Tiểu luận: Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh (Nghiên cứu trường hợp Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình)

Chia sẻ: Dsczx Dsczx | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:34

Thêm vào BST

Báo xấu

456
lượt xem 76
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiểu luận: Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh (Nghiên cứu trường hợp Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình) nhằm vận dụng lý thuyết, khái niệm và phương pháp nghiên cứu xã hội dưới góc độ nghiên cứu xã hội học giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiểu luận: Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh (Nghiên cứu trường hợp Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình)

Tiểu luận Vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh ( Nghiên cứu trường hợp Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình) 1
Mục lục 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 4 2. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................................ 6 . 3. Ý nghĩa kho a học và thực tiễn ........................................................................... 7 3.1. Ý n ghĩa khoa học............................................................................................ 7 3.2. Ý n ghĩa thực tiễn ............................................................................................... 7 4. Mục tiêu nghiên cứu ............................... ............................................................8 5. Đối tượn g, khách thể, phạm vi ngh iên cứu .........................................................8 6. Phương pháp luận và phươn g pháp nghiên cứu .................................................. 8 7. Giả thuyết nghiên c ứu ........................................................................................12 9. Khung lý thuy ết .................................................................................................13 Nội dung chính Ch ươn g 1.Cơ sở lý luậ n và thực tiễn của đề tài..................................................... 14 1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 14 1.1. Cơ sở triết học .................................................................................................. 14 1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 19 1.2.1. Lý thuyết hành độn g xã hội của Max We ber ................................................ 14 1.2.2. Lý thuyết tươn g tác biểu trưng ...................................................................... 17 3. T ổng quan vấn đề n ghiên c ứu ............................................................................. 19 4. Một số khái niệm công cụ .....................................................................................21 Chương 2: Kết quả nghiên c ứu ............................................................................ 23 Chương 3: Kết luận và khuyến nghị ....................................................................... 30 2
Danh mục tài liệu tham khảo 1. Lê Ngọc Hùng. Lịch sử và lỳ thuyết xã hội học.NXB Đại học quốc gia Hà Nội 2002. 2. Ckq.edu.vn. Giáo dục thế hệ trẻ học tập và làm theo những chuẩn mực đạo đức của Hồ Chí Minh. 3. www.baobacgiang.com.vn: “Giáo dục thế hệ trẻ học tập và làm theo những chuẩn mực đạo đức của Hồ Chí Minh”. 4. www.baohoabinh.com.vn: “Bước chuyển mới để nâng cao dân trí cho nhân dân”. 5. “Ths. Phan Hồng Dương. Quan hệ giữa giáo dục pháp luật và gióa dục đạo đức trong công tác giáo dục học sinh, sinh viên”.Tạp chí giáo dục năm 2001.NX B ĐHQGHN. 6. www.tamly.com.vn 3
Mở đầu 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh là một trong những yêu cầu cơ bản, thiết yếu của giáo dục nói chung và giáo dục nhà trường nói riêng. Đối với thanh niên, trong giai đoạn hiện nay, yêu cầu đó lại càng trở nên cấp thiết, cần có sự chung tay hành động của gia đình, nhà trường và nhiều tổ chức chính trị - xã hội, trong đó có Đoàn thanh niên. Tổ chức Ðoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh có vị trí, vai trò rất quan trọng trong định hướng, tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức cho thanh niên cụ thể là có vai trò rất quan trọng đối với trường Trung học phổ thông Sào Báy - Kim Bôi - Hòa Bình. Ðoàn là tổ chức chính trị, là lực lượng giáo dục, đảm bảo quyền lợi làm chủ tập thể của quần chúng trong mọi hoạt động của thanh niên, làm nhiệm vụ giáo dục thanh niên và là một thành viên không thể thiếu trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng. Ðoàn là lực lượng giáo dục trực tiếp, lãnh đạo chính trị, tư tưởng tập thể đoàn viên thanh niên, là nhân tố cơ bản của quá trình tự giáo dục trong nhà trường với tư cách là một môi trường xã hội hóa. Hiện nay, ở vào thời kì hội nhập nhiều học sinh, sinh viên có ý chí vươn lên trong học tập, có hoài bão khát vọng lớn. Tuy nhiên, cũng dưới tác động của nền kinh tế thị trường và cơ chế mở cửa và do nhiều nguyên nhân khác, hành vi lệch chuẩn của thanh thiếu niên có xu hướng ngày càng tăng. Một số hành vi vi phạm pháp luật của học sinh, sinh viên khiến gia đình và xã hội lo lắng như: vi phạm giao thông, đua xe trái phép, bạo lực nhà trường, quay cóp bài, mua điểm, cờ bạc, nghiện rượu, trong gia đình trẻ em thiếu kính trên nhường dưới, không vâng lời cha mẹ, người lớn….Một số hành vi lệch chuẩn khác về mặt đạo đức 4
như: sống hưởng thụ, chạy theo đồng tiền, xa hoa, lãng phí, lười lao động và học tập, thiếu ý thức rèn luyện, không dám đấu tranh với cái sai, thờ ơ vô cảm, vị kỷ,…cũng ngày càng nhiều hơn ở đối tượng còn ngồi trên ghế nhà trường. Những phẩm chất xấu ấy là kết quả sự giáo dục không đồng bộ giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Việc giáo dục đạo đức trong nhà trường thường chú trọng tới nề nếp kỷ cương với nội quy, những bài học giáo huấn, không chú ý đến hành vi ứng xử thực tế. Hiện nay, số lượng học sinh phạm pháp đang gia tăng theo xu hướng trẻ hóa và mức độ tội lỗi ngày càng nghiêm trọng. Có rất nhiều nguyên nhân từ phía: Gia đình - nhà trường - xã hội đã xô đẩy các em rơi vào vòng tội lỗi. Trong đó, tình trạng tổ ấm gia đình bị tan nát, cách nuôi dạy con phản khoa học và sự thiếu gương mẫu của các bậc cha mẹ là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng thanh thiếu niên phạm tội. Không chỉ có bạo lực học đường, thậm chí là vi phạm pháp luật ở thanh, thiếu niên ngày càng gia tăng. Đó là vấn đề nhức nhối của mỗi gia đình, nhà trường và toàn xã hội.Hơn bao giờ hết, việc giáo dục ý thức pháp luật, đạo đức nhất là đạo đức truyền thống dân tộc cho thế hệ tương lai của đất nước trở nên vô cùng quan trọng. Thời gian gần đây, một bộ phận không nhỏ học sinh, đang nảy sinh nhiều vấn đề đáng lo ngại như những biểu hiện lệch lạc trong hưởng thụ văn hóa; lối sống thiếu lành mạnh, xa rời thuần phong mỹ tục dân tộc; hiện tượng tha hóa, lệch chuẩn mực giá trị đạo đức, căn bệnh thờ ơ, vô cảm. Theo số liệu của 38 sở giáo dục - đào tạo từ năm 2003 – 12/2009 có hơn 8000 học sinh đánh nhau bị xử lí kỷ luật số liệu của tổng cục cảnh 5
sát (bộ công an) về trật tự xã hội trong 5 năm trở lại đây có đến 47000 vụ vi phạm pháp luật do học sinh, sinh viên gây ra. 6 tháng đầu năm 2009 trên cả nước xảy ra 25.508 vụ phạm pháp hình sự trong số đó tỉ lệ học sinh, sinh viên chiếm 3,6%. Quá đó ta thấy được tình trạng đạo đức, lối sống của một bộ phận giới trẻ hiện nay có nhiều bất ổn từ thái độ học tập, ý thức chấp hành nội quy, kỷ luật của nhà trường, sự xâm nhập của các tệ nạn xã hội vào học đường. “Ths. Phan Hồng Dương. Quan hệ giữa giáo dục pháp luật và gióa dục đạo đức trong công tác giáo dục học sinh, sinh viên”.Tạp chí giáo dục năm 2001.NXB ĐHQGHN… Thực tế này không chỉ gây hoang mang cho dư lu ận xã hội mà còn gióng lên hồi chuông cảnh báo về lối sống, đạo đức, nhân cách của thế hệ trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước. Chính vì những lý do trên mà nhóm tôi đã chọn đề tài nghiên cứu là vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh nghiên cứu trường trung học phổ thông Sào Báy. 2. Câu hỏi nghiên cứu Đoàn thanh niên có vai trò như thế nào trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh? Những hoạt động nào của Đoàn thanh niên Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy nhằm giáo dục tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh? Những điểm đoàn thanh niên đã làm được và những mặt hạn chế trong các hoạt động giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống cho học sinh nhà trường? 3. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn 6
3.1. Ý nghĩa khoa học Nghiên cứu :” Vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo duc tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh” có ý nhĩa khoa học to lớn .Thông qua đề tài có thể vận dụng một số lý thuyết, khái niệm và phương pháp nghiên cứu xã hội học vào nghiên cứu một vấn dề cụ thể của đời sống xã hội dưới góc độ của nghiên cứu xã hội học giáo dục, xã hội học thanh niên, xã hội học quản lý, …Đề tài cũng nhằm mang lại những hiểu biết chung nhất về vấn đề mà xã hội học nói chung và xã hội hoc giáo dục quan tâm tìm hiểu. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn Qua nghiên cứu đề tài thấy được vai trò của Đoàn Thanh Niên Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống lành mạnh cho học sinh với tư cách là một môi trường xã hội hóa. Những ảnh hưởng, tác động của Đoàn trường đến tính tích cực rèn luyện đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh. Qua nghiên cứu đề tài không những chỉ vận dụng được lý thuyết, phương pháp, kiến thức vào một vần đề cụ thể của lĩnh vực giáo dục mà còn góp phần mang lại một vài hiểu biết chung về vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo dục tư tưởng , đạo đức, lối sống cho học sinh. 4. Mục tiêu nghiên cứu Chỉ ra được vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức lối sống của học sinh. 7
Chỉ ra được những hoạt động của Đoàn trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống cho học sinh. Chỉ ra được kết quả đạt được và những mặt hạn chế của đoàn trường trung học phổ thông Sào Báy trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh. 5. Đối tượng, khách thể, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: : Vai trò của Đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh. Khách thể nghiên cứu: Học sinh và Các cán bộ Đoàn Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy - Kim Bôi – Hòa Bình Phạm vi nghiên cứu: Không gian: Trường Trung Học Phổ Thông sào Báy – Kim Bôi – Hòa Bình Thời gian nghiên cứu: Từ ngày 5/10 – 23/10/2012. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận: Nghiên cứu về Vai trò của Đoàn Thanh Niên trong việc giáo dục tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh Trường Trung Học Phổ Thông Sào Báy – Kim Bôi – Hòa Bình chúng tôi lựa chọn cách tiếp cận vấn đề dưới góc độ xã hội học giáo dục là chủ yếu ngoài ra còn dưới góc độ của xã hội học thanh niên và xã hội học quản lý. Vận dụng phép duy vật biện chứng, phép duy vật lịch sử là những định hướng chủ yếu đóng vai trò chủ đạo xuyên suốt trong quá trình nghiên cứu. 8
Nghiên cứu này được thực hiện trên cơ sở nghuyên tắc của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, luôn xem xét sự vật hiện tượng trong quá trình phát triển và những mối liên hệ phổ biến.Một sự vật hiện tượng khi thay đổi tát yếu dẫn đến sự thay đổi của các sự vật hiện tượng khác. Cũng như vậy, hiệu quả của việc giáo dục đạo đức, tư tưởng và lối sống cho học sinh như thế nào sẽ được thể hiện qua những thauy đổi của nó. 6.2. Phương pháp nghiên cứu Trong đề tài nghiên cứu này chúng tôi đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu xã hội học như: phương pháp phân tích tài liệu, phương pháp điều tra bằng bảng hỏi với mẫu là 60, phương pháp phỏng vấn sâu, quan sát. Phương pháp phân tích tài liệu: Là phương pháp thu thập thông tin thông qua những tài liệu sơ cấp và thứ cấp. Đây là phương pháp đầu tiên chúng tôi sử dụng trong nghiên cứu, nhằm nắm bắt được những thông tin liên quan đến vấn đề và từ đó thấy được tính cấp thiết của đề tài. Nguồn tài liệu chủ yếu là sách, báo, tạp chí, mạng internet…. Trên cơ sở những thông tin thu được chúng tôi tiến hành phân tích và xử lý để đưa ra kết quả phù hợp với đề tài. Phương pháp phỏng vấn sâu: Đây là phương pháp thu thập thông tin định tính. Thông qua cuộc phỏng vấn sâu có thể thấy một cách rõ ràng hơn, tập trung hơn, sâu sắc hơn vào những khía cạnh chưa đầy đủ thông tin hoặc cần khai thác kỹ hơn về mảng thông tin đó bổ sung vấn đề nghiên cứu đã vạch ra cho đề tài. 9
Qua phỏng vấn sâu, có khả năng khẳng định hoặc đánh giá về thông tin thông qua việc quan sát thái độ và cách trả lời phỏng vấn của người được phỏng vấn. Nhóm đã tiến hành phỏng vấn sâu 6 người trong đó có 2 thầy cô nằm trong ban chấp hành chi đoàn và 4 học sinh( trong đó 2 học sinh chưa được kết nạp Đoàn và 2 học sinh đã là Đoàn viên). Phương pháp phỏng vấn bằng bảng hỏi: Để thu thập thông tin cho đề tài nghiên cứu, nhóm đã tiến hành xây dựng bảng với mẫu là 60 trong đó: nam 30 (10 lớp 10,10 lớp 11, 10 lớp 12 ), nữ 30 (10 lớp 10,10 lớp 11, 10 lớps 12). Qua tỉ lệ này để nhóm xem xét xem giữa các học sinh trong mẫu có sự khác nhau như thế nào khi đánh giá vai trò của đoàn trường trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh. Bảng hỏi ( trích ở phần cuối). 7. Giả thuyết nghiên cứu: Đoàn thanh niên có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh. Đoàn trường đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống cho học sinh. Những hoạt động của Đoàn trường đã góp phần giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh.Tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế. 10
8. Khung lý thuyết Điều kiện kinh tế- xã hội Chính sách của giáo dục Chính sách của nhà trường Vai trò của Đoàn thanh niên Học sinh Kết quả Giải pháp tăng cường vai trò của đoàn thanh niên 11
Nội dung chính Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài 1. Cơ sở lý luận 1.1. Cơ sở triết học: Lấy quan điểm Mácxít về chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử để xem xét, phân tích, nghiên cứu. Chủ nghĩa duy vật biện chứng luôn xem xét các sự vật hiện tượng trong mối quan hệ biện chứng, luôn có mối quan hệ ràng buộc tương tác có quy luật nhân quả, những quy luật vận động và phát triển của xã hôi phải được xem xét một cách khách quan như nó đang tồn tại, khi nghiên cứu về vai trò của Đoàn thanh niên trong việc giáo duc tư tưởng, đạo đức và lối sống cho học sinh ta phải đặt nó trong phạm trù nhân quả, trong quy luật vận động của nó luôn có chiều hướng thay đổi cùng với việc thay đổi của xã hội. Điều đó có nghĩa là khi xem xét một vấn đề phải đặt nó trong một hoàn cảnh cụ thể và trong mối quan hệ tương tác với môi trường xung quanh. 1.2. Cơ sở thực tiễn: Đề tài được nghiên cứu thông qua cách tiếp cận xã hội học.Đó là công cụ nhận thức mà nhờ đó đối tượng của đề tài được tiếp cận một cách khách quan và khoa học. Ở đề tài này đã vận dụng một số lý thuyết của xã hội học đại cương, các môn khoa học chuyên ngành như xã hội học giáo dục, xã hội học thanh niên, xã hội học quản lý,… và các lý thuyết xã hội học hiện đại như: Lý thuyết hành động xã hội của Max Weber: 12
Max W eber nói rằng xã hội học chỉ xem xét hành động chừng nào chủ thể cấp một ý nghĩa xác định vào những hành động của mình.Như vậy khái niệm hành động xã hội xác lập bằng ý nghĩa. Hành vi được gọi là hành động chừng nào chủ thể hành động gắn cho nó một ý nghĩa chủ quan. Hành động xã hội là một trong những phạm trù phương pháp luận trung tâm của xã hộ học M. Weber. Hành động cái ý nghĩa mà các tác nhân ám chỉ có quan hệ với hành động của những người khác và diễn ra theo sự định hướng của hành động này. Như vậy hành động xã hội đòi hỏi có động cơ chủ quan của cá nhân hay nhóm và sự định hướng đến người khác. Đấy là hai điều kiện mà thiếu nó thì không thể nói đến hành động xã hội. Weber dã phác thảo hướng tiếp cận của mình từ góc độ hiểu” tính đơn nhất đặc thù” của thực tiễn mà chúng ta hoạt động trong đó vô vàn những sự kiện lần lượt hay đồng thời xuất giện và biến mất. Cái gọi là những quy luật khách quan hay các mối quan hệ giữa vô vàn yếu tố bên ngoài cấu thành một hệ thống xã hội, bản thân nó không sản sinh ý nghĩa. Weber nhấn mạnh rằng phạm trù ý nghĩa chỉ được sản sinh thông qua hành động xã hội khi chủ thể hành động gắn một ý nghĩa chủ quan cho hành vi của mình. Chúng ta hiểu hành động xã hội là cái do tác nhân tiến hành có liên hệ với những thái độ của người khác nhằm định hướng cho s ự phát triển. Khái niệm hành động xã hội giả định hành vi có chủ ý bao hàm những động cơ và cảm xúc do đó xã hội học với tư cách là một khoa học văn hóa gắn với hành động có ý nghĩa chứ không phải hành vi cơ học hoặc phản ứng thuần túy. Xã hội học được định nghĩa là một khoa học cố gắng nhận thức hành động xã hội nhằm đạt đến một giải thích nhân quả về chiều hướng và các hệ quả nó. Giải thích là tìm cách hiểu ý nghĩa 13
của chủ thể hành động bằng sự cảm thấu và giải thích cũng có nghĩa là xác lập quan hệ nhân quả bằng liên hệ hành động đó với phương tiện và mục đích. Như vậy theo Max W eber nói tới hành động là nói tới việc chủ thể gắn với hành vi của mình một ỹ nghĩa chủ quan nào đó. Hành động, kể cả hành động thụ động và không hành động cũng được gọi là hành động xã hội khi ý nghĩ chủ quan của nó có tính đến hành vi của người khác trong quá khứ, hiện tại và tương lai, ý nghĩa chủ quan đó sẽ định hướng hành động. Tóm lại, hành động xã hội là hành động được nhấn mạnh tới việc chủ thể gắn cho nó một ý nghĩa chủ quan nào đó và có tính tới sự tác động đối với người khác. Max Weber phân loại hành động xã hội thành 4 dạng: Hành động duy lý công cụ: là hành động được thực hiện bởi sự cân nhắc, tính toán, lựa chọn công cụ, phương tiện, mục đích sao cho có hiệu quả cao nhất. Hành động duy lý giá trị: là hành động được thực hiện tuân thủ những giá trị đã được hình thành trong nhân cách. Hành động duy cảm: là hành động do trạng thái xúc cảm gây ra có tính bột phát, không có sự cân nhắc, xem xét mối quan hệ công cụ, phương tiện và mục đích của hành động. Hành động duy lý truyền thống: là loại hành đông tuân thủ theo những thói quen, nghi lễ, phong tục, tập quán được truyền lại từ đời này sang đời khác. Ứng dụng vào nghiên cứu: 14
Hành động xã hội được thể hiện trong các hoạt động của Đoàn trường và quá trình tích cực tham gia các phong trào do Đoàn thanh niên tổ chức của học sinh trong nhà trường. Trong trường hợp nghiên cứu vai trò của đoàn thanh niên trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức, lối sống cho học sinh có thể thấy được các hoạt động mà đoàn trường đã tổ chức cho học sinh được tham gia vào các hoạt động như: văn nghệ, thể dục thể thao, các cuộc thi viết…..nhằm thu hút sự tham gia của học sinh trong trường, đồng thời thông qua đó học sinh sẽ học hỏi được nhiều điều bổ ích, lí thú, có ý thức trong các hoạt động của tập thể, nâng cao tính chủ đông, sáng tạo và tư duy tốt cho học sinh.. Nghiên cứu vai trò của đoàn trường trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống cho học sinh trước hết phải nghiên cứu điều kiện kinh tế xã hội của trường học cũng như là tình hình phát triển của địa phương. Lý thuyết hành động xã hội của M. Weber dung để giải thích những khía cạnh này. Ðoàn là tổ chức chính trị, là lực lượng giáo dục, đảm bảo quyền lợi làm chủ tập thể của quần chúng trong mọi hoạt động của thanh niên, làm nhiệm vụ giáo dục thanh niên và là một thành viên không thể thiếu trong thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng. Những hoạt động của đoàn không những chỉ là xây dựng đát nước mà còn hướng tới giáo dục những thế hệ trẻ về đạo đức cũng như lối sống lành mạnh cho đoàn viên. Lý thuyết tương tác biểu trưng Theo từ điển xã hội học, tương tác là đơn vị cơ bản của sự kiện xã hội mà tại đó con người định hướng hành vi của họ vào nhau dù là ho theo đuổi các kỳ vọng lẫn nhau hay chống đối nhau. 15
Một trong những luận điểm trung tâm của lý thuyết cho rằng các cá nhân trong quá trình tương tác qua lại với nhau không phản ứng đối với các hoạt động trực tiếp của người khác mà đọc và lý giải chúng.Chúng ta luôn tìm ý nghĩa được gắn cho mỗi hoạt động, cử chỉ đó là các biểu trưng. Để có thể hiểu được ý nghĩa của các hoạt động, cử chỉ đó, chúng ta phải nhập vào vai trò của những người đó hay đặt vào vị trí của người đó. Trong cuộc sống, hành vi của con người sẽ tương tự hành vi của con vật nếu thiếu đi biểu trưng của xã hội. Ở cả cấp độ vi mô và vĩ mô, tương tác biểu trưng được hiểu theo nghĩa rộng: tương tác không phải là hoạt động và phản ứng. Đó chính là một hình thức thông tin và giao tiếp xã hội của ít nhất hai chủ thể hành động. Luận điểm gốc của thuyết tương tác biểu trưng cho rằng xã hội được tạo thành từ vô số các tương tác của cá nhân, bất kỳ một hành vi và cử chỉ nào của con người không chỉ phụ thuộc mà còn thay đổi cùng với các ý nghĩa biểu trưng. Biểu trưng có một ý nghĩa trong giao tiếp ở chỗ các chủ thể có chung một biểu trưng có thể thực hiện một cuộc giap tiếp thực sự, ngược lại sẽ không có giao tiếp thực sự. Biểu trưng được hình thành trong tương tác xã hội, nó biến thành mô hình hoặc giá trị chuẩn mực, điều chỉnh hành vi của chủ thể tương tác. Nếu không có biểu trưng con người khó có thể hiểu được đối tác của mình trong giao tiếp. Có các loại tương tác xã hội: Tương tác nhóm - xã hội, tương tác cá nhân – xã hội, tương tác liên cá nhân, tương tác giữa cá nhân với tư cách là đại diện nhóm. 16
Giải thích cấu trúc hành động của học sinh khi tham gia vào các hoạt động của đoàn trường, hành động tham gia vào các hoạt động cũng trải qua bốn giai đoạn bắt đầu từ nhu cầu, động cơ, rồi thao tác và cuối cùng là thực hiện hành động, diễn ra từ trong ý thức tới việc tham gia các hoạt động do đoàn trường tổ chức, nhằm rèn luyện và tu dưỡng đạo đức thật tốt để xứng đáng là con ngoan, trò giỏi của cha mẹ và thầy cô. Thông qua các hoạt động mà đoàn trường tổ chức như: văn nghệ, thể dục, thể thao, các cuộc thi viết theo các chủ đề …sẽ giúp cho học sinh tích cực tham gia và học được nhiều điều bổ ích, lý thú và học tập hiệu quả hơn. Đoàn trường có vai trò quan trọng trong việc giáo dục tư tưởng và đạo đức, lối sống cho học sinh, học sinh tham gia vào các hoạt động do đoàn trường tổ chức tốt từ đó sẽ hình thành thói quen và mô hình hợp lý nhằm giúp các em có nhận thức tốt và tích cực học tập, tu dưỡng để trở thành những công dân có ích cho xã hội. Đoàn trường chính là nơi để giúp các em hoàn thiện nhân cách, phẩm chất, đồng thời khơi dậy những khả năng tiềm ẩn của chính các em học sinh như khả năng văn nghệ, thể thao hoặc chính là khả năng tham gia các hoạt động tập thể có ích cho xã hội…Như vậy, đoàn thanh niên đã góp phần cùng với nhà trường giáo dục phát triển nhân cách và đạo đức, lối sống cho học sinh - những chủ nhân tương lai của đất nước. Sử dụng tương tác biểu trưng trong nghiên cứu còn để xem xét những giá trị và mục đích trong những hoạt động của đoàn trường và vai trò của đoàn trường trong việc giáo dục và định hướng những lối sống lành mạnh cho học sinh trung học phổ thông như thế nào?Những hoạt động đó của đoàn trường đã đạt được kết quả ra sao? 2. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu 17
Năm học 2009-2010 là một mốc son đánh dấu sự ra đời của Trường THPT Sào Báy, huyện Kim Bôi. Mốc son đó đã mang niềm vui, niềm tự hào đến cho Đảng bộ, chính quyền và nhân xã Sào Báy nói riêng và các xã vùng lân cận nói chung, bởi từ nay con em họ đã có điều kiện để học hành tốt hơn và đó cũng là điểm khởi đầu cho bước đường nâng cao dân trí. Trường THPT Sào Báy, tiền thân là một chi của Trường THPT Kim Bôi. Năm học 2006-2007 chi trường mới có 1 khối gồm 4 lớp 10. Để học lên cao hơn con em của các xã Nuông Dăm, Cuối Hạ, Nam Thượng, Sào Báy,Mị Hoà hàng ngày phải đạp xe vượt qua chặng đường tới hơn 10km để đến Trường THPT Kim Bôi tại xã Kim Bình hoặc Trường THPT Cù Chính Lan ở thị trấn Thanh Hà, thậm chí có em ở xóm vùng sâu xa phải trải qua đoạn đường hơn 20 km. Chặng đường dài đó đã làm cho không ít học sinh và cả các bậc phụ huynh nản chí dẫn đến hàng năm có tới hàng chục em bỏ học giữa chừng. Để khắc phục tình trạng đó Trường THPT Kim Bôi đã tranh thủ nguồn hỗ trợ của ngành giáo dục và của huyện để xây dựng củng cố chi trường vững chắc và phát triển hơn về mọi mặt. Đến năm học 2007-2008 chi trường đã đảm bảo cho việc giảng dạy cho 366 học sinh thuộc 2 khối lớp 10 và 11 với 9 lớp học. Năm học 2008-2009, số lớp học được tăng lên thành 13 lớp với 536 học sinh. Vượt lên những khó khăn đó thầy và trò nhà trường vẫn quyết tâm thực hiện tốt các nội dung: Tăng cường xây dựng trật tự, kỷ cương, nề nếp trong và ngoài trường học, xây dựng khung cảnh s ư phạm trong nhà trường đảm bảo xanh, sạch, đẹp, đẩy mạnh các hoạt động toàn diện để phòng chống và ngăn chặn các tệ nạn xã hội xâm nhập học đường, đẩy mạnh phong trào thi đua dạy tốt, học tốt và tích cực đổi mới phương 18
pháp dạy học theo hướng hiện đại, sát đối tượng, thực hiện cuộc vận động “ 2 không” và triển khai phong trào thi đua “xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” với sự góp sức mạnh mẽ của tổ chức Đoàn thanh niên trong nhà trường. Trong nhiều năm qua, cùng với tuổi trẻ trong toàn tỉnh, tuổi trẻ trường học đã nỗ lực vượt qua nhiều khó khăn thử thách tạo được sự chuyển biến tích cực về mọi mặt, nhất là công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức truyền thống cách mạng cho đoàn viên thanh niên học sinh. Hơn bao giờ hết Đoàn viên thanh niên trong trường trung học phổ thông cần nhận thức rõ lý tưởng của mình chính là lý tưởng cách mạng của toàn dân tộc: Độc lập dân tộc gắn liền với CNXH vì dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Mỗi Đoàn viên thanh niên cần phải được định hướng, rèn luyện để hình thành những tố chất về chính trị như tính kiên định, kiên trì những nguyên tắc cơ bản trong cuộc sống cũng như trong công việc, nêu cao tinh thần tập thể, hợp tác với mọi người, tôn trọng và tuân thủ theo kỷ cương pháp luật; trung thành với lý tưởng đã chọn. Bên cạnh đó, trong xu thế hội nhập, toàn cầu hóa như hiện nay, năng lực hoạt động thực tiển của thanh niên còn non kém, dễ bị chi phối bởi lối sống ích kỉ, lười lao động, sống vội, sống hưởng thụ, họ coi thường giá trị đạo đức, những truyền thống tốt đẹp của ông cha để lại. 4. Một số khái niệm công cụ 4.1. Vai tròxã hội: Vai trò xã hội của cá nhân xuất phát từ vị thế xã hội của bản than cá nhân đó.Trước hết, vị thế xã hội chính là một vị trí xã hội gắn với trách nhiệm và quyền lợi kèm theo. Vai trò xã hội là những mong đợi 19
đòi hỏi của xã hội đặt ra cho một vị thế. Những đòi hỏi này được xác định căn cứ vào các chuẩn mực xã hội. Vai trò cho biết người ta phải làm gì ở vị trí đó.Một vai trò như một động lực đưa địa vị vào cuộc sống. Để thực hiện vai trò, mỗi cá nhân phải thực hiện những hành động nhất định. Tức là tương ứng với một vị thế sẽ có một mô hình hành viđược xã hội mong đợi chính là vai trò tương ứng với vị thế xã hội của người đó. Vậy vai trò xã hội là một mô hình hành vi được xác lập một cách khách quan căn cứ vào đòi hỏi của xã hội đối với từng vị thế nhất định. Vai trò của đoàn trường trong nghiên cứu này là việc giáo dục tư tưởng đạo đức và lối sống lành mạnh cho học sinh thông qua kế hoạch và các hành động cụ thể. 4.2. Đoàn thanh niên: Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là tổ chức chính trị - xã hội của thanh niên Việt Nam do Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện. Đoàn bao gồm những thanh niên tiên tiến, tự nguyện phấn đấu vì sự nghiệp xây dựng nước Việt Nam độc lập, dân chủ, giàu mạnh, công bằng và văn minh theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh là đội dự bị tin cậy của Đảng Cộng sản Việt Nam, là đội quân xung kích cách mạng, là trường học xã hội chủ nghĩa của thanh niên, đại diện, chăm lo và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của tuổi trẻ, phụ trách Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí 20