THIÊN ĐẦU THỐNG (MIGRAINE HEADACHES)

Chia sẻ: Nuyen Uyen | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:22

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CHỨNG THIÊN ĐẦU THỐNG (MIGRAINE) LÀ GÌ ? Mặc dầu bất cứ chứng đau đầu nghiêm trọng nào đều có thể được quy cho là chứng thiên đầu thống (migraine), nhưng chứng thiên đầu thống là một loại đau đầu đặc biệt. Chứng thiên đầu thống thật sự có tính chất gia đình và gây bệnh nơi phụ nữ hai lần nhiều hơn nam giới. Cơn đau đầu đầu tiên thường xảy ra nơi một người trong lứa tuổi thanh thiếu niên hay lứa tuổi đôi mươi. Những cơn đau đầu điển hình được mô tả định vị một...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: THIÊN ĐẦU THỐNG (MIGRAINE HEADACHES)

THIÊN ĐẦU THỐNG (MIGRAINE HEADACHES) 1/ CHỨNG THIÊN ĐẦU THỐNG (MIGRAINE) LÀ GÌ ? Mặc dầu bất cứ chứng đau đầu nghiêm trọng nào đều có thể được quy cho là chứng thiên đầu thống (migraine), nhưng chứng thiên đầu thống là một loại đau đầu đặc biệt. Chứng thiên đầu thống thật sự có tính chất gia đình và gây bệnh nơi phụ nữ hai lần nhiều hơn nam giới. Cơn đau đầu đầu tiên thường xảy ra nơi một người trong lứa tuổi thanh thiếu niên hay lứa tuổi đôi mươi. Những cơn đau đầu điển hình được mô tả định vị một bên, nghiêm trọng, và đập mạnh (throbbing) và thường được liên kết với sợ ánh sáng (photophobia) và nôn mửa.Tuy nhiên cơn đau đầu có thể không đập mạnh (nonthrobbing). Tất cả các triệu chứng có thể biến thiên, nhưng mỗi bệnh nhân đều có khuynh hướng cảm nhận một số tương tự các triệu chứng với mỗi cơn đau đầu.
2/ CƠN ĐAU THIÊN ĐẦU THỐNG KHỞI ĐẦU Ở LỨA TUỔI NÀO ? - Trong trường hợp điển hình, các cơn thiên đầu thống bắt đầu ở tuổi từ 13-19 và hiếm khi bắt đầu sau 40 tuổi. 3/ TẦN SỐ CƠN TRONG THIÊN ĐẦU THỐNG ? Các cơn thiên đầu thống rất thay đổi, nhưng thường xảy ra một đến hai lần mỗi tháng. Một vài người có những cơn đau xảy ra lẻ tẻ, 3-4 lần mỗi năm. Vài phụ nữ ghi nhận một mối liên hệ rõ rệt với kinh nguyệt. 4/ CÁC TRIỆU CHỨNG THÔNG THƯỜNG CỦA THIÊN ĐẦU THỐNG ? 1. Đau đầu một bên(60% các trường hợp). Cơn đau có thể bắt đầu âm ỉ (dull ache) nhưng sau đó trở nên nhức nhối (throbbing) và có thể làm mất hết khả năng (incapacitating). 2. Mất thị giác và cảm giác. 3. Chán ăn, nôn, mửa 4. Sợ ánh sáng (photophobia), sợ tiếng động (phonophobia)
5.Thay đổi tính khí (mood changes) 5/ 5 GIAI ĐOẠN CỦA MỘT CƠN THIÊN ĐẦU THỐNG HOÀN TOÀN ? 1. Tiền chứng (prodrome) : Tiền chứng xảy ra nhiều giờ hoặc nhiều ngày trước khi đau đầu và gồm đó những thay đổi tính khí, hành vi, sự thèm ăn và khả năng nhận thức (cognition) 2. Tiền triệu (aura) : Tiền triệu xảy ra trong vòng một giờ trước khi đau đầu và thường là thị giác và cảm giác (visual or sensory aura) 3. Đau đầu : Đau đầu thường một bên và có thể có mạch đập (pulsatile) 4. Chấm dứt đau đầu 5. Hậu chứng (postdrome) : giai đoạn của dư vị còn lại (hangover phase). 6/ TỶ LỆ THIÊN ĐẦU THỐNG CÓ KÈM THEO TIỀN TRIỆU (AURA) ? - Khoảng 35% thiên đầu thống được kèm theo bởi một tiền triệu (aura). Loại đau đầu này được gọi là thiên đầu thống cổ điển (classic
migraine). Một thiên đầu thống không có tiền triệu được gọi là thiên đầu thống thông thường (common aura). - Thiên đầu thống không có tiền triệu chiếm khoảng 80% các trường hợp. 7/ NHỮNG TIỀN TRIỆU(AURA) THÔNG THƯỜNG CỦA THIÊN ĐẦU THỐNG ? - Tiền triệu thị giác (visual aura) là thông thường nhất và gồm có ánh sáng chớp (flashing lights), ám điểm nhấp nháy (scintillating scotomata), và các quang phổ công sự (fortification spectra). Tiền triệu cảm giác (sensory aura) là thông thường nhất tiếp theo, đặc biệt là tê hay dị cảm ở một chi. Yếu vận động hay mất ngôn ngữ (aphasia) ít thông thường hơn. 8/ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CỦA THIÊN ĐẦU THỐNG VỚI TIỀN TRIỆU (MIGRAINE WITH AURA) ? Bệnh nhân phải có hai cơn, với ít nhất ba trong những đặc điểm sau đây : 1. Một hoặc nhiều triệu chứng tiền triệu (aura symptom) có thể hồi phục hoàn toàn, chứng tỏ loạn năng khu trú ở não bộ, vỏ não hay thân não.
2. Ít nhất một triệu chứng tiền triệu phát triển dần dần trong 4 phút, hoặc hai hoặc nhiều triệu chứng xảy ra kế tiếp nhau. 3. Không có triệu chứng tiền triệu kéo dài hơn 60 phút. 4. Cơn đau đầu thiên đầu thống phải xảy ra tiếp theo tiền triệu trong vòng 60 phút hoặc ít hơn 9/ NHỮNG ĐẶC ĐIỂM CỦA THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG TIỀN TRIỆU (MIGRAINE WITHOUT AURA) ? Bệnh nhân phải có những cơn đau đầu hội đủ những tiêu chuẩn sau đây : 1. Thời gian đau đầu phải là 4-72 giờ. 2. Trong cơn đau đầu, bệnh nhân phải chịu ít nhất những triệu chứng sau đây : nôn và mửa hay sợ ánh sáng (photophobia) và sợ âm thanh (phonophobia). 3. Đau đầu phải có ít nhất một trong những đặc điểm sau đây : định vị một bên, tính chất đập (pulsatile), cường độ từ trung bình đến nặng, ức chế hoặc cấm chỉ những hoạt động hàng ngày, và bị trầm trọng thêm bởi những hoạt động vật lý lệ thường.
10/ LÝ THUYẾT HUYẾT QUẢN CỦA THIÊN ĐẦU THỐNG ? - Lý thuyết huyết quản của thiên đầu thống phát biểu rằng tiền triệu (aura) của thiên đầu thống là do co mạch não và rằng đau đầu là do giãn mạch. Những nghiên cứu lưu lượng máu não bộ (cerebral blood flow) mới đây mang lại vài nghi ngờ về lý thuyết này. Lưu lượng máu não bộ giảm trong thiên đầu thống với tiền triệu (migraine with aura), nhưng không thay đổi trong thiên đầu thống không có tiền triệu (migraine without aura). Vai trò của những thay đổi huyết quản trong bệnh sinh của thiên đầu thống do đó vẫn còn tranh cãi. - Đau đầu thiên đầu thống (céphalée migraineuse) là một dạng đau đầu do nguyên nhân huyết quản (céphalée vasculaire), xuất hiện do một sự co thắt mạch (vasospasme) tiếp theo sau bởi một sự giãn mạch (vasodilatation). Giai đoạn giãn mạch chịu trách nhiệm thiên đầu thống và chính ở giai đoạn này mà các tác nhân điều trị được sử dụng, tác động lên trong giai đoạn cấp tính ; điều trị phòng ngừa tác động lên cả hai giai đoạn. Giai đoạn co mạch (phase vaso-constrictive) đôi khi được kèm theo bởi liệt thần kinh và chịu trách nhiệm các tiền chứng (prodromes). 11/ SEROTONIN CÓ ĐÓNG MỘT VAI TRÒ TRONG THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ?
Serotonin được phân bố rộng rãi khắp cơ thể, với 90% tập trung trong đường tiêu hóa và phần còn lại trong não bộ và các tiểu cầu. Trong cơn thiên đầu thống, nồng độ của serotonin trong máu có thể giảm, trong khi nồng độ của serotonin trong nước tiểu có thể tăng. Sự thay đổi những nồng độ của serotonin này có thể làm phát khởi những thay đổi huyết quản và lưu lượng, và cũng làm biến đổi cảm nhận đau trong não bộ. Do đó serotonin có thể đóng một vai trò (đến nay vẫn không được hiểu một cách đầy đủ) trong nguyên nhân của thiên đầu thống. Một vài loại thuốc như amitriptyline (Redomex), nortriptyline (Nortrilen), và sumatriptan (Imitrex), vốn có hiệu quả lên chuyển hóa serotonin, hữu ích trong điều trị đau đầu thiên đầu thống. 12/ MỘT VÀI THỨC ĂN CÓ THỂ GÂY NÊN THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ? Một vài thức ăn được biết là làm phát khởi cơn thiên đầu thống, như một vài bệnh nhân ghi nhận khi lấy bệnh sử, nhưng thức ăn duy nhất rõ ràng liên kết với tần số gia tăng thiên đầu thống là rượu đỏ. Những thức ăn, thường được nhận diện làm gia tăng thiên đầu thống gồm có : - Thức ăn giàu tyramine (phò ma, rượu vang đỏ) - Thức ăn chứa monosodium glutamate (thức ăn tàu và mexico)
- Thức ăn chứa nitrates (bologna, salami, thịt rán khói) - Thức ăn pha giấm, được lên men, ướp muối (pasta salads) - Đồ uống có cồn (đặc biệt rượu đỏ) - Đồ uống có caféine (đồ uống ngọt, trà, cà phê) 13/ CÁC THUỐC ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG THIÊN ĐẦU THỐNG Phenothiazines - Prochlopromazine - Chlorpromazine (Largactil) Butyrophenones - Droperidol (DHBP : dehydrobenzperidol) - Haloperidol (Haldol) Dihydroergotamine (DHE) (Diergo, Dihydergot, Dystonal) Triptans
- Sumatriptan (Imitrex) - Naratriptan (Naramig) - Almotriptan (Almogran) - Zolmitriptan (Zomig) Valproate Sodium IV Ketorolac (Taradyl, amp im-iv, 10 mg/ml) Metoclopramide (Primpéran) Diphenhydramine Corticosteroids (thiên đầu thống keo dài) Opioids - Methadone - Nalbophine - Meperidine (Demerol) - Morphine
Những thuốc chống đau thông thường - NSAIDs - Aspirin - Acetaminophen - Caffeine 14/ NHỮNG THUỐC HỮU ÍCH NHẤT ĐỂ ĐIỀU TRỊ CẤP TÍNH CƠN THIÊN ĐẦU THỐNG ? - ergotamine, Midrin, hay triptans. - Các thuốc được sử dụng để điều trị cấp tính cơn đau đầu thiên đầu thống gồm có dihydroergotamine mesylate (DHE), sumatriptan, và các dẫn xuất phenothiazine. - Các thuốc được sử dụng trong phòng cấp cứu để điều trị thiên đầu thống Thuốc Đường dùng Nhận xét
Hít, trực tràng Chống chỉ định trong - Ergotamine bệnh động mạch vành, cao huyết áp, thai nghén Thuốc chống mửa rất - Chlorpromazine 0,1 mg/kg IV tốt, có thể gây nên những phản ứng ngoại tháp Thuốc chống mửa rất - Prochlorperazine 10 mg IV tốt, có thể gây nên những phản ứng ngoại tháp
Thuốc chống mửa rất - Metoclopramide 10-20 mg IV tốt, có thể gây nên những phản ứng ngoại tháp. Chống chỉ định trong - Dihydroergotamine 0,75-1 mg IV bệnh động mạch vành, cao huyết áp, thai nghén. 6 mg dưới da, Chống chỉ định trong - Sumatriptan bệnh động lập lại sau 60 phút mạch vành, cao huyết áp, thai nghén nếu cần
hiệu quả trung bình - Ketorolac 60 mg IV (Taradyl) 14/ ERGOTAMINE CÓ PHẢI LÀ ĐIỀU TRỊ HỮU ÍCH ĐỐI VỚI THIÊN ĐẦU THỐNG ? Những dẫn xuất ergotamine có thể hữu ích nơi những bệnh nhân bị thiên đầu thống với một tiền chứng rõ ràng. Ergotamine được sử dụng bằng đường miệng, dưới lưỡi (sublingual), dưới dạng thuốc đạn (suppository), thuốc chích, và thuốc hít (inhalation). Bởi vì nôn và mửa dữ dội xảy ra trong vài dạng thiên đầu thống, nên dạng thuốc đạn và dưới lưỡi là hữu ích và được dung nạp nhất. Khi dùng dạng dưới lưỡi và thuốc đạn, liều lượng thông thường là 2 mg. Bệnh nhân có thể dùng 3 liều cho mỗi cơn đau đầu, cách nhau ½ giờ, lên đến 9 liều mỗi ngày. 15/ MIDRIN LÀ GÌ ? CỐ HỮU ÍCH TRONG ĐIỀU TRỊ ĐAU ĐẦU HAY KHÔNG ? Midrin là một thuốc phối hợp, gồm có dichloralphenazone (một chất làm thư giãn), isometheptene (một tác nhân làm co thắt mạch máu), và acetaminophen. Midrin có thể được sử dụng hoặc như thuốc điều trị dự
phòng (1 viên 2-3 lần/ngày) hoặc để điều trị cắt cơn (2 viên lúc khởi đầu cơn đau đầu, sau đó 1 viên mỗi giờ, lên đến tổng cộng 5 viên). 16/ SUMATRIPTAN (IMITREX) LÀ GÌ ? - Sumatriptan (Imitrex) là thuốc đầu tiên của một lớp thuốc mới : 5- hydroxytriptamine (5-HT) receptor agonists. Có thể cho bằng đường dưới da (6mg), bằng đường mũi (20mg), hay bằng đường miệng (50mg) và làm giảm đau trong 70% các trường hợp. Những tác dụng phụ chính là căng ngực và đỏ phừng (flushing). Không nên sử dụng cùng với ergotamine hay nơi những bệnh nhân bị bệnh tim. IMITREX : - amp.ser. s.c 6mg/ 0,5 ml - spray nasal 10 mg/dose và 20 mg/dose - thuốc viên : 50mg và 100 mg - Sumatriptan bị chống chỉ định trong những cao huyết áp không ổn định và trong những thiên đầu thống nền hay liệt nửa người (migraines basilaires ou hémiplégiques). Những lời khuyến nghị mới đây yêu cầu đánh giá tim mạch nơi các phụ nữ mãn kinh trước khi bắt đầu điều trị với
sumatriptan. Nơi những bệnh nhân khác, khi sumatriptan được sử dụng, ergotamine phải ngưng sử dụng từ 24 giờ. 17/ NHỮNG 5-HT RECEPTOR AGONIST KHÁC HỮU ÍCH ĐỐI VỚI THIÊN ĐẦU THỐNG ? Từ khi sumatriptan thành công, vài thuốc tương tự đã được thương mãi hóa, gồm có zolmitriptan (Zomig), frovatriptan, electriptan, almotriptan (Almogran), rizatriptan (Maxalt), và naratriptan (Naramig, Amerge). Các triptan hơi khác nhau về profile dược lý học, nhưng tất cả gần giống nhau về tính hiệu quả. Chúng thường được ưa thích hơn ergotamines hay Midrin như là liệu pháp được chọn đầu tiên để trị bệnh thiên đầu thống. ZOMIG : - thuốc viên : 2,5 mg - spray nasal : 5mg/dose ALMOGRAN : thuốc viên 12,5 mg MAXALT : thuốc viên 10mg NARAMIG : thuốc viên 2,5 mg 18/ CÓ THỂ PHỐI HỢP NHỮNG TRIPTAN KHÁC NHAU ĐỂ ĐIỀU TRỊ CẤP TÍNH CƠN THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ?
Nói chung, không nên phối hợp các thuốc khác nhau (ví dụ rizatriptan và sumatriptan), nhưng có thể sử dụng những dạng khác nhau của c ùng một thứ thuốc (ví dụ sumatriptan dùng bằng đường mũi được tiếp theo 2 giờ sau bởi sumatriptan bằng đường miệng). 19/ PHẢI CHĂNG TRIPTAN CHỈ ĐƯỢC DÙNG ĐỂ ĐIỀU TRỊ CẤP TÍNH CHỨNG THIÊN ĐẦU THỐNG ? Do thời gian bán hủy dài hơn, naratriptan (Naramig, Amerge) hữu ích như thuốc điều trị dự phòng trong trường hợp thiên đầu thống kinh nguyệt (menstrual migraine). Nếu một phụ nữ bị đau đầu vào một thời điểm tiên đoán được trong tháng, đặc biệt là nếu bệnh nhân dùng thuốc ngừa thai, sự sử dụng naratriptan mỗi sáng, 1-2 ngày trước kinh kỳ, cho đến ngày thứ 3 của kinh kỳ, có thể có ích. 20/ CÁC THUỐC CHỐNG CO GIẬT CÓ ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐỂ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ? Gabapentin (Neurontin), valproic acid (Depakin, Depakote), và topirimate (Topamax) đã được chứng tỏ có hiệu quả trong những thử nghiệm điều trị dự phòng thiên đầu thống.
21/ NHỮNG NHÓM THUỐC NÀO ĐƯỢC SỬ DỤNG ĐẦU TIÊN ĐỀ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG THIÊN ĐẦU THỐNG ? Các thuốc chống trầm cảm ba vòng (tricyclic antidepressants), bêta blockers, calcium channel blockers, và thuốc chống co giật (anticonvulsants) là những thuốc được lựa chọn để điều trị phòng ngừa thiên đầu thống. 22/ NHỮNG CHỈ ĐỊNH ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG THIÊN ĐẦU THỐNG ? Khi những cơn đau đầu xảy ra với một tần số hai lần hoặc hơn mỗi tháng hoặc, quan trọng hơn, khi những cơn đau đầu ảnh hưởng đến đời sống hàng ngày của bệnh nhân (khiến nghỉ việc và bỏ học), trị liệu dự phòng được chỉ định. 23/ LOẠI VÒNG THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM BA (TRICYCLICS) NÀO LÀ THUỐC DỰ PHÒNG HỮU ÍCH NHẤT ? Các thuốc chống trầm cảm ba vòng (tricyclic antidepressant) tác động qua một tác dụng độc lập với hiệu quả chống trầm cảm của chúng. Trong số các thuốc chống trầm cảm ba vòng, amitriptyline (Redomex, Elavil) là hữu ích nhất để điều trị thiên đầu thống. Những thuốc khác có thể thành công
gồm có doxepin (Sinequan), nortriptyline (Nortrilen, Pamelor), và imipramine (Tofranil). 24/ LÚC KÊ TOA MỘT THUỐC CHỐNG TRẦM CẢM BA VÒNG ĐỂ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG BỆNH THIÊN ĐẦU THỐNG, LIỀU LƯỢNG NÀO NÊN ĐƯỢC XÉT ĐẾN ? Trong trường hợp amitriptyline (Redomex), tốt nhất là bắt đầu với một liều lượng 25 mg vào lúc đi ngủ bởi vì bệnh nhân thường ngủ lịm với liều lượng khởi đầu. Nồng độ có thể được gia tăng lên đến một liều lượng cực đại 200mg, bằng cách nâng liều lượng lên từ từ (25mg mỗi tuần trong vòng 3 đến 4 tuần). Tuy nhiên những liều lượng hơn 100mg thường được liên kết với những tác dụng phụ đáng kể, như khô miệng, bón, và tiểu khó. Các bệnh nhân cũng có thể trở nên rất bị an thần. Cuối cùng, lên cân thường là một tác dụng phụ không thể dung nạp được. 25/ BÊTA-BLOCKERS CÓ HỮU ÍCH ĐỂ ĐIỀU TRỊ DỰ PHÒNG BỆNH THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG? Bêta blockers, đặc biệt là propranolol (Inderal), đã được sử dụng một cách có hiệu quả để dự phòng bệnh thiên đầu thống trong nhiều năm. Propranolol là thuốc an toàn và có ít các tác dụng phụ. Liều lượng thông
thường là 80 mg tác dụng kéo dài ; có thể gia tăng liều lượng lên 160 mg, nếu có chỉ định. Kiểm tra mạch là quan trọng, và liều lượng thuốc có thể gia tăng lên 160 mg nếu mạch vẫn lớn hơn 60. 26/BÊTA-BLOCKERS CÓ ĐƯỢC DUNG NẠP TỐT NƠI NHỮNG BỆNH NHÂN BỊ THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ? Đối với phần lớn các bệnh nhân, bêta-blockers được dung nạp tốt, nhưng vài vấn đề cần được bàn cãi với bệnh nhân trước khi bắt đầu điều trị với bêta-blockers. Co thắt phế quản (bronchospasm) là một mối quan tâm nơi các bệnh nhân bị hen phế quản. Lúc bắt đầu điều trị với bêta-blockers, phải tìm hiểu xem bệnh nhân có tham gia vào một chương trình tập thể dục hay không. 27/ CALCIUM CHANNEL BLOCKER NÀO LÀ CÓ HIỆU QUẢ NHẤT TRONG BỆNH THIÊN ĐẦU THỐNG ? Verapamil (Isoptine) là hữu ích nhất trong bệnh thiên đầu thống và thường bắt đầu với liều lượng 180 mg vào ban đêm. Liều lượng có thể gia tăng nếu cần lên 240 mg ban đêm, trong một thời gian 4 tuần. Thuốc được dung nạp tốt. ISOPTINE (vérapamil) : cps 40mg, 80mg, 120 mg.
28/ CÓ NHỮNG CALCIUM CHANNEL BLOCKER KHAC HỮU ÍCH TRONG THIÊN ĐẦU THỐNG ? Nifedipine (Adalat) với liều lượng khởi đầu 30 mg/ngày đã chứng tỏ có ích trong thiên đầu thống ; nicardipine (Rydène), cũng hiệu quả trong dự phòng thiên đầu thống. Nifedipine và nicardipine chỉ nên sử dụng khi verapamil thất bại. 29/ SODIUM VALPROATE CÓ THÀNH CÔNG TRONG D Ự PHÒNG THIÊN ĐẦU THỐNG KHÔNG ? Sodium valproate (Depakote) có thể hữu ích trong dự phòng bệnh thiên đầu thống. Cơ chế tác dụng không rõ ràng nhưng dường như độc lập với các tính chất chống co giật. 30/ CÓ SỰ KHÁC NHAU TRONG ĐIỀU TRỊ CO GIẬT VÀ THIÊN ĐẦU THỐNG BẰNG VALPROATE, VỀ MẶT LIỀU LƯỢNG VÀ NỒNG ĐỘ HAY KHÔNG ? Thiên đầu thống thường đáp ứng với những liều lượng thấp hơn so với co giật. Vài bệnh nhân thiên đầu thống có thể đáp ứng với những liều lượng nhỏ đến 125 mg hai lần mỗi ngày, và một liều trung bình 650 mg được chia