Tỉ lệ thừa cân béo phì và các yếu tố có liên quan ở trẻ 5 đến 6 tuổi tại thành phố Long Xuyên tỉnh An Giang

Journal of Science – 2016, Vol. 9 (1), 112 – 119<br /> <br /> Part A: Social Sciences, Humanities and Education<br /> <br /> TỈ LỆ THỪA CÂN BÉO PHÌ VÀ CÁC YẾU TỐ CÓ LIÊN QUAN Ở TRẺ 5 ĐẾN 6<br /> TUỔI TẠI THÀNH PHỐ LONG XUYÊN TỈNH AN GIANG<br /> Phan Thị Ngọc Nhanh1, Lê Ngọc Phượng1<br /> 1<br /> <br /> ThS. Trường Đại học An Giang<br /> <br /> Thông tin chung:<br /> Ngày nhận bài: 25/03/15<br /> Ngày nhận kết quả bình duyệt:<br /> 24/04/15<br /> Ngày chấp nhận đăng: 03/16<br /> Title:<br /> The prevalence of overweight<br /> state and obesity among<br /> children in Longxuyen within 5<br /> and 6 years old<br /> Từ khóa:<br /> An Giang, Long Xuyên, thừa<br /> cân béo phì, trẻ béo phì<br /> Keywords:<br /> An Giang, Long Xuyen,<br /> overweight and obesity,<br /> childhood obesity<br /> <br /> ABSTRACT<br /> The study was performed on 460 children from 5 to 6 years old in Long Xuyên<br /> city, An Giang province in 2014 to determine the prevalence of overweight state<br /> and obesity; while considering the relationship of risk factors for overweight<br /> state and obesity in children. The research methodology employed was cross sectional survey. Results of the study showed that the prevalence of overweight<br /> presence and obesity is 17.4%. Overweight and obese children are more likely<br /> to regularly eat fast food than normal children. The risk of overweight state and<br /> obesity for children eating at a faster rate and having dinner after 8 pm is<br /> higher than other children. The study also showed that overweight children<br /> often sleep later than normal children. The study carried out on the children in<br /> Long Xuyen, An Giang indicated that the risk of overweight state and obesity<br /> for children sleeping in a room with air conditioning is also higher.<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Nghiên cứu được thực hiện trên 460 trẻ từ 5 đến 6 tuổi trên địa bàn thành phố<br /> Long Xuyên An Giang năm 2014 để xác định tỉ lệ thừa cân béo phì; đồng thời<br /> xem xét mối liên quan của các yếu tố nguy cơ đối với tình trạng thừa cân béo<br /> phì ở trẻ em. Phương pháp nghiên cứu chủ yếu là điều tra cắt ngang. Kết quả<br /> nghiên cứu cho thấy trong nhóm trẻ nghiên cứu có khoảng 17,4% bị thừa cân<br /> béo phì. Trẻ thừa cân béo phì thích ăn thức ăn nhanh và thường xuyên sử dụng<br /> loại thức ăn này hơn trẻ bình thường. Trẻ có tốc độ ăn nhanh và ăn tối sau 20<br /> giờ có nguy cơ thừa cân béo phì cao hơn những trẻ khác. Nghiên cứu bước đầu<br /> cũng cho thấy trẻ thừa cân béo phì thường ngủ muộn hơn trẻ bình thường.<br /> Trong nhóm trẻ được nghiên cứu, những trẻ ngủ trong phòng có sử dụng máy<br /> điều hòa không khí có nguy cơ bị thừa cân béo phì cao hơn.<br /> <br /> “mũm mĩm” chưa hẳn là khỏe đẹp mà đôi khi còn<br /> ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ. Bởi vì một số<br /> nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ béo không chỉ vận<br /> động chậm chạp hơn so với trẻ bình thường mà<br /> còn cảm thấy thiếu tự tin do bị bạn bè trêu chọc<br /> về ngoại hình của mình. Quan trọng hơn, trẻ béo<br /> phì sẽ gặp phải nhiều nguy cơ bệnh lý tim mạch,<br /> cao huyết áp, rối loạn khớp xương,...<br /> <br /> 1. GIỚI THIỆU<br /> Thừa cân béo phì là một bệnh thường gặp ở mọi<br /> lứa tuổi và đang gia tăng nhanh chóng trong<br /> những năm gần đây. Theo kết quả điều tra năm<br /> 2010 của Viện Dinh dưỡng, tỉ lệ trẻ em dưới 5<br /> tuổi bị thừa cân béo phì là 5,6% và có sự khác biệt<br /> là 2,3% giữa thành thị và nông thôn. So với 10<br /> năm trước thì tỉ lệ này đã tăng lên 6 lần. Trẻ em<br /> <br /> 112<br /> <br /> Journal of Science – 2016, Vol. 9 (1), 112 – 119<br /> <br /> Part A: Social Sciences, Humanities and Education<br /> <br /> Từ trước đến nay, đã có nhiều nghiên cứu tìm<br /> hiểu về tỉ lệ thừa cân béo phì ở trẻ em. Các cuộc<br /> điều tra đã ghi nhận tỉ lệ thừa cân béo phì trên học<br /> sinh tiểu học vào năm 2000 tại Hà Nội là 10%,<br /> Thành phố Hồ Chí Minh là 12%. Nghiên cứu của<br /> Bùi Văn Bảo và cộng sự đã cho thấy tỉ lệ thừa cân<br /> béo phì ở trẻ tiểu học tại thành phố Nha Trang<br /> năm 2001 là 5,9%, tăng 3,2% so với năm 1997<br /> (trích trong Phùng Đức Nhật, 2014, tr. 2). Theo<br /> nghiên cứu mới đây, tỉ lệ trẻ mẫu giáo 5 tuổi thừa<br /> cân béo phì trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh<br /> là 21,1% (Phùng Đức Nhật, 2008). Hầu hết các<br /> nghiên cứu nhận định rằng trẻ em bị thừa cân béo<br /> phì có liên quan đến chế độ dinh dưỡng và vận<br /> động. Thừa cân béo phì thực sự đang là một vấn<br /> đề dinh dưỡng khẩn cấp. Tuy nhiên tại thành phố<br /> Long Xuyên, An Giang cũng chưa có nhiều<br /> nghiên cứu đề cập đến tỉ lệ thừa cân béo phì, đặc<br /> biệt là các yếu tố có liên quan nói chung và các<br /> yếu tố nguy cơ trên trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi nói<br /> riêng.<br /> <br /> Tỉ lệ thừa cân béo phì được nghiên cứu trên 460<br /> trẻ lớp lá có độ tuổi từ 5 – 6 tuổi tại thành phố<br /> Long Xuyên, An Giang.<br /> Các yếu tố liên quan được nghiên cứu trên nhóm<br /> bệnh chứng gồm 80 trẻ thừa cân béo phì và nhóm<br /> đối chứng (trẻ bình thường) tương ứng thuộc<br /> nhóm trẻ nghiên cứu.<br /> 3.2 Phương pháp nghiên cứu<br /> a. Thu thập số liệu<br /> Các số liệu được thu thập vào tháng 10 năm 2014.<br /> Cân nặng của trẻ được xác định bằng cân bàn<br /> TANITA có độ chính xác đến 100 g, chiều cao<br /> được đo bằng thước hợp kim có độ chính xác đến<br /> 1 mm. Dữ liệu về các yếu tố nguy cơ được phỏng<br /> vấn bằng bảng hỏi từ hai nguồn: nhà trường và gia<br /> đình; cụ thể gồm 21 giáo viên chủ nhiệm và 160<br /> phụ huynh (cha /mẹ) của nhóm trẻ được nghiên<br /> cứu.<br /> b. Tiêu chuẩn đánh giá<br /> Chỉ số BMI theo tuổi được tra vào bảng Z – cores<br /> của Tổ chức Y tế Thế giới dành cho trẻ dưới 9<br /> tuổi để xác định thừa cân béo phì.<br /> <br /> 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> Xác định tỉ lệ thừa cân béo phì trên trẻ 5 đến 6<br /> tuổi ở một số trường mẫu giáo tại thành phố Long<br /> Xuyên, An Giang.<br /> Xác định mối liên quan giữa thói quen ăn uống,<br /> sở thích ăn uống, mức độ sử dụng thức ăn và hoạt<br /> động ngủ của trẻ với tình trạng thừa cân béo phì<br /> trên nhóm trẻ nghiên cứu.<br /> 3. ĐỐI TƯỢNG<br /> NGHIÊN CỨU<br /> <br /> VÀ<br /> <br /> PHƯƠNG<br /> <br /> Chỉ số BMI được phân loại theo bảng Z – cores<br /> như sau:<br /> <br /> PHÁP<br /> <br /> 3.1 Đối tượng nghiên cứu<br /> <br /> BMI < - 3 SD<br /> <br /> Suy dinh dưỡng độ 2<br /> <br /> - 3 SD ≤ BMI < - 2 SD<br /> <br /> Suy dinh dưỡng độ 1<br /> <br /> - 2 SD ≤ BMI ≤ 2 SD<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 2 SD < BMI ≤ 3 SD<br /> <br /> Thừa cân<br /> <br /> BMI > 3 SD<br /> <br /> Béo phì<br /> 113<br /> <br /> Journal of Science – 2016, Vol. 9 (1), 112 – 119<br /> <br /> Part A: Social Sciences, Humanities and Education<br /> <br /> dùng cho biến số trung bình, tỉ số chênh (OR)<br /> được dùng trong thống kê phân tích.<br /> <br /> c. Xử lý số liệu<br /> Số liệu thu thập được xử lý thống kê bằng phần<br /> mềm Microsoft Excel. Các thông số: tỉ lệ (%),<br /> trung bình cộng và độ lệch chuẩn được sử dụng<br /> trong thống kê mô tả. Kiểm định nhị phân được<br /> áp dụng cho biến tỉ lệ, kiểm định T – test được<br /> <br /> 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN<br /> 4.1 Tỉ lệ thừa cân béo phì ở nhóm trẻ nghiên<br /> cứu<br /> <br /> Bảng 1. Tỉ lệ thừa cân béo phì của trẻ dựa vào chỉ số BMI theo tuổi.<br /> <br /> Phân loại<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> Suy dinh dưỡng độ 2<br /> <br /> 2<br /> <br /> 0,4<br /> <br /> Suy dinh dưỡng độ 1<br /> <br /> 14<br /> <br /> 3,1<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 364<br /> <br /> Thừa cân<br /> <br /> 47<br /> <br /> 10,2<br /> <br /> Béo phì<br /> <br /> 33<br /> <br /> 7,2<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> 16<br /> <br /> 3,5<br /> <br /> 79,1<br /> <br /> 80<br /> Tổng<br /> <br /> 17,4<br /> <br /> 460<br /> <br /> Biểu đồ 1. Tỉ lệ thừa cân béo phì (phân loại theo BMI)<br /> <br /> Nghiên cứu cho thấy có 80 trẻ bị thừa cân béo phì<br /> chiếm tỉ lệ 17,4%, trong đó có 10,2% trẻ thừa cân<br /> và 7,2% trẻ béo phì; có 364 trẻ bình thường chiếm<br /> tỉ lệ 79,1%; suy dinh dưỡng là 16 trẻ chiếm tỉ lệ<br /> 3,5%, trong đó có 3,1% trẻ suy dinh dưỡng độ 1<br /> và 0,4% trẻ suy dinh dưỡng độ 2. Tỉ lệ thừa cân<br /> béo phì trong nhóm trẻ nghiên cứu là khá cao, cao<br /> hơn 6,4% so với tỉ lệ trẻ mẫu giáo thừa cân béo<br /> <br /> phì ở Long Xuyên trong nghiên cứu của Trung<br /> tâm chăm sóc sức khỏe tỉnh An Giang vào năm<br /> 2011 (17,4% so với 11%). So với tỉ lệ trẻ dưới 5<br /> tuổi thừa cân béo phì cùng năm trên toàn quốc thì<br /> tỉ lệ này cao gấp 2,7 lần (17,4% so với 6,5%) (Cục<br /> Y tế dự phòng, 2014). Tuy nhiên, so sánh với tỉ lệ<br /> thừa cân béo phì ở trẻ cùng tuổi tại Mỹ Tho –<br /> Tiền Giang trong nghiên cứu của Trần Phương<br /> 114<br /> <br /> Journal of Science – 2016, Vol. 9 (1), 112 – 119<br /> <br /> Part A: Social Sciences, Humanities and Education<br /> <br /> Bình và Tạ Văn Trầm (2012) thì tỉ lệ trẻ thừa cân<br /> béo phì trong nghiên cứu này thấp hơn 3,9%<br /> (17,4% so với 21,3%); trong đó tỉ lệ thừa cân cao<br /> hơn (10,2% so với 9,1%) còn tỉ lệ béo phì thì thấp<br /> hơn nhiều (7,2% so với 12,2%).<br /> <br /> 4.2 Đặc điểm dinh dưỡng của trẻ<br /> Trong tổng số 160 bảng hỏi được phát ra, có 154<br /> bảng hỏi được thu về và sử dụng trong thống kê,<br /> trong đó nhóm trẻ thừa cân béo phì là 80 bảng hỏi<br /> và nhóm trẻ không thừa cân là 74 bảng hỏi.<br /> <br /> Bảng 2. Mối liên quan giữa thói quen ăn uống của trẻ với tình trạng thừa cân béo phì của trẻ<br /> <br /> Không thừa cân<br /> <br /> Thừa cân béo phì<br /> <br /> N = 74<br /> <br /> N = 80<br /> <br /> Đặc tính<br /> <br /> z<br /> <br /> n<br /> <br /> %<br /> <br /> n<br /> <br /> OR<br /> <br /> 2,001*<br /> <br /> 0,5<br /> <br /> %<br /> <br /> Ăn tối<br /> <br /> Có<br /> <br /> 29<br /> <br /> 38,8<br /> <br /> 44<br /> <br /> 54,7<br /> <br /> sau 20 giờ<br /> <br /> Không<br /> <br /> 45<br /> <br /> 61,2<br /> <br /> 36<br /> <br /> 45,5<br /> <br /> Thường xuyên<br /> <br /> 30<br /> <br /> 40,8<br /> <br /> 36<br /> <br /> 45,3<br /> <br /> Thỉnh thoảng<br /> <br /> 39<br /> <br /> 53,1<br /> <br /> 38<br /> <br /> 47,2<br /> <br /> Hiếm khi<br /> <br /> 5<br /> <br /> 6,1<br /> <br /> 6<br /> <br /> 7,5<br /> <br /> Nhanh<br /> <br /> 9<br /> <br /> 12,2<br /> <br /> 30<br /> <br /> 37,7<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 62<br /> <br /> 83,7<br /> <br /> 45<br /> <br /> 56,6<br /> <br /> Chậm<br /> <br /> 3<br /> <br /> 4,1<br /> <br /> 5<br /> <br /> 5,7<br /> <br /> Mức độ<br /> ăn vặt<br /> <br /> Tốc độ ăn<br /> <br /> (0,3 – 1,0)<br /> 0,558<br /> <br /> 3,835*<br /> <br /> 0,2<br /> (0,1 – 0,5)<br /> <br /> *Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> <br /> Kết quả trong Bảng 2 cho thấy trẻ thừa cân béo<br /> phì có xu hướng ăn tối nhiều hơn trẻ bình thường<br /> (54,7% so với 38,8%), sự khác biệt này có ý nghĩa<br /> thống kê (z > 1,96). Trẻ ăn sau 8 giờ tối có nguy<br /> cơ thừa cân béo phì cao gấp 0,5 lần trẻ không ăn<br /> tối sau 8 giờ (khoảng tin cậy 95%: 0,3 – 1,0). Trẻ<br /> thừa cân béo phì có khuynh hướng ăn nhanh hơn<br /> trẻ bình thường (37,7% so với 12,2%), sự khác<br /> biệt này có ý nghĩa thống kê (z > 1,96). Kết quả<br /> này phù hợp với nghiên cứu của Phùng Đức Nhật<br /> <br /> trên trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi với tỉ lệ tương ứng là<br /> 44,2% ở trẻ thừa cân béo phì và 21,7% ở trẻ bình<br /> thường. Những trẻ ăn nhanh dưới 10 phút/bữa<br /> cơm có nguy cơ thừa cân béo phì gấp 0,2 lần trẻ<br /> ăn với tốc độ bình thường từ 10 – 30 phút/bữa<br /> cơm (khoảng tin cậy 95%: 0,1 – 0,5). Trẻ thừa cân<br /> béo phì ăn vặt thường xuyên hơn trẻ bình thường<br /> (45,3% so với 40,8%) tuy nhiên sự khác biệt<br /> không có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> 115<br /> <br /> Journal of Science – 2016, Vol. 9 (1), 112 – 119<br /> <br /> Part A: Social Sciences, Humanities and Education<br /> <br /> Bảng 3. Mối liên quan giữa sở thích ăn uống với tình trạng thừa cân béo phì của trẻ<br /> <br /> Không thừa cân<br /> <br /> Thừa cân béo phì<br /> <br /> N = 74<br /> <br /> N = 80<br /> <br /> Đặc tính<br /> <br /> z<br /> <br /> n<br /> <br /> 9<br /> <br /> 11,3<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 42<br /> <br /> 57,2<br /> <br /> 48<br /> <br /> 60,4<br /> <br /> 20<br /> <br /> 26,5<br /> <br /> 23<br /> <br /> 28,3<br /> <br /> 18<br /> <br /> 24,5<br /> <br /> 24<br /> <br /> 30,2<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 32<br /> <br /> 42,9<br /> <br /> 39<br /> <br /> 49,1<br /> <br /> 24<br /> <br /> 32,6<br /> <br /> 17<br /> <br /> 20,7<br /> <br /> Thích<br /> <br /> 39<br /> <br /> 53,1<br /> <br /> 50<br /> <br /> 62,2<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 35<br /> <br /> 46,9<br /> <br /> 27<br /> <br /> 34,0<br /> <br /> Không thích<br /> <br /> 0<br /> <br /> 0<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> Thích<br /> <br /> 36<br /> <br /> 49,0<br /> <br /> 56<br /> <br /> 69,8<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 26<br /> <br /> 34,7<br /> <br /> 21<br /> <br /> 26,4<br /> <br /> Không thích<br /> <br /> 12<br /> <br /> 16,3<br /> <br /> 3<br /> <br /> 3,8<br /> <br /> Thích<br /> <br /> 32<br /> <br /> 42,8<br /> <br /> 42<br /> <br /> 52,8<br /> <br /> Bình thường<br /> <br /> 21<br /> <br /> 28,6<br /> <br /> 29<br /> <br /> 35,9<br /> <br /> Không thích<br /> <br /> Nước ngọt<br /> <br /> 16,3<br /> <br /> Không thích<br /> <br /> Thức ăn<br /> nhanh<br /> <br /> 12<br /> <br /> Thích<br /> <br /> Thức ăn<br /> ngọt<br /> <br /> %<br /> <br /> Không thích<br /> <br /> Thức ăn béo<br /> <br /> n<br /> <br /> Thích<br /> Rau<br /> <br /> %<br /> <br /> 21<br /> <br /> 28,6<br /> <br /> 9<br /> <br /> OR<br /> <br /> 11,3<br /> <br /> 0,896<br /> <br /> 0,793<br /> <br /> 1,155<br /> <br /> 2,678*<br /> <br /> 0,5<br /> (0,3 – 1,1)<br /> <br /> 1,240<br /> <br /> *Sự khác biệt có ý nghĩa thống kê<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy trẻ thừa cân béo phì<br /> thường thích thức ăn nhanh hơn trẻ bình thường<br /> (69,8% so với 49,0%), sự khác biệt này có ý nghĩa<br /> thống kê (z > 1,96). Trẻ thích thức ăn nhanh có<br /> nguy cơ thừa cân béo phì cao gấp 0,5 lần trẻ bình<br /> thường (khoảng tin cậy 95%: 0,3 – 1,1). Tỉ lệ trẻ<br /> thừa cân béo phì thích ăn rau thấp hơn so với trẻ<br /> bình thường (11,3% so với 16,3%); ngược lại tỉ lệ<br /> <br /> trẻ thừa cân béo phì không thích ăn rau cao hơn so<br /> với trẻ bình thường (28,3% so với 26,5%), tuy<br /> nhiên sự khác biệt này không có ý nghĩa thống kê.<br /> Trẻ thừa cân béo phì thường thích thức ăn béo,<br /> thức ăn ngọt và nước ngọt hơn trẻ bình thường<br /> (30,2% so với 24,5%, 62,2% so với 53,1% và<br /> 52,8% so với 42,8%) tuy nhiên tất cả sự khác biệt<br /> đều không có ý nghĩa thống kê.<br /> <br /> 116<br /> <br />