Thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản của sinh viên trường Cao đẳng Asean, tỉnh Hưng Yên

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Natural Sci. 2017, Vol. 62, No. 3, pp. 127-134<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1059.2017-0016<br /> <br /> THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NHẬN THỨC<br /> VỀ SỨC KHỎE SINH SẢN CỦA SINH VIÊN<br /> TRƯỜNG CAO ĐẲNG ASEAN, TỈNH HƯNG YÊN<br /> <br /> Dương Thị Anh Đào 1 và Nguyễn Thị Quyên2<br /> 1<br /> <br /> Khoa Sinh học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, 2 Trường Cao đẳng Asean<br /> <br /> Tóm tắt. Nghiên cứu được thực hiện trên 550 sinh viên từ 18 - 20 tuổi tại Trường Cao đẳng<br /> Asean, tỉnh Hưng Yên nhằm tìm hiểu thực trạng kiến thức, thái độ của sinh viên về sức khỏe<br /> sinh sản và đánh giá giải pháp nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản cho sinh viên.<br /> Kết quả cho thấy nhận thức của sinh viên về sức khỏe sinh sản tương đối cao. Đa số sinh viên<br /> ủng hộ quan điểm truyền thống cho rằng chỉ nên quan hệ tình dục sau khi kết hôn (73,3%), có<br /> 92,0% sinh viên cho rằng nên sử dụng biện pháp tránh thai khi quan hệ tình dục, 96,8% sinh<br /> viên cho rằng nên giáo dục sức khỏe sinh sản ở trường đại học, và đa số các em mong muốn<br /> được học tất cả các nội dung liên quan đến sức khỏe sinh sản. Biện pháp can thiệp nhằm nâng<br /> cao nhận thức cho sinh viên đã cho kết quả tốt, điểm trung bình nhận thức về sức khỏe sinh<br /> sản của nhóm thực nghiệm (24,92 điểm) cao hơn nhóm đối chứng (14,00 điểm) (P < 0,001).<br /> Do vậy, cần tăng cường giáo dục về sức khỏe sinh sản, thực hiện tình dục an toàn để sinh viên<br /> nâng cao hiểu biết cũng như chủ động bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.<br /> Từ khóa: Sinh viên, giáo dục sức khỏe sinh sản, quan hệ tình dục.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Ở Việt Nam, trung bình mỗi năm có khoảng 300.000 ca nạo phá thai ở độ tuổi từ 15 - 19,<br /> trong đó 60% - 70% là học sinh, sinh viên. Mỗi năm, có khoảng 800.000 - 1.000.000 người điều<br /> trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục (BLTQĐTD), 40% trong đó là thanh thiếu niên [1].<br /> Độ tuổi quan hệ tình dục lần đầu ở vị thành niên Việt Nam ngày càng sớm nhưng kiến thức của vị<br /> thành niên về phòng tránh thai, HIV và các BLTQĐTD khác vẫn còn rất hạn chế, chỉ có khoảng<br /> 20,7 % sử dụng biện pháp tránh thai trong lần quan hệ tình dục đầu tiên [2].<br /> Mặc dù giáo dục sức khỏe sinh sản đã được đưa vào chương trình tích hợp ở phổ thông và<br /> một số môn học như Sinh học ở các trường chuyên nghiệp nhưng kiến thức về sức khỏe sinh sản<br /> và các BLTQĐTD của vị thành niên, thanh niên vẫn hạn chế. Vì thế, việc chăm sóc sức khỏe sinh<br /> sản cho thanh thiếu niên nhất là ở lứa tuổi sinh viên là rất quan trọng. Bởi vì, sinh viên là nguồn<br /> lao động trí óc chính của một quốc gia trong tương lai, Nghiên cứu này được tiến hành nhằm đánh<br /> giá thực trạng kiến thức, thái độ về sức khỏe sinh sản và đưa ra giải pháp nâng cao sức khỏe sinh<br /> sản cho sinh viên ở sinh viên Trường Cao đẳng ASEAN, tỉnh Hưng Yên. Kết quả của nghiên cứu<br /> là cơ sở để đề ra các giải pháp phù hợp cho công tác chăm sóc sức khỏe sinh sản thanh thiếu niên,<br /> góp phần đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng cao phục vụ cho sự phát triển của đất nước.<br /> <br /> Ngày nhận bài: 28/2/2017. Ngày nhận đăng: 27/3/2017.<br /> Tác giả liên hệ: Dương Thị Anh Đào, e-mail: daodangduc@gmail.com<br /> <br /> 127<br /> <br /> Dương Thị Anh Đào và Nguyễn Thị Quyên<br /> <br /> 2. Nội dung nghiên cứu<br /> 2.1. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu<br /> * Đối tượng nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu là khoảng 550 sinh viên đang học tập tại Trường Cao đẳng ASEAN,<br /> tỉnh Hưng yên. Tất cả các đối tượng có sức khỏe bình thường, không có dị tật bẩm sinh hoặc bệnh<br /> truyền nhiễm, có trạng thái tâm sinh lí bình thường. Nghiên cứu được tiến hành từ tháng 08 năm<br /> 2015 đến tháng 06 năm 2016.<br /> * Thiết kế nghiên cứu<br /> Nghiên cứu được chia thành 2 giai đoạn:<br /> - Giai nghiên cứu cắt ngang: Tiến hành trên 450 sinh viên Khoa Điều dưỡng và khoa Dược.<br /> Các đối tượng được chọn ngẫu nhiên và chia thành ba nhóm gồm sinh viên năm thứ nhất (khối I khoa Điều dưỡng), sinh viên năm thứ 2 (khối II - khoa Dược ) và sinh viên năm thứ 3 (khối III Hệ liên thông ngành Dược).<br /> - Giai đoạn nghiên cứu can thiệp: Chọn ra 100 sinh viên năm thứ nhất, khoa Dược để tiến<br /> hành nghiên cứu can thiệp. Chia thành 2 nhóm: đối chứng (ĐC) - nhóm không được can thiệp và<br /> thực nghiệm (TN) - nhóm được can thiệp. Biện pháp can thiệp là giảng dạy các nội dung về SKSS<br /> trong thời gian 4 tiết.<br /> * Phương pháp nghiên cứu<br /> - Phương pháp phỏng vấn bằng phiếu: Sử dụng bộ câu hỏi thiết kế sẵn, đã được phê duyệt bởi<br /> Trung tâm SKSS và Kế hoạch hóa gia đình, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội để thu thập số liệu<br /> về đặc điểm của đối tượng nghiên cứu, các thông tin về mức độ nhận thức, thái độ về sức khỏe<br /> sinh sản (đặc điểm tuổi dậy thì, phòng tránh mang thai ngoài ý muốn, các bệnh lây truyền qua<br /> đường tình dục...) và quan điểm về giáo dục SKSS.<br /> - Phương pháp thiết kế bài giảng, hoạt động: Các hoạt động và bài giảng được thiết kế theo<br /> hướng tiết học riêng: dạy kiến thức về SKSS như tuổi dậy thì, sức khỏe tình dục, tình dục an toàn,<br /> các bệnh LTQĐTD, các BPTT trong 4 tiết học; cósử dụng các phương pháp dạy học tích cực như<br /> phương pháp thảo luận nhóm, phương pháp đóng vai; phương pháp trò chơi.<br /> - Phương pháp kiểm tra đánh giá: Sau thời gian can thiệp tiến hành kiểm tra đánh giá bằng bộ<br /> câu hỏi trắc nghiệm được thiết kế sẵn, gồm 30 câu, mỗi câu trả lời đúng được tính 1 điểm.<br /> - Phương pháp xử lí số liệu: Số liệu thu thập được sẽ được nhập và quản lí bằng phần mềm<br /> Epidata 3.1. Các phân tích thống kê được thực hiện trên phần mềm SPSS 16.0. Ý nghĩa thống kê<br /> được xác định với giá trị P < 0,05 theo 2 phía. So sánh tỉ lệ phần trăm bằng 2– test.<br /> <br /> 2.2. Kết quả nghiên cứu và thảo luận<br /> 2.2.1. Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu<br /> Đặc điểm của đối tượng nghiên cứu được trình bày ở Bảng 1.<br /> Đối tượng nghiên cứu được chia làm 3 khối, mỗi khối có 150 sinh viên. Trong đó 80,4% là<br /> nữ giới; dân tộc Kinh là chủ yếu (95,1%), 4,9% còn lại là các dân tộc khác (gồm các dân tộc Dao,<br /> Ê Đê, Hơ Mông, Mường, Nùng, Sán Chỉ, Sán Dìu, Tày, Thái). Về tình trạng hôn nhân có sự khác<br /> biệt giữa 3 khối (P < 0,001), sinh viên chưa kết hôn chiếm 74,4%, sinh viên đang có gia đình<br /> chiếm 23,8%, đặc biệt có 1,3% sinh viên góa vợ (chồng) và 0,5% sinh viên sống chung và không<br /> kết hôn. Về khu vực sống nông thôn chiếm 87,3 %, thành thị chiếm 12,7%.<br /> <br /> 128<br /> <br /> Thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản của sinh viên Trường Cao đẳng Asean…<br /> <br /> Bảng 1. Đặc điểm đối tượng nghiên cứu<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Khối I<br /> (%)<br /> <br /> Khối II<br /> (%)<br /> <br /> Khối III<br /> (%)<br /> <br /> Tổng<br /> (%)<br /> <br /> P<br /> <br /> Giới tính<br /> Nam<br /> <br /> 18,0<br /> <br /> 23,3<br /> <br /> 17,3<br /> <br /> 19,6<br /> <br /> Nữ<br /> <br /> 82,0<br /> <br /> 76,7<br /> <br /> 82,7<br /> <br /> 80,4<br /> <br /> 0,357<br /> <br /> Dân tộc<br /> Kinh<br /> <br /> 92,0<br /> <br /> 96,7<br /> <br /> 96,7<br /> <br /> 95,1<br /> <br /> Khác<br /> <br /> 8,0<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 4,9<br /> <br /> 0,096<br /> <br /> Tình trạng hôn nhân<br /> Chưa kết hôn<br /> <br /> 95,3<br /> <br /> 90,0<br /> <br /> 38,0<br /> <br /> 74,4<br /> <br /> Đang có gia đình<br /> <br /> 2,0<br /> <br /> 7,3<br /> <br /> 62,0<br /> <br /> 23,8<br /> <br /> Góa vợ/chồng<br /> <br /> 2,0<br /> <br /> 2,0<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 1,3<br /> <br /> Sống chung, không kết<br /> hôn<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 0,7<br /> <br /> 0,0<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Khu vực sống<br /> Nông thôn<br /> <br /> 87,3<br /> <br /> 85,3<br /> <br /> 89,3<br /> <br /> 87,3<br /> <br /> Thành thị<br /> <br /> 12,7<br /> <br /> 14,7<br /> <br /> 10,7<br /> <br /> 12,7<br /> <br /> 0,581<br /> <br /> 2.2.2. Thực trạng nhận thức về sức khỏe sinh sản của sinh viên<br /> * Hiểu biết về tuổi dậy thì<br /> Nghiên cứu nhận thức của sinh viên về các dấu hiệu của tuổi dậy thì (sự thay đổi thể chất,<br /> sinh lí và tâm lí) cho thấy hầu hết các em có hiểu biết tốt về vấn đề này.<br /> Với các dấu hiệu thay đổi về thể chất và sinh lí thì dấu hiệu “Tăng lên về chiều cao và cân<br /> nặng” có tỉ lệ hiểu biết cao nhất chiếm 94,9% (khối I, II, III lần lượt là 96,7%; 99,3% và 88,7%).<br /> Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu của tác giả Tôn Thất Chiểu chỉ có 54,4 % [3]. Dấu hiệu<br /> “Xuất tinh lần đầu (với nam)” có tỉ lệ hiểu biết thấp nhất, chỉ chiếm 41,4%. Kết quả này cao hơn<br /> so với nghiên cứu của tác giả Tôn Thất Chiểu (22,4 %) [3] và nghiên cứu của Nguyễn Thị Nga<br /> cùng cộng sự thực hiện tại Na Rì, Bắc Kạn (22,8 %) [4].<br /> Dấu hiệu thay đổi về tâm lí mà sinh viên nhận thấy rõ nhất khi bắt đầu tuổi dậy thì là<br /> “Tính tình thay đổi” chiếm 73,3% và có sự sai khác giữa các khối (P = 0,01), tiếp đến là<br /> “Quan tâm nhiều đến hình thức” chiếm 72,2%; “Muốn người khác chú ý đến mình” chiếm 54,7%;<br /> “Tò mò” chiếm 51,1%; “Thích giao tiếp với bạn khác giới” chiếm 48,4% và “Hiếu thắng” là<br /> 26,0%; các lí do khác như “Thích nhìn cơ thể bạn khác giới”, “Thích chơi với bạn khác giới”<br /> chiếm 2,1%. Kết quả này cao hơn so với nghiên cứu của tác giả Tôn Thất Chiểu tiến hành ở Thừa<br /> Thiên Huế với “Tính tình thay đổi” là 30,1 % và “Thích giao tiếp với bạn khác giới” là 27,1 % [3].<br /> Tỉ lệ sinh viên nhận biết được trên 5 dấu hiệu thay đổi về thể chất và sinh lí chiếm 45,3%, về<br /> tâm lí chỉ có 11,1%. Điều này cho thấy mặc dù các em đã cảm nhận được và chú ý đến những<br /> thay đổi của mình trong giai đoạn này, nhưng những dấu hiệu về tâm lí là những dấu hiệu không<br /> rõ ràng nên các em vẫn khó nhận biết.<br /> * Hiểu biết về quan hệ tình dục<br /> Hiểu biết về quan hệ tình dục (QHTD) của sinh viên được thể hiện như trong Bảng 2.<br /> 129<br /> <br /> Dương Thị Anh Đào và Nguyễn Thị Quyên<br /> <br /> Bảng 2. Hiểu biết về quan hệ tình dục của sinh viên<br /> Đặc điểm<br /> <br /> Ý<br /> kiến về<br /> QHTD<br /> trong và<br /> ngoài<br /> hôn<br /> nhân<br /> <br /> Hậu quả<br /> của việc<br /> QHTD<br /> trước và<br /> ngoài<br /> hôn<br /> nhân<br /> <br /> Khối I<br /> (n = 150)<br /> <br /> Khối II<br /> (n = 150)<br /> <br /> Khối III<br /> (n = 150)<br /> <br /> Tổng<br /> (n = 450)<br /> <br /> P<br /> <br /> %<br /> <br /> %<br /> <br /> %<br /> <br /> %<br /> <br /> Chỉ nên có QHTD<br /> trong hôn nhân<br /> <br /> 72,0<br /> <br /> 64,0<br /> <br /> 84,0<br /> <br /> 73,3<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Có thể QHTD khi<br /> yêu nhưng chắc chắn<br /> sẽ kết hôn<br /> <br /> 42,7<br /> <br /> 36,7<br /> <br /> 28,0<br /> <br /> 35,8<br /> <br /> 0,029<br /> <br /> Có thể QHTD khi<br /> yêu nhau<br /> <br /> 31,3<br /> <br /> 22,7<br /> <br /> 18,0<br /> <br /> 24,0<br /> <br /> 0,023<br /> <br /> Có thể QHTD khi có<br /> ham muốn<br /> <br /> 5,3<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 16,0<br /> <br /> 12,4<br /> <br /> 0,005<br /> <br /> Không biết<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 3,3<br /> <br /> 7,0<br /> <br /> 2,4<br /> <br /> 0,225<br /> <br /> Có thể có thai ngoài<br /> ý muốn<br /> <br /> 96,7<br /> <br /> 86,7<br /> <br /> 97,3<br /> <br /> 93,6<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Có thể phải nghỉ học<br /> và kết hôn sớm<br /> <br /> 84,0<br /> <br /> 80,7<br /> <br /> 86,7<br /> <br /> 83,8<br /> <br /> 0,369<br /> <br /> Có thể mắc các bệnh<br /> LTQĐTD<br /> <br /> 98,0<br /> <br /> 84,0<br /> <br /> 92,0<br /> <br /> 91,3<br /> <br /> < 0,001<br /> <br /> Ý kiến của sinh viên về QHTD trong và ngoài hôn nhân có sự khác biệt đáng kể giữa 3 khối<br /> (P < 0,05). Đa số các em cho rằng “Chỉ nên có QHTD trong hôn nhân” (73,3%), 35,8% sinh viên<br /> cho rằng “Có thể QHTD khi yêu nhưng chắc chắn là sẽ kết hôn”; 24,0% chọn “Có thể QHTD khi<br /> yêu”, đặc biệt có 12,4% sinh viên cho rằng “Có thể QHTD khi có ham muốn”. Kết quả này thấp<br /> hơn với nghiên cứu của Nguyễn Thị Nga và cộng sự (80,6 % vị thành niên trả lời “Không thể<br /> chấp nhận việc QHTD trước hôn nhân”) [5]. Điều này cho thấy các em có suy nghĩ hiện đại hơn<br /> về tình dục trong và ngoài hôn nhân và đây là một xu hướng đang dần được giới trẻ chấp nhận.<br /> Do đó, việc giáo dục theo quan niệm truyền thống chỉ nên QHTD sau hôn nhân hoặc theo hướng<br /> “ngăn cấm” là không còn phù hợp. Điều cần thiết bây giờ là trang bị kiến thức, kĩ năng và cung<br /> cấp phương tiện để vị thành niên, thanh niên có được một đời sống tình dục an toàn và lành mạnh.<br /> Hậu quả có thể xảy ra khi có QHTD trước hôn nhân mà sinh viên lựa chọn nhiều nhất là “Có<br /> thể có thai ngoài ý muốn” chiếm 93,6%; “Có thể phải nghỉ học và kết hôn sớm” chiếm 83,8 %<br /> “Có thể mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục” chiếm 76,2 %. Tuy nhiên, còn 2,4% sinh<br /> viên trả lời “Không biết”. Mặc dù kết quả này thấp hơn nghiên cứu của chúng tôi ở sinh viên<br /> trường Cao đẳng Sư phạm Thái Bình (tỉ lệ sinh viên trả lời “Không biết” là 9,1%) [2] nhưng cho<br /> thấy vẫn còn một tỉ lệ nhỏ sinh viên chưa nhận thức được hậu quả của việc QHTD trước hôn nhân.<br /> * Hiểu biết về các biện pháp tránh thai và hậu quả của nạo phá thai<br /> Kết quả nghiên cứu hiểu biết của sinh viên về các biện pháp tránh thai (BPTT) được thể hiện<br /> trong Hình 1.<br /> Có 92,0% sinh viên cho rằng nên sử dụng BPTT khi QHTD, 6,2% các em không đưa ra được<br /> quan điểm nên lựa chọn “Không biết” và 1,8% cho rằng không nên sử dụng BPTT khi QHTD.<br /> Biện pháp tránh thai sinh viên biết đến và nghĩ nên sử dụng nhiều nhất là bao cao su (93,6%).<br /> Kết quả này cao hơn với nghiên cứu của Phạm Thị Hương Trà Linh trên đối tượng sinh viên<br /> Trường Cao đẳng Y tế Phú Thọ là 80% [5] và sinh viên Trường Cao đẳng Sư phạm Thái Bình<br /> 130<br /> <br /> Thực trạng và giải pháp nâng cao nhận thức về sức khỏe sinh sản của sinh viên Trường Cao đẳng Asean…<br /> <br /> (80,2%) [6]. Điều này có lẽ do bao cao su là BPTT được tuyên truyền, quảng cáo nhiều, dễ sử<br /> dụng và có hiệu quả tránh thai cũng như phòng bệnh lây truyền qua đường tình dục cao.<br /> Về nạo, phá thai, có 88,2 % sinh viên hiểu đúng về nạo, phá thai không phải là BPTT. Còn<br /> khi được hỏi về “Hậu quả của nạo phá thai”, hầu hết các em đều nhận thức rõ được các tác hại của<br /> nạo, phá thai. Hậu quả mà các em biết đến nhiều nhất là vô sinh (96,9%).<br /> Tuy nhiên, vẫn còn 8% sinh viên không biết hoặc cho rằng không nên sử dụng BPTT khi<br /> QHTD; 7,3% không biết bất kì một BPTT nào; và 11,8% sinh viên không biết hoặc hiểu không<br /> đúng về nạo, phá thai.<br /> <br /> Hình 1. Tỉ lệ hiểu biết của sinh viên về các BPTT<br /> * Hiểu biết về bệnh lây truyền qua đường tình dục<br /> Điều tra hiểu biết của sinh viên về bệnh lây truyền qua đường tình dục (BLTQĐTD) cho thấy<br /> bệnh mà sinh viên biết nhiều nhất là bệnh giang mai (91,3%), tiếp đến là bệnh lậu (90,9%), bệnh<br /> nấm cơ quan sinh sinh dục (84,2%). Tỉ lệ này cao hơn so với nghiên cứu của Nguyễn Thị Hồng<br /> Hạnh và cộng sự (bệnh giang mai 89,9%; bệnh lậu 88,3%) [7] và nghiên cứu ở sinh viên Cao đẳng<br /> Sư phạm Thái Bình (bệnh giang mai 75,3%, bệnh lậu 71,3%) [6]. Tuy nhiên, còn một tỉ lệ lớn<br /> sinh viên (chiếm 87,1%) cho rằng “Bệnh viêm nhiễm cơ quan sinh dục” là BLTQĐTD và 5,1%<br /> sinh viên không biết về các BLTQĐTD.<br /> Về các con đường lây truyền BLTQĐTD, có 97,1% sinh viên cho rằng “Qua QHTD”. Nhưng<br /> vẫn còn nhiều sinh viên cho rằng việc muỗi đốt (14,4%), việc sử dụng bể bơi, nhà vệ sinh công<br /> cộng (17,8%), việc tiếp xúc, ôm hôn, bắt tay với người mắc bệnh (9,6%) là con đường lây truyền<br /> các BLTQĐTD. Đây là những hiểu biết sai lệch, làm ảnh hưởng đến tâm lí sợ bệnh quá mức và có<br /> thái độ xa lánh người bệnh.<br /> Hầu hết các em đều hiểu biết khá cao về cách phòng tránh cơ bản các BLTQĐTD như “Sử<br /> dụng bao cao su khi QHTD” (92,0%); “Không QHTD với gái mại dâm” (90,0%); “Không QHTD<br /> với nhiều người” (89,6%); “Không dùng chung bơm kim tiêm” (76,9%). Kết quả này tương<br /> đương với nghiên cứu SAVY 2 (hầu hết VTN, TN đều biết BCS có thể giúp phòng tránh các bệnh<br /> LTQĐTD và HIV (93,7%) [1].<br /> 2.2.3. Quan điểm của sinh viên về giáo dục sức khỏe sinh sản<br /> * Ý kiến của sinh viên về giáo dục tình dục cho vị thành niên, thanh niên<br /> Hầu hết tất cả sinh viên cho rằng cần thiết phải giáo dục tình dục cho vị thành niên, thanh<br /> niên (98,9%). Các lí do nên giáo dục tình dục chủ yếu mà các em đưa ra là “Để nâng cao kiến<br /> thức về SKSS và tình dục” (96,0%); tiếp đến là “Để tránh những hiểu biết sai lầm trong QHTD”<br /> chiếm 90,9%, “Để tránh mang thai ngoài ý muốn” chiếm 82,2%.<br /> 131<br /> <br />