Thực trạng và các biện pháp quản lý công tác giáo dục bảo vệ môi trường ở Đại học Huế

TẠP CHÍ KHOA HỌC, Đại học Huế, Số 68, 2011<br /> THỰC TRẠNG VÀ CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ<br /> CÔNG TÁC GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG Ở ĐẠI HỌC HUẾ<br /> Nguyễn Thị Hồng Nhật<br /> Viện Tài nguyên, Môi trường và Công nghệ sinh học, Đại học Huế<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Kết quả khảo sát ở 3 trường thành viên của Đại học Huế cho thấy, hiện nay công tác<br /> giáo dục bảo vệ môi trường (BVMT) ở đây đã có nhiều nỗ lực, phấn đấu nâng cao chất lượng<br /> nhưng vẫn còn nhiều bất cập như: Nhận thức về ý nghĩa, tầm quan trọng của công tác giáo dục<br /> BVMT cho sinh viên (SV) của cán bộ (CB), giảng viên (GV) chưa đúng mức; Chương trình, nội<br /> dung giáo dục BVMT chưa được triển khai đồng bộ, một số ngành học chưa đưa giáo dục<br /> BVMT thành môn học chính thức; Phương pháp, hình thức triển khai các hoạt động giáo dục<br /> BVMT chưa phong phú… Trên cơ sở đó, cần có các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục<br /> BVMT tại Đại học Huế nói chung và ở các trường thành viên nói riêng.<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Thực hiện Quyết định số 1363/QĐ-TTg ngày 17/10/2001 của Thủ tướng Chính<br /> phủ về việc phê duyệt Đề án "Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ thống giáo<br /> dục quốc dân" và Chỉ thị số 02/2005/CT-BGD&ĐT ngày 31 tháng 01 năm 2005 của Bộ<br /> trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi<br /> trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã chỉ đạo các cơ sở giáo dục trong cả nước tổ chức<br /> triển khai các nhiệm vụ giáo dục bảo vệ môi trường và thực hiện tốt các hoạt động giáo<br /> dục BVMT trong nhà trường.<br /> Ở Đại học Huế trong thời gian qua đã mở các chuyên ngành đào tạo về<br /> BVMT ở một số trường thành viên ở bậc đại học và cao học, đồng thời cũng đã đưa<br /> một số môn học liên quan đến BVMT vào chương trình đào tạo ở các ngành học<br /> khác. Vì vậy, giáo dục BVMT đã góp phần nâng cao nhận thức, tạo sự chuyển biến<br /> căn bản cho toàn thể đội ngũ cán bộ quản lý, GV và SV về ý nghĩa và tầm quan<br /> trọng của công tác giáo dục BVMT. Đồng thời, kiến thức và ý thức bảo vệ môi<br /> trường của cán bộ giáo viên cũng như sinh viên ngày càng được nâng cao.<br /> Tuy nhiên, do các điều kiện khách quan khác nhau nên công tác giáo dục<br /> BVMT chưa được triển khai một cách thống nhất, đồng bộ và rộng khắp trong các<br /> trường thành viên của Đại học Huế. Hiện nay, chưa có khung chương trình đào tạo<br /> thống nhất cho các trường đại học chuyên ngành môi trường và các khối ngành khác.<br /> Bản thân các trường còn thiếu đội ngũ GV có trình độ chuyên sâu, thiếu tài liệu, giáo<br /> 89<br /> <br /> trình, thư viện phục vụ việc giảng dạy và nghiên cứu về môi trường. Giáo dục<br /> BVMT liên quan đến ngoại khóa nhưng kinh phí cho hoạt động này còn hạn chế.<br /> Vì vậy, việc khảo sát thực trạng công tác giáo dục BVMT và đồng thời đề xuất<br /> các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục BVMT tại Đại học Huế hiện nay là rất cần<br /> thiết và có ý nghĩa khoa học, thực tiễn cao.<br /> 2. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu<br /> 2.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Để có cơ sở đánh giá thực trạng công tác giáo dục BVMT tại Đại học Huế và đề<br /> xuất các biện pháp quản lý, chúng tôi đã tiến hành khảo sát trên các đối tượng là cán<br /> bộ quản lý (Ban Giám hiệu, trưởng, phó các phòng, khoa, Bộ môn), GV và SV hệ<br /> chính quy (năm thứ 2, thứ 3) của 03 trường: Trường Đại học Khoa học, Trường Đại<br /> học Sư phạm, Trường Đại học Kinh tế, với số lượng 60 cán bộ quản lý, 125 GV và<br /> 630 SV (bảng 1).<br /> Bảng 1. Số lượng đối tượng khảo sát ở 3 trường thành viên của Đại học Huế<br /> <br /> Số lượng<br /> <br /> Cán bộ quản lý<br /> <br /> Giảng viên<br /> <br /> Sinh viên<br /> <br /> Đại học Khoa học<br /> <br /> 22<br /> <br /> 45<br /> <br /> 240<br /> <br /> Đại học Sư phạm<br /> <br /> 20<br /> <br /> 45<br /> <br /> 220<br /> <br /> Đại học Kinh tế<br /> <br /> 18<br /> <br /> 35<br /> <br /> 170<br /> <br /> 60<br /> <br /> 125<br /> <br /> 630<br /> <br /> Trường<br /> <br /> Tổng<br /> <br /> 2.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Trong nghiên cứu này, chúng tôi đã sử dụng các phương pháp sau:<br /> - Các phương pháp khảo sát, điều tra, phỏng vấn nhằm đánh giá thực trạng của<br /> vấn đề nghiên cứu và xây dựng cơ sở thực tiễn để xác lập các biện pháp.<br /> - Phương pháp thống kê toán học.<br /> - Phương pháp chuyên gia để lấy các ý kiến về các vấn đề nghiên cứu.<br /> 3. Thực trạng công tác giáo dục bảo vệ môi trường tại Đại học Huế<br /> 3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giảng viên và sinh viên<br /> Về mức độ cần thiết của công tác giáo dục BVMT ở trường đại học, các đối<br /> tượng khảo sát cho biết ý kiến của họ như sau:<br /> <br /> 90<br /> <br /> Bảng 2. Mức độ cần thiết của công tác giáo dục bảo vệ môi trường<br /> <br /> Đối tượng<br /> Mức độ<br /> nhận thức<br /> <br /> Cán bộ quản lý<br /> <br /> Giảng viên<br /> <br /> Sinh viên<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Rất cần thiết<br /> <br /> 47<br /> <br /> 78,3<br /> <br /> 90<br /> <br /> 72,0<br /> <br /> 427<br /> <br /> 67,8<br /> <br /> Cần thiết<br /> <br /> 11<br /> <br /> 18,4<br /> <br /> 28<br /> <br /> 22,4<br /> <br /> 182<br /> <br /> 28,9<br /> <br /> Không cần thiết lắm<br /> <br /> 2<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 7<br /> <br /> 5,6<br /> <br /> 21<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> Không cần thiết<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> Bảng 2 cho thấy, 96,7% cán bộ quản lý, 94,4% giảng viên và 96,7% sinh viên<br /> khẳng định công tác giáo dục BVMT trong trường đại học là rất cần thiết và cần thiết.<br /> Kết quả đó hoàn toàn phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước và của Bộ<br /> Giáo dục & Đào tạo về việc giáo dục BVMT trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại<br /> hóa đất nước. Tuy nhiên, vẫn còn 3,3% cán bộ quản lý, 5,6% giảng viên và 3,3% sinh<br /> viên chưa coi trọng công tác giáo dục BVMT, họ cho rằng giáo dục BVMT trong sinh<br /> viên không cần thiết lắm. Tuy số lượng này chiếm một tỷ lệ rất nhỏ, nhưng đây cũng là<br /> một vấn đề mà lãnh đạo nhà trường cần phải quan tâm để thay đổi nhận thức của họ đối<br /> với giáo dục BVMT.<br /> Về mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường, qua quá trình khảo sát đã cho kết quả<br /> như bảng 3 dưới đây:<br /> Bảng 3. Kết quả khảo sát về mục tiêu giáo dục bảo vệ môi trường ở trường đại học<br /> <br /> Cán bộ<br /> quản lý<br /> <br /> Đối tượng<br /> <br /> Giảng viên<br /> <br /> Sinh viên<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Số<br /> lượng<br /> <br /> Tỷ lệ<br /> (%)<br /> <br /> Cung cấp kiến thức về MT<br /> và BVMT<br /> <br /> 58<br /> <br /> 96,67<br /> <br /> 120<br /> <br /> 96,00<br /> <br /> 628<br /> <br /> 99,68<br /> <br /> Nâng cao nhận thức về MT<br /> và BVMT<br /> <br /> 60<br /> <br /> 100,00<br /> <br /> 122<br /> <br /> 97,60<br /> <br /> 625<br /> <br /> 99,21<br /> <br /> Hình thành hành vi tích cực<br /> đối với MT<br /> <br /> 55<br /> <br /> 91,67<br /> <br /> 98<br /> <br /> 78,40<br /> <br /> 421<br /> <br /> 66,83<br /> <br /> Xây dựng hành vi bảo vệ MT<br /> <br /> 54<br /> <br /> 90,00<br /> <br /> 102<br /> <br /> 81,60<br /> <br /> 515<br /> <br /> 81,75<br /> <br /> Xây dựng và rèn luyện kỹ<br /> năng BVMT<br /> <br /> 56<br /> <br /> 93,33<br /> <br /> 87<br /> <br /> 69,60<br /> <br /> 298<br /> <br /> 47,30<br /> <br /> Lý do khác<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0.00<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0,00<br /> <br /> Mục tiêu<br /> <br /> 91<br /> <br /> Kết quả khảo sát về mục tiêu giáo dục BVMT ở bảng 3 cho thấy: ngoài 5 mục<br /> tiêu mà chúng tôi đã nêu ra, không có mục tiêu nào được cán bộ quản lý, giảng viên và<br /> sinh viên bổ sung thêm.<br /> Đa số sinh viên cho rằng giáo dục BVMT trong trường đại học chỉ nhằm mục<br /> tiêu cung cấp kiến thức và nâng cao nhận thức về môi trường và bảo vệ môi trường<br /> (được chọn với tỷ lệ 96,69% và 98,07%). Trong khi đó, mục tiêu hình thành hành vi tích<br /> cực đối với MT, xây dựng hành vi BVMT và xây dựng, rèn luyện kỹ năng được sinh<br /> viên lựa chọn lần lượt với tỷ lệ là 66,83%, 81,75% và 47,30%. Tỷ lệ này đối với giảng<br /> viên và cán bộ quản lý cao hơn. Điều đó chứng tỏ mục tiêu giáo dục BVMT hiện nay<br /> chưa được sinh viên nhận thức một cách đầy đủ. Trong giáo dục BVMT, nhà trường chỉ<br /> chú trọng đến việc cung cấp kiến thức, chưa quan tâm nhiều đến việc hình thành hành vi<br /> và rèn luyện kỹ năng BVMT cho SV.<br /> 3.2. Thực trạng về công tác giáo dục bảo vệ môi trường tại Đại học Huế<br /> 3.2.1. Thực trạng về hình thức giáo dục trong nhà trường<br /> 3.2.1.1. Chương trình giáo dục BVMT chính khóa<br /> Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy rằng, hình thức giáo dục BVMT trong nhà<br /> trường tại các trường thuộc Đại học Huế có sự khác nhau về ngành nghề đào tạo. Chúng<br /> tôi chỉ giới hạn nghiên cứu hình thức GDMT ở trường đại học thông qua việc đưa nội<br /> dung GDMT vào trong môn học chính thức của chương trình cho các ngành học (trừ<br /> ngành Khoa học Môi trường của Trường Đại học Khoa học).<br /> Bảng 4. Đánh giá của GV và SV về kiến thức giáo dục BVMT thông qua môn học<br /> Đánh giá<br /> <br /> Mức độ thực hiện (%)<br /> Chuyên sâu<br /> <br /> Không chuyên<br /> sâu<br /> <br /> Kết quả thực hiện (%)<br /> <br /> Tốt<br /> <br /> Khá<br /> <br /> TB<br /> <br /> Yếu<br /> <br /> Môn học<br /> <br /> GV<br /> <br /> SV<br /> <br /> GV<br /> <br /> SV<br /> <br /> Môi trường và con người<br /> <br /> 100<br /> <br /> 95,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 4,4<br /> <br /> Môi trường và phát triển<br /> <br /> 75<br /> <br /> 58,3<br /> <br /> 25<br /> <br /> 41,7<br /> <br /> 0<br /> <br /> 75<br /> <br /> 25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Giáo dục môi trường<br /> <br /> 100<br /> <br /> 55,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 54,4<br /> <br /> 66,7<br /> <br /> 33,3<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Dân số và phát triển<br /> <br /> 0<br /> <br /> 24<br /> <br /> 100<br /> <br /> 76<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Giáo dục dân số<br /> <br /> 0<br /> <br /> 25,2<br /> <br /> 100<br /> <br /> 74,8<br /> <br /> 50<br /> <br /> 50<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Sinh thái môi trường<br /> <br /> 0<br /> <br /> 14,2<br /> <br /> 100<br /> <br /> 85,8<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Cảnh quang học<br /> <br /> 0<br /> <br /> 31,4<br /> <br /> 100<br /> <br /> 68,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> Kinh tế và ô nhiễm MT<br /> <br /> 0<br /> <br /> 29,4<br /> <br /> 100<br /> <br /> 30,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 92<br /> <br /> Môi trường và nghèo đói<br /> <br /> 100<br /> <br /> 80<br /> <br /> 0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 50<br /> <br /> 0<br /> <br /> Địa lý tự nhiên<br /> <br /> 0<br /> <br /> 14<br /> <br /> 100<br /> <br /> 86<br /> <br /> 25<br /> <br /> 50<br /> <br /> 25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Địa lý kinh tế<br /> <br /> 0<br /> <br /> 16,5<br /> <br /> 100<br /> <br /> 83,5<br /> <br /> 25<br /> <br /> 50<br /> <br /> 25<br /> <br /> 0<br /> <br /> Địa lý Du lịch<br /> <br /> 0<br /> <br /> 42<br /> <br /> 100<br /> <br /> 58<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Địa lý Tài nguyên Môi<br /> trường<br /> <br /> 100<br /> <br /> 29,4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 60,6<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 50<br /> <br /> 0<br /> <br /> Chính sách quản lý Tài<br /> nguyên Môi trường<br /> <br /> 0<br /> <br /> 41,6<br /> <br /> 100<br /> <br /> 58,4<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> Địa lý đô thị<br /> <br /> 0<br /> <br /> 20<br /> <br /> 100<br /> <br /> 80<br /> <br /> 0<br /> <br /> 50<br /> <br /> 50<br /> <br /> 0<br /> <br /> Đánh giá tác động môi<br /> trường<br /> <br /> 100<br /> <br /> 91,1<br /> <br /> 0<br /> <br /> 8,9<br /> <br /> 40<br /> <br /> 50<br /> <br /> 10<br /> <br /> 0<br /> <br /> Hóa học Công nghệ - MT<br /> <br /> 0<br /> <br /> 7,8<br /> <br /> 100<br /> <br /> 82,2<br /> <br /> 0<br /> <br /> 100<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> Tại Trường Đại học Khoa học, Trường Đại học Kinh tế, giáo dục BVMT được<br /> đưa vào chương trình giảng dạy chính thức cho tất cả các ngành học thông qua môn học<br /> “Môi trường và con người”. Đồng thời, một số chuyên ngành đào tạo khác cũng đưa<br /> vào chương trình nhiều môn học chuyên sâu về môi trường như: Giáo dục môi trường,<br /> Sinh thái môi trường, Khoa học môi trường, Luật môi trường - Tài nguyên, Dân số Môi trường, Địa lý Tài nguyên Môi trường…<br /> Tại trường Đại học Sư phạm, giáo dục BVMT chỉ được đưa vào chương trình<br /> giảng dạy chính thức cho một số ngành học (Địa lý, Sinh học, Tâm lý học, Giáo dục<br /> Tiểu học, Sư phạm mẫu giáo, Giáo dục Chính trị). Các chuyên ngành đào tạo khác như<br /> toán, lý, văn, sử… thì giáo dục BVMT không được đưa vào trong giảng dạy thông qua<br /> môn học chính thức mà chỉ được lồng ghép vào trong nội dung một số môn học.<br /> Chúng tôi nhận thấy rằng, kiến thức chuyên sâu về giáo dục BVMT đã được đưa<br /> vào giảng dạy cho sinh viên đại học thông qua các môn học chính thức như: Môi trường<br /> và con người, Giáo dục môi trường (trừ một số ngành của đại học sư phạm).<br /> Ngoài ra, sinh viên chuyên ngành Địa lý còn được học nhiều môn học khác có<br /> nội dung liên quan trực tiếp đến môi trường như: Địa lý tài nguyên môi trường, Địa lý<br /> tự nhiên, Địa lý kinh tế, Địa lý du lịch, Giáo dục dân số... Sinh viên các ngành kinh tế<br /> có nhiều môn học chuyên sâu về môi trường như Đánh giá tác động môi trường, kinh tế<br /> và ô nhiễm môi trường, Chính sách quản lý TNMT, Dân số và phát triển...<br /> Kết quả thực hiện nội dung môn học của SV thông qua đánh giá của GV từ mức<br /> độ từ trung bình đến tốt, không có yếu. Tuy nhiên, chất lượng tiếp thu kiến thức BVMT<br /> của sinh viên không đồng đều tùy thuộc vào ngành nghề đào tạo.<br /> 93<br /> <br />