THỨC ĂN VÀ NUÔI DƯỠNG BÒ SỮA - Chương 4

Chia sẻ: Nguyen Minh Phung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:17

Thêm vào BST

Báo xấu

221
lượt xem 70
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

THỨC ĂN VÀ NUÔI DƯỠNG BÒ SỮA - Chương 4: Nhu cầu dinh dưỡng và khẩu phần nuôi bò sữa. Mục đích cuối cùng của quá trình tiêu hóa phức tạp là cung cấp cho cơ thể bò sữa các chất dinh dưỡng và năng lượng cần thiết để bù đắp cho các hao tổn hàng ngày do các hoạt động sống gây ra và để tạo ra các sản phẩm

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: THỨC ĂN VÀ NUÔI DƯỠNG BÒ SỮA - Chương 4

Ch¬ng 4 Nhu cÇu dinh dìng vμ khÈu phÇn nu«i bß s÷a i. Nhu cÇu dinh d|ìng cña bß s÷a Môc ®Ých cuèi cïng cña qu¸ tr×nh tiªu ho¸ phøc t¹p lμ cung cÊp cho c¬ thÓ bß s÷a c¸c chÊt dinh dìng vμ n¨ng lîng cÇn thiÕt ®Ó bï ®¾p cho c¸c hao tæn hμng ngμy do c¸c ho¹t ®éng sèng g©y ra vμ ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm. C¸c ho¹t ®éng cña c¬ thÓ bao gåm h« hÊp, tuÇn hoμn, néi tiÕt, ho¹t ®éng c¬ b¾p, sù ®æi míi tÕ bμo... Mét lîng vËt chÊt vμ n¨ng lîng ®îc hÊp thu sau qu¸ tr×nh tiªu ho¸ ®îc dμnh cho c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n trªn nh»m duy tr× sù sèng. Nhu cÇu vÒ c¸c chÊt dinh dìng sö dông cho môc ®Ých nμy chÝnh lμ nhu cÇu duy tr×. Nhu cÇu nμy cã liªn quan víi khèi lîng cña bß s÷a. ChØ khi mμ lîng thøc ¨n ¨n vμo trong mét ngμy tho¶ m·n ®îc c¸c nhu cÇu cho duy tr× th× phÇn c¸c chÊt dinh dìng hÊp thu cßn l¹i míi chuyÓn sang ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt nh tiÕt s÷a, t¨ng träng, ph¸t triÓn bμo thai. NÕu mét con bß s÷a cã s¶n lîng s÷a trung b×nh 4.000 kg/chu kú th× trong thêi gian mét chu kú nã t¹o ra kho¶ng 480 kg vËt chÊt kh« (tÝnh víi hμm lîng chÊt kh« cña s÷a b»ng 12%), tøc lμ lín h¬n rÊt nhiÒu so víi
khèi lîng vËt chÊt kh« trong c¬ thÓ nã. §iÒu ®ã nãi lªn r»ng bß s÷a cã nhu cÇu dinh dìng rÊt lín cho s¶n xuÊt. Bß s÷a cÇn ®îc cung cÊp ®Çy ®ñ n¨ng lîng, protein, c¸c chÊt kho¸ng vμ c¸c vitamin cho nhu cÇu duy tr× vμ s¶n xuÊt. Nhu cÇu n¨ng lîng cña bß s÷a ®îc x¸c ®Þnh tõ nhu cÇu cho duy tr×, nhu cÇu cho sinh trëng, nhu cÇu cho ph¸t triÓn bμo thai vμ nhu cÇu cho s¶n xuÊt s÷a. §èi víi bß v¾t s÷a, sù thiÕu hôt n¨ng lîng trong khÈu phÇn lμ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh h¹n chÕ n¨ng suÊt s÷a. Nhu cÇu protein cña bß s÷a phô thuéc vμo n¨ng suÊt s÷a lμ chÝnh, ngoμi ra cßn phô thuéc vμo giai ®o¹n tiÕt s÷a, sù mang thai vμ ph¸t triÓn c¬ thÓ. ChÊt kho¸ng lμ nh÷ng nguyªn tè v« c¬ díi d¹ng muèi víi nguyªn tè v« c¬ hay hîp chÊt h÷u c¬ kh¸c. Bß s÷a cÇn kho¶ng 15 lo¹i chÊt kho¸ng kh¸c nhau thuéc hai nhãm: kho¸ng ®a lîng vμ kho¸ng vi lîng. Nhu cÇu chÊt kho¸ng ë bß v¾t s÷a rÊt lín. Mét con bß s÷a cã n¨ng suÊt 4.000 kg s÷a mét chu kú th× tæng sè chÊt kho¸ng trong s÷a ®· chiÕm tíi 28 kg. Th«ng thêng trong thøc ¨n thiÕu c¸c chÊt kho¸ng, v× vËy ta ph¶i bæ sung vμo khÈu phÇn cho bß s÷a. Lîng n¨ng lîng, protein, kho¸ng, vitamin vμ níc cÇn thiÕt cho bß s÷a ®· ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua c¸c thÝ nghiÖm c©n b»ng trao ®æi chÊt. Chóng t«i tr×nh
bμy díi ®©y ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n c¸c nhu cÇu n¨ng lîng, protein, Ca vμ P cho bß s÷a theo Pozy (1998). 1. Nhu cÇu duy tr× §ã lμ c¸c nhu cÇu dinh dìng mμ mét bß s÷a cÇn ®Ó duy tr× c¸c chøc n¨ng ho¹t ®éng sèng nh h« hÊp, tuÇn hoμn m¸u, tiªu ho¸, ho¹t ®éng c¬ b¾p v.v. Nhu cÇu n¨ng lîng (UFL) cho duy tr× hμng ngμy cña bß s÷a ®îc tÝnh to¸n dùa vμo thÓ träng (W, kg) theo c«ng thøc sau: UFL = 1,4 + 0,6W/100 Nhu cÇu hμng ngμy cña bß s÷a vÒ protein (g PDI/con/ngμy) ®Ó duy tr× còng ®îc tÝnh to¸n dùa vμo thÓ träng (W, kg) theo c«ng thøc sau: PDI = 95 + 0,5W Nhu cÇu vÒ canxi vμ phètpho còng ®îc tÝnh theo thÓ träng (W, kg) nh sau: Ca (g/con/ngμy) = 0,06W P (g/con/ngμy) = 0,05W 2. Nhu cÇu sinh trëng Bß c¸i míi ®Î løa thø nhÊt cßn tiÕp tôc sinh trëng vμ ph¸t triÓn c¬ thÓ ®Ó ®¹t ®îc tÇm vãc trëng thμnh. Nh vËy, nã cã c¸c nhu cÇu cho sinh trëng. Nhu
cÇu nμy tuú thuéc vμo møc ®é t¨ng träng c¬ thÓ vμ ®îc céng thªm vμo nhu cÇu duy tr× nh sau: - 3,5 UFL cho 1 kg t¨ng träng - 280 g PDI cho 1 kg t¨ng träng - 3,2 g Ca cho 1 kg t¨ng träng - 1,8 g P cho 1 kg t¨ng träng Ngêi ta còng cã thÓ íc tÝnh nhu cÇu cho sinh trëng theo thêi ®iÓm mμ bß t¬ ®Î løa ®Çu vμ céng thªm vμo nhu cÇu duy tr× nh trong b¶ng 4-1. B¶ng 4-1: íc tÝnh nhu cÇu cho sinh trëng cho bß t¬ theo tuæi ®Î løa ®Çu Tuæi ®Î løa ®Çu N¨ng lîng Protein (UFL/ngμy) (g PDI/ngμy) Díi 28 th¸ng tuæi 0,70 55 Trªn 28 th¸ng tuæi 0,35 25 3. Nhu cÇu tiÕt s÷a Mét con bß ®ang trong giai ®o¹n tiÕt s÷a sÏ cÇn ®îc cung cÊp thªm lîng n¨ng lîng vμ protein, tuú theo lîng s÷a tiÕt ra vμ tû lÖ mì cã trong s÷a cña nã. Nhu cÇu n¨ng lîng (UFL) cho 1 kg s÷a cã tû lÖ mì bÊt kú (MG) cña bß ®îc tÝnh theo c«ng thøc: UFL = 0,44 u (0,4 + 0,15 u MG)
Nhu cÇu protein (g PDI) cho 1 kg s÷a cã tû lÖ mì bÊt kú (MG) cña bß ®îc tÝnh theo c«ng thøc: PDI = 48 u (0,4 + 0,15 u MG ) VÝ dô: ®Ó s¶n xuÊt ra mçi kg s÷a cã 3,5% mì bß cÇn 0,44 x (0,4 + 0,15 x 3,5) = 0,40 UFL vμ 48 u (0,4 + 0,15 u 3,5) = 44,16 g PDI. Nhu cÇu canxi vμ phètpho cho tiÕt s÷a lμ 4,2 g vμ 1,7 g cho 1 kg s÷a cã mì s÷a tiªu chuÈn (cã 4% mì). Chó ý: C«ng thøc chuyÓn s÷a thùc tÕ thμnh s÷a tiªu chuÈn 4% mì: Kg s÷a tiªu chuÈn = Kg s÷a thùc tÕ u (0,4 + 0,15 u Tû lÖ mì s÷a thùc tÕ) 4. Nhu cÇu mang thai Khi bß s÷a mang thai còng cÇn ph¶i ®îc bæ sung thªm thøc ¨n ®Ó phôc vô cho nhu cÇu sinh trëng rÊt nhanh cña thai, nhÊt lμ ba th¸ng chöa cuèi cïng. Trong nöa ®Çu cña thêi kú mang thai, bμo thai ph¸t triÓn chËm vμ sù ph¸t triÓn t¨ng dÇn lªn vμo 1/3 thêi gian cuèi cïng cña thêi kú mang thai. Sù sinh trëng cña thai vμo 3 th¸ng cuèi cïng chiÕm tíi 80% tæng gi¸ trÞ sinh trëng cña bμo thai. Bëi vËy, vμo 3 th¸ng cuèi cïng cÇn thiÕt ph¶i bæ sung c¸c chÊt dinh dìng th«ng qua bß mÑ ®Ó nu«i thai. Nhu cÇu vÒ n¨ng lîng, protein, Ca vμ P cho nu«i thai cña bß s÷a cã thÓ tÝnh theo B¶ng 4-2.
B¶ng 4-2: Nhu cÇu vÒ n¨ng lîng, protein, Ca vμ P cho nu«i thai cña bß s÷a Th¸ng N¨ng lîng Protein Ca P chöa (UFL/ngμy) (g PDI/ng) (g/ngμy/10 (g/ngμy/10k kg P bª) g P bª) 7 1,0 80 9,4 0,75 8 2,0 180 14 1,40 9 3,0 200 25 2,13 §Ó gióp nu«i dìng bß s÷a khoa häc vμ hiÖu qu¶, chóng t«i tr×nh bμy c¸c b¶ng nhu cÇu UFL, g PDI, g Ca, g P cho c¸c nhãm gièng bß, tuú theo tr¹ng th¸i sinh lý vμ n¨ng suÊt s÷a, còng nh b¶ng thμnh phÇn vμ gi¸ trÞ dinh dìng cña c¸c lo¹i thøc ¨n ë trong phÇn Phô lôc. C¸c tÝnh to¸n nμy ¸p dông cho ®iÒu kiÖn cña Hμ néi, trªn lo¹i gia sóc cã tr¹ng th¸i søc khoÎ tèt vμ trong ®iÒu kiÖn m«i trêng b×nh thêng. DÜ nhiªn, tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy kh«ng ph¶i lóc nμo còng gÆp trong thùc tÕ. Bëi vËy, c¸c b¶ng nhu cÇu dinh dìng ®· cã tÝnh ®Õn hÖ sè an toμn.
ii. X©y dùng khÈu phÇn nu«i bß s÷a 1. Kh¸i niÖm KhÈu phÇn lμ tæ hîp c¸c lo¹i thøc ¨n cho con vËt ¨n ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu vÒ c¸c chÊt dinh dìng trong mét ngμy ®ªm. 2. Nguyªn t¾c x©y dùng khÈu phÇn Khi x©y dùng khÈu phÇn cho bß s÷a ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c sau: - §¸p øng ®Çy ®ñ vμ c©n ®èi c¸c chÊt dinh dìng theo tiªu chuÈn ¨n hay møc ¨n. - Khèi lîng vμ dung tÝch khÈu phÇn ph¶i phï hîp víi dung tÝch bé m¸y tiªu ho¸. - KhÈu phÇn ph¶i ngon ®Ó gia sóc ¨n ®îc hÕt. - KhÈu phÇn ph¶i rÎ tiÒn ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ. Nh vËy, ®Ó x©y dùng ®îc khÈu phÇn cÇn cã c¸c th«ng tin sau ®©y : - Thμnh phÇn ho¸ häc vμ gi¸ trÞ dinh dìng cña c¸c lo¹i thøc ¨n dù kiÕn ®a vμo sö dông. - Tiªu chuÈn ¨n (nhu cÇu dinh dìng) cña ®èi tîng cÇn tÝnh to¸n. TÝnh to¸n tiªu chuÈn ¨n c¨n cø vμo khèi lîng c¬ thÓ, thÓ tr¹ng bÐo hay gÇy, n¨ng suÊt s÷a,
tû lÖ mì s÷a, cã mang thai hay kh«ng vμ thai th¸ng thø mÊy, lμ bß cßn sinh trëng hay bß ®· trëng thμnh. - Kh¶ n¨ng thu nhËn vμ giíi h¹n sö dông c¸c lo¹i thøc ¨n kh¸c nhau trong khÈu phÇn. Mét sè lo¹i thøc ¨n, mÆc dï chÊt lîng cã thÓ tèt nhng do nh÷ng ®Æc tÝnh lý, ho¸ häc nhÊt ®Þnh vμ tÝnh ngon miÖng cña nã, nÕu ta ®a nhiÒu vμo khÈu phÇn cã thÓ ¶nh hëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng ¨n hÕt khÈu phÇn, qu¸ tr×nh tiªu ho¸, chÊt lîng s÷a còng nh søc khoÎ cña bß. - Gi¸ nguyªn liÖu, thøc ¨n dù kiÕn ®a vμo khÈu phÇn. BiÕt ®îc gi¸ cho phÐp ta lùa chän lo¹i khÈu phÇn rÎ nhÊt. 3. Ph¬ng ph¸p phèi hîp khÈu phÇn Th«ng thêng, cã hai c¸ch phèi hîp khÈu phÇn cho bß s÷a nh sau: x C¸ch thø nhÊt: Tríc hÕt tÝnh to¸n tiªu chuÈn ¨n cho con vËt, tiÕp theo lμm b¶ng phèi hîp thö, sau ®ã ®iÒu chØnh vμ bæ sung nh÷ng lo¹i nguyªn liÖu vμ thøc ¨n cã gi¸ trÞ dinh dìng kh¸c nhau sao cho phï hîp víi nhu cÇu cña bß s÷a. Nh×n chung, c¸ch lμm nμy võa c«ng phu võa phøc t¹p. x C¸ch thø hai: X©y dùng mét khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së, sau ®ã bæ sung thøc ¨n tinh, tuú theo n¨ng suÊt s÷a vμ th¸ng ph¸t triÓn cña thai ë giai ®o¹n cuèi. C¸ch lμm nμy dÔ ¸p dông, h¬n n÷a nã cho phÐp chñ ®éng sö
dông nh÷ng lo¹i thøc ¨n s½n cã trong mçi gia ®×nh. Ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n vμ phèi hîp khÈu phÇn ¨n cho bß s÷a gåm c¸c bíc nh sau: 1. TÝnh nhu cÇu n¨ng lîng (UFL) vμ protein (PDI) cho duy tr×, sinh trëng vμ mang thai (nÕu cã). Cha tÝnh nhu cÇu cho s¶n xuÊt s÷a. 2. LËp khÈu phÇn c¬ së dùa vμo c¸c nguån thøc ¨n th« hiÖn cã vμ kh¶ n¨ng thu nhËn thùc tÕ cña bß. TÝnh gi¸ trÞ n¨ng lîng (UFL) vμ protein (PDIN vμ PDIE) cña khÈu phÇn thøc ¨n th« c¬ së nμy. 3. TÝnh phÇn n¨ng lîng (UFL) vμ protein (PDIN vμ PDIE) cßn l¹i cña khÈu phÇn thøc ¨n th« c¬ së sau khi ®· trõ ®i nhu cÇu duy tr×. 4. Bæ sung khÈu phÇn c¬ së b»ng mét (hoÆc vμi) lo¹i thøc ¨n giμu n¨ng lîng hoÆc protein (tuú trêng hîp) ®Ó c©n b»ng n¨ng lîng vμ protein (cè g¾ng ®¹t ®îc PDIE=PDIN) nh»m ®¸p øng ®îc nhu cÇu n¨ng lîng vμ protein cho mét møc s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh (vÝ dô 5 lÝt s÷a/ngμy) ngoμi nhu cÇu duy tr×. 5. ThiÕt kÕ thøc ¨n hçn hîp bæ sung cho nhu cÇu s¶n xuÊt vμ tÝnh to¸n sè lîng thøc ¨n bæ sung ®Ó ®¸p øng møc s¶n xuÊt vît trªn møc mμ khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së (®· ®iÒu chØnh) cho phÐp.
Chó ý: - §Ó biÕt ®îc gi¸ trÞ protein (PDI) cña mét khÈu phÇn, tríc hÕt cÇn tÝnh tæng sè lîng PDIN (tæng nμy b»ng gi¸ trÞ PDIN cña tõng loaÞ thøc ¨n sö dông trong khÈu phÇn). Sau ®ã tÝnh tæng PDIE cña khÈu phÇn theo c¸ch t¬ng tù (kh«ng lÊy tæng cña PDIN vμ PDIE). Cuèi cïng gi¸ trÞ thÊp nhÊt cña tæng PDIN hoÆc PDIE cña khÈu phÇn chÝnh lμ sè lîng protein tiªu ho¸ ë ruét (PDI) cña khÈu phÇn ®ã. §Ó x©y dùng ®îc mét mét khÈu phÇn hîp lý (c©n ®èi N vμ n¨ng lîng cho VSV d¹ cá t¨ng sinh vμ ho¹t ®éng tèi ®a) ngêi ta ph¶i phèi hîp c¸c lo¹i thøc ¨n sao cho PDIN = PDIE (tÝnh cho toμn khÈu phÇn) b»ng c¸ch phèi hîp nh÷ng thøc ¨n cã c¸c gi¸ trÞ PDIN vμ PDIE kh¸c nhau. - Khi x©y dùng khÈu phÇn ®iÒu cèt yÕu lμ lμm cho con vËt ¨n ®îc cμng nhiÒu thøc ¨n th« cμng tèt vμ gi¶m thÊp nhÊt lîng thøc ¨n tinh ph¶i cho ¨n nhng vÉn ®¶m b¶o ®¸p øng ®ñ nhu cÇu vÒ dinh dìng. §Ó x©y dùng ®îc c¸c khÈu phÇn c¬ së lμ thøc ¨n th« mμ gia sóc cã kh¶ n¨ng ¨n hÕt, chóng ta cÇn biÕt ®îc lîng thøc ¨n th« thùc tÕ bß cã thÓ ¨n ®îc trong ®iÒu kiÖn cho ¨n tù do (B¶ng 4-3). Tuy nhiªn, lîng thu nhËn tù do nμy chÞu ¶nh hëng cña lîng thøc ¨n bæ sung. Bæ sung thøc ¨n cã thÓ kÝch thÝch lμm t¨ng lîng thu nhËn khÈu phÇn c¬ së (thêng lμ khi bæ sung Ýt), nhng còng cã thÓ lμm gi¶m lîng thu nhËn khÈu phÇn c¬ së (hiÖn tîng thay thÕ).
B¶ng 4-3: Kh¶ n¨ng thu nhËn thøc ¨n th« xanh (cho ¨n tù do) phô thuéc chÊt lîng cá ChÊt lîng cá VCK thu nhËn hμng ngμy (% thÓ träng) RÊt tèt 3,0 Tèt 2,5 Trung b×nh 2,0 XÊu 1,5 RÊt xÊu 1,0 Mét sè khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së cho bß ®ang tiÕt s÷a ®îc ®a ra trong b¶ng 4-4. Nh÷ng khÈu phÇn c¬ së nμy ®¸p øng nhu cÇu duy tr× cho mét con bß mang thai giai ®o¹n ®Çu vμ cã n¨ng suÊt s÷a 5 kg/ngμy. Nh÷ng con bß cã n¨ng suÊt s÷a cao h¬n ®îc ¨n thªm hçn hîp thøc ¨n (vÝ dô trong b¶ng 4-5) theo ®Þnh møc cø 1 kg thøc ¨n hçn hîp cho 2 kg s÷a kh«ng kÓ 5 kg s÷a ®Çu tiªn. VÝ dô, nÕu con bß s÷a cã n¨ng suÊt 15 kg s÷a/ngμy th× cho ¨n 5 kg thøc ¨n hçn hîp. §Ó cã thÓ cho bß s÷a ¨n theo ®óng nhu cÇu cña nã, hμng ngμy cÇn ph¶i theo dâi n¨ng suÊt s÷a vμ cø 5 ngμy mét lÇn cÇn ®iÒu chØnh lîng thøc ¨n hçn hîp.
B¶ng 4-4: Gi¸ trÞ dinh dìng cña mét sè khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së cho bß ®ang tiÕt s÷a (Pozy, 1998) KP Thμnh phÇn Khèi lîng VCK UFL PDIE PDIN (kg) (kg) (g) (g) Cá tù nhiªn 25 4,87 3,75 400 400 1 R¬m lóa 3 2,65 1,62 147 93 RØ mËt 1 0,78 0,77 57 65 RØ mËt+ urª 0,5 0,11 0,08 6 56 Tæng 8,41 6,22 610 614 Ng« ñ chua 15 4,92 3,30 405 375 2 R¬m lóa 2,5 2,20 1,35 123 77 RØ mËt 1,5 1,17 1,16 86 97 RØ mËt+ urª 0,5 0,11 0,08 6 56 Tæng 8,40 5,89 620 605 Cá tù nhiªn 25 4,87 3,75 400 400 3 Th©n ng« 5 1,99 1,70 135 120 RØ mËt 1 0,78 0,77 57 65 Tæng 7,64 6,22 592 585 Cá tù nhiªn 15 2,92 2,25 240 240 4 Th©n ng« 10 3,98 3,40 270 240 RØ mËt 1 0,78 0,77 57 65 RØ mËt+ urª 0,5 0,11 0,88 6 56 Tæng 7,78 6,50 573 601
B¶ng 4-5: Mét sè hçn hîp thøc ¨n bæ sung cho bß ®ang tiÕt s÷a Thμnh phÇn Hçn hîp 1 2 3 4 5 Bét ng« 0,4 kg 0,3 kg 0,4 kg Bét s¾n 0,4 kg 0,4 kg 0,6 kg C¸m g¹o 0,5 kg 0,4 kg 0,9 kg B· bia 1,2 kg 1,0 kg 1,2 kg Bét ®ç t¬ng 0,25 kg 0,2 kg 4. Nh÷ng chó ý quan träng trong nu«i dìng bß s÷a Trong nu«i dìng bß s÷a cÇn chó ý nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y: 1- Chó ý ®Õn tr¹ng th¸i gÇy bÐo cña bß s÷a, b»ng c¸ch ®Þnh kú c©n bß s÷a (nÕu cã thÓ ®îc) hoÆc ®o c¸c chiÒu, kÕt hîp víi quan s¸t vμ sê n¾n vμo vïng th¾t lng vμ m«ng. Kh«ng bao giê cho phÐp ®Ó bß s÷a r¬i vμo tr¹ng th¸i qu¸ gÇy yÕu. NÕu kh«ng may bß s÷a bÞ gi¶m khèi lîng qu¸ vμ gÇy yÕu, cÇn ¸p dông c¸c lo¹i khÈu phÇn ¨n thÝch hîp (vÝ dô nh lo¹i khÈu phÇn giμu n¨ng lîng trong 1 kg VCK), ®Ó nhanh chãng phôc håi thÓ tr¹ng cho bß. 2- Nu«i dìng ph©n biÖt gi÷a bß c¸i t¬ cã chöa vμ bß c¸i trëng thμnh ®ang mang thai. Bß c¸i t¬ cã chöa, ngoμi nhu cÇu dinh dìng ®Ó nu«i thai (gièng nh bß r¹ cã chöa), cÇn c¸c nhu cÇu dinh dìng cho sinh trëng
b¶n th©n nã ®Ó ®¹t ®é trëng thμnh. Thêi ®iÓm phèi gièng cã chöa cña bß c¸i t¬ cμng sím th× nhu cÇu cho sinh trëng ®ßi hái cμng lín, tríc khi ®Î. 3- Nu«i dìng bß s÷a ph©n biÖt theo tõng giai ®o¹n cña chu kú s¶n xuÊt. Chu kú s¶n xuÊt cña bß s÷a t¬ng øng víi chu kú sinh s¶n cña nã. Trong mét chu kú s¶n xuÊt cña bß s÷a, giai ®o¹n dÔ khñng kho¶ng nhÊt lμ giai ®o¹n chuÈn bÞ ®Î, ®îc tÝnh lμ 20 ngμy tríc khi bß ®Î. Th«ng thêng vμo lóc nμy bß c¸i ®ang c¹n s÷a vμ ®ang mang thai. Cho nªn cÇn cho bß ¨n tiªu chuÈn cña giai ®o¹n c¹n s÷a céng víi møc thøc ¨n bæ sung cho th¸ng chöa cuèi cïng, cã nghÜa lμ khÈu phÇn thøc ¨n c¬ së céng víi 4 kg thøc ¨n hçn hîp/ngμy (®èi víi bß c¸i t¬ ë kú tiÕt s÷a thø nhÊt hoÆc bß s÷a ë kú tiÕt s÷a thø hai) hoÆc céng víi 3 kg thøc ¨n hçn hîp/ngμy (®èi víi mét bß s÷a trëng thμnh, ë chu kú tiÕt s÷a thø ba vμ c¸c chu kú tiÕt s÷a tiÕp theo). B¾t ®Çu tõ tuÇn mang thai cuèi cïng, mçi ngμy cÇn bæ sung cho bß s÷a 1kg lo¹i thøc ¨n giμu protein, dÔ tiªu ho¸ (vÝ dô 1kg bét ®Ëu t¬ng trong mét ngμy) ®Ó tho¶ m·n c¸c nhu cÇu vÒ nit¬ cho bß s÷a mét c¸ch nhanh nhÊt ngay sau khi ®Î. Thêi gian sau khi ®Î bß s÷a kh«ng cã kh¶ n¨ng thu nhËn lîng thøc ¨n cÇn thiÕt, bëi v× bé m¸y tiªu ho¸ cña nã ®· bÞ co nhá l¹i, do sù chÌn Ðp cña thai vμ cÇn ph¶i cã mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó d¹ cá d·n në dÇn ra vμ ®îc tr¶ l¹i dung tÝch ®Ých thùc. Lóc nμy bß s÷a huy ®éng nh÷ng nguån n¨ng lîng
dù tr÷ trong c¬ thÓ cho c¸c nhu cÇu. Nhng ®Ó tæng hîp ®îc s÷a th× ngoμi n¨ng lîng ra, bß s÷a cßn cÇn mét lîng lín protein. ChÝnh v× vËy, trong giai ®o¹n nμy cÇn c©n b»ng thøc ¨n víi viÖc bæ sung lo¹i protein cã chÊt lîng cao nh bét ®Ëu t¬ng hoÆc h¹t b«ng. ViÖc bæ sung nªn tiÕn hμnh tõ tõ, b»ng c¸ch t¨ng dÇn lîng thøc ¨n giÇu protein, tõ 300 g/ngμy cho ®Õn khi ®¹t 1kg/ngμy. 4- §Ó cho c¸c chñng lo¹i hoÆc nh÷ng quÇn thÓ vi sinh vËt trong d¹ cá lu«n lu«n duy tr× mét sù c©n b»ng tèi u, tøc lμ ®Ó cho d¹ cá ho¹t ®éng vμ tiªu ho¸ thøc ¨n mét c¸ch b×nh thêng khÈu phÇn ¨n cÇn ph¶i c©n ®èi vμ ph¶i b¶o ®¶m mét hμm lîng x¬ tèi thiÓu (Ýt nhÊt 50% vËt chÊt kh« trong khÈu phÇn ph¶i lμ thøc ¨n th«). ChÝnh hμm lîng x¬ trong khÈu phÇn lμ yÕu tè quyÕt ®Þnh cho viÖc ®¶m b¶o c©n b»ng c¸c chñng lo¹i vi sinh vËt. D¹ cá ho¹t ®éng tèt lμ yÕu tè c¬ b¶n ®Ó cho bß s÷a khoÎ m¹nh vμ cho nhiÒu s÷a. 5- Khi thay ®æi mét khÈu phÇn ¨n míi, cÇn ph¶i tiÕn hμnh thay ®æi tõ tõ, trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh, ®Ó bß s÷a thÝch nghi (còng chÝnh lμ ®Ó cho quÇn thÓ vi sinh vËt trong d¹ cá thÝch nghi) víi nã. Tøc lμ kh«ng nªn thay ®æi thøc ¨n mét c¸ch ®ét ngét, mμ khi nμo s¾p hÕt mét lo¹i thøc ¨n nμo ®ã vμ chóng ta cÇn ph¶i thay thÕ mét lo¹i thøc ¨n míi kh¸c, th× cÇn ph¶i cung cÊp lo¹i thøc ¨n míi nμy tõng Ýt mét, cho ®Õn khi bß s÷a tiÕp nhËn nã mét c¸ch b×nh thêng (giai ®o¹n chuyÓn tiÕp kÐo dμi kho¶ng 4-5 ngμy).
6- CÇn lu ý ®Õn c¸ch thøc cung cÊp c¸c lo¹i thøc ¨n cho bß s÷a. §èi víi thøc ¨n tinh, nÕu cho bß s÷a ¨n mét lîng lín trong mçi lÇn th× sÏ rÊt nguy hiÓm v× thøc ¨n tinh sÏ lªn men nhanh chãng, lμm gi¶m pH d¹ cá (H×nh 4-1) vμ do ®ã mμ lμm cho sù c©n b»ng cña vi sinh vËt bÞ thay ®æi (H×nh 1-2). Do vËy, tèt nhÊt lμ cung cÊp thøc ¨n tinh cho bß s÷a lμm nhiÒu lÇn trong mét ngμy. Trong mét hçn hîp thøc ¨n tinh, cÇn b¶o ®¶m cã c¶ lo¹i thøc ¨n giÇu protein vμ c¸c lo¹i thøc ¨n giÇu n¨ng lîng. ViÖc cung cÊp cho gia sóc c¶ hai lo¹i dinh dìng nμy cïng mét lóc, b¶o ®¶m cho sù c©n b»ng vi sinh vËt trong d¹ cá vμ kh¶ n¨ng lîi dông thøc ¨n ®¹t ®Õn møc tèi ®a. pH Cho ¨n nhiÒu lÇn/ngμy 6 Cho ¨n 2 lÇn/ngμy H×nh 4-1: Thay ®æi pH d¹ cá phô thuéc vμo tÇn suÊt cung cÊp thøc ¨n tinh
7- §èi víi c¸c lo¹i thøc ¨n th« xanh nh cá tù nhiªn, th©n vμ l¸ c©y ng« non... nªn ph¬i t¸i nöa ngμy díi n¾ng, tríc khi cung cÊp cho bß, ®Æc biÖt lμ vμo c¸c th¸ng cña mïa ma (tõ th¸ng 2 ®Õn th¸ng 7) sao cho c¸c lo¹i thøc ¨n nμy cã kho¶ng 20% vËt chÊt kh«. §iÒu nμy rÊt quan träng trong viÖc phßng c¸c rèi lo¹n tiªu ho¸ nh chíng bông ®Çy h¬i. §èi víi c¸c lo¹i c©y thøc ¨n dμi, cång kÒnh, nhÊt lμ nh÷ng c©y thøc ¨n giμ, cøng (th©n c©y ng« sau thu b¾p, r¬m ...) cÇn ph¶i b¨m (th¸i) thμnh tõng ®o¹n ng¾n tõ 10-12 cm, gióp cho bß s÷a thu nhËn dÔ dμng h¬n, ®ång thêi gi¶m tæn phÝ n¨ng lîng.