Tiểu luận: Thực chất cuộc cách cách trong triết học do Mac và Angghen thực hiện

MỤC LỤC<br />  1. ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Triết học của C. Mác và Ăng ghen là sự  kế  thừa những thành tựu vĩ đại <br /> của tư tưởng triết học từ thời cổ đại cho đến cuối thế kỷ XVIII ­ đầu thế kỷ <br /> XIX. Tuy nhiên, triết học của các ông khác một cách căn bản với các quan <br /> điểm, các hệ thống và các học thuyết trước đó. Sự sáng tạo ra chủ nghĩa duy <br /> vật biện chứng (bao gồm cả chủ nghĩa duy vật lịch sử) của Mác và Ăng ghen <br /> thực sự là một cuộc cách mạng trong triết học.<br /> C.Mác sinh ngày 5 tháng 5 năm 1818 tại Đức. Cha của ông là một luật sư có <br /> quan điểm tiến bộ. Ông  ủng hộ  tư  tưởng dân chủ  tư  sản và khai sáng Pháp. <br /> Năm 1835, Mác học luật ở đại học Bon, một năm sau chuyển sang học lịch sử <br /> và triết học  ở  Béclin. Mác bảo vệ  luận án tiến sĩ triết học vào năm 24 tuổi. <br /> Tháng 6 năm 1843, Mác kết hôn với Gienni Phôn, người bạn gái từ hồi còn nhỏ <br /> của ông. Mac mất ngày 14 tháng 3 năm 1883 tại Luân Đôn, Vương quốc Anh.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> C.Mác (1818 ­ 1883) F. Ăngghen (1820 ­ 1895)<br /> <br /> F. Ăng ghen sinh ngày 28/11/1820, tại Bácmen, tỉnh Rênani, nước Đức. Cụ <br /> thân sinh ra ông là chủ một xưởng dệt. Ông bỏ dở việc học ở bậc trung học về <br /> <br /> 2<br /> làm việc cho cha, và sau đó làm thư  ký cho một hãng buôn  ở  Bơrêmô. Năm <br /> 1841, Ăngghen rời Bơrêmô đến Béclin tham gia vào một trung đoàn pháo binh. <br /> Cũng trong thời kỳ này, ông đã theo học triết học ở trường đại học và giao lưu  <br /> với phái Hêghen trẻ. Từ tháng 3 năm 1842, ông đã bắt đầu xuất bản những tác <br /> phẩm đầu tiên của mình. <br /> Cuối tháng 8 năm 1844, ông gặp Mác tại Pari, thủ đô của nước Pháp. Sự gặp  <br /> gỡ  này đã đánh dấu một giai đoạn phát triển đặc biệt của triết học Mác nói <br /> riêng và chủ  nghĩa Mác nói chung. Từ  đây, C.Mác và Ăngghen đã có bước <br /> chuyển hoàn toàn từ thế giới quan duy tâm biện chứng sang thế giới quan duy  <br /> vật biện chứng. Đó là quá trình phức tạp, vừa cải biến phép biện chứng duy <br /> tâm trong triết học cổ điển Đức, vừa vận dụng phép biện chứng duy vật vào <br /> việc nhận thức lịch sử xã hội để từng bước C.Mác và Ăng ghen hoàn chỉnh hệ <br /> thống triết học của mình về  thế  giới quan và phương pháp luận.   Ăng ghen <br /> mất năm 1895, sau khi đã hoàn tất những phần việc mà Mác còn để lại. <br /> Từ năm 1844 đến năm 1895. C.Mác và F. Ăng ghen đã bổ sung và phát triển  <br /> toàn diện những vấn đề  của triết học duy vật biện chứng và duy vật lịch sử.  <br /> Triết học Mác ra đời là một bước ngoặt có ý nghĩa cách mạng trong lịch sử <br /> triết học nhân loại. Toàn bộ hệ thống triết học do Mác và Ănghen thực hiện đã <br /> chứng minh một cách bản chất và sinh động giá trị lý luận và thực tiễn lớn lao  <br /> của học thuyết Mác.<br /> <br /> 2. ĐIỀU KIỆN LỊCH SỬ VÀ NHỮNG TIỀN ĐỀ RA ĐỜI CỦA TRIẾT <br /> HỌC MÁC<br /> 1.1. Điều kiện kinh tế xã hội<br /> <br /> Giữa thế kỷ XIX, chủ nghĩa tư bản đã phát triển mạnh ở châu Âu, phương  <br /> thức sản xuất tư bản chủ nghĩa đã tạo nên mâu thuẫn giữa hai giai cấp đối lập, <br /> giai cấp tư  sản và giai cấp vô sản. “… giai cấp tư  sản không những đã rèn  <br /> những vũ khí sẽ  giết mình; nó còn tạo ra những người sử  dụng vũ khí  ấy <br /> chống lại nó, đó là những người công nhân hiện đại, những người vô sản”. <br /> <br /> 3<br /> Cuộc đấu tranh giai cấp tất yếu sẽ dẫn đến một yêu cầu mới đòi hỏi phải có <br /> lý luận khoa học dẫn đường ­ lý luận triết học Mác.<br /> <br /> 1.2. Tiền đề lý luận<br /> <br /> Triết học Mác ra đời trên cơ  sở  là tiền đề  lý luận trực tiếp là triết học cổ <br /> điển Đức mà tiêu biểu là triết học Cantơ, Heeghen, Phoiơbắc.<br /> Triết học duy tâm tiên nghiệm của Cantơ  đã nêu ra những quan niệm khởi <br /> đầu về phép biện chứng, làm cơ sở cho tư tưởng biện chứng duy tâm trong lịch <br /> sử  triết học cổ điển Đức. Triết học Hêghen là đỉnh cao của nền triết học cổ <br /> điển Đức, trình bày một cách có hệ  thống khái niệm, phạm trù, quy luật của <br /> phép biện chứng duy tâm xuất phát từ “Ý niệm tuyệt đối”. Triết học duy vật <br /> nhân bản của Phoiơbắc đã nêu ra quan niệm về con người và lịch sử trên cơ sở <br /> giới tự nhiên và đời sống xã hội.<br /> Kế thừa trên tinh thần phê phán những hạt nhân hợp lý của triết học cổ điển  <br /> Đức, C.Mác xây dựng hệ thống triết học duy vật biện chứng.<br /> <br /> 1.3. Tiền đề khoa học tự nhiên<br /> <br /> Vào giữa thế  kỷ  XIX, nhân loại đã đạt được những thành tựu nổi bật về <br /> khoa học tự nhiên.  Định luật bảo toàn và chuyển hóa năng lượng được tìm ra <br /> bởi R.Maye và P.P. Giulơ; học thuyết tế  bào được khám phá bởi Svan và <br /> Slâyđen của Đức; học thuyết tiến hóa của Đácuyn. Những phát minh vạch thời  <br /> đại trong khoa học tự nhiên cùng với những thành tựu khoa học khác trong vật <br /> lý, hóa học, sinh học là cơ sở để C. Mác xây dựng và phát triển tư tưởng biện <br /> chứng trong học thuyết triết học.<br /> <br /> 3. CÁC PHÉP BIỆN CHỨNG<br /> 3.1. Khái niệm phép biện chứng<br /> <br /> Biện chứng dùng để  chỉ những mối liên hệ, tương tác, chuyển hóa phản  <br /> ánh sự  tồn tại, vận động và phát triển theo qui luật của các sự  vật, hiện <br /> tượng trong tự nhiên, xã hội và tư duy.<br /> 4<br />  Biện chứng bao gồm: biện chứng khách quan là biện chứng của thế  giới <br /> vật chất và biện chứng chủ quan là phản ánh biện chứng trong hoạt động tinh <br /> thần của con người.<br /> Phép biện chứng, là học thuyết nghiên cứu, khái quát biện chứng của thế <br /> giới thành hệ thống các nguyên lý, qui luật khoa học nhằm xây dựng hệ thống <br /> các nguyên tắc phương pháp luận của nhận thức và thực tiễn. <br /> Theo Ăngghen, phép biện chứng là môn khoa học về  những quy luật phổ  <br /> biến của sự vận động và phát triển của tự nhiên, của xã hội loài người và của  <br /> tư duy.<br /> Kết cấu phép biện chứng bao gồm: thế  giới quan (hệ  thống những quan  <br /> điểm duy vật hoặc duy tâm về  thế  giới) và phương pháp luận (nguyên tắc  <br /> phương pháp luận về  nhận thức và hoạt động thực tiễn). Chính vì vậy khi <br /> nghiên cứu các hình thức cơ bản của phép biện chứng chúng ta sẽ thấy được  <br /> sự khác nhau căn bản giữa các hình thức lịch sử của phép biện chứng.<br /> <br /> 3.2. Các phép biện chứng trước Mác<br /> <br /> Người   đầu   tiên   xây   dựng   phép   biện   chứng   trên   lập   trường   duy   vật   là <br /> Hêraclit nhưng phép biện chứng của ông chưa được trình bày dưới dạng một  <br /> hệ  thống các luận điểm mà được trình bày dưới dạng các câu danh ngôn <br /> mang tính thi ca, triết lý. Heghen cũng đưa ra các nguyên lý, các cặp phạm trù <br /> và quy luật cơ  bản của phép biện chứng nhưng trong ý niệm, tư  duy biện  <br /> chứng mà không thấy nó trong thế giới vật chất nên phép biện chứng của ông <br /> được Mác gọi là phép biện chứng lộn ngược.<br /> <br /> 3.3. Chủ nghĩa duy vật biện chứng<br /> <br /> Trong lịch sử, cùng với sự phát triển của thực tiễn và nhận thức khoa học, <br /> chủ nghĩa duy vật đã trải qua ba hình thức cơ bản là: Chủ nghĩa duy vật chất <br /> phác, chủ nghĩa duy vật siêu hình và chủ nghĩa duy vật biện chứng. Trong đó, <br /> chủ  nghĩa duy vật biện chứng là hình thức phát triển cao nhất của chủ  nghĩa  <br /> duy vật, là hạt nhận lý luận của thế giới quan khoa học.<br /> <br /> 5<br />  Chủ  nghĩa duy vật biện chứng do C. Mác và Ăngghen sáng lập. Với sự kế <br /> thừa tinh hoa của các học thuyết triết học trước đó và sử dụng triệt để những  <br /> thành tựu khoa học tự nhiên đương thời, chủ nghĩa duy vật biện chứng ngay từ <br /> khi mới ra đời đã khắc phục được hạn chế  của chủ  nghĩa chủ  nghĩa duy vật <br /> chất phác thời cổ đại và chủ nghĩa duy vật siêu hình thời cận đại Tây Âu, đạt <br /> tới trình độ là hình thức phát triển cao nhất của chủ nghĩa duy vật trong lịch sử.<br /> Toàn bộ  hệ  thống quan điểm của chủ  nghĩa duy vật biện chứng được xây <br /> dựng trên cơ sở lý giải một cách khoa học về vật chất, ý thức và mối quan hệ <br /> biện chứng giữa vật chất và ý thức. Chủ  nghĩa duy vật biện chứng gồm các <br /> nội dung cơ  bản: Hai nguyên lý của phép biện chứng duy vật (nguyên lý về <br /> mối liên hệ  phổ  biến và nguyên lý về  sự  phát triển); ba quy luật cơ bản của  <br /> biện chứng duy vật (quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập, <br /> quy luật chuyển hóa từ những thay đổi về lượng thành những thay đổi về chất <br /> và ngược lại, quy luật phủ định của phủ  định); các cặp phạm trù cơ  bản của <br /> phép biện chứng duy vật (cái chung ­ cái riêng, nguyên nhân ­ kết quả, tất nhiên  <br /> ­ ngẫu nhiên, nội dung ­ hình thức, bản chất ­ hiện tượng, khả  năng ­ hiện  <br /> thực); lý luận nhận thức duy vật biện chứng.<br /> <br /> 3.4. Chủ nghĩa duy vật lịch sử<br /> <br /> Chủ nghĩa duy vật lịch sử là hệ thống quan điểm duy vật biện chứng về xã <br /> hội; là kết quả của sự vận dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện  <br /> chứng và phép biện chứng duy vật vào việc nghiên cứu đời sống xã hội và lịch <br /> sử nhân loại, nhờ đó hoàn thiện và phát triển những quan điểm của chủ nghĩa <br /> duy vật biện chứng và phép biện chứng duy vật.<br /> Nội dung của chủ nghĩa duy vật lịch sử là các học thuyết hình thái kinh tế ­  <br /> xã hội, biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, biện chứng  <br /> giữa cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng, biện chứng giữa tồn tại xã hội và <br /> ý thức xã hội và tiến bộ xã hội.<br /> <br /> <br /> <br /> 6<br />  4. THỰC CHẤT CUỘC CÁCH MẠNG TRONG TRIẾT HỌC DO <br /> MÁC VÀ ĂNG GHEN THỰC HIỆN<br /> Thực chất của cuộc cách mạng trong lịch sử triết học do C.Mác thực hiện <br /> là  ở  chỗ, khắc phục sự  tách rời giữa thế  giới quan duy vật và phương pháp <br /> biện chứng để  tạo nên sự  thống nhất hữu cơ  giữa chủ  nghĩa duy vật và <br /> phương pháp biện chứng; sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật lịch sử; đưa triết học  <br /> trở thành công cụ nhận thức và cải tạo thế giới; thiết lập mối liên minh giữa <br /> triết học và các khoa học cụ thể. <br /> Sự  ra đời của triết học Mác vào những năm 40 của thế  kỷ  XIX đã được <br /> thừa nhận là một cuộc cách mạng trong lịch sử  triết học. Cuộc cách mạng <br /> này đã đưa triết học nhân loại từ thời kỳ chủ yếu là “giải thích thế giới” sang <br /> thời kỳ  không chỉ  “giải thích thế  giới”, mà còn “cải tạo thế  giới”. Với sự ra <br /> đời của triết học Mác, lịch sử  triết học của nhân loại đã chuyển sang một  <br /> thời kỳ  mới về  chất. Thực chất của cuộc cách mạng này được thể  hiện  ở <br /> những điểm cơ bản sau:<br /> <br /> 4.1. Sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phép biện chứng<br /> <br /> C. Mác và Ăngghen đã khắc phục sự tách rời giữa thế giới quan duy vật và  <br /> phương pháp biện chứng trong lịch sử triết học trước đó, C.Mác đã tạo nên  <br /> sự  thống nhất hữu cơ không thể  tách rời giữa chủ  nghĩa duy vật và phương  <br /> pháp biện chứng ­ đó là chủ nghĩa duy vật biện chứng.<br /> Trước khi triết học Mác ra đời, trong suốt chiều dài lịch sử  triết học, chủ <br /> nghĩa duy vật thường tách khỏi phương pháp biện chứng. Trong triết học Hy  <br /> Lạp cổ đại, có thể nói, đã có sự thống nhất nhất định giữa chủ nghĩa duy vật <br /> và phương pháp biện chứng  ở  một số  nhà triết học duy vật. Sự  thống nhất  <br /> này được thể  hiện rõ nhất trong triết học của Hêraclít. Tuy nhiên, sự  thống <br /> nhất giữa chủ nghĩa duy vật và phương pháp biện chứng trong triết học của  <br /> Hêraclít còn ở trình độ thấp. Hơn nữa, cả chủ nghĩa duy vật lẫn phương pháp <br /> biện chứng  của Hêraclít   đều còn   ở  trình  độ  thô  sơ,  chất  phác,  đúng như <br /> <br /> <br /> 7<br /> Ph.Ăngghen đã đánh giá: "Cái thế giới quan ban đầu, ngây thơ, nhưng xét về  <br /> thực chất thì đúng đó là thế giới quan của các nhà triết học Hy Lạp cổ đại và  <br /> lần đầu tiên đã được Hêraclít trình bày một cách rõ ràng: mọi vật đều tồn tại  <br /> và đồng thời lại không tồn tại, vì mọi vật đang trôi đi, mọi vật đều không  <br /> ngừng thay đổi, mọi vật đều không ngừng phát sinh và tiêu vong.<br /> Ở thời kỳ Phục hưng và Cận đại, chủ nghĩa duy vật đã có bước phát triển <br /> về  chất so với chủ  nghĩa duy vật thời Hy Lạp cổ đại. Tuy nhiên, chủ  nghĩa <br /> duy vật thời kỳ này, về cơ bản, vẫn là chủ nghĩa duy vật siêu hình. Nghĩa là <br /> chủ nghĩa duy vật vẫn tách rời phương pháp biện chứng. Các nhà triết học cổ <br /> điển Đức, nhất là Hêghen, đã đối lập phương pháp biện chứng với phương <br /> pháp siêu hình, tạo ra một giai đoạn phát triển về  chất trong phương pháp  <br /> nhận thức. Tuy nhiên, phương pháp biện chứng của Hêghen lại dựa trên nền  <br /> thế  giới quan duy tâm. Nói khác đi, phương pháp biện chứng của Hêghen <br /> không gắn kết hữu cơ  với chủ  nghĩa duy vật, mà gắn kết hữu cơ  với chủ <br /> nghĩa duy tâm. Cho nên, phương pháp biện chứng đó không thực sự trở thành <br /> khoa học mặc dù nó có đóng góp nhất định cho sự phát triển tư duy nhân loại.  <br /> Đỉnh cao của chủ nghĩa duy vật trước Mác là chủ nghĩa duy vật nhân bản của <br /> L.Phoiơbắc. Nhưng chủ  nghĩa duy vật nhân bản của L.Phoiơbắc lại là chủ <br /> nghĩa duy vật siêu hình, nghĩa là nó vẫn tách khỏi phương pháp biện chứng.<br /> Trong triết học của C.Mác, chủ  nghĩa duy vật gắn kết, thống nhất hữu cơ <br /> với phương pháp biện chứng. Chủ nghĩa duy vật được C.Mác làm giàu bằng <br /> phương pháp biện chứng, còn phương pháp biện chứng được ông đặt trên  <br /> nền chủ  nghĩa duy vật. Đồng thời, cả  chủ  nghĩa duy vật lẫn phương pháp <br /> biện chứng đều được C.Mác phát triển lên một trình độ mới về chất. Do vậy, <br /> sự  thống nhất hữu cơ  giữa chủ  nghĩa duy vật và phương pháp biện chứng <br /> trong triết học Mác hơn hẳn về chất so với sự thống nhất giữa chủ nghĩa duy  <br /> vật và phương pháp biện chứng trong triết học Hy Lạp cổ đại. Vì vậy, đây <br /> chính là bước phát triển cách mạng trong triết học do C.Mác thực hiện.<br /> <br /> <br /> 8<br />  4.2. Sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật lịch sử<br /> <br /> Sáng tạo ra chủ  nghĩa duy vật lịch sử  là biểu hiện vĩ đại nhất của cuộc  <br /> cách mạng trong triết học do C.Mác thực hiện.<br /> Chủ nghĩa duy vật trước C.Mác đã đóng một vai trò to lớn đối với sự phát  <br /> triển của xã hội, của khoa học và triết học. Tuy nhiên, đó là chủ  nghĩa duy  <br /> vật không triệt để. Nghĩa là nó chỉ duy vật trong giải thích thế  giới tự nhiên, <br /> nhưng còn duy tâm trong giải thích xã hội, lịch sử, tinh thần. Do vậy, chủ <br /> nghĩa duy vật trước C.Mác đã không đánh đổ  được chủ  nghĩa duy tâm một  <br /> cách hoàn toàn. Chủ  nghĩa duy tâm vẫn còn nơi  ẩn trú của nó là lĩnh vực xã  <br /> hội, lịch sử, tinh thần. Chủ  nghĩa duy vật của C.Mác đã giải thích một cách <br /> duy vật, khoa học không chỉ thế giới tự nhiên, mà cả lĩnh vực xã hội, lịch sử,  <br /> tinh thần. Do vậy, chủ nghĩa duy vật của C.Mác là chủ nghĩa duy vật triệt để <br /> nhất. Không phải ngẫu nhiên mà V.I.Lênin đã khẳng định: “chủ nghĩa duy vật  <br /> lịch sử của Mác là thành tựu vĩ đại nhất của tư tưởng khoa học. Một lý luận <br /> khoa học hết sức hoàn chỉnh và chặt chẽ  đã thay cho sự  lộn xộn và sự  tùy <br /> tiện, vẫn ngự  trị  từ  trước đến nay trong các quan niệm về  lịch sử  và chính  <br /> trị”. Như  vậy, với quan niệm duy vật về lịch sử, C.Mác đã kết thúc thời kỳ <br /> nghiên cứu xã hội, lịch sử một cách tùy tiện, lộn xộn, mở ra một thời kỳ mới  <br /> trong nghiên cứu xã hội, lịch sử  bằng việc chỉ  ra quy luật hình thành, vận <br /> động và phát triển của xã hội, của lịch sử. Ph.Ăngghen đã so sánh phát minh  <br /> này của C.Mác như  phát minh của Đácuyn trong khoa học tự  nhiên: “Giống <br /> như  Đácuyn đã tìm ra quy luật phát triển của thế  giới hữu cơ, Mác đã tìm ra <br /> quy luật phát triển của lịch sử  loài người”. Chủ  nghĩa duy vật lịch sử  của  <br /> C.Mác “chỉ  cho ta thấy rằng, do lực lượng sản xuất lớn lên, thì từ  một hình  <br /> thức tổ  chức xã hội này, nảy sinh ra và phát triển lên như  thế  nào một hình <br /> thức tổ chức đời sống xã hội khác, cao hơn; chẳng hạn, chủ nghĩa tư  bản đã <br /> nảy sinh ra như thế nào từ chế  độ  phong kiến”. Về bản chất, chủ nghĩa duy <br /> vật lịch sử của C.Mác ­ quan niệm duy vật về lịch sử ­ cũng là chủ nghĩa duy  <br /> vật biện chứng, nhưng thể hiện được tính đặc thù của lĩnh vực lịch sử – lĩnh <br /> 9<br /> vực hoạt động của con người. Chính chủ  nghĩa duy vật lịch sử và chủ  nghĩa <br /> duy vật biện chứng đã trở thành cơ sở thế giới quan và phương pháp luận cho <br /> C.Mác nghiên cứu kinh tế, phát hiện ra học thuyết giá trị thặng dư, hiểu được  <br /> sự phát sinh, phát triển, diệt vong tất yếu của hình thái kinh tế ­ xã hội tư bản <br /> chủ nghĩa. Do vậy, sáng tạo ra chủ nghĩa duy vật lịch sử là biểu hiện vĩ đại  <br /> nhất của cuộc cách mạng trong triết học do C.Mác thực hiện.<br /> <br /> 4.3. Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn<br /> <br /> ,  C.Mác đã khắc phục được sự  đối lập giữa lý luận với hoạt động thực  <br /> tiễn của con người. Trên cơ  sở  đó, triết học của ông đã trở  thành công cụ  <br /> nhận thức và cải tạo thế giới của nhân loại tiến bộ.<br /> Trước khi triết học Mác ra đời, các nhà triết học thường tập trung chủ yếu  <br /> vào giải thích thế  giới, mà ít chú ý tới cải tạo thế  giới. Đúng như  C.Mác đã <br /> từng nhận định: “Các nhà triết học đã chỉ giải thích thế giới bằng nhiều cách <br /> khác nhau, song vấn đề là cải tạo thế giới”. Cũng đã có một số nhà triết học  <br /> muốn cải tạo thế giới nhưng lại bằng con đường không tưởng ­ dựa vào các <br /> lực lượng siêu nhiên, bằng “khai sáng”, mở  mang dân trí, bằng con đường <br /> giáo dục đạo đức... Có thể nói, không một nhà triết học nào trước C.Mác hiểu  <br /> được thực tiễn và vai trò của nó đối với cải tạo thế  giới. Các nhà triết học <br /> khai sáng Pháp muốn thay thế các quan hệ xã hội phong kiến lạc hậu, lỗi thời  <br /> bằng các quan hệ xã hội tiến bộ hơn cũng không hiểu được rằng, phải thông  <br /> qua hoạt động thực tiễn của đông đảo quần chúng mới thực hiện được điều <br /> này. C.Mác đã nhận định: “Khuyết điểm chủ  yếu của toàn bộ  chủ  nghĩa duy <br /> vật từ  trước đến nay – kể  cả  chủ  nghĩa duy vật của Phoiơbắc – là sự  vật, <br /> hiện  thực,   cái   cảm   giác   được,   chỉ   được  nhận  thức   dưới  hình  thức  khách <br /> thể hay hình thức trực quan, chứ  không được nhận thức là hoạt động cảm  <br /> giác của con người, là thực tiễn”.<br /> Trung tâm chú ý của triết học Mác không chỉ là giải thích thế giới, mà quan  <br /> trọng hơn là cải tạo thế  giới. Khác với các nhà triết học trước đó, C.Mác đã <br /> <br /> <br /> 10<br /> chỉ  ra rằng, chỉ  có thể  cải tạo được thế  giới thông qua hoạt động thực tiễn  <br /> của con người. Với việc đưa phạm trù thực tiễn vào lý luận nhận thức nói  <br /> riêng, vào triết học nói chung, C.Mác đã làm cho triết học của ông hơn hẳn về <br /> chất so với toàn bộ triết học trước đó. Trong triết học Mác, không có sự  đối  <br /> lập giữa triết học với hoạt động thực tiễn của con người, trước hết là hoạt <br /> động thực tiễn của giai cấp vô sản. Hoạt động thực tiễn của giai cấp vô sản <br /> được soi đường, dẫn dắt, chỉ  đạo, định hướng bởi chủ  nghĩa duy vật biện <br /> chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Ngược lại, hoạt động thực tiễn của giai  <br /> cấp vô sản lại là cơ  sở, động lực cho sự  phát triển của chủ  nghĩa duy vật <br /> biện chứng và chủ  nghĩa duy vật lịch sử. Giữa triết học Mác với hoạt động <br /> thực tiễn của giai cấp vô sản có sự thống nhất hữu cơ với nhau. Do vậy, triết  <br /> học Mác đã trở  thành công cụ  nhận thức và cải tạo thế  giới của giai cấp vô <br /> sản và của toàn thể nhân loại tiến bộ.<br /> <br /> 4.4. Thống nhất giữa tính khoa học với tính cách mạng.<br /> <br /> Bản chất khoa học của triết học Mác đã bao hàm tính cách mạng. Tính <br /> khoa học sâu sắc, càng phản ánh đúng quy luật của sự phát triển thế  giới thì <br /> thì tính cách mạng càng cao, càng triệt để. Triết học Mác biểu hiện tính cách  <br /> mạng ở trong bản chất khoa học của học thuyết, trong mục đích cải tạo thế <br /> giới, trong vai trò và sứ mệnh lịch sử của giai cấp vô sản. Triết học đã chứng <br /> minh bằng sức mạnh của phương pháp biện chứng, sự thay thế chủ nghĩa tư <br /> bản bằng chế  độ  xã hội chủ  nghĩa là một tất yếu lịch sử. Chỉ  có chủ  nghĩa <br /> duy vật của Mác là đã chỉ rõ cho giai cấp vô sản con đường phải theo để thoát <br /> khỏi chế độ nô lệ về tinh thần. Trong đó tất cả các giai cấp bị áp bức đã sống <br /> lay lắt từ trước tới nay. Triết học Mác là vũ khí tinh thần của giai cấp vô sản, <br /> còn giai cấp vô sản là vũ khí vật chất của triết học Mác trong cuộc đấu tranh <br /> vì xã hội tương lai. <br /> Tính cách mạng trong triết học Mác biểu hiện ở bản chất khoa học và cách <br /> mạng của phép biện chứng. C.Mác cho rằng: “Dưới dạng hợp lý của nó, phép <br /> <br /> 11<br /> biện chứng chỉ đem lại sự giận dữ và kinh hoàng cho giai cấp tư sản và bọn <br /> tư  tưởng giáo điều của chúng mà thôi” vì trong quan niệm tích cực về  cái <br /> hiện đang tồn tại, phép biện chứng đồng thời cũng bao hàm cả quan niệm về <br /> sự phủ định cái hiện đang tồn tại đó, về sự diệt vong tất yếu của nó; vì mỗi  <br /> hình thái đã được hình thành đều được phép biện chứng xét  ở  trong sự  vận  <br /> động, tức là xét cả mặt nhất thời của hình thái đó; vì phép biện chứng không  <br /> khuất phục trước một cái gì cả, và về  thực chất thì nó có tính chất phê phán <br /> và cách mạng.<br /> <br /> 4.5. Xác định mối quan hệ giữa triết học với các khoa học cụ thể<br /> <br /> Với việc sáng tạo ra chủ  nghĩa duy vật biện chứng và chủ  nghĩa duy vật  <br /> lịch sử,C.Mác đã khắc phục được sự đối lập giữa triết học với các khoa học  <br /> cụ thể.<br /> Trước khi triết học Mác ra đời, triết học hoặc là hòa tan, ẩn giấu đằng sau <br /> các khoa học khác, hoặc đối lập với chúng. Chẳng hạn,  ở  phương Đông cổ <br /> đại, triết học thường  ẩn giấu đằng sau các học thuyết về chính trị, tôn giáo, <br /> đạo đức...  Ở  Hy Lạp cổ  đại, triết học được coi là “khoa học của các khoa <br /> học”. Trong thời kỳ  Trung cổ, triết học được coi là “bộ  môn” của thần học, <br /> có nhiệm vụ chứng minh sự tồn tại của Thượng đế. Ở thời kỳ Cận đại, triết  <br /> học được coi là mêthaphisica với nghĩa là nền tảng thế  giới quan của con <br /> người, như quan niệm của R.Đêcáctơ; hoặc triết học được coi là tổng thể tri <br /> thức của con người trong quan niệm của Ph.Bêcơn... Quan hệ  giữa triết học <br /> Mác với các khoa học cụ  thể  là quan hệ  biện chứng, tác động qua lại lẫn  <br /> nhau. Các khoa học cụ  thể cung cấp cho triết học Mác các tư  liệu, dữ  kiện,  <br /> thông số  khoa học để  triết học Mác khái quát. Ngay sự  ra đời của triết học  <br /> Mác cũng không thể  thiếu những tiền đề  khoa học tự  nhiên. Chính những  <br /> thành tựu của khoa học tự  nhiên nửa đầu thế  kỷ  XIX đã làm bộc lộ  những  <br /> hạn chế, sự  bất lực của phương pháp siêu hình trong nhận thức thế  giới;  <br /> đồng thời cung cấp cơ  sở  khoa học cho sự  ra  đời của phương pháp biện <br /> <br /> <br /> 12<br /> chứng. Trong quan hệ với các khoa học cụ thể, triết học Mác đóng vai trò thế <br /> giới quan, phương pháp luận chung nhất. Thực tiễn phát triển mạnh mẽ của  <br /> các khoa học cụ  thể  càng làm tăng vai trò thế  giới quan, phương pháp luận <br /> của triết học Mác. Đúng như một nhà khoa học tự nhiên ở thế kỷ XX đã nhận <br /> xét: “Các khái quát hóa triết học cần dựa trên các kết quả  khoa học. Tuy <br /> nhiên, một khi đã xuất hiện và được truyền bá rộng rãi, chúng thường rất ảnh  <br /> hưởng đến sự phát triển tiếp tục của tư tưởng khoa học, khi chúng chỉ ra một  <br /> trong rất nhiều phương hướng phát triển có thể  có. Như  vậy, sự  ra đời của  <br /> triết học Mác đã chấm dứt mâu thuẫn giữa triết học với các khoa học cụ thể.<br /> Cuộc cách mạng trong triết học do C.Mác thực hiện có ý nghĩa lý luận và <br /> thực tiễn vô cùng to lớn đối với thời đại. Chính cuộc cách mạng này đã làm <br /> cho chủ nghĩa xã hội không tưởng có cơ sở để trở thành khoa học. Cuộc cách <br /> mạng này cũng làm cho triết học thay đổi cả về vai trò, chức năng và nhiệm  <br /> vụ. Triết học Mác đã trở  thành công cụ  nhận thức và cải tạo thế  giới của  <br /> nhân loại tiến bộ.<br /> <br /> 5. Ý NGHĨA THỰC TIỄN<br /> Kể từ khi triết học Mác ra đời cho đến nay, thực tiễn đã có nhiều đổi thay,  <br /> nhưng triết học Mác vẫn giữ nguyên ý nghĩa lý luận cũng như giá trị thực tiễn <br /> trong thời đại ngày nay. Có thể nói, cuộc cách mạng trong triết học do C.Mác  <br /> thực hiện vào những năm 40 của thế  kỷ  XIX vẫn giữ  nguyên ý nghĩa to lớn  <br /> trong việc phát triển triết học Mác ­ Lênin ở thời đại ngày nay. Điều này thể <br /> hiện ở chỗ:<br /> Một là, với tinh thần của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chúng ta phải thấy <br /> rằng, triết học Mác ­ Lênin là một hệ thống mở chứ không phải là hệ  thống  <br /> khép kín; nó đòi hỏi luôn phải được bổ  sung, hoàn thiện, phát triển. Đối với <br /> phương pháp biện chứng duy vật, không có gì là bất biến. Bản thân C.Mác, <br /> Ph.Ăngghen và V.I.Lênin không bao giờ tự coi lý luận của các ông là “bất khả <br /> xâm phạm”, là khép kín, là chân lý tuyệt đích cuối cùng. Trái lại, các nhà kinh  <br /> <br /> 13<br /> điển của chủ nghĩa Mác ­ Lênin luôn đòi hỏi những người cộng sản sau này <br /> phải biết vận dụng sáng tạo những nguyên lý cơ  bản của triết học Mác ­  <br /> Lênin sao cho phù hợp với điều kiện thực tiễn và phải biết bổ  sung, hoàn  <br /> thiện, phát triển chúng. Trên tinh thần  ấy mà lúc sinh thời, Chủ  tịch Hồ  Chí <br /> Minh luôn căn dặn cán bộ, đảng viên phải thấm nhuần quan điểm học tập  <br /> chủ nghĩa Mác ­ Lênin là “phải học tinh thần của chủ nghĩa Mác ­ Lênin; học  <br /> tập lập trường, quan điểm và phương pháp của chủ nghĩa Mác ­ Lênin để áp  <br /> dụng lập trường, quan điểm và phương pháp ấy mà giải quyết cho tốt những  <br /> vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng ta”; “học tập cái tinh thần <br /> xử  trí mọi việc, đối với mọi người và đối với bản thân mình; là học tập <br /> những chân lý phổ biến của chủ nghĩa Mác ­ Lênin để áp dụng một cách sáng <br /> tạo vào hoàn cảnh thực tế  của nước ta. Học để  mà làm”. Đồng thời, Người <br /> cũng yêu cầu lý luận phải thường xuyên được “bổ sung bằng những kết luận <br /> mới rút ra từ trong thực tiễn sinh động”. <br /> Hai là, sự  ra đời của triết học Mác gắn bó chặt chẽ  với thực tiễn phong  <br /> trào công nhân những năm 30 ­ 40 của thế  kỷ  XIX. Bản thân triết học Mác <br /> cũng gắn bó hữu cơ với thực tiễn cách mạng của quần chúng nhân dân. Chính  <br /> C.Mác, trong quá trình sáng tạo triết học, đã khắc phục sự  đối lập giữa triết <br /> học với hoạt động thực tiễn của con người. Bởi vậy, bổ  sung, hoàn thiện,  <br /> phát triển triết học Mác ­ Lênin phải theo hướng gắn bó với thực tiễn, bảo  <br /> đảm sự  thống nhất giữa triết học với thực tiễn. Thực tiễn luôn vận động, <br /> biến đổi và phát triển, do vậy, nhận thức của con người cũng luôn cần được <br /> bổ sung, hoàn thiện và phát triển cho phù hợp với thực tiễn đó. Triết học Mác <br /> ­ Lênin cũng không nằm ngoài quy luật này. V.I. Lênin và Hồ  Chí Minh là <br /> những tấm gương sáng về  việc bổ  sung, hoàn thiện và phát triển triết học  <br /> Mác ­ Lênin trong những điều kiện mới của thực tiễn. Sự  thống nhất giữa  <br /> triết học Mác ­ Lênin với thực tiễn đòi hỏi chúng ta phải tìm lời giải đáp cho <br /> những vấn đề  của ngày hôm nay từ chính thực tiễn ngày hôm nay chứ không  <br /> thể chỉ tìm trong lịch sử. Tuy nhiên, trong quá trình bổ sung, hoàn thiện và phát <br /> 14<br /> triển triết học Mác ­ Lênin cần tránh hai thái cực sai lầm: hoặc là không thấy <br /> được những đổi thay của thực tiễn, bảo thủ không muốn bổ sung, hoàn thiện  <br /> và phát triển những nguyên lý của triết học Mác ­ Lênin; hoặc là quá nhấn  <br /> mạnh, tuyệt đối hóa sự  đổi thay của thực tiễn dẫn đến đòi xét lại triết học <br /> Mác ­ Lênin.<br /> Ba là, ngay từ khi mới ra đời, triết học Mác đã gắn bó hữu cơ với các khoa <br /> học cụ  thể. Do vậy, ngày nay, với sự  phát triển mạnh mẽ  của khoa học và <br /> công nghệ, triết học Mác ­ Lênin không thể không được bổ sung, hoàn thiện, <br /> phát triển lý luận của mình. Sự  hợp tác giữa những người nghiên cứu triết <br /> học Mác ­ Lênin với các nhà khoa học tự  nhiên trong điều kiện hiện nay là  <br /> hết sức cần thiết. Nếu triết học Mác ­ Lênin không được bổ sung, hoàn thiện  <br /> và phát triển trên cơ  sở  khái quát những thành tựu mới của các khoa học cụ <br /> thể thì sẽ trở nên lạc hậu, nghèo nàn, khô cứng, không thể đáp ứng được vai  <br /> trò thế  giới quan, phương pháp luận chung nhất cho các khoa học cụ  thể, <br /> cũng như cho quần chúng nhân dân trong hoạt động cải tạo thế  giới. Đương <br /> nhiên, nếu không đứng vững trên lập trường của chủ  nghĩa duy vật biện <br /> chứng và phương pháp biện chứng duy vật thì trước những phát minh mới <br /> của khoa học, người ta dễ  mất phương hướng, dễ  mắc phải sai lầm trong  <br /> nhận thức và trong hoạt động thực tiễn. Ph.Ăngghen đã từng phê phán một số <br /> nhà khoa học tự  nhiên khi cho rằng, họ  không cần tới tư  duy lý luận. Theo <br /> Ph.Ăngghen, những nhà khoa học tự nhiên ấy, trên thực tế, lệ thuộc rất nhiều <br /> vào tư duy lý luận, nhưng thường lại là tư  duy sai lầm được rút ra từ  những  <br /> học thuyết triết học “tồi tệ nhất”. Do vậy, Ph.Ăngghen cho rằng, “dù các nhà <br /> khoa học tự nhiên có làm gì đi nữa thì họ vẫn bị triết học chi phối. Vấn đề chỉ <br /> ở  chỗ  họ  muốn bị  chi phối bởi một thứ  triết học tồi tệ  hợp mốt, hay họ <br /> muốn được hướng dẫn bởi một hình thức tư  duy lý luận dựa trên sự  hiểu <br /> biết về  lịch sử  tư  tưởng và những thành tựu của nó”. Tuy nhiên, điều này <br /> không có nghĩa là chỉ  cần nắm được triết học Mác ­ Lênin thì con người sẽ <br /> giải quyết được mọi vấn đề  cụ  thể  do thực tiễn đặt ra. Triết học Mác ­  <br /> 15<br /> Lênin không phải bảo bối chứa sẵn mọi cách giải quyết những vấn đề  do <br /> cuộc sống cũng như  nhận thức đặt ra. Để  tìm được lời giải đáp cho những <br /> vấn đề nảy sinh, bên cạnh những tri thức triết học Mác ­ Lênin, còn phải cần  <br /> đến những tri thức của các khoa học cụ thể, kinh nghiệm sống và hoạt động  <br /> thực tiễn của mỗi người. Thiếu những điều đó, chúng ta không thể  hiểu và <br /> vận dụng đúng những nguyên lý của triết học Mác ­ Lênin. Do vậy, trong  <br /> việc bổ sung, hoàn thiện và phát triển triết học Mác ­ Lênin, cần phải chống  <br /> cả hai thái cực sai lầm: hoặc coi thường triết học Mác ­ Lênin, tuyệt đối hóa <br /> các khoa học cụ thể; hoặc chỉ thấy có  triết học Mác ­ Lênin, không thấy vai <br /> trò của các khoa học cụ thể. Đồng thời, cũng cần phải nhận thức đúng rằng, <br /> bản thân triết học Mác ­ Lênin cũng cần được đổi mới, bổ  sung, hoàn thiện  <br /> và phát triển.<br /> <br /> 6. KẾT LUẬN<br /> Tóm lại, thực chất của cuộc cách mạng trong lịch sử  triết học do C.Mác <br /> thực hiện là  ở  chỗ, khắc phục sự  tách rời giữa thế  giới quan duy vật và <br /> phương pháp biện chứng để  tạo nên sự  thống nhất hữu cơ  giữa chủ  nghĩa  <br /> duy vật và phương pháp biện chứng; sáng tạo ra chủ  nghĩa duy vật lịch sử;  <br /> đưa triết học trở thành công cụ  nhận thức và cải tạo thế  giới; thiết lập mối <br /> liên minh giữa triết học và các khoa học cụ thể. C ó thể khẳng định lại rằng, <br /> hơn một thế  kỷ  rưỡi đã trôi qua, kể  từ  khi cuộc cách mạng trong triết học <br /> được C.Mác thực hiện, ý nghĩa của cuộc cách mạng này vẫn giữ nguyên tính <br /> thời sự  và tính thực tiễn cho việc phát triển triết học Mác ­ Lênin trong thời  <br /> đại hiện nay.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 16<br />  TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1. C.Mác và Ph.Ăngghen. Toàn tập, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1994;<br /> 2. Lịch sử triết học; GS.TS Nguyễn Hữu Vui, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà <br /> Nội, 2007;<br /> 3. Giáo trình những nguyên lí cơ bản của chủ nghĩa Mác ­ Lênin, 2009;<br /> 4. Giáo trình triết học, 2015;<br /> 5. Giáo trình triết học, 2007;<br /> 6. Tạp chí triết học, số 7, 2008.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br />