ng ®Çu c¬ tÝch tr÷ trong gi¸ vµng. +Ng©n hµng å ¹t c«ng bè t¨ng l·i suÊt huy ®éng b»ng VND. + Nhu cÇu tiÒn ®ång cña c¸c ng©n hµng lµ v« cïng lín do ng©n hµng cÇn tiÒn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n, ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn nhiÖm vô tµi chÝnh víi nhµ níc( 17/3 ph¶i mua 20300 tû tÝn phiÕu b¾t buéc).  Sau quyÕt ®Þnh sè 16/2008/Q§-NHNN: Ngµy 19/5/2008 l·i suÊt c¬ b¶n lµ 12%/n¨m, l·i suÊt cho vay tèi ®a b»ng VND lµ 18%/n¨m. Tõ 11/06/2008 ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n tõ 12%/n¨m lªn 14%/n¨m l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 13%/n¨m lªn 15%, l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu 11%/n¨m lªn 13%/n¨m. Cïng ®ã l·i suÊt liªn ng©n hµng t¨ng tõ 12.22%/n¨m( 16/9/2008) lªn 17.6%/n¨m . 7
Ngµy 17/6/2008 l·i suÊt cña c¸c ng©n hµng ®îc ®iÒu chØnh nh sau: HÇu hÕt c¸c ng©n hµng ®Òu t¨ng l·i suÊt cho vay, t¨ng l·i suÊt hoÆc møc tèi ®a 21%/n¨m. PhÇn lín c¸c ng©n hµng ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt huy ®éng møc t¨ng tõng khèi ng©n hµng nh sau: + §èi víi ng©n hµng th¬ng m¹i: tõ 14.5%-15%/n¨m, tõ 16%- 17.5%/n¨m, + §èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn tõ 17%-18.5%/n¨m +§èi víi chi nh¸nh Ng©n hµng níc ngoµi ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt huy ®éng ë møc thÊp kho¶ng 0.5% nh»m æn ®Þnh l·i suÊt huy ®éng vµ ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n. Ngµy 16/9/2008 cã quyÕt ®Þnh: “ C¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh( l·i suÊt huy ®éng vèn vµ l·i suÊt cho vay) b»ng VND ®èi víi kh¸ch hµng kh«ng vît qu¸ 150% l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè”  NhËn xÐt vÒ c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt míi. . ¦u ®iÓm.  Hç trî ng©n hµng nhá trong trêng hîp thiÕu vèn sÏ kh«ng ph¶i chÞu møc l·i suÊt qu¸ cao trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng.  Ng¨n chÆn ®îc t×nh tr¹ng l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng cïng t¨ng vät lªn møc 35%-40% nh håi th¸ng 2.  Ng¨n chÆn viÖc ng©n hµng quèc doanh cã thÓ thu l·i lín nhê cho vay trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng tíi 8
25% tæng tµi s¶n nh nöa ®Çu n¨m. Ng©n hµng quèc doanh lµm ®îc ®iÒu nµy do ng©n hµng kh¸c thiÕu vèn nªn ch¸p nhËn vay víi møc “l·i suÊt c¾t cæ”. . Nhîc ®iÓm  Kh«ng ph©n lo¹i ®îc c¸c ng©n hµng theo møc ®é hiÖu qu¶ kinh doanh do viÖc vay vèn lu«n dùa trªn quan hÖ cung-cÇu, c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ th× ph¶i chÞu møc l·i suÊt vay cao h¬n c¸c ng©n hµng kh¸c víi mét kho¶n vay cïng gi¸ trÞ nhng viÖc ¸p dông giíi h¹n l·i suÊt nµy sÏ lµm chóng ta kh«ng ph©n biÖt lo¹i ng©n hµng theo møc ®é hiÖu qu¶ kinh doanh.  Tríc l·i suÊt trªn thÞ trêng ®îc ding ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é thiÕu hôt vèn cña hÖ thèng ng©n hµng. Nay viÖc giíi h¹n l·i suÊt khiÕn NHNN mÊt ®i tÝn hiÖu ®¸nh gi¸ thÞ trêng nµy.  Lµm thÞ trêng liªn ng©n hµng sÏ trë nªn mÐo mã  Khi kh«ng cã giíi h¹n l·i suÊt do t×nh h×nh cung cÇu trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng lµ rÊt lín ®Èy l·i suÊt vît khái møc l·i suÊt trÇn  Nh vËy khi ¸p dông giíi h¹n l·i suÊt c¸c ng©n hµng cã vèn sÏ kh«ng cho vay do cha thu ®îc møc l·i suÊt hîp lý 9
 Theo nguyªn t¾c 1 giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng dùa vµo t×nh h×nh cung cÇu vÒ vèn khiÕn thÞ trêng trë nªn mÐo mã.  NHNN kiÓm so¸t thÞ trêng th«ng qua ®êng d©y nãng ph¶n ¸nh cña kh¸ch hµng sÏ bÞ v« hiÖu ho¸.  Do c¸c ng©n hµng cã thÓ tho¶ thuËn víi nhau vay vèn vît qu¸ møc l·i suÊt trÇn nh»m tho¶ m·n c¶ 2 bªn vay vµ cho vay  X¶y ra hiÖn tîng “l¸ch” luËt NhËn ®Þnh. • QuyÕt ®Þnh sè 7585/NHNN-CSTT lµ ®óng ®¾n trong t×nh tr¹ng thÞ trêng tÝn dông qu¸ “nãng” nh hiÖn nay vÒ viÖc ®¶m b¶o tÝnh thanh kho¶n cho c¸c ng©n hµng lµ rÊt cÇn thiÕt tr¸nh sù sôp ®æ cña mét ng©n hµng dÉn ®Õn sù sôp ®æ cña hÖ thèng ng©n hµng.  Sau quyÕt ®Þnh sè 7585/NHNN-CSTT tõ ngµy 19/8/2008 møc l·i suÊt cho vay qua thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng vµ cho vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ ®îc ®iÒu chØnh tõ møc 0.03%/ngµy lªn 0.0417%/ngµy hay møc 10.08%/n¨m lªn 15%/n¨m. • Møc l·i suÊt 14.2%/n¨m vµo cuèi th¸ng 7 ®· bÞ ®Èy lªn møc 15.5%/n¨m vµo ngµy 22/08/2008 do NHNN ®· b¾t ®Çu gi¶m m¹nh lîng cung tiÒn trªn thÞ trêng, MHNN chØ b¬m kho¶ng 2000 tû ®ång/ngµy trong khi th¸ng 5, th¸ng 7 ph¶i b¬m ®Õn 10000 tû ®ång/ngµy, ®Çu th¸ng 8 lµ 4000-5000 tû ®ång/ngµy. NHNN gi¶m m¹nh lîng cung tiÒn trªn thÞ trêng më v× tiÒn göi 10
cña c¸c NHTM t¹i NHNN t¨ng kh¸ chøng tá t×nh h×nh thanh kho¶n cña c¸c NHTM ®· tèt lªn dï NHNN gi¶m lîng cung tiÒn qua thÞ trêng më th× vÉn cã thÓ xoay së vèn trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng. • Mét sè NHTM vÉn ph¶i vay vèn ng¾n h¹n phôc vô cho ho¹t ®éng ®Èy møc l·i suÊt t¨ng lªn mét chót. • Gi¶m lîng cung tiÒn qua kªnh OMO lóc nµy gióp hót bít tiÒn trong lu th«ng t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc thu hÑp cung tiÒn tõ ®ã gi¶m søc Ðp l¹m ph¸t cho nÒn kinh tÕ t¹o thªm “lèi ra” cho nh÷ng dßng vèn nhµn rçi t¹m thêi t¹i mét sè ng©n hµng th¬ng m¹i. III- H¹n chÕ vµ tån t¹i. MÆc dï ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh nhng tæng quan tõ viÖc nghiªn cøu vÒ thùc tr¹ng cña thÞ trêng ta cã thÓ thÊy r»ng: ThÞ trêng liªn ng©n hµng ë ViÖt Nam cha ph¸t triÓn, cha ®îc coi lµ “cøu c¸nh’ cho ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông cña ViÖt Nam( quy m« giao dÞch cßn h¹n chÕ, tÝnh phæ biÕn cña thÞ trêng cha cao. HÇu hÕt c¸c giao dÞch cña thÞ trêng liªn ng©n hµng diÔn ra tËp trung ë 2 trung t©m tµi chÝnh lín lµ HN-TPHCM. Sè lîng c¸c thµnh viªn tham gia cßn h¹n chÕ vµ phÇn lín lµ ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng nhu cÇu ®ét xuÊt vÒ nguån vèn vµ sö dông vèn h¬n lµ ho¹t ®éng mang tÝnh thêng nhËt cña c¸c tæ chøc tÝn dông. L·i suÊt trªn thÞ tr- êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ®îc h×nh thµnh mét c¸ch hoµn toµn ngÉu nhiªn d«i khi mang tÝnh tù ph¸t, cha ph¶n ¸nh chÝnh x¸c c¸c quan hÖ cung cÇu vµ xu híng vËn ®éng cña l·i suÊt trªn thÞ trêng tµi chÝnh 11
nãi chung. LÏ ra thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ph¶i lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh l·i suÊt thÞ trêng b¸n lÎ vµ l·i suÊt huy ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông khi ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tho¶ thuËn th× ë níc ta NHNN vÉn c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n. Nhng trong thùc tÕ hiÖn nay l·i suÊt kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông tho¸t ly dÇn l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN. Nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm cho thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ë ViÖt Nam cha ph¸t triÓn lµ: 1). XÐt díi gãc ®é qu¶n lý nhµ níc , thùc hiÖn liªn kÕt gi÷a c¸c ng©n hµng víi c¸c tæ chøc phi ng©n hµng chñ yÕu mang tÝnh tù ph¸t, trªn c¬ së sù chñ ®éng cña c¸c ng©n hµng. Nhµ níc cha kÞp thêi t¹o lËp c¬ së ph¸p lý râ rµng, trùc tiÕp ®iÒu chØnh, hç trî, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn liªn kÕt, hîp t¸c chiÕn lù¬c gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. Cho ®Õn nay vÉn cha cã mét c¬ quan chøc n¨ng nµo cña ng©n hµng hay NHNN chÞu tr¸ch nhiÖm lµ ngêi tæ chøc, vËn hµnh vµ qu¶n lý thÞ trêng liªn ng©n hµng, cha kiÓm so¸t ®îc c¸c giao dÞch vµ can thiÖp kÞp thêi mäi t×nh huèng. HÖ thèng th«ng tin cha hoµn thiÖn, thiÕu th«ng tin vµ th«ng tin kh«ng chÝnh x¸c lµ mét trong nh÷ng rµo c¶n kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt thÞ trêng cña NHNN. 2). Bèn ng©n hµng th¬ng m¹i nhµ níc lµ nh÷ng ng©n hµng lín, chiÕm tíi 70% thÞ trêng tÝn dông cña ViÖt Nam víi hÖ thèng c¸c chi nh¸nh ho¹t ®éng trªn toµn bé ph¹m vi l·nh thæ nhng l¹i h¹ch to¸n phô thuéc víi nhau nªn viÖc mua ban vèn dï cã ®Çu ra nhng còng kh«ng cã ý nghÜa g×. 12
Tr¸i l¹i khèi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn vµ c¸c ng©n hµng liªn doanh, chi nh¸nh c¸c ng©n hµng níc ngoµi l¹i chØ cã quy m« vµ thÞ phÇn rÊt nhá( trªn díi 25%), tÝnh chÊt “®Þa h¹t” ®îc thÓ hiÖn râ rÖt, häat ®éng mua b¸n vèn míi chØ ®îc thùc hiÖn gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trong níc( trõ mét vµi trêng hîp nh Standard charter bank vµ citi bank cã mét vµi mãn cho vay th«ng qua ng©n hµng ViÖt Nam trong thêi gian gÇn ®©y) ®Æc biÖt lµ cha cã sù mua b¸n vèn víi c¸c tæ chøc tÝn dông ë c¸c níc kh¸c trong khu vùc vµ quèc tÕ. Do vËy ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng kh«ng thÓ tr¸nh khái tÝnh chÊt “chî phiªn” vµ “buån tÎ” . 3). C«ng cô ho¹t ®éng trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng cßn nghÌo nµn c¶ vÒ chñng lo¹i vµ thêi h¹n. Nh chóng ta cã thÓ thÊy l·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng ®îc niªm yÕt víi thêi h¹n tõ 1 tuÇn- 2tuÇn-1th¸ng-3th¸ng-6th¸ng-12 th¸ng. Nã míi chØ gi¶i quyÕt ®îc phÇn nµo yªu cÇu vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n mµ cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu vÒ nguån vµ sö dông vèn nãi chung cña c¸c tæ chøc tÝn dông. C¸c giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng cßn phæ biÕn díi h×nh thøc tÝn chÊp hoÆc b»ng tiÒn göi ®èi øng t¹i ng©n hµng cho vay. V× vËy phÇn nhiÒu ho¹t ®éng cña thÞ trêng liªn ng©n hµng chñ yÕu tËp trung gi÷a nh÷ng ng©n hµng th¬ng m¹i cã uy tÝn vµ quan hÖ thêng xuyªn víi nhau. 4). HÖ thèng thanh to¸n trong néi bé tõng ng©n hµng vµ hÖ thèng thanh to¸n liªn ng©n hµng dï ®ang ®îc hiÖn ®¹i ho¸ song vÉn trong t×nh tr¹ng manh món, f©n t¸n riªng rÏ trong mçi ng©n hµng hoÆc trong tõng nhãm nhá mµ vÉn cha hoµ m¹ng thèng nhÊt, thËm chÝ cha liªn kÕt thèng nhÊt gi÷a c¸c trung t©m trong níc,®iÒu nµy còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ph©n ®o¹n 13
thÞ trêng vµ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh vèn gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông kÐm hiÖu qu¶ IV-Giải pháp phát triển thị trường liên ngân hàng ở Việt Nam Nhận thức được vai trò của thị trường liên ngân hàng đối với sự phát triển của thị trường tài chính- tiền tệ nói riêng và nền kinh tế nói chung, sau khi phân tích diễn biến của thị trường liên ngân hàng trong thời gian gần đây, phần tiếp theo của bài viết sẽ trình bày m ột s ố giải pháp, đ ề xuất, kiến nghị nhằm góp phần khắc phục những yếu kém và từng b ước củng cố, hoàn thiện và phát triển thị trường tiền tệ liên ngân hàng nh ư sau: Giải pháp Một là, tổ chức lại các ngân hàng thương mại Nhà nước. Trước hết, thay đổi cơ chế tài chính trong các ngân hàng này theo hướng hạch toán độc lập giữa các chi nhánh với nhau và với Hội sở chính. Tiếp theo đó, tiến hành cổ phần hoá các ngân hàng thương mại Nhà nước. Với giải pháp này thì số lượng các chủ thể tham gia trên thị trường sẽ không ch ỉ tăng lên về mặt số lượng mà còn khẳng định ý nghĩa th ực sự c ủa các giao dịch. Sau khi các chi nhánh của các ngân hàng th ương mại được h ạch toán kinh doanh độc lập, sẽ không còn trông chờ vào nguồn vốn điều chuyển từ Hội sở chính mà sẽ mua bán với bất cứ chủ thể nào có lợi nhất. Nh ư vậy, mỗi địa phương (tỉnh hoặc thành phố) sẽ trở thành những trung tâm mua bán vốn của những chi nhánh của các ngân hàng th ương mại Nhà nước khác nhau với nhau. 14
Hai là, đa dạng và chuẩn hoá các công cụ trên thị trường. Bên cạnh những công cụ sẵn có, cần được chuẩn hoá theo những khuôn khổ pháp lý thống nhất, cần sớm đưa vào thị trường các công cụ giao dịch khác nh ư các công cụ chứng khoán phái sinh, các loại thương phiếu, các bảo lãnh của ngân hàng (bank acceptances), kỳ phiếu ngân hàng, v.v… Những công cụ này không chỉ góp phần đa dạng hoá dịch vụ ngân hàng - tài chính mà còn tạo điều kiện cho các chủ thể tham gia có cơ h ội l ựa ch ọn nh ằm đáp ứng cao nhất nhu cầu về nguồn và sử dụng nguồn khi tham gia thị trường. Ba là, khuyến khích các tổ chức tín dụng Việt Nam tham gia vào hoạt động thị trường tiền tệ trong khu vực và trên thế giới, trước h ết là th ị trường Hongkong và Singapore. Hiện nay, mới chỉ có Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam thực hiện được hoạt động này và đạt được một thành công góp phần sử dụng nguồn vốn một cách có hiệu quả, nhất là nguồn tiết kiệm ngoại tệ huy động từ trong nước. Để thúc đẩy các tổ chức tín dụng tham gia hoạt động thị trường tiền tệ quốc tế, Ngân nhà Nhà nước cũng cần thay đổi một số những quy định pháp lý về quản lý ngoại h ối và sự di chuyển của những luồng vốn. Song, quan trọng hơn, các tổ ch ức tín dụng vẫn phải tích cực và chủ động trong việc vươn ra thị trường nước ngoài, tranh thủ sự cộng tác với các ngân hàng có uy tín của nước ngoài thông qua những quan hệ như là quan hệ ngân hàng đại lý, uỷ thác, trung gian giải ngân. Bốn là, nâng cao trình độ công nghệ của ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng trong nước. Chất lượng hoạt động của các ngân hàng thương mại là điều kiện nhằm đem lại sự ổn định cho th ị trường. Các ngân hàng cần có hệ thống thông tin với khả năng thu th ập và xử lý và cung cấp thông tin hiệu quả cho hoạt động quản lý nguồn vốn, chất 15
lượng sử dụng vốn và dự báo chính xác diễn biến của thị trường. Trên thực tế, để thực hiện được các nghiệp vụ phái sinh nhằm h ạn ch ế r ủi ro và lợi ích của ngân hàng cũng như tham gia các hoạt động khác c ủa th ị trường tiền tệ là rất phức tạp, đòi hỏi các ngân hàng ph ải không ngừng đổi mới công nghệ, hiện đại hoá hệ thống thanh toán mà còn ph ải đào t ạo đội ngũ nhân lực và học tập những bài học kinh nghiệm của các ngân hàng hiện đại trên thế giới. Năm là, nâng cao năng lực tổ chức, điều hành thị trường liên ngân hàng của Ngân hàng Nhà nước. Cần sớm thành lập Vụ Thị trường Tiền tệ trực tiếp thực hiện tổ chức, quản lý, điều hành thị trường liên ngân hàng. Đ ổi mới cơ chế hoạt động của Ngân hàng Nhà nước trên th ị trường tiền t ệ sao cho Ngân hàng Nhà nước trở thành là ngân hàng bán buôn lớn nhất trên thị trường tiền tệ. Ngân hàng Nhà nước cần sớm xây dựng quy chế hoạt động đối với các thành viên tham gia hoạt động thị trường liên ngân hàng phù hợp với thông lệ quốc tế, nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của thị trường. Thiết lập quy chế về thông tin: cơ quan kiểm duyệt thông tin, đội ngũ cán bộ xử lý, cung cấp thông tin phù hợp, cơ chế phối hợp thông tin với các cơ quan chức năng, v.v…. nhằm tránh tình trạng chồng chéo thông tin, bóp méo thông tin. Đầu tư cho các điều kiện về cơ sở vật chất và kỹ thuật đáp ứng yêu cầu tổng hợp, cập nhật thông tin, dự báo diễn biến th ị trường, vốn kh ả dụng, trình độ quản trị kinh doanh, rủi ro, khả năng quản lý vốn khả dụng của Ngân hàng Nhà nước từng bước gắn kết thị trường tiền tệ trong nước với thị trường tài chính quốc tế. Bên cạnh đó, thường xuyên b ồi dưỡng, nâng cao năng lực cán bộ về kỹ thuật xử lý giao dịch phát sinh trên 16
thị trường, các kỹ thuật vận hành hệ thống thanh toán điện tử liên ngân hàng. Sáu là, hoàn thiện cơ chế xác định lãi suất của thị trường. Lãi suất – giá bao giờ cũng là yếu tố quan trọng nhất đối với bất kỳ thị trường nào. Ngân hàng Nhà nước cần sớm ban hành và tổ chức thực hiện cơ chế xác định giá theo hướng khớp lệnh hoặc đấu giá, trước hết tại các trung tâm tài chính lớn như Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh. Lãi suất được xác định ở những trung tâm này sẽ làm cơ sở tham chiếu cho các địa phương còn lại trong cả nước. Đồng thời, các tổ chức tín dụng s ẽ căn c ứ vào lãi suất nói trên để xác định lãi suất của th ị trường bán l ẻ – huy đ ộng hoặc cho vay vốn đối với nền kinh tế. Nói cách khác, các tổ chức tín dụng có thể chủ động thoả thuận lãi suất với các đối tượng khách hàng mà không phải mò mẫm hay bám dựa vào lãi suất “chỉ đạo” của Ngân hàng Nhà nước hay lãi suất của thị trường tiền tệ nước ngoài SIBOR hay LIBOR, v.v… Mặt khác, việc hình thành lãi suất như trên sẽ tạo điều kiện gắn kết thị trường tiền tệ trong nước với thị trường các nước trong khu vực và quốc tế, góp phần cho các tổ chức tín dụng chủ động tham gia hoạt động trên thị trường và với các ngân hàng nước ngoài. Bảy là, thống nhất thị trường liên ngân hàng. Thị trường liên ngân hàng hiện nay gồm có thị trường nội tệ liên ngân hàng và thị trường ngoại tệ liên ngân hàng. Sự phân tách thị trường đã tạo ra những bất cập trong việc quản lý dòng vốn. Ngoài ra, trong điều kiện hệ th ống thông tin ch ưa hoàn chỉnh, dẫn đến việc truyền tải và quản lý thông tin thi ếu chính xác. Đi ều này gây khó khăn khi thị trường mở rộng quy mô. Do vậy, c ần th ống nh ất thị trường liên ngân hàng và có quy chế hoạt động phù hợp. Một số đề xuất và kiến nghị 17
Đối với Nhà nước Đề nghị giao cho các cơ quan có trách nhiệm và thẩm quy ền tiến hành nghiên cứu và sớm ban hành đầy đủ các văn bản pháp lý rõ ràng và trực tiếp điều chỉnh quan hệ liên kết kinh tế giữa các ngân hàng với nhau trên thị trường liên ngân hàng Đối với Ngân hàng Nhà nước Cần phải có chính sách tiền tệ hợp lý, tránh gây ra những cú sốc cho thị trường khi đột ngột đẩy lãi suất lên cao. Ví dụ như việc hút một lượng lớn tiền từ các NHTM về NHTW một cách quá đột ngột và ồ ạt nh ư đ ầu năm 2008 dẫn đến tình trạng thiếu vốn và thiếu thanh khoản trầm trọng cho các ngân hàng, đẩy các NHTM vào tình thế bắt buộc ph ải đi vay trên thị trường liên ngân hàng với lãi suất “ cắt cổ” có lúc tới hơn 40% mà có khi vẫn không vay được Về dài hạn thì lãi suất liên ngân hàng nên để hình thành trên quan h ệ cung – cầu về vốn trên thị trường. Việc khống chế về trần lãi suất s ẽ khiến NHNN mất đi một tín hiệu đánh giá thị trường khi không thể căn cứ vào lãi suất trên thị trường liên ngân hàng để đánh giá mức độ thiếu vốn của hệ thống ngân hàng như trước. Mặt khác, sẽ khó cho NHNN trong việc kiểm soát nếu như các ngân hàng thoả thuận với nhau vay v ốn v ượt quá mức lãi suất trần nhằm thoả mãn cả hai bên vay và cho vay khi xảy ra tình trạng căng thẳng về vốn khả dụng. Tuy nhiên trong giai đoạn với nhiều biến động khó lường như từ đầu năm đến bây giờ thì chính sách điều hành lãi suất trên th ị trường liên ngân hàng thông qua công cụ lãi suất cơ bản ( ấn định lãi suất huy động và lãi suất cho vay trên thị trường liên ngân hàng không vượt quá 150% lãi suất 18
cơ bản hiện đang là 14%) là một giải pháp kh ả thi và c ần ti ếp t ục áp dụng. Bởi nó hỗ trợ các ngân hàng trong vấn đề thanh kho ản, không ph ải vay với lãi suất quá cao, và như vậy góp phần ổn định hoạt động của toàn bộ hệ thống, tránh rủi ro cho hoạt động ngân hàng. Ngoài ra, muốn bình ổn thị trường thì NHNN cần phải đa d ạng h ơn hình thức cho vay hỗ trợ đối với các NHTM/// 19
L·i suÊt liªn ng©n hµng §øc. 20