Tìm hiểu dân số và phát triển ở Việt Nam: Phần 2

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:356

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nối tiếp phần 1, phần 2 của cuốn sách "Dân số và phát triển ở Việt Nam" trình bày những nội dung về: dân số và nguồn nhân lực, biến động của tháp tuổi dân số, khoảng cách giáo dục Bắc - Nam, dân số hoạt động kinh tế; môi trường và mất cân bằng dân số; tương lai dân số của Việt Nam; nguồn dữ liệu dân số;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu dân số và phát triển ở Việt Nam: Phần 2

PHAN III DÂN sa VÀ NGUON NHÂN LUC • https://tieulun.hopto.org
ThAl' Jang https://tieulun.hopto.org
12 Bién dQng cua thâp tuÔi dân so PhCJm Thuy HI1(mg V fi H oàng N gân Cûng nhu phân 100 cac nuac dang phât trién, dân s6 Vi~t Nam d~c trung bài ty I~ phât trién tl! nhiên khâ cao. Diêu do d~t ra nhÛ'llg van dê kinh té-xa hÇ)i nan giài d6i vai cac nhà lanh di;lO. Néu nhu nam 1921, nuac ta co 15,8 tri~u dân, dén nam 1960 dân s6 da là 30,6 tri~u (Nguyên Dûc Nhu~n, 1987). Nhu v~y dan s6 da tang gâ"p dôi sau 40 nam. Trong nhÛ'llg nam gân dây, dân s6 tang nhanh hem và chi sau 30 nam dân s6 se tang gâ"p dôi. Hi~n nay, vai 79,727 tri~u dân (Niên giam Th6ng kê, 2002), xét vê giac dQ nhân khâu hQc, Vi~t Nam dûng à V! tri thû 13 trên thé giâi và tM 2 à vùng Dông Nam A, sau In-dô-nê-xi-a. Co râ"t it nguon s6 li~u vê dân s6 dang tin c~y. Cho tai cu6i nhÛ'llg nam 1970, tinh tri;lng dân s6 và b6i cành kinh té xa Mi ành huàng dén sl! phat trién dân s6 it duQ'c dé c~p dén. Do vi~c dang ky M t!ch không dây dù, s6 li~u rut ra tù ba cUQc tÔng diêu tra dân s6 nam 1979, 1989 và 1999 là nhÛ'llg nguon s6 li~u co bàn dé danh gia Sl! bién dQng và cac d~c tinh dân s6 cùa dâ"t nuac. Câ"u truc dân s6 Vi~t Nam theo tuÔi và giai tinh duQ'c thé hi~n bOi. cac d~c trung sau. Ty trc;mg dân 50 trè tuy da giàm nhllllg vin con cao M~c dù ty trQng dân s6 duai 15 tuÔi da giàm tù 41,7% nam 1979 xu6ng 39,7% nam 1989 và 33,1 % nam 1999 (bàng 1), dân s6 Vi~t Nam vân càn râ"t trè. Thap tuôi dân s6 cùa nuac ta vai day rÇ)ng và dinh h~p râ"t tuemg dong vai https://tieulun.hopto.org
352 DÂN SO VÀ PHAT TRIÉN à vItI' NAM thap tuôi dân 56 cùa cac nuac dang phat triên (xem cac biêu d6 l, 2, 3 và 4). Ntra duai phlnh ra cùa thap tuÔi dân 56 biêu th~ 51! tang tcuèmg dân 56 nhanh sau chién tranh thé giai thu hai. Diéu do t~o nên ty trçmg cao cùa dâns6 trè. Bùng nÔ dân 56 da bât dâu tù nam 1955. Sau khi d~t tai dinh cao vào nhiing nam 1960-1964, dAn 56 tang ch~m han. Trong thai ky chién tranh, tù 1965 dén 1975, èJ mién Nam cüng nhu mién Râc, phân lan cac c~p vg ch6ng trong dÇ> tuôi sinh dè phài s6ng xa cach. Do do muc sinh giàm. Khoàng thm gian giüa hai cuÇ>c tÔng diéu tra dân 56 không dù lan dê hinh dang cùa thâp tuÔi dân 56 thay dÔi mÇ>t cach r6 nét. Tuy nhiên, khi 50 sanh thap tuÔi dân 56 giüa cac nam 1979, 1989 và 1999 chung ta thây day cùa thap ngày càng thu hçp l~i. Do chinh là két quà cùa vi~c giàm muc sinh. Trên thl!c té da co 51! thay dÔi lan vé chinh sach dân 56 èJ Vi~t Nam, nhâ't là 51! ra dai cùa Ùy ban quoc gia dAn 56 và ké ho~ch hoa gia dinh nam 1984\. Chinh sach dAn 56 chi thl!c 51! co tac dl;mg tù nam 1988 sau khi ngh~ d~nh 162 vé 56 lugng dAn 50 và kého~ch hoa gia dlnh dugc ban hành (Vi~t Nam, Ùy ban Quoc gia Dân 56 và KIffiGD, 1996, tr. 49-52). Chinh sach này da ap d1;lng nhiing bi~n phâp clÎng dn dê kiêm soat mue sinh t~i cac vùng nông tliôn và thành th~. Bang 1 : Phân b6 dân s6 theo nhom tuÔi 1979-1999 1979 1989 1999 Nh6m SôlltqTlg Sô luqng Sô luqng % % % tuoi (nghrn nguài) (nghin ngUài) (nghin nguài) 0-14 22.442 41,7 25.223 39,2 25.272 33,1 15-59 27.572 51,334.545 53,7 44.914 58,8 60 trà lên 3.728 7,0 4.601 7,1 6.137 8,1 TonQ 53.742 100,064.369 100,0 76.323 100,0 Ngllon : T6ng diéll (ra Dân sô'1979, 1989 và 1999 Sau chién tranh, 51! tâi hgp cùa cac c~p vg ch6ng khi dâ't nuac thong nhâ't vào nam 1975 da làm tang mUe sinh. Thap tuÔi dAn 56 cüng cho chung ta thâ'y ành huèmg cùa n~n
353 80-84 70-74 60-64 50-54 ':0 ~ 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 10 8 6 0 2 4 6 8 Phân '.-am Biêu do 1 : Thap luôi dân 56 nam 1979 NglfOIl _- To'lIg diélllra Dall SÔ-lIlÏtn 1979 80-84 70-74 60-64 50-54 ·:0 ~ 40-44 30-34 20-24 10-14 0-4 10 8 6 2 0 2 6 8 Ph;inlr.JlII Biéu do 2: Thâp luôi dân 56 nam 19R9 Nglfr!1I T()llg (/il'lIlra de/II s(/II('11111989 https://tieulun.hopto.org
354 DAN s6 vÀ PI/AT TRIÉN Ô V1ÊT NA,..1 ~0-~4 70-74 Nam ~~, Nil l ()()-64 1 ,, 1 50-54 "0 .:n ...,.... ~ 40-44 ~0-~4 ..... '1 .'li 20-24 il ~ 10-14 .u..w ~ 0-4 X li o 2 4 l'hân lnlm Biéu do 3 : Thap tuÔi dân s6 nam 1999 Ngl/on ' Tô'/lg di/II/ra dân sô' và /I!là 6 nâm 1999 8G-84 7G-74j 6G-64 50-54 01999 . "ô " 4G-44 [] 1989 .1979 3G-34 2G-24 1G-14 G-4 10 5 0 5 10 Phân tram Biéu do 4 : Thap tuÔi dân so nam 1979, 1989 và 1999 Ngl/o/l: Tô'/lg di/I//ra Dâ/l sô'/liilll 1979, 1989 l'à 1999 https://tieulun.hopto.org
BIÊN DQNG CÙA THM TUai DÂN 50 355 Xu hu6ng già bOa dân 50 Cùng vai vi~c giàm ty trQng dân s6 duai 15 tu6i, hi~n tuÇfIlg già hoa dân s6 da xuât hi~n. Già hoa dân s6 thé hi~n b vi~c tang ty trQng dân s6 tù 15 tu6i trb lên. Trong khoàng thài gian giua hai cul)c t6ng dieu tra dân s6 (1979 và 1989), tu6i trung vi cùa nam ding nhu nu da tang lên gân hai tu6i. Nam 1979, tu6i trung vi cùa nu và nam làn luÇ1t là 17,2 và 19,3. Nam 1989, con s6 này da là 19,1 và 21,4. Theo két quà cùa t6ng dieu tra dân s6 nam 1989, ty trQng dân s6 tù 65 trà lên không hoàn toàn thâp (6,5%). Th~m chi ty l~ này con cao han ty l~ tuang Ung cùa cac nuac lang giéng phat trién han Vi~t Nam. ChÀng h~n b Thai Lan ty trQng dân s6 già là 3,9% ; In-dô-nê-xi-a, 3,9% ; Ma-Iay-xi-a, 3,7% (Barbieri & cac cl)ng sI!, 1995). Nguyên nhân chinh cùa vi~c già hoa dân s6 à Vi~t Nam là muc sinh giàm nhanh, tù 6 con trên ml)t phl;! nu khoàng dâu nhiing nam 70 xu6ng con 2,3 nam 1999 (Vii Qui Nhân, 1994 ; Barbieri, 1995 ; Trân Thi Trung Chién, 2003) ciing nhu sI! tang tu6i thQ blnh quân nhà muc s6ng duqc nâng cao, nhà sI! tién bl) cùa chinh sach y té... Ty 50 giOi tinh thap, nhat là doi vOi dân 50 trong dt) tuÔi truàng thành Co ml)t sI! thiéu hl;!t nam giai rât lan, d~c bi~t trong dl) tu6i trubng thành (bàng 2, 3 và biéu do 5). Dâu nhiing nam 1930, ty s6 gim tinh 6n d~h, khoàng 100 nam trên 100 nu. Ty s6 này da giàm dân xu6ng con 94,2 vào nam 1979. Trong khoàng thài gian giua hai cul)c t6ng diêu tra dân s6, ty s6 gim tinh duqc nâng lên chut it vào khoàng 94,7 nam 1989, và ty s6 này l~i giàm nam 1993, sau dol~i duqc tang lên, dén nam 2003 b muc 96,7. Bang 2 : SI! vl)n dt)ng cua ty 50 giOi tinh tir 1931 dén 2003 Nam TV s6 Qiéli tinh Nam TY s6 giéli tinh 1931 98,0 1970 94,7 1939 97,2 1979 94,2 1943 96,5 1989 94,7 1951 96,1 1993 93,0 1960 95,9 1999 96,4 2003 96,7 Ngllon : Hoàng Van Cuùng. 1996 Barbieri & Hoàng Xllyên. 1997 T6ng diill tra Dân sô: 1999 Niên gianl Thong kê. 2002 https://tieulun.hopto.org
356 DÂN s6 vÀ PHAT TRIÉN li Vlf;T NAM Ty s6 giâi tinh cua Vi~t Nam tuang d6i thâp so vâi cac nuâc dang phat trién. Nhln chung, t
Blf:;V f)tJNt; (,UA 7'IIÂP TL'tJI DAN sâ 357 120 - - - - ---:- - - - - - - - - - - - - --1 100 - - " '=.:-=-".~ - - - - - - - - - - -1 .......- _ _ ....4-........ 1 '"" '"" ',"" 80 ______ ----.:..: L:..... • ~- _ ..•. 1 -~ .•. - 1 ~ ~'ë " 51 ~. 60 ------------- ..... - :.: '" ..... ~ 40 ----------------1 20 ----------------~ 0 " 0- .;, " 0- " 0- ,.., " 0- " " " .;, " .;, ~ 0- 0- 0- ~ " 6 6 .;, N 6 N .;, 6 ,.., '7 ,.., " .;, 6 '" 6 '" é 6 '" '" ~ OC> 6 + '" N N '" " " '" '" '" '" OC> OC> Nam tu6i Biêu do 5 : Ty so gidi tinh th co nh6m tuÔi nam 1979, 1989 và 1999 Lûc mai sinh. ty sa giai tinh là 105, Tù 15 tuôi trà di. ty sa giâi tfnh này nho han 100. Ty s6 giâi tfnh thap nhat à nhom tuôi tù 40 den 59. và nguyèn nhan chfnh là do chien tranh. Trong giai do'.!n 1965-1975. hQ thu(>c diçn phai di nghïa Vl;I quan st!. Lûc bay già tht!c hiçn nghïa Vl;I quan st! là trüch nhiçm cua mt.1i nam giai tù 18 Mn 45 tuÔi, trù nhiing nglIài con m(>t ho~c nhiing nglIài mà gia dlnh da co anh em trai dang à m~t tr~n. Ty sa giai tfnh thap à nhom tuÔi lan han là do tuôi thQ cua phl;l nii cao hon nam giai. Kéllu~n Thüp tuôi dan sa nam 1979, 1989 và 1999 phan anh rat r6 bien d(>ng dan s6 cua Viçt Nam. Giam sinh là nhan ta quan trQng nhat cua st! bien dQng này. Sau st,( "bùng nÔ dàn sa" nhiing nam 60. ty lç tang tfllàng dan sa d'.!t à muc 4 l'/( /nàm. CUQc v~n dQng ke ho'.\ch h6a gia dlnh da dlI
358 DÂN SO VÀ PHAT TRIÉN li VItI' NAM thay d6i cùa chuong trlnh ké ho~ch hoa gia dlnh, muc sinh da giàm ra r~t. T6ng ty su~t sinh da giàm tir 7 xu6ng con 3 coo/l ph~ nÜ' trong vong 30 nàm trè1l~i dAy. Già hoa dAn s6, do là tllong lai cùa qua trlnh "bùng nÔ dAn s6". Cùng vâi sI! hiéu biét vé y té và giàm muc sinh ngày càng lan re)ng, qua trlnh già hoa dAn s6 ~i cac nuâc dang phéit trién së diên ra nhanh hon cac nuâc phat 1 trién. d Vi~t Nam, theo truyén th6ng con cai luôn luôn là ch6 dl!a cho b6 m~ vé v~t ch~t ding nhu tinh thân. Thé nhtrng, trên thl!c té, cùng vâi sI! thay d6i l xa hQi, gia dinh cüng nhu m6i quan h~ giÜ'a cac thé h~ ngày càng long lèo 1 ! hon. Do là nhii'ng vân dé nan giài, nh~t là d6i vâi nguài cao tuÔi, ché de) bào hiém xii hi chua dugc thl!c sI! ap dl.mg. Viçc chi trà cho nguài vé huu së trà 1 ! thành ganh n~ng cho chfnh phù. Ngay tir bAy già, cac nhà liinh d~o dn phài f- nghï dén viçc dap Ung yêu du hàng dâu : Làm thé nào dé co thé giàm bât dugc kho khan cho nhii'ng nguài cao tuÔikhông nai nuong tl!a ? I 1 r 1 ! https://tieulun.hopto.org
BIÊN WNG CÙA THÂP TUOI DÂN s6 359 Tài Ii~u tham khào Allman James & al., 1991, Fertility and family planning in Vietnam. Studies in Family Planning (New York), nO 5, p. 310. Barbieri Magali, Pham Bich San, Nguyên Minh Thang, Allman James, 1995, La situation démographique du Viêt-nam. Population (Paris), nO 3, p. 621-652. [Barbieri Magali, PhÇlm Blch San, Nguyin Minh Thiing, Al/man James, 1995, Tinh trqng nhân khâ'u hÇJc U Vi~t Nam. Population (Pa-ri), nO 3, tr. 621-652.J Barbieri Magali, Hoang Xuyên, 1997, Données de base sur la population : Viêt-nam. Paris: CEPED, Il p. [Barbieri Magali, Hoàng Xuyên, 1997, Nhüng sô' li~u Cd bdn vi dân sô': Vi~t Nam. Pa-ri: CEPED, 11 p.J Hoang Van Cuong, 1996, Entrée en première union et âge au premier mariage des femmes vietnamiennes. Mémoire de DEA de démographie, Université de Paris V, 133 p. [Hoàng Van CUàng, 1996, Builc vào cut)c hôn nhân dau tiên và tudi kêt /zôn Idn dau cùa phI!- nii Vi~t Nam. LUÇÎn an cao hÇJc vi dân sô', Truirng Tdng hçp Pa-ri V, 133 tr.] Hirschman Charles, Preston Samuel, Vu M~nh Loi, 1991, The Wages of war: Vietnamese casualties during the American War, unpublished manuscript, 44 p. Monnier Alain, 1981, Données récentes sur la population du Viêt-nam, Population (Paris) nO 3, p. 609-642. [Monnier Alain, 1981, Nhiing sô' li~u gan dây vi dân sô' Vi~t Nam. Population (Pa-ri), nO 3, tr. 609-642.J Noumbissi Amadou, 1994, Structures par âge et sexe et dynamique démographique: Le cas du Cameroun, Population (paris), nO 3, p.751-771. [Noumbissi Amadou, 1994, Câu truc tudi và giili và biln dt)ng dtin sô' : truàng hçp cùa Cameroun. Population (Pa-ri), sô' 3, tr. 751-771.] Ùy ban Qu6c gia DAn s6 và Ké ho~ch hoa Gia dinh, 1996, Ky yéu chinh sach dAn s6 và ké ho~ch hoa gia dinh Vi~t Nam. Hà NQi : Nhà Xuâ"t Bàn Th6ng Kê, 574 tr. (Dl! an VIE/93/P07). https://tieulun.hopto.org
360 DÂN sa vÀ PRAT TRIÉN li VItI' NAM Nguyên Duc Nhuân, 1987, Population: les données du premier recensement de la RSV 1979. ln Nguyên Duc Nhuân & al. (Éd.), Le Viêt-nam post- révolutionnaire. Population. Économie. Société. 1975-1985. Paris : L'Harmattan, p. 194-199. . [Nguyln Duc NhUf,În, 1987, Dân sô' : nhùng sô'/ifU cûa cu(Jc diê'u tra dân sô' Mn dâ'u tiên cùa fllt& Cç>ng hoa xa h(Ji chù nghia Vi~t Nam. Trong Nguyln Duc Nhuf,În (Chù biên), Vi~t nam sau Câch mt;lng. Dân sô', Kinh tt. xa hç>i.1975-1985, Pa-ri: Nhà xuât bàn L'Harmattan, tr. 194-199.J T6ng c~c Th6ng kê, 2002, Niên giam th6ng kê, 2002. Hà N(>i : Nhà Xuat bàn Th6ng kê. Trân Thi Trung Chién, 2003, Dân s6 Vi~t Nam bên thêm théky XXI. Hà N(>i : Nhà Xuat bàn Th6ng kê, 361 tr. Vi~t Nam, 1983. T6ng diêu tra dân s6 1979, Dân s6 Vi~t Nam 1-10-1979, Hà N(>i, 322 tr. Viet Nam, 1991, Population Census 1989, Completed census Results, Hanoi: Central Census Steering Committee, vol. l, 330 p. T6ng c~c Th6ng kê, 200 l, T6ng diêu tra Dân s6 và Nhà à 1999. Két quà dieu tra toàn b(>. Hà N(>i : Nhà Xuat bàn Th6ng kê, 646 tr. Ùy ban Qu6c gia Dân s6 và KHHGD, 1996, Ky yéu chinh sach dân s6 và ké ho
13 Giao duc . DÇillg Ba Lâm Trall NgÇJc Chuyêll Lich su Tù cach m~ng thang Tarn nam 1945 l~p nên nuôc Vi~t Nam Dân chù CQng hoa, güio dl;lC Vi~t Nam da c6 buôc phat trién vuqt b~c. Vi~t Nam trong thài ky này là mQt nuôc ch~m phat trién, trlnh dQ güio dl;lc râ"t thâ"p. Ty l~ nguài mù chii là trên 95%. Duôi thm Phap thuQc, mô hlnh giao dl;lC cùa Phap da thay thé mô hlnh giao dl;lC cùa nhà nuôc phong kién. 50 vôi thm ky truôc, mQt vài truàng tiéu hQc, phÔ thông ca sb, trung hQc và mQt 50 truàng d~i hQC nhu Truàng y, Duqc, D~i hQc Lu~t, D~i hQc Khoa hQc, D~i hQc Nông-Lâm, Dông Duang hQc xa (1939) da duqc thành l~p, nhung 51! phat trién cùa giao dl;lC vân con yéu. Ty 1~ hQc sinh trên tÔng dân 50 chi han 1% (Ph~m Minh H~c (chù biên), 1995, tr. 1-4). 56 sinh viên toi da cùa cac truàng d~i hQC thuQc Dông Duang hQc xa trong nam hQC thu~n lqi nhâ"t ding không vuqt qua 1 000 nguài. T~i cac thành pho lân nhu Hà NQi, Hài Phong, Sài Gon c6 cac truàng d~y nghé dào t~o công nhân lành nghê cho cac ca sb công nghi~p và nhà may, nhung vi~c dào t~o nghé vân râ"t h~n ché. 56 hQc sinh cùa cac truàng thl!C hành b Bilc Ky nam 1929 là 900 trong khi b Nam Ky là 465 ngum. Trong b6i cành này, phat trién giao dl;lC quoc gia (và chong mù chii) trb thành mQt trong ba nhi~m Vl;l duqc uu tiên hàng dâu cùa Nhà nuôc Vi~t Nam Dân chù CQng hoa, dtIng dâu là Chù tich H6 Chi Minh (di~t gi~c dot, di~t gi~c d6i, di~t gi~c ngo~i xâm). lJu tiên hàng dâu là thanh toan n~n mù chu vâi vi~c thành l~p Blnh dân HQc Vl;l trl!c thuQc BQ giao dl;lC quoc dân do lu~t SU Vu Dinh Hoe làm BQ truàng (8/9/1945), phat dQng nhiéu phong trào chong mù https://tieulun.hopto.org
362 DÂN s6 vÀ PHAT TRIÉN iJ VIJjr NAM chu trên toàn qu6c. cac truàng giao dl;lC ph6 thông, truàng d~y nghê, truàng d~i hç>c dugc di t6 hu6ng dén m(>t nén giao dl;lC d~m dà bàn séÎc Vi~t Nam và dân chu theo khâu hi~u cua Dàng C(>ng sàn Vi~t Nam: thiét ché giao dl;lc gop phân tich cuc vào sl! nghi~p khang chién và kién qu6c. Trong nhiing diéu ki~n kho khan cua khang chién, giao dl;lc tiép tl;lc dugc phat trién. Thang 7/1950, dl! an cài cach dâu tiên da dugc H(>i dong Chfnh phu cua nuac Vi~t Nam Dân chu OIng hoa phê chuân và dugc ap dl;lng trên toàn quoc, vai n(>i dung chfnh là xây dl;lng m(>t nén giao dl;lC dân chU, d~i chUng theo ba nguyên téÎc dân t(>c, khoa hç>c và VI nhân dân. Ml;lc dich cua giao dl;lC thé h~ trè là dào t~o nhiing công dân trung thành vai ché d(> dân chu và nhân dân, co d~o duc và khà nang phl;lC Vl;l khang chién, phl;lc Vl;l nhân dân. Giao dl;lC géÎn ly thuyét vai thl!c hành và luôn liên h~ ch~t che vai thl!c té. Sau cài cach, giao dl;lC dugc t6 chuc l~i gom m(>t M dào t~o 9 nam, và cac h~ th6ng giao dl;lC d~i chung, chuyên nghi~p và d~i hç>c. N(>i dung giao dl;lC nhân m~nh dén long yêu nuac, cam thù gi~c, yêu lao d(>ng, hç>c di dôi vai hành, tôn trç>ng phuong phap lu~n. M(>t so môn hç>c mai dugc dua vào giàng d~y nhu chfnh tri. giao dl;lC công dân, lao d(>ng sàn xuât... Tuy nhiên, do thiéu giao viên và ca sb h~ tâng, nên m(>t s6 môn chung nhu nh~c, hç>a, thu công ... vân chua dugc dua vào chuong trlnh. Trong thai gian cài cach này, tiéng Vi~t dugc sir dl;lng làm ngôn ngu chfnh thUc trong giao dl;lc d~i hç>c và do do qua trlnh dua tiéng Vi~t vào giao dl;lC dugc ap dl;lng ngay sau cach m~ng thâng Tarn 1945. V6'Ï cu(>c cài cach lân thu hai vào thâng 3 nam 1956, giao dl;lC qu6c gia da d~t dugc thành tl!U mm trong buac duàng phât trién cua mlnh. Lân cài cach này dien ra trong m(>t Mi cành d~c bi~t : khang chién chong Phap 9 nam thành công, mién BéÎc Vi~t Nam buac vào thai ky xây dl;lng chu nghïa xa Mi và trb thành can cu cach m~ng trong chién lugc tiép tl;lc dâu tranh giài phong mién Nam, thong nhât Mt nuac. Trong cu(>c cài cach này, n(>i dung cua giao dl;lC gom 4 màng ca bàn (duc, tri, thé, my), nhân m~nh dén thl!c hành và giàng d~y h~ th6ng cac kién thuc khoa hç>c. ca câu cua M th6ng giao dl;lc mm dugc xây dl;lng theo mô hlnh h~ 10 nâm chia làm 3 câp : câp 1 (4 nâm), câ:p II (3 nam), câp III (3 nâm). H~ dào t~o nghê và h~ giao dl;lC d~i hç>c dugc cài t6 dl!a theo mô hlnh cua Lien Xô vai vi~c thành l~p Truàng D~i hç>c T6ng hgp Hà N(>i, Truàng D~i hç>c Su ph~m, Truàng D~i hç>c Bach khoa, Truàng D~i hç>c Nông LAm cac truàng trung hç>c d~y nghé trong tAt cà cac lïnh Vl!c kinh té và van hoa M~ng lum ca sb dào t~o công nhân lành nghê cûng ra dm. cac khoa dào ~o dugc t6 chuc t~i nai sàn xUAt và t~i Liên Xô, Trung Quoc và cac nuac xii Mi chU nghïa khac, theo cac dl! an h6 trg dong b(> dé phat trién cac ngành công nghi~p Vi~t Nam. https://tieulun.hopto.org
GIÂODI,JC 363 Trang thbi ky này (1956-1975), trên ca sèJ giao dl;lC phÔ thông, cac h~ dào t
364 DÂN 56 v À PHAT TRIÉN li vItI' NAM Co thé noi ding 50 nam gân dây, trong nhûng diêu kiçn kM khan và vOi nhûng thang trâm cùa l~ch sù, giao dl,1c da tÙI1g buac dUÇ1c cung ca. Do là mQt nên giao dl,1c cach m~ng và tién bQ, da và dang tiép tl,1C gop pMn vào st! nghi~p xây dl!Dg và bao v~ Tô quac Vi~t Nam, vào st! thành công cua dÔi mOi trén ca sb công nghi~p hoa, hi~n d~i hoa và hQi nMp vào st! phat trién cua khu Vl;fc và thé giai. Dç thong giao d.,c hiçn nay Ngày 24 thang Il nam 1993, Chinh phu ban hành Ngh~ d~nh 90-CP vê ca câ'u khung cua M thang giao dl,1c quac gia cùng hç thang chUng chi và bâng câ'p (hlnh 1). Trang M thang giao dl,1c mai, tiéu hQc là câ'p dâu tiên cua giao dl,1c phÔ thông và là câ'p hQc bât bUQc dai vai tâ't cà mQi nguài, dt! d~nh dén nam 2000 hoàn thành phÔ c~p giao dl,1c tiéu hQc. Câ'p ca sb gom nhiêu lo~i hlnh giàng d~y phÔ thông và dào t~o nghê vai cac d~ng chinh nhu sau : - PhÔ thông ca sb (4 nam) : cung câ'p cac kién thûc ca sb cho d~i bl'? ph~n hQc sinh da hoàn thành tiéu hQc. - PhÔ thông trung hQc chuyên ban (3 nam) : nâng cao nhûng kién thûc cùa câ'p phô thông ca sb, t~o ngu6n cha b~c d~i hQc và cac lo~i hlnh dào t~o nghê khac. Trung hQc gom 3 chuyên ban : khoa hQc tt! nhiên;khoa hQc tt! nhiên-ky thu~t; khoa hQc xa hQi - Trung hQc chuyên nghiçp : dào t~o cac nhân viên ky thu~t co trlnh dl'? wang duang vai trung hQc, thài gian dào t~o tir 3 dén 4 nam. - Trung câ'p nghê : dào tl;lO cac IOl;li công nhân lành nghê trlnh dQ trung câ'p. Thài gian dào tl;lo tir 3-4 nam. - Truàng dl;ly nghê : dào tl;lO cac IOl;li công nhân lành nghê sau phÔ thông ca sb. Thài gian dào tl;lo tir 1-2 nam. - B~c d~i hQc vai cac IOl;li dào tl;lo d~i hQc và trên dl;li hQc (thl;lc sy, lién sy) và hai IOl;li dl;li hQc (da ngành và chuyên ngành), chia thành hai giai dOl;ln: dl;li cuang (1,5-2 nam) và chuyên ngành (2-3 nam). Hç thang giao dl,1c dl;li hQc hi~n dang dUÇ1c sâp xép ll;li vai viçc hlnh thành cac truàng dl;li hQc quoc gia da ngành và phân bo dêu theo vùng. https://tieulun.hopto.org
G1ADD1jC 365 H~ th6ng gi
366 DÂN SO VÀ PRAT TRIÉN 0 VItI' NAM 5. Dào t~o sau d~i hl.lc Tién si 1 1 Thiilc si 1 1 4. Giao dl;lC d~i hl.lc Diili hQc Cao dâng 6.Dào 18 tu6i giai dOiiln 1-11 (4-6 nam) (3 nam) t~o thuOng xuyên 2. Giao dl;lc phÔ thôn ~ Phôthông Trung cap 3.IDàO t~o ng hé 15 tu6i trung hQc nghé Trung hQc Dào tao chuyên ban (3-4 nam) chuyên nghi~p (3 nam) (4 nam) nghé (1-i nam) 1 11 tu6i PhÔ thông 00 sb (4 nam) Dào t~o nghé 1 1 1. Giao dl;lC tiêu hl.lc 6tu6i Tiêu hQc (5 nam) 1 1 1 3 tu6i Mau giâo (3 nam) 1 1 1 3-4 than g Mnhà trè (3 nam) 1 1 H10h 1 : Ca cau h~ th60g giao da,c Vi~t Nam https://tieulun.hopto.org
GIA.ODl,JC 367 và ban giam hi~u cac truàng ph6 thông CCI sb to ra kém hi~u quà và không thich ling duqc vai Mi cành kinh té-xa Mi mai. Trong nhfrng nam 1991-1992, vai sl! giup dâ cua UNESCO và cua UNDP (ChuC1llg trlnh Phat trién cua Liên hqp qu6c), BQ trubng BQ Giao dl;lC và Dào t
368 DÂN sa vÀ PHAT TRIÉN li VItI' NAM hqc sinh vào chi phi dào t~o d~i hqc m6i nam lên tôi 20-30% chi phi cua ngân sach Nhà nuôc dành cha mQt sinh viên. Nguèri ta ding cM y huâng tôi cac ngu6n tài chinh qu6c té nhu dl! an vê phat trién dào t~o tiéu hqc vâi mQt khoàn vay 70 triçu USD cua Ngân hàng Thé giâi, dl! an vé dào t~o ph6 thông CCI sà, vâi khoàn vay 50 triçu USD cua Ngân hàng Phat trién châu A (ADB) và dl! an cài cach giao dl,lc d~i hqc vôi khoàn vay dl! kién 70 tri~u USD cua Ngân hàng Thé giôi, cac chuong trinh h6 trÇ/ cua UNICEF, Radda Barhnen d6i vôi giao dl,lc mâm non... Bàng 1 : Ngân sach dành cho giao dl;lC-dào b:to (Ty dong) Phan b6 ngM sâch 1991 1992 1993 1994 - TOng ngân sâch Nhà nlIOC dành cha giâo d\.lc-dào ~o 1.145 2.085 2.700 4.080 - Phan tràm ncan sâch dành cha ciâo duc-dào tao 11,2% 10,7% 10,2% 11% • PMn b6 theo cap hQc : -M~m non 55,4 74,0 118,0 • Tiêu hQC 831 1.110 1.770 • PhO thOng ca sà 259 330 531 - PhO IhOng trung hQC 138 185 295 - E>ào ~o nghê 265 371,25 500 - Dai hoc 324 452,75 630 Ngllon .' Viêt-nam, 1995. M~c dù da mà rQng dâu tu cua khu Vl;fc tu nhân cha giao dl,lc, nhung tir nam 1995 dén nam 2000 dâu tu cua Nhà nuôc cho giao dl,lc vân chiém ty trqng chu yéu và c6 xu thé gia tango Néu nam 1995 ty trqng dâu tu cho giao dl,lc da khu Vl;fC kinh té nhà nuôc chi chiém c6 75% thl nam 1997 ty trqng này là 91 % và dén nam 2000 ty trong này là trên 95 % (Xem s6 liçu à bàng 1b). Ty trqng dâu tu cha giao dl,lc tir khu Vl;fc kinh té nhà nuôc trong t6ng s6 dâu tu tir khu Vl;fC này cüng liên tl;lc tâng Itn. Nâm 1995 ty trqng này là 4,54 %, nam 2000 con s6 này là 6,83%. Tuy nhitn, néu so sanh vOi thm ky tir nam 1991 dén 1994 thi tMy ràng ty trqng dâu tu cha giao dl;lC trong t6ng d'u tu tir khu Vl;fc nhà nu6'c l~i giàm. https://tieulun.hopto.org