Thực trạng dạy học ôn tập Văn học Sử ở các trường Trung học phổ thông tại Đăk Lăk

THỰC TRẠNG DẠY HỌC ÔN TẬP VĂN HỌC SỬ<br /> Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI ĐĂK LĂK<br /> LÊ THỊ THẢO<br /> Trường THPT Cao Bá Quát, Đăk Lăk<br /> Tóm tắt: Ôn tập có tác dụng rất lớn trong việc hoàn thiện kiến thức cho học<br /> sinh (HS). Ôn tập là dịp để củng cố, hệ thống hóa kiến thức, nâng cao trình<br /> độ hiểu biết của HS. Để có cơ sở đề xuất các biện pháp ôn tập hiệu quả, cần<br /> phải đánh giá được thực trạng dạy học các bài ôn tập. Bài báo đề cập đến<br /> thực trạng dạy học ôn tập Văn học sử ở trường trung học phổ thông (THPT)<br /> trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk hiện nay.<br /> <br /> 1. THỰC TRẠNG DẠY HỌC CÁC BÀI ÔN TẬP VĂN HỌC SỬ Ở TRƯỜNG THPT<br /> HIỆN NAY<br /> Việc nghiên cứu, đánh giá đúng thực trạng dạy học các bài Ôn tập Văn học sử của giáo<br /> viên (GV) hiện nay là việc làm cần thiết có tác dụng làm cơ sở để định hướng, đề xuất<br /> các biện pháp giúp GV tổ chức tốt hơn giờ dạy học các bài Ôn tập Văn học sử. Xuất<br /> phát từ mục đích đó, chúng tôi đã tiến hành khảo sát và điều tra để đánh giá đúng thực<br /> trạng.<br /> 1.1. Thời gian, địa bàn, đối tượng khảo sát<br /> Để đánh giá được tình hình dạy học các bài Ôn tập Văn học sử của GV THPT, chúng<br /> tôi tiến hành khảo sát 36 GV đang trực tiếp dạy môn Ngữ văn ở các trường THPT trên<br /> địa bàn thuộc tỉnh Đắk Lắk. Đó là các trường THPT Cao Bá Quát (TP Buôn Ma Thuột),<br /> THPT Việt Đức (Huyện Cư Kuin) và THPT Bán công Krông Búk (Huyện Krông Búk).<br /> Chúng tôi chọn thời gian khảo sát vào tháng 4 và 5 năm 2009.<br /> 1.2. Hình thức khảo sát<br /> Để khảo sát thực trạng việc dạy học các bài Ôn tập Văn học sử ở nhà trường THPT,<br /> chúng tôi đã tiến hành dự giờ và mượn giáo án của GV để nghiên cứu thêm về cách tổ<br /> chức giờ dạy Ôn tập Văn học sử hiện nay được thể hiện trong các giáo án đó. Bên cạnh<br /> đó, chúng tôi gửi phiếu điều tra thăm dò việc dạy học các bài Ôn tập Văn học sử của<br /> GV để có cái nhìn khách quan trong đánh giá. Trong phiếu điều tra, chúng tôi đã sử<br /> dụng nhiều câu hỏi với các phương án trả lời khác nhau để GV có thể lựa chọn phù hợp<br /> với thực tế của họ. Nội dung các câu hỏi đề cập đến các vấn đề:<br /> - Tầm quan trọng của bài Ôn tập Văn học sử đối với việc phát triển tư duy cho học<br /> sinh<br /> - Hứng thú của GV khi dạy các bài Ôn tập Văn học sử<br /> - Việc sử dụng các phương tiện dạy học (sơ đồ hóa, lập bảng thống kê, ứng dụng<br /> công nghệ thông tin) trong dạy các bài Ôn tập Văn học sử<br /> - Các biện pháp được sử dụng để tổ chức bài Ôn tập Văn học sử cho HS<br /> Tạp chí Khoa học và Giáo dục, Trường Đại học Sư phạm Huế<br /> ISSN 1859-1612, Số 01(13)/2010: tr. 123-129<br /> <br /> 124<br /> <br /> LÊ THỊ THẢO<br /> <br /> - Khó khăn thường gặp khi dạy bài Ôn tập Văn học sử<br /> 1.3. Kết quả khảo sát<br /> Trên cơ sở phiếu điều tra được gửi đến cho 36 GV, chúng tôi thu được kết quả sau:<br /> Bảng 1. Bảng tổng hợp kết quả điều tra GV<br /> Câu hỏi<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> Nội dung trả lời<br /> - Không quan trọng<br /> - Quan trọng<br /> - Rất quan trọng<br /> - Bình thường<br /> - Ngại<br /> - Không hứng thú<br /> - Hứng thú ít<br /> - Hứng thú nhiều<br /> - Không bao giờ<br /> - Thỉnh thoảng<br /> - Thường xuyên<br /> - Rất thường xuyên<br /> - Hướng dẫn HS trả lời câu hỏi ôn tập<br /> - Hệ thống hóa kiến thức cho HS bằng cách xây dựng<br /> sơ đồ bảng biểu<br /> - Hướng dẫn HS xây dựng dàn ý tóm tắt bài học<br /> - Sử dụng hệ thống câu hỏi trắc nghiệm<br /> - Bổ túc kiến thức cho HS<br /> - Tổ chức cho HS thảo luận<br /> - Tổ chức trò chơi ô chữ<br /> - Có kiến thức nhưng khó vận dụng để dạy<br /> - HS không quan tâm không hứng thú<br /> - Khó tích hợp<br /> - Quá ít thời gian<br /> - Nhà trường có ít phương tiện hỗ trợ dạy học<br /> <br /> Số lượng GV<br /> 0<br /> 13<br /> 23<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 29<br /> 7<br /> 0<br /> 26<br /> 7<br /> 3<br /> 15<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 0<br /> 36,1<br /> 63,9<br /> 0<br /> 0<br /> 0<br /> 81,8<br /> 18,2<br /> 0<br /> 72,7<br /> 18,2<br /> 9,1<br /> 43,6<br /> <br /> 6<br /> <br /> 16,3<br /> <br /> 3<br /> 0<br /> 7<br /> 5<br /> 0<br /> 3<br /> 7<br /> 3<br /> 16<br /> 7<br /> <br /> 9,1<br /> 0<br /> 18,2<br /> 12,8<br /> 0<br /> 9,1<br /> 18,6<br /> 9,1<br /> 45,0<br /> 18,2<br /> <br /> 1.4. Nhận xét chung về kết quả khảo sát<br /> Thông qua dự giờ, nghiên cứu giáo án của GV, chúng tôi nhận thấy rằng, cùng với việc<br /> đổi mới chương trình, sách giáo khoa, nhiều GV dạy Ngữ văn đã tích cực đổi mới phương<br /> pháp dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của HS. Đa số các GV đã<br /> chú ý đến việc tổ chức ôn tập có hiệu quả cho HS. Trong điều kiện thời gian cho phép,<br /> một số GV đã cố gắng đưa ra các biện pháp giúp HS ôn tập, củng cố, hệ thống hóa kiến<br /> thức đã học. Rất nhiều GV tổ chức cho HS ôn tập bằng cách trả lời các câu hỏi mà sách<br /> giáo khoa hướng dẫn. Một số ít GV khác đã hướng dẫn HS xây dựng sơ đồ, lập bảng<br /> thống kê, sử dụng phương pháp thảo luận nhóm… Tuy nhiên, việc hướng dẫn cho HS ôn<br /> tập chủ yếu là do GV chuẩn bị sẵn nội dung ôn tập và giảng giải cho HS những nội dung<br /> đó. Việc tổ chức cho HS tự ôn tập theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo<br /> <br /> THỰC TRẠNG DẠY HỌC ÔN TẬP VĂN HỌC SỬ Ở CÁC TRƯỜNG THPT TẠI ĐĂK LĂK<br /> <br /> 125<br /> <br /> còn được rất ít GV quan tâm. Điều đó cũng thể hiện rõ ngay trong giáo án của GV khi<br /> chúng tôi mượn để nghiên cứu.<br /> Kết quả khảo sát cho thấy, đối với giờ dạy học các bài Ôn tập Văn học sử, hầu hết các GV<br /> đã xác định được đó là bài học có tầm quan trọng rất lớn đối với việc phát triển tư duy cho<br /> HS (rất quan trọng 63,9%, quan trọng 36,1%, ý kiến). Vì vậy, trong quá trình dạy học, các<br /> GV cũng đã sử dụng các biện pháp nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của HS<br /> như tổ chức cho HS thảo luận, hướng dẫn cho HS xây dựng dàn ý tóm tắt bài học, hệ<br /> thống hóa kiến thức cho HS bằng cách xây dựng sơ đồ, bảng biểu… Tuy nhiên, số GV sử<br /> dụng các biện pháp đó chưa nhiều (Hệ thống hóa kiến thức cho HS bằng cách xây dựng<br /> sơ đồ bảng biểu 16,3 %, hướng dẫn HS xây dựng dàn ý tóm tắt bài học 9,1%, sử dụng hệ<br /> thống câu hỏi trắc nghiệm 0 %, tổ chức cho HS thảo luận 12,8%), biện pháp chủ yếu mà<br /> các GV tổ chức cho HS ôn tập là hướng dẫn HS trả lời câu hỏi ôn tập trong sách giáo<br /> khoa (43,6%).<br /> Có một thực tế đáng buồn là có đến 81,8 % GV được hỏi trả lời ít hứng thú khi dạy các<br /> bài Ôn tập Văn học sử, và họ đã viện ra nhiều khó khăn khác nhau như: HS không quan<br /> tâm, nhà trường có ít phương tiện hỗ trợ dạy học. Một số ý kiến cho rằng khó khăn lớn<br /> nhất mà GV gặp phải khi dạy học các bài Ôn tập Văn học sử là có quá ít thời gian<br /> (45%). Khi được hỏi các thầy cô có sử dụng các phương tiện dạy học (sơ đồ hóa, lập<br /> bảng thống kê, ứng dụng công nghệ thông tin) trong dạy các bài Ôn tập Văn học sử<br /> không thì đa số GV chọn phương án trả lời là thỉnh thoảng (72,7%)…<br /> 2. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC TIẾP NHẬN TRI THỨC VĂN HỌC CỦA HS QUA<br /> GIỜ ÔN TẬP<br /> 2.1. Thời gian, địa bàn, đối tượng khảo sát<br /> Để đánh giá đúng thực trạng về khả năng nắm vững và hệ thống hóa kiến thức cơ bản<br /> về văn học trong chương trình đã học và năng lực phân tích văn học theo từng cấp độ<br /> khác nhau của HS qua giờ ôn tập, chúng tôi đã tiến hành khảo sát 320 em HS ở cả 3<br /> khối 10, 11, 12 trên địa bàn thuộc tỉnh Đắk Lắk. Đó là HS các trường THPT Cao Bá<br /> Quát (TP Buôn Ma Thuột), THPT Việt Đức (Huyện Cư Kuin) và THPT Bán công<br /> Krông Búk (Huyện Krông Búk). Thời gian khảo sát cũng được chọn vào tháng 4 và 5<br /> năm 2009.<br /> 2.2. Hình thức khảo sát<br /> Chúng tôi đã phối hợp 2 hình thức khảo sát độc lập với nhau. Đó là ra đề dưới hình thức<br /> là một bài tập để kiểm tra khả năng nắm vững và hệ thống hóa những kiến thức cơ bản<br /> về văn học trong chương trình đã học và năng lực phân tích văn học theo từng cấp độ<br /> khác nhau của HS qua giờ ôn tập. Đồng thời gửi đến HS phiếu điều tra, thăm dò tìm hiểu<br /> việc ôn tập Văn học sử hiện nay. Trong phiếu điều tra, chúng tôi đã sử dụng nhiều câu hỏi<br /> với các phương án trả lời khác nhau để HS có thể lựa chọn phù hợp với thực tế của mình.<br /> Nội dung các câu hỏi tập trung vào các vấn đề sau:<br /> - Tầm quan trọng của bài Ôn tập Văn học sử đối với việc phát triển tư duy<br /> <br /> 126<br /> <br /> LÊ THỊ THẢO<br /> <br /> - Hứng thú học tập của học sinh khi học các bài Ôn tập Văn học sử<br /> - Hình thức ôn tập được HS sử dụng<br /> - Tính cần thiết của việc sử dụng các phương tiện dạy học (sơ đồ hóa, ứng dụng<br /> công nghệ thông tin) trong các giờ Ôn tập Văn học sử<br /> - Khó khăn thường gặp khi học các bài Ôn tập Văn học sử<br /> 2.3. Kết quả khảo sát<br /> Khảo sát khả năng nắm vững và hệ thống hóa những kiến thức cơ bản về văn học và<br /> năng lực phân tích văn học theo từng cấp độ khác nhau qua câu hỏi trong chương trình<br /> đã học của HS bằng câu hỏi: Văn học Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến cách mạng tháng<br /> Tám năm 1945 có sự phân hóa phức tạp thành nhiều bộ phận, nhiều xu hướng như thế<br /> nào?<br /> Bảng 2. Bảng tổng hợp kết quả kiểm tra HS<br /> <br /> Trường<br /> <br /> Lớp<br /> <br /> Giỏi<br /> <br /> Số<br /> HS<br /> <br /> Trung<br /> bình<br /> <br /> Khá<br /> <br /> Yếu<br /> <br /> Kém<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> SL<br /> <br /> %<br /> <br /> THPT Cao Bá Quát<br /> <br /> 12a2<br /> <br /> 43<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 2<br /> <br /> 4,65<br /> <br /> 10<br /> <br /> 23,2<br /> <br /> 31<br /> <br /> 72,1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> THPT Việt Đức<br /> <br /> 11a4<br /> <br /> 41<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 7,31<br /> <br /> 14<br /> <br /> 24,1<br /> <br /> 24<br /> <br /> 58,5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> THPT BC Krông Búc<br /> <br /> 11b1<br /> <br /> 38<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 12<br /> <br /> 31,8<br /> <br /> 26<br /> <br /> 68,5<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Chúng tôi cũng đã phát phiếu thăm dò, tìm hiểu việc ôn tập Văn học sử của HS hiện nay<br /> ở các trường như đã nêu ở trên và thu được kết quả được trình bày trong bảng 3.<br /> Bảng 3. Bảng tổng hợp kết quả điều tra HS<br /> Câu hỏi<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3<br /> <br /> Nội dung trả lời<br /> - Không quan trọng<br /> - Bình thường<br /> - Quan trọng<br /> - Rất quan trọng<br /> - Ngại<br /> - Không hứng thú<br /> - Hứng thú ít<br /> - Hứng thú nhiều<br /> - Trả lời các câu hỏi ôn tập<br /> - Tái hiện lại bằng cách lập dàn ý<br /> - Lập sơ đồ hệ thống hóa kiến thức đã học<br /> - Lập bảng tóm tắt<br /> - Hình thức khác<br /> <br /> Số lượng HS<br /> 33<br /> 33<br /> 138<br /> 116<br /> 25<br /> 42<br /> 186<br /> 67<br /> 104<br /> 103<br /> 73<br /> 40<br /> 0<br /> <br /> Tỉ lệ %<br /> 10.3<br /> 10,3<br /> 43,1<br /> 36,2<br /> 7,81<br /> 13,1<br /> 58,1<br /> 21<br /> 32,5<br /> 32,1<br /> 22,8<br /> 12,5<br /> 0<br /> <br /> THỰC TRẠNG DẠY HỌC ÔN TẬP VĂN HỌC SỬ Ở CÁC TRƯỜNG THPT TẠI ĐĂK LĂK<br /> <br /> 4<br /> <br /> 5<br /> <br /> - Cần thiết<br /> - Không cần thiết<br /> - Rất cần thiết<br /> - Có hay không cũng được<br /> - Khó hệ thống kiến thức<br /> - Không có tài liệu phương tiện hỗ trợ<br /> - Nội dung ôn tập quá nhiều<br /> - Quá ít thời gian<br /> <br /> 109<br /> 69<br /> 42<br /> 90<br /> 93<br /> 90<br /> 63<br /> 74<br /> <br /> 127<br /> <br /> 34,1<br /> 21,6<br /> 13,1<br /> 28,1<br /> 29,1<br /> 28,1<br /> 19,7<br /> 23,1<br /> <br /> 2.4. Nhận xét chung về kết quả khảo sát<br /> Kết quả bài kiểm tra cho thấy tỷ lệ khá giỏi rất thấp, tỷ lệ HS yếu còn khá lớn (hơn một<br /> nửa). Thông qua phiếu thăm dò chúng tôi thấy đại đa số HS đã xác định được rằng bài<br /> Ôn tập Văn học sử có tầm quan trọng rất lớn đến việc phát triển tư duy của mình (Quan<br /> trọng: 43,1%, rất quan trọng: 36,2%). Tuy nhiên, kết quả trên cũng cho thấy rằng các<br /> em ít có hứng thú với việc học các bài Ôn tập Văn học sử (58,1%), khó khăn mà các em<br /> vấp phải nằm rải rác ở tất cả các phương án mà chúng tôi đưa ra: Khó hệ thống kiến<br /> thức: 29,1%; không có tài liệu phương tiện hỗ trợ: 28,1%; nội dung ôn tập quá nhiều:<br /> 19,7%; Quá ít thời gian: 23,1%.<br /> Kết quả trên phiếu thăm dò cũng cho thấy hình thức ôn tập mà các em thường sử dụng<br /> là trả lời các câu hỏi ôn tập, tái hiện bằng cách lập dàn ý, rải rác còn lại là các hình thức<br /> khác. Khi được hỏi "Theo em có cần thiết sử dụng các phương tiện dạy học (sơ đồ hóa,<br /> ứng dụng công nghệ thông tin) trong các giờ Ôn tập Văn học sử không" thì phương án:<br /> cần thiết được lựa chọn nhiều nhất (34,1%).<br /> Dựa vào kết quả đó có thể khẳng định rằng, khả năng nắm vững và hệ thống hóa những<br /> tri thức cơ bản về văn học và năng lực phân tích văn học theo từng cấp độ khác nhau<br /> của HS hiện nay còn rất thấp. Việc ôn tập trên lớp hiện nay chưa thật thu hút sự chú ý<br /> của các em nên các em thực sự chưa hứng thú lắm với giờ học Ôn tập Văn học sử.<br /> 3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP<br /> Về phía GV: Qua khảo sát chúng tôi nhận thấy, việc đổi mới phương pháp dạy học Văn<br /> ở một bộ phận GV còn mang tính hình thức, chưa hiệu quả. Đối với việc dạy học ôn tập<br /> Văn học sử có rất nhiều GV xác định, bài Ôn tập Văn học sử có tầm quan trọng rất lớn<br /> đối với việc phát triển tư duy cho HS. Thế nhưng, nhiều GV chưa thật sự hứng thú,<br /> chính vì thế mà việc tập trung công sức, thời gian, tâm huyết cho giờ dạy là chưa nhiều,<br /> việc sử dụng các phương tiện dạy học như: sơ đồ hóa, lập bảng thống kê, hay ứng dụng<br /> công nghệ thông tin chỉ thỉnh thoảng. Hình thức chủ yếu để tổ chức các bài Ôn tập Văn<br /> học sử cho HS là hướng dẫn HS trả lời câu hỏi. Các hình thức khác như: hệ thống hóa<br /> kiến thức bằng sơ đồ bảng biểu, hướng dẫn HS lập dàn ý, tổ chức cho HS thảo luận và<br /> một số hình thức khác nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của HS là chưa<br /> nhiều. Bản thân một bộ phận GV chưa khắc phục được các khó khăn, chưa thích ứng<br /> với đặc trưng của giờ học để tổ chức tốt giờ ôn tập. Các khó khăn như: quá ít thời gian,<br /> có kiến thức nhưng khó vận dụng để dạy, nhà trường có quá ít phương tiện hỗ trợ dạy<br /> <br />