Thực trạng và giải pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên trung học phổ thông ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông

JOURNAL OF SCIENCE OF HNUE<br /> Educational Sci., 2016, Vol. 61, No. 3, pp. 37-44<br /> This paper is available online at http://stdb.hnue.edu.vn<br /> <br /> DOI: 10.18173/2354-1075.2016-0025<br /> <br /> THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG BỒI DƯỠNG<br /> GIÁO VIÊN TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở CÁC TỈNH MIỀN ĐÔNG NAM BỘ<br /> ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC PHỔ THÔNG<br /> Nguyễn Văn Toàn<br /> Trường Trung học phổ thông Long Phước, Đồng Nai<br /> Tóm tắt. Cần đổi mới căn bàn toàn diện Việt Nam, trong đó quản lí hoạt động bồi dưỡng<br /> giáo viên trung học là giải pháp không kém phần quan trọng. Sau khi đi khảo sát thực trạng<br /> về quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên (GV) trung học phổ thông (THPT). Chúng tôi đã<br /> đưa ra một số giải pháp để cải thiện việc quản lí các hoạt động bồi dưỡng giáo viên trung<br /> học phổ thông: Giải pháp đổi mới lập kế hoạch; Giải pháp nâng cao hiệu quả chỉ đạo thực<br /> hiện kế hoạch bồi dưỡng giáo viên (BDGV); giải pháp nâng cao hiệu quả đánh giá, xếp<br /> loại GV THPT theo định hướng đổi mới Chương trình GDPT; giải pháp đảm bảo tốt nhất<br /> các điều kiện phục vụ hoạt động BD GV THPT; giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức thực<br /> hiện kế hoạch BD GV THPT<br /> Từ khóa: Bồi dưỡng, giáo viên, dạy học, phương pháp, nghiên cứu, khảo sát, thực tiễn.<br /> <br /> 1.<br /> <br /> Mở đầu<br /> <br /> Giáo dục (GD) Việt Nam trong giai đoạn hiện nay đang phải đối mặt với nhiều vấn đề cấp<br /> bách cần giải quyết. Một trong những vấn đề đó là chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chưa đáp<br /> ứng kịp yêu cầu phát triển theo “gia tốc” của nền kinh tế trong thời kì công nghiệp hóa, hiện đại<br /> hóa. Để giải quyết vấn đề cấp bách nói trên, cần phải tìm ra lời giải cho bài toán về nâng cao chất<br /> lượng GD thông qua nhiều giải pháp hệ thống, đồng bộ, vừa mang tính đột phá trước mắt vừa đảm<br /> bảo tính bền vững lâu dài. Một trong những giải pháp quan trọng là xây dựng đội ngũ giáo viên<br /> (GV) đảm bảo đủ về số lượng, đạt chuẩn về trình độ chuyên môn, kĩ năng sư phạm, hoàn thiện<br /> về nhân cách bằng việc đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ GV.<br /> Hoạt động bồi dưỡng (BD) GV trung học phổ thông (THPT) hiện nay còn chưa tập trung, thiếu sự<br /> liên kết, hổ trợ và kế thừa lẫn nhau. Một số hoạt động bồi dưỡng GV ở các trường THPT hiện còn<br /> mang tính phong trào, tùy hứng, chưa thực sự gắn với nhu cầu thực tế, gây tốn kém, lãng phí về<br /> các nguồn lực, chính vì thế, hiệu quả quản lí hoạt động BD GV THPT hiện nay chưa cao. Đó cũng<br /> chính là thực trạng chung của công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên các trường THPT ở các tỉnh<br /> miền Đông Nam Bộ mà các cấp quản lí (QL) ngành GD cần có những giải pháp để khắc phục.<br /> Ngày nhận bài: 25/2/2016. Ngày nhận đăng: 25/4/2016.<br /> Liên hệ: Nguyễn Văn Toàn, e-mail: nvt6999@yahoo.com<br /> <br /> 37<br /> <br /> Nguyễn Văn Toàn<br /> <br /> 2.<br /> 2.1.<br /> <br /> Nội dung nghiên cứu<br /> Thực trạng quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên Trung học phổ thông<br /> <br /> Để có cơ sở thực tiễn đưa ra các giải pháp nghiên cứu chất lượng quản lí hoạt động bồi<br /> dưỡng GVTHPT năm học 2014-2015, chúng tôi tiến hành khảo sát, nghiên cứu thực trạng quản<br /> lí hoạt động BD GV THPT đối với 276 cán bộ (CB) QL cấp: Sở GD-ĐT, Phòng, ban thuộc Sở<br /> GD-ĐT, Ban giám hiệu các trường THPT và 865 GV THPT thuộc TP. Hồ Chí Minh, các tỉnh:<br /> Đồng Nai, Bà Rịa Vũng Tàu, Tây Ninh. Kết quả khảo sát như sau:<br /> <br /> 2.1.1. Thực trạng QL hoạt động lập kế hoạch và tổ chức thực hiện kế hoạch BD GV THPT<br /> a) Thực trạng về quản lí hoạt động lập kế hoạch<br /> Trong công tác QL hoạt động BD GV, hoạt động lập kế hoạch BD GV là việc đầu tiên và<br /> quan trọng mà hiệu trưởng phải thực hiện nhằm để tính toán, xác định phương hướng hoạt động và<br /> phát triển đội ngũ GV trong một thời gian nhất định, đề ra các kết quả cần đạt được trong tương<br /> lai, trong một năm học hoặc một giai đoạn.<br /> Sở GD&ĐT chủ trì chỉ đạo các trường THPT xây dựng kế hoạch cụ thể thực hiện chiến lược<br /> BD GV theo từng năm học, từng giai đoạn. Tìm hiểu thêm về vấn đề này qua xem các kế hoạch<br /> hàng năm của một số hiệu trưởng, thực tế cho thấy đa số hiệu trưởng các trường THPT đều có xây<br /> dựng kế hoạch vào đầu mỗi năm học, trong kế hoạch đều có đề cập đến hoạt động BD GV hàng<br /> năm, tuy nhiên về cách lập kế hoạch, có hiệu trưởng thì lập kế hoạch riêng về hoạt động BD GV,<br /> có hiệu trưởng lập thành một mục trong kế hoạch chung. Trong hồ sơ lưu tại các trường, đa số hiệu<br /> trưởng các trường THPT đều có nắm bắt và triển khai các văn bản chỉ đạo về hoạt động BD cho<br /> GV của các cấp lãnh đạo, của Bộ GD&ĐT, của Sở GD&ĐT, ngay cả kế hoạch BD trong hè cũng<br /> đã được chuẩn bị khá tốt, tuy nhiên hiệu quả của hoạt động BD GV đạt được chưa cao.<br /> <br /> TT<br /> 01<br /> 02<br /> 03<br /> 04<br /> 05<br /> <br /> Bảng 1. Quản lí hoạt động lập kế hoạch BD GV THPT<br /> Mức độ đánh giá (%)<br /> Nội dung<br /> Tốt Khá TB<br /> Yếu kém<br /> Lập KH BD GV theo quy định của Bộ GD&ĐT<br /> 35,3 46,6 18,1<br /> 0<br /> Lập KH BD GV theo quy định Sở GD&ĐT<br /> 30,1 47,6 22,3<br /> 0<br /> Lập kế hoạch BD theo chương trình BD ngắn hạn<br /> 32,3 50,1 15,6<br /> 0<br /> của trường<br /> Lập kế hoạch BD theo chương trình BD dài hạn của<br /> 25,3 56,2 18,5<br /> 0<br /> trường<br /> Lập kế hoạch BD theo các chuyên đề chuyên môn<br /> 15,3 66,6 18,1<br /> 0<br /> (soạn giảng, dự giờ, thi GV dạy giỏi. . . )<br /> <br /> Kết quả khảo sát trên cho thấy hầu hết CBQL và GV đều đánh giá hoạt động lập kế hoạch<br /> BD GV THPT ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ đạt ở mức khá, thể hiện từ nội dung chương trình<br /> của Bộ, Sở và việc lập kế hoạch BD GV tại trường có định hướng theo từng năm, từng giai đoạn<br /> ngắn hạn, dài hạn, đặc biệt đối với việc lập kế hoạch BD theo các chuyên đề môn học (soạn giảng,<br /> dự giờ, thi GV dạy giỏi) thì việc quản lí hoạt động BD này được đánh giá là tốt chiếm tỉ trọng<br /> còn thấp.<br /> 38<br /> <br /> Thực trạng và giải pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên Trung học phổ thông...<br /> <br /> b) Thực trạng về quản lí tổ chức thực hiện kế hoạch bồi dưỡng GV THPT<br /> Ở các trường THPT hiện nay, tổ chức thực hiện kế hoạch BD GV chỉ đáp ứng một phần yêu<br /> cầu nâng cao chất lượng đội ngũ, số đông GV chưa đáp ứng được yêu cầu này. Vì công tác tổ chức<br /> BD GV hiện nay chưa có hiệu quả cao nên chưa phát huy được vai trò của nó trong công tác xây<br /> dựng và phát triển đội ngũ, dẫn đến nhiều GV chưa nhận thức đúng vai trò của hoạt động BD GV,<br /> không bố trí thời gian thích hợp và không xây dựng kế hoạch cụ thể cho hoạt động BD GV. Các tổ<br /> chuyên môn chưa sử dụng tốt thời gian BD thường xuyên theo quy định để tổ chức các hoạt động<br /> nâng cao trình độ về mọi mặt cho GV THPT hiện nay.<br /> Kết quả khảo sát cũng cho thấy hầu hết CBQL và GV đánh giá chất lượng của công tác QL<br /> hoạt động tổ chức thực hiện kế hoạch BD ở các trường THPT hiện nay đạt ở mức độ khá, chẳng<br /> hạn như các tiêu chí: xây dựng ban lãnh đạo, các tổ chức cá nhân tham gia thực hiện kế hoạch BD<br /> GV; Phân công trách nhiệm cho từng thành viên tham gia QL hoạt động BD GV; Ban hành qui<br /> định thực hiện kế hoạch BD GV THPT; Ban hành hướng dẫn thực hiện các hoạt động BD; Xây<br /> dựng cơ chế phối hợp giữa QL hoạt động BD GV và các nguồn lực (nhân lực, tài lực, vật lực, thông<br /> tin); Chuẩn bị các điều kiện phục vụ cho việc thực hiện kế hoạch BD. Riêng vấn đề về huy động<br /> nguồn lực cho hoạt động BD GV được CBQL và GV đánh giá ở mức trung bình. Điều này cho<br /> thấy đa số hiệu trưởng các trường THPT đã thực hiện khá tốt chức năng tổ chức BD GV của mình<br /> trong QL tại trường, từ việc triển khai thực hiện đến phân công bố trí lực lượng tham gia và có sử<br /> dụng các giải pháp QL chặt chẽ nhằm đảm bảo hoạt động BD GV được thực hiện theo đúng kế<br /> hoạch đề ra.<br /> <br /> Hình 1. Biểu đồ đánh giá tính khả thi khi thực hiện kế hoạch BD GV THPT<br /> Đa số ý kiến cho rằng tính khả thi trong việc tổ chức thực hiện kế hoạch BD GV THPT của<br /> Bộ, Sở và của Trường THPT khi tổ chức ở mức độ bình thường, tức là tính khả thi của hoạt động<br /> tổ chức BD còn có những vấn đề nan giải do một số nguyên nhân chủ quan lẫn nguyên nhân khách<br /> quan. Những nguyên nhân này đã được đề cập trong nội dung đánh giá về những điều kiện cần<br /> thiết cho hoạt động BD cũng như những khó khăn tồn tại khi tổ chức BD GV THPT. Đây là một<br /> trong những vấn đề cần có giải pháp thiết thực khi tổ chức thực hiện BD GV THPT nhằm nâng<br /> 39<br /> <br /> Nguyễn Văn Toàn<br /> <br /> cao hiệu quả GD, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện GD Việt Nam trong giai đoạn hội<br /> nhập quốc tế.<br /> <br /> 2.1.2. Thực trạng việc đánh giá, xếp loại hoạt động bồi dưỡng GV THPT<br /> Đánh giá là quá trình hình thành những nhận định, phán đoán về kết quả công việc dựa vào<br /> sự phân tích những thông tin thu được, đối chiếu với những mục tiêu, tiêu chuẩn đề ra nhằm đề<br /> xuất những quyết định thích hợp để cải thiện thực trạng, điều chỉnh nâng cao chất lượng và hiệu<br /> quả công việc.<br /> Hoạt động đánh giá, xếp loại GV THPT được thực hiện trên cơ sở các văn bản quy định của<br /> các cấp về đánh giá, xếp loại GV theo Quyết định số 06/2006/QĐ-BNV, ngày 21/3/2006 của Bộ<br /> trưởng Bộ Nội vụ về việc ban hành Quy chế đánh giá, xếp loại GV mầm non và GV phổ thông công<br /> lập; đánh giá, xếp loại GV theo quy định tại Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT, ngày 22/10/2009<br /> ban hành Quy định Chuẩn nghề nghiệp GV THCS, GV THPT của Bộ trưởng Bộ GD&ĐT.<br /> Việc thực hiện đánh giá, xếp loại GV THPT theo định hướng đổi mới chương trình GDPT<br /> được thực hiện theo một số tiêu chí với kết quả khảo sát như sau:<br /> <br /> TT<br /> 1<br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> <br /> Bảng 2. Đánh giá hoạt động BD GV THPT<br /> Mức độ đánh giá (%)<br /> Nội dung<br /> Tốt Khá TB<br /> Yếu kém<br /> Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện mục tiêu, kế hoạch,<br /> 23,1 39,9 34,5<br /> 2,5<br /> chương trình BD đã xây dựng<br /> Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện mục tiêu, nội dung,<br /> 24,3 26,6 47,1<br /> 2,1<br /> PP, hình thức tổ chức hoạt động BD theo từng đợt<br /> Kiểm tra, đánh giá kết quả BD thông qua sự trưởng<br /> 1,8<br /> thành về nhận thức và năng lực chuyên môn, nghiệp 23,2 37,8 37,2<br /> vụ của GV THPT.<br /> Kiểm tra, đánh giá việc phối hợp giữa Sở, Trường và<br /> 25,3 23,2 49,0<br /> 2,5<br /> GV THPT trong các đợt BD<br /> Rút ra bài học kinh nghiệm cho hoạt động quản lí<br /> 21,1 25,3 50,9<br /> 2,6<br /> hoạt động BD cấp Sở và Trường<br /> Điều chỉnh hợp lí kế hoạch, nội dung, pp, hình thức<br /> 25,0 25,3 47,9<br /> 1,8<br /> tổ chức BD cho chu kì sau<br /> <br /> 2.1.3. Thực trạng về các hình thức, phương pháp bồi dưỡng giáo viên THPT<br /> Thực trạng về các hình thức, phương pháp BD GV THPT ở các tỉnh miền Đông Nam Bộ có<br /> kết quả khảo sát trong Bảng 3.<br /> Kết quả khảo sát trên cho thấy đa số đối tượng khảo sát đánh giá mức độ khá ở một số tiêu<br /> chí hướng dẫn lựa chọn nội dung, phương pháp và hình thức BD phù hợp với trình độ năng lực của<br /> GV, Chỉ đạo xác định nhu cầu BD và mục tiêu của việc BD nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp<br /> vụ cho GV THPT. Còn một số tiêu chí khác như: Chỉ đạo đổi mới về mục tiêu, nội dung, PP và<br /> hình thức tổ chức, đánh giá kết quả BD GV THPT; Hướng dẫn lựa chọn nội dung, phương pháp,<br /> cung cấp tài liệu để GV tự BD nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ; Hướng dẫn GV nghiên<br /> cứu bài học; Chỉ đạo các trường bố trí thời gian hợp lí cho GV tham gia BD theo tổ bộ môn; Chỉ<br /> 40<br /> <br /> Thực trạng và giải pháp quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên Trung học phổ thông...<br /> <br /> đạo BD GV THPT Tổ chức BD GV thông qua phong trào hội thi, hội giảng, tổng kết sáng kiến –<br /> kinh nghiệm giảng dạy được đa số đối tượng khảo sát đánh giá nhiều ở mức trung bình. Điều này<br /> cho thấy, hiệu quả trong việc QL hoạt động các hình thức phương pháp BD ở các trường THPT đạt<br /> được chưa cao.<br /> Bảng 3.<br /> TT<br /> 1<br /> <br /> 2<br /> 3<br /> 4<br /> 5<br /> 6<br /> 7<br /> <br /> 2.2.<br /> <br /> Nội dung<br /> Hướng dẫn lựa chọn nội dung, phương pháp và hình<br /> thức BD phù hợp với trình độ năng lực của GV<br /> THPT<br /> Chỉ đạo xác định nhu cầu BD và mục tiêu của việc<br /> BD nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ cho<br /> GV THPT<br /> Chỉ đạo đổi mới về mục tiêu, nội dung, PP và hình<br /> thức tổ chức, đánh giá kết quả BD GV THPT<br /> Hướng dẫn lựa chọn nội dung, phương pháp, cung<br /> cấp tài liệu để GV tự BD nâng cao trình độ chuyên<br /> môn nghiệp vụ<br /> Hướng dẫn GV nghiên cứu bài học<br /> Chỉ đạo các trường bố trí thời gian hợp lí cho GV<br /> tham gia BD theo tổ bộ môn<br /> Chỉ đạo BD GV THPT Tổ chức BD GV thông qua<br /> phong trào hội thi, hội giảng, tổng kết sáng kiến<br /> <br /> Mức độ đánh giá (%)<br /> Tốt Khá TB<br /> Yếu kém<br /> 24,5<br /> <br /> 63,1<br /> <br /> 10,0<br /> <br /> 2,4<br /> <br /> 39,3<br /> <br /> 50,5<br /> <br /> 7,2<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> 27,2<br /> <br /> 30,1<br /> <br /> 39,7<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> 25,4<br /> <br /> 26,6<br /> <br /> 45,6<br /> <br /> 2,4<br /> <br /> 20,9<br /> <br /> 29,5<br /> <br /> 47,0<br /> <br /> 2,5<br /> <br /> 24,9<br /> <br /> 24,3<br /> <br /> 49,6<br /> <br /> 1,2<br /> <br /> 24,8<br /> <br /> 23,8<br /> <br /> 47,9<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> Một số giải pháp đổi mới quản lí hoạt động bồi dưỡng giáo viên Trung học<br /> phổ thông đáp ứng đối mới giáo dục phổ thông<br /> <br /> Trên cơ sở thực trạng, chúng tôi nhận thấy rằng phải có hệ thống các giải pháp QL hoạt<br /> động BD GV THPT phù hợp với điều kiện cụ thể của các trường THPT các tỉnh miền Đông Nam<br /> Bộ.<br /> <br /> 2.2.1. Đổi mới hoạt động lập kế hoạch và nâng cao hiệu quả chỉ đạo thực hiện kế hoạch BD<br /> GVTHPT<br /> a) Đổi mới hoạt động lập kế hoạch BD GVTHPT<br /> Lập kế hoạch BD GV là thực hiện hệ thống mục tiêu BD tức là tìm các nguồn lực (nhân lực<br /> - vật lực - tài lực), thời gian và không gian cần thiết cho việc hoàn thành mục tiêu. Như vậy để có<br /> phương án lập kế hoạch BD GV tốt nhất, việc xây dựng và điều chỉnh kế hoạch hiệu trưởng cần<br /> quan tâm dự báo tốt đến sự phát triển đội ngũ GV của trường trong một thời gian nhất định, phân<br /> tích mọi điều thuận lợi và khó khăn của trường. Khi dự báo, hiệu trưởng cần lưu ý đến đối tượng<br /> chưa đạt chuẩn nghề nghiệp hoặc đối tượng có trình độ thấp nhất trong trường để cử BD trước,<br /> hiệu trưởng cũng cần quan tâm đến đối tượng GV nòng cốt của trường và GV có điều kiện học<br /> nâng cao trình độ (sau đại học).<br /> 41<br /> <br />