Thực thi quyền lực nhà nước và hoàn thiện cơ chế pháp lý giám sát xã hội ở Việt Nam hiện nay: Phần 2

184<br /> <br /> C h ư ơ n g III<br /> <br /> YẾU CẦU, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN co CIỄ' PHÁP Lf<br /> giAm s At xâ hội dối với việc th ịc thi<br /> QUYÊN Lựú NHÀ Nllức ử VIỆT NAM MỆN NAY<br /> *<br /> <br /> m<br /> <br /> m<br /> <br /> m<br /> <br /> m<br /> <br /> I. HOÀN THIỆN C ơ CHÊ PHÁP LÝ GIÁM SÁT XÃ HỘI<br /> ĐỐI VỚI VIỆC THỰC THI QUYỂN<br /> <br /> Lực NHÀ NƯỞC -<br /> <br /> YÊU CẦU CẤP THIẾT ở VIỆT NAM HIỆN NAY<br /> <br /> 1.<br /> Hoàn thiện cơ chế pháp lý giám sát xã hội đối vối<br /> việc thực thí quyền lực nhà nước xuất phát từ mục tiêu<br /> xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa<br /> Trong nhà nưốc pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quyền<br /> lực nhân dân đóng vai trò là chủ thể gốc cuốỉ cùng, nhân<br /> dân là chủ thể tối cao của quyền lực nhà nước, vì thế nhà<br /> nước pháp quyền là một nhà nước hữu hạn do nhân dân<br /> ủy quyền. "Giao quyển thì phải giám sát được việc sử dụng<br /> quyền"\ đó là điều hiển nhiên không thể bàn cãi, nhưng<br /> <br /> 1. Nguyễn Sĩ Dũng: Thế sự một góc nhìn, Nxb. Tri thức,<br /> 2007, tr. 189.<br /> <br /> Chưang III:<br /> <br /> YẾU CẦU, GIẲI PHÁP HOÀN THIỆN c ơ CHẾ...<br /> <br /> 185<br /> <br /> vấn đề quan trọng là phải có cơ chế giám sát tương ứng<br /> hoạt động thực thi quyền lực nhà nước. "Có xây dựng nhà<br /> nước pháp quyền mới có thể bảo đảm tốf hơn cơ sò pháp lý<br /> của thực thi quyển lực nhân dân"\ nhằm "để bảo vệ<br /> những quyền và tự do của con ngưòi vì sự tiến bộ, công<br /> bằng xã hội"^. Nhà nước, quyền lực nhà nước, chủ thể của<br /> quyền lực nhà nước phải chịu sự ràng buộc của pháp luật,<br /> nên "yêu cầu xây dựng nhà nưóc pháp quyền cần đưỢc<br /> <br /> quán triệt trong đường lối tổ chức, hoạt động của bộ máy<br /> nhà nước cũng như xây dựng pháp luật, quản lý xã hội<br /> bằng pháp luật"^.<br /> Trong mối quan hệ chủ thể, chủ thể quyền lực nhà<br /> nưốc tác động đến khách thể và chủ thể quyền lực nhân<br /> dân, chủ thể quyền lực nhân dân giám sát, chế ưốc trỏ lại<br /> hoạt động chủ thể quyền lực nhà nước, mà nhân dân đă ủy<br /> quyền. Do đó, dân chúng không những có quyền mà phải<br /> có trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Nhà nước. Chủ tịch Hồ<br /> Chí Minh chỉ rõ: "Chính phủ ta là Chính phủ của nhân<br /> <br /> 1. GS. vs. Nguyễn Duy Quý (Chủ biên): Hệ thống chính trị<br /> nước ta trong thời kỳ đổi mới, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,<br /> 2008, tr. 181.<br /> 2. Bui Ngọc Sơn: Góp phần nghiên cứu Hiến pháp và nhà<br /> nước pháp quyền, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2005, tr.l43.<br /> 3. Nguyễn Vàn Mạnh: "Quá trình nhận thức và phát triển<br /> <br /> tư tưởìỊg về nhà nước pháp quyền trong văn kiện của Đảng Cộng<br /> sản Việt Nam thời kỳ đổi mới", trong sách Đảng Cộng sản Việt<br /> Nam trong tiến trình lãnh đạo sự nghiệp đổi môi, Nxb. Lý luận<br /> chính trị, Hà Nội, 2008, tr. 163.<br /> <br /> 186_________HOÀN THIỆN c ơ CHẾ PHÁP LÝ GIẢ^ SÁT XẦ HỘI-<br /> <br /> dân, chỉ có một mục đích là ra sức phụng aỊ lợi ích của<br /> nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào giú) đỡ, đôn đốc,<br /> kiểm soát và phê bình để làm trọn nhiệm vụcủa mình là:<br /> ngưòi đày tớ trung thành tận tụy của nhân (ân"\ Vì vậy,<br /> cần có cơ chế giám sát xã hội một cách minhbạch và hữu<br /> hiệu đối vối việc thực thi quyền lực nhà nưốc.<br /> Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, pháp<br /> luật là phương tiện của chủ thể quyền lựcahà nưóc và<br /> khách thể của quyền lực nhà nước. PhÁp luậừ)hảỉ là pháp<br /> luật dân chủ, theo đó "... mọi văn bản pháp hật ban hành<br /> <br /> đều vì mục đích phục vụ lợi ích của nhân dâi chứ không<br /> phải vì mục đích đem lại "sự thuận tiện" ch( các cđ quan<br /> công quyền trong hoạt động quản lý nhà iưóc" và "Để<br /> tránh tình trạng này, hoạt động của cơ quanihà nưóc nói<br /> chung, hoạt động xây dựng pháp luật nói riêig đang dần<br /> dần thay đổi theo hưống chuyển từ tư duy "(uảxi lý" sang<br /> tư duy "phục vụ" nhân dân, phục vụ doanhnghiệp"^. v ề<br /> phía nhà nước ban hành các chính sách, phị) luật để cụ<br /> thể hóa nền chính trị phụng sự khách thể.<br /> Quyền cùa con ngưồi, quyền của công dài là nguyên<br /> tắc không những được Hiến định, mà còn tược thể chế<br /> <br /> 1, HỒ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.9, tr.81.<br /> 2. Học viện Chính trị - Hành chính quốc giaHồ Chí Minh,<br /> Viện Nhà nước và pháp Ịuật: Tư tưởng Hồ Chí ìíinh về pháp<br /> luật, pháp chế và sự vận dụng trong xây dựng thà nước pháp<br /> quyền xã hội chủ nghĩa, Nxb. Lý luận chính trị, ià Nội, 2009,<br /> tr. 132-133.<br /> <br /> Chương III:<br /> <br /> VỀƯ CẨU. .GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN c ơ CHẾ...<br /> <br /> 187<br /> <br /> hóa, cụ thể ầóa trong những văn bản quy phạm pháp luật.<br /> Các quyền đó không phải là bất biến, c ố định, mà phải<br /> được sửa đổi, điều chỉnh, ngày càng được mỏ rộng theo sự<br /> phát triển của thời đại. Song song với hệ thống các quyển<br /> là hệ thông các nghĩa vụ mà công dân phải tuân thủ.<br /> Những quyển và nghĩa vụ đó được Hiến định và luật pháp<br /> cụ thể hóa các quyển, nghĩa vụ trỏ thành hiện thực; bảo vệ<br /> các quyền, nghĩa vụ đó không bị vi phạm. "Việc thể chế<br /> hóa và ghi nhận hệ thống các quyền và nghĩa vụ của cá<br /> nhân công dân thành hệ thống các quy phạm pháp luật<br /> trưốc hết thuộc về trách nhiệm của nhà nưóc"^<br /> Trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, quyền<br /> lực nhân dân tồn tại như là quyền lực gốc. Do vậy, "quyền<br /> giám sát của nhân dân đối với bộ máy nhà nước là quyền<br /> giám sát của những ngưòi chủ của quyền lực nhà nước"^,<br /> trong đó mọi công dân đều có thể tham gia, có tiếng nói<br /> tác động dến hệ thông quyền ìực, quan hệ giữa nhà nưổc<br /> và công dân bình đẳng trưóc pháp luật dân chủ. Quyền lực<br /> chính trị, quyền lực nhà nưốc, quyền công dân, đều là đốỉ<br /> tượng giátn sát, chế ước lẫn nhau, thông qua nền pháp<br /> luật dân chủ xã hội chủ nghĩa.<br /> <br /> 1. GS. TS. Trần Ngọc Đường: Quyền con người, quyền công<br /> dán trong nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam,<br /> Nxb. Chínl trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.42.<br /> 2. Phaa Xuân Sđn (Chủ biên): Các đoàn thể nhân dân với<br /> việc bảo đồm dân chủ ở cơ sỏ hiện nay, Nxbi Chính trị quốc gia,<br /> Hà Nội, 2093, tr.24.<br /> <br /> 188_________ HOÀN THIỆN c ơ CHẾ PHÁP LỸ GIẢM SẤT XÃ HỘIBản chất quyền lực nhà nước xã ầội chủ nghĩa là<br /> thuộc về nhân dân, "quyền hành và lực lượng đều ở nơi<br /> dân", nên quyền lực nhà nước là thống nhất, đó là mục<br /> tiêu, nội dung của hệ thống chính trị, nghĩa là quyền lực<br /> do nội dung chính trị của mỗi thiết chế chính trị quyết<br /> định, chứ không phải Quốc hội nắm toàn bộ quyền lực nhà<br /> nước. Do đó, cơ quan đại biểu cho dân chỉ nên làm luật, và<br /> xem xét ngưòi ta thực hiện luật như thế nào. Điều này có<br /> thể làm tốt, và không ai có thể làm tốt hơn cơ quan đại<br /> biểu của dân*.<br /> Sự phân công quyền lực không phải là sự phân chia<br /> quyền lực với quyền lực, mà chỉ là phân công chức<br /> năng, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của ba bộ phận cấu<br /> thành của quyền lực nhà nưốc. Ph.Ăngghen viết: "phân<br /> quyền xét cho cùng không phải là cái gì đó khác hơn là<br /> sự phân công lao động thiết thực được sử dụng trong cơ<br /> chế nhà nưốc nhằm mục đích đơn giản và kiểm tra<br /> hoạt động của các cơ quan nhà nưổc". Phân công quyền<br /> lực nhà nước nhằm bảo đảm tính độc lập cho phép phát<br /> huy tính chủ động, sáng tạo của các bộ phận cấu thành<br /> hệ thống quyền lực nhằm giải quyết các vấn đề đúng<br /> đắn, hơp lý, trong phạm vi khuôn khổ của phập luật,<br /> tránh trông chồ hay bảo thủ trong quá trình thực thi<br /> quyền lực nhà nưóc.<br /> <br /> 1.<br /> Xem Montesquieu: Bàn về tinh thần pháp luật, Nxb. Lý<br /> luận chính trị, Hà Nội, 2006, tr.lll.<br /> <br />