Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam phân tích khả năng ứng dụng triết lý giáo dục khai phóng tại Việt Nam nói chung và tại Học viện Ngân hàng nói riêng trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam

HỌC VIỆN NGÂN HÀNG TRÊN CHẶNG ĐƯỜNG ĐỔI MỚI Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam Nguyễn Lan Anh Học viện Ngân hàng, Phân viện Bắc Ninh Sự phát triển của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động mạnh mẽ, đòi hỏi sự đổi mới trong giáo dục, đặc biệt là giáo dục đại học. Bài viết giới thiệu về giáo dục khai phóng, những ưu điểm của mô hình này trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, đồng thời chỉ ra một số yếu tố cần thiết để phát triển nền giáo dục khai phóng. Từ những phân tích và tổng kết kinh nghiệm của các trường đại học khai phóng trên thế giới và thực tiễn tại Việt Nam, bài viết phân tích khả năng ứng dụng triết lý giáo dục khai phóng tại Việt Nam nói chung và tại Học viện Ngân hàng nói riêng trong thời gian tới. Từ khóa: Cách mạng 4.0, Giáo dục đại học, Giáo dục khai phóng N 1. Đặt vấn đề sâu một lĩnh vực, mà cần trang bị phương pháp tự học tập để thích ứng với những việc làm mới. ếu thế kỷ 20, dưới sự tác động Giáo dục khai phóng là một hướng đi để giáo của cuộc cách mạng công dục ĐH có thể đạt được mục tiêu này. nghiệp lần 3, xã hội rất cần Theo hiệp hội các trường ĐH và Cao đẳng Hoa những con người tạo ra tri Kì (AAC&U): Giáo dục khai phóng là triết lí thức, thì cuộc cách mạng công giáo dục trao cho mỗi cá nhân quyền tự do trong nghiệp lần 4 cần những con tư tưởng nghiên cứu tìm tòi và đào sâu suy nghĩ người có tư duy toàn diện, để có thể thích nghi về một vấn đề, hiện tượng mà không bị cản với nhiều vị trí việc làm của doanh nghiệp. Theo trở bởi những lí lẽ giáo điều, những hệ ý thức dự báo của nhà tương lai học Thomas Frey, đến và các quan niệm có sẵn. Hay theo quan niệm năm 2030 khoảng 2 tỷ việc làm (50% công việc) của Nguyễn Xuân Xanh (2018): Giáo dục khai như hiện nay sẽ biến mất và sẽ có 80% công việc phóng nhằm đào tạo con người toàn diện, phát mới, chưa từng xuất hiện ở thời điểm hiện nay triển nhiều khả năng, tạo nền tri thức rộng, tạo (Thái Hằng, 2019). Tổ chức Lao động Quốc tế ý thức lịch sử, nhân loại, để làm công dân, làm (ILO) dự báo, trong 2 thập niên tới, khoảng 56% người văn hóa, hơn là một chuyên gia trong một số lao động tại 5 quốc gia Đông Nam Á, trong lãnh vực chuyên môn. Thay vì dạy sinh viên đó có Việt Nam, có nguy cơ mất việc vì robot theo học một chuyên ngành cụ thể, ĐH khai (Đặng Đức Anh, 2018). Bởi thế, giáo dục đại phóng định hướng để sinh viên tự mở ra cơ hội học (ĐH) muốn theo kịp xu hướng phát triển của để học nhiều lĩnh vực khác nhau. Như vậy, có thời đại cần thay đổi chương trình và phương thể coi giáo dục khai phóng là một hệ thống giáo pháp đào tạo, nhằm tạo ra những con người phát dục cung cấp kiến thức rộng, nhằm khai mở mọi triển toàn diện, không chỉ hiểu biết chuyên môn năng lực của người học, phát triển kỹ năng, có Tạp chí Khoa học & Đào tạo Ngân hàng © Học viện Ngân hàng Số Đặc biệt 66 ISSN 1859 - 011X
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG TRÊN CHẶNG ĐƯỜNG ĐỔI MỚI khả năng ứng dụng tri thức vào giải quyết những đích học các môn này là nhằm tạo ra những vấn đề trong đời sống, đồng thời thúc đẩy ý thức người có đạo đức, có tri thức, và có khả năng trách nhiệm với xã hội của người học. Bởi vậy, diễn đạt ý kiến của mình một cách lưu loát. cách thức đào tạo theo mô hình khai phóng sẽ Ngày nay, nền giáo dục khai phóng không chỉ giúp người học phát triển tốt hơn, hạn chế tình bao gồm tất cả các môn học truyền thống, mà trạng thất nghiệp do khả năng thích ứng cao. còn có cả những môn khoa học mới xuất hiện. Các nội dung tiếp theo của bài viết đề cập tới Giáo dục khai phóng khác với giáo dục nghề các vấn đề: Khái quát về giáo dục khai phóng và chuyên môn, nó không bị trói buộc vào những những điều kiện để triển khai nền giáo dục khai môn học cụ thể nào đó. Đặc trưng của mô hình phóng; khả năng ứng dụng giáo dục khai phóng này là đào tạo linh hoạt, cả chiều rộng cũng như tại Việt Nam, từ đó đưa ra một số đề xuất để ứng chiều sâu của môn học, khuyến khích các môn dụng triết lý khai phóng tại Học viện Ngân hàng liên ngành, tăng quyền lựa chọn cho sinh viên trong thời gian tới. (Thùy Linh, 2017). Tuy nhiên vấn đề của giáo dục khai phóng không nằm ở việc học môn gì 2. Khái quát về giáo dục khai phóng mà là cách học như thế nào. Điều này giúp cho người học có thể tiếp tục tự trau dồi thêm kiến 2.1. Sự phát triển của giáo dục khai phóng thức ngay cả khi không còn học tại trường ĐH. Có thể coi phương pháp của giáo dục khai Nền giáo dục khai phóng được xây dựng và phát phóng là phương pháp nhấn mạnh vai trò của triển dựa trên khái niệm các môn khai phóng giáo dục toàn diện, nhằm phát triển năng lực trí trong thời Trung cổ, và gần hơn là chủ nghĩa tự tuệ, khả năng suy luận sâu sắc và độc lập, phát do trong thời Khai minh (Da Ly Nguyen, 2017). triển các kỹ năng nói, viết, thuyết phục dựa trên Có thể khái quát sự phát triển của giáo dục khai nền tảng kiến thức rộng gồm khoa học xã hội, phóng thành 3 giai đoạn: (i) Giai đoạn sơ khai nghệ thuật, khoa học tự nhiên. Mục đích cơ bản (thời Hy Lạp cổ đại), mục đích của giáo dục nhất của nó là để phát triển những con người khai phóng thời kỳ này nhằm đào tạo những con tự do thoát khỏi mọi khuôn mẫu, độc lập trong người tự do, có thể diễn thuyết, trình bày chính tư duy và nhận thức, để hướng tới sự sáng tạo kiến ở những nơi công cộng; (ii) Giai đoạn hình không giới hạn (Mortimer J. Adler, 1976). thành (từ thế kỷ V đến thế kỷ XIX), do yêu cầu Các chương trình khai phóng ngày nay được của nền kinh tế thị trường và sự xuất hiện của cải biến rất đa dạng, nhưng nhìn chung bao gồm quá trình toàn cầu hóa, thời kỳ này giáo dục khai 4 lĩnh vực chính: (i) Nhân văn (Humanities): phóng phát triển ở Châu Âu và Mỹ; (iii) Giai Văn học, Ngôn ngữ học, Lịch sử, Triết học,…; đoạn phát triển (từ thế kỷ XX đến nay). Thời (ii) Khoa học xã hội (Social Sciences): Nhân kỳ này nền giáo dục khai phóng trỗi dậy do quá chủng học, Kinh tế học, Xã hội học, Tâm lí trình toàn cầu hóa ngày càng mạnh mẽ và do sự học, Luật,…; (iii) Khoa học tự nhiên (Natural phát triển của khoa học công nghệ, các phương Sciences): Toán, Hoá, Sinh, Vật lý, Địa lý, tiện truyền thông đặt ra nhu cầu đào tạo ra những Khoa học Trái đất, Khoa học Môi trường… và con người có kiến thức rộng, tư duy năng động, (iv) Nghệ thuật (Creative Arts): Lịch sử nghệ cởi mở (Mortimer J. Adler, 1976). thuật, Kịch sân khấu, Âm nhạc, Nghệ thuật thị Các môn học khai phóng (artes liberales) theo giác… Sinh viên sẽ được lựa chọn học những truyền thống được giảng dạy từ thời trung cổ môn trong đủ 4 lĩnh vực này trước khi bước vào bao gồm hai phần. Tam khoa (Trivium) gồm: học giáo dục chuyên nghiệp. Tuy các môn học các môn ngữ pháp, thuật hùng biện và luận lý; đã được điều chỉnh so với trước kia, nhưng nhìn Tứ khoa (Quadrivium) gồm: số học, hình học, chung chương trình khai phóng phải được thiết thiên văn học, và âm nhạc. Đến thời sơ kỳ Trung kế hướng tới mục đích chung là: dạy cho sinh Cổ, Augustin (354-430), khi liệt kê danh sách viên cách suy nghĩ chứ không chỉ là nội dung bảy môn học khai phóng đã thay thiên văn học suy nghĩ, dạy cho học sinh biết cách học, chứ bằng triết học (Mortimer J. Adler, 1976). Mục không chỉ là nội dung cần phải học. Nghĩa là dạy Chào mừng 60 năm truyền thống Học viện Ngân hàng 1961- 2021 67
Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam cho sinh viên khả năng phản biện, sáng tạo, chứ Quang Thiệp, 2017). Ở Châu Á, nhiều tổ chức không phải chỉ là ghi nhớ và vận dụng (Nguyễn nghiên cứu về giáo dục khai phóng được thành Thị Từ Huy, 2019). lập, với gần 40% các tổ chức giáo dục khai Phạm vi của giáo dục khai phóng thường mang phóng trên thế giới không thuộc Hoa Kỳ đang tính toàn cầu, nó có thể bao gồm chương trình được đặt ở châu Á (Trisha Craig, 2019). giáo dục tổng quát nhằm cung cấp cơ hội tiếp cận nhiều lĩnh vực học thuật. Bên cạnh đó cũng 2.2. Điều kiện để triển khai nền giáo dục có chương trình học chuyên sâu trong ít nhất khai phóng một lĩnh vực học thuật nào đó. Bởi cách đào tạo này nên các sinh viên tốt nghiệp từ các trường Hiện việc áp dụng mô hình khai phóng tại các ĐH khai phóng thường có cơ hội việc làm rất quốc gia phát triển cũng đã có nhiều ý kiến khác rộng mở. Trong cuộc khảo sát các CEO tại Mỹ, nhau, khiến nó không trở nên phổ quát trên thế 74% nhà tuyển dụng đều cho rằng sinh viên tốt giới. nghiệp trường ĐH khai phóng có các kỹ năng Trước hết, đối với người thầy, để áp dụng linh hoạt cần thiết để thích ứng với môi trường phương pháp giảng dạy theo tinh thần khai làm việc thay đổi, các nhà tuyển dụng khẳng phóng thì người giảng viên cần những yêu định rất tin tưởng vào phương pháp giáo dục cầu sau: khai phóng (Hà Cường, 2017). - Người thầy cần tăng cường thực hiện phương Mặc dù ra đời ở châu Âu nhưng giáo dục khai pháp đối thoại nhằm khuyến khích sinh viên đưa phóng lại phát triển hơn ở Mỹ, các trường ĐH ra suy nghĩ của mình, kể cả điều đó có thể đối được đánh giá cao ở Mỹ đều đang đào tạo theo lập với bài giảng của thầy. Giảng viên trong giáo chương trình khai phóng (Lâm Quang Thiệp, dục khai phóng chỉ đóng vai trò tư vấn và gợi 2017). Số trường ĐH, cao đẳng của Mỹ đào tạo mở ra kiến thức, còn sinh viên sẽ thảo luận tìm theo mô hình khai phóng là 500/4.600 trường ra chân lí cuối cùng nhận được nhiều sự đồng (Thanh Hằng, 2017). Tuy nhiên, để thích ứng thuận (Nguyễn Xuân Hải, Bùi Duy Đô, 2020). với thời đại, bản thân các nền giáo dục khai Yếu tố cốt lõi của tinh thần khai phóng là tạo phóng cũng phải trải qua nhiều thay đổi. Nền ra con người tự do, hiểu biết bản thân, hiểu biết giáo dục khai phóng của Mỹ ban đầu cũng xã hội và có trách nhiệm với cộng đồng, bởi đưa vào chương trình giảng dạy các môn học vậy người thầy cần nắm bắt tinh thần đó để lan truyền thống. Nhưng để đáp ứng đòi hỏi của tỏa nó đến người học. Phương pháp khai phóng thực tiễn cần những con người thực dụng và biết yêu cầu thầy phải đưa người học vào vị thế chủ làm các công việc thực tế, nên hiện nhiều ĐH động, cùng với thầy thiết kế chương trình học. khai phóng ở Mỹ cũng du nhập các ngành học Vì vậy, quá trình giáo dục cần phải đề cao hoạt đào tạo chuyên nghiệp. Bởi vậy, phần lớn các động đối thoại, bởi đó chính là một phương thức trường đang dạy cả những ngành đặc thù lẫn để sinh viên trở thành chủ thể của quá trình giáo khai phóng, nhằm chuẩn bị cho sinh viên khả dục. Phương pháp này nhằm khai phóng năng năng đáp ứng cao với mọi sự thay đổi của môi lực tư duy, tăng cường tính sáng tạo, sự và ham trường làm việc. Hiện chương trình cử nhân của hiểu biết của sinh viên. các ĐH khai phóng của Mỹ gồm hai phần: giáo - Người thầy giữ vai trò tổ chức, hướng dẫn sinh dục đại cương (general education) và giáo dục viên tiếp nhận tri thức bằng cách sử dụng tối đa chuyên nghiệp (professional education) (Lâm các phương tiện trực quan nhằm khơi dậy trong Quang Thiệp, 2017). sinh viên tinh thần chủ động học tập, khuyến Hiện có 58 nước trên thế giới áp dụng giáo dục khích sinh viên đặt câu hỏi phản biện. Đặc biệt, khai phóng, trong đó nhiều nhất là ở châu Á, tiếp trong điều kiện sinh viên có nhiều nguồn tiếp đến là châu Âu gắn với quy trình Bologna1 (Lâm cận thông tin như hiện nay, giảng viên phải giúp sinh viên định hướng về chất lượng và ý nghĩa 1 Quy trình Bologna là các thỏa thuận chung giữa các của nguồn thông tin mà họ quan tâm và đang tự nước châu Âu nhằm đảm bảo sự tương đương về tiêu tìm hiểu bên ngoài giáo trình. Giảng viên cũng chuẩn và chất lượng của trình độ giáo dục ĐH. 68 Nguyễn Lan Anh
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG TRÊN CHẶNG ĐƯỜNG ĐỔI MỚI cần trở thành người hỗ trợ có hiệu quả trong Về chi phí để thực hiện giáo dục khai phóng, để quá trình tự đọc, tự học của sinh viên, đồng thời đạt được mục đích của giáo dục khai phóng, số khuyến khích họ đưa ra cách hiểu mới với cùng sinh viên trong lớp học cũng phải nhỏ để đảm một vấn đề họ tìm hiểu được trên mạng internet. bảo phương pháp đối thoại và tương tác giữa - Giảng viên cần cập nhật kịp thời những xu người dạy và người học nhằm đạt được hiệu hướng mới của khoa học và thời đại, để có thể chỉ quả mong muốn. Bởi vậy chi phí cho một nền dẫn, khai sáng và thúc đẩy người học phát huy giáo dục khai phóng không phải trường ĐH/ tối đa khả năng của mình. Muốn vậy, bản thân người học nào cũng có thể chi trả được. Việc trả giảng viên cũng cần học rộng, biết nhiều và có lương cho các giảng viên toàn thời gian để dạy khả năng nắm bắt tri thức không chỉ của ngành về tư duy phản biện, viết, học tập từ trải nghiệm, mình mà còn của các ngành khoa học khác. Bởi tương tác dựa trên đối thoại cho một nhóm nhỏ nền giáo dục khai phóng sẽ trang bị tâm thế học sinh viên là hình thức giáo dục đắt đỏ (Trisha tập thường xuyên và suốt đời, qua đó sinh viên Craig, 2019). Chính vì vậy, nếu không được sự sẽ được học những kỹ năng cần thiết để thích tài trợ của nhà nước hoặc các tổ chức phi chính ứng trước những thay đổi nhanh chóng của thị phủ thì các trường ĐH khó có thể áp dụng hoàn trường việc làm. Theo đó, giảng viên cần có vốn toàn mô hình khai phóng. Thậm chí, trường ĐH sống phong phú từ thực tiễn cuộc sống, mới giúp khai phóng nếu không có sự định hướng đúng cho người học nhanh chóng kết nối với những đắn sẽ khiến cho nhiều phụ huynh và sinh viên chuyển động của xã hội. Chương trình giảng dạy nghĩ rằng đây là xu hướng đào tạo dàn trải, vì vậy phải thực tế, nắm bắt được xu thế biến không chuyên sâu và không có định hướng rõ động của thực tiễn. Nội dung giảng dạy cũng ràng về nghề nghiệp trong tương lai. phải liên tục đổi mới, cập nhật những tri thức mới. Trên thực tế, những người thầy được đánh 3. Khả năng ứng dụng giáo dục khai phóng giá cao trong nền giáo dục khai phóng thường là tại Việt Nam người có kiến thức tích hợp liên môn, người có học vấn rộng và sâu, phương pháp tiếp cận liên 3.1. Giáo dục khai phóng tại Việt Nam ngành. Có thể thấy, để đáp ứng được phương pháp giáo Đầu thập niên 90 tại Việt Nam đã xây dựng mô dục mang tinh thần khai phóng, người thầy cũng hình trường ĐH đại cương, dạy những kiến thức cần rất nhiều yếu tố như năng lực nghiên cứu, cơ bản trước khi chuyển sang đào tạo chuyên kiến thức phong phú, tư duy sắc bén và đặc biệt ngành (gần giống với mô hình giáo dục khai là kỹ năng truyền cảm hứng đến với người học. phóng của Mỹ). Tuy nhiên, mô hình này không Như thế, mới có thể tạo ra những cá nhân có duy trì được lâu. Đến nay đã có những cải cách năng lực tốt, đóng góp tích cực vào sự phát triển trong chương trình học, hầu hết các trường ĐH của bản thân sinh viên và xã hội. của Việt Nam đã quay trở lại với mô hình học Đối với người học, yêu cầu đối với sinh viên hai giai đoạn gồm đại cương và chuyên ngành, trong nền giáo dục khai phóng là khả năng tự đồng thời đã chuyển sang hình thức giảng dạy học. Thời gian tự học là yếu tố đóng vai trò quyết theo tín chỉ. Tuy nhiên, ý nghĩa thực sự của việc định hơn cả đến kết quả học tập của người học. dạy học theo tín chỉ khi chia ra nhiều môn là để Giáo sư Ngô Bảo Châu sau nhiều năm nghiên sinh viên lựa chọn môn học phù hợp. Nhưng hầu cứu tại Pháp và hiện đang giảng dạy tại ĐH như số môn học theo tín chỉ trong giai đoạn học Chicago (Mỹ), cũng rất ủng hộ giáo dục khai đại cương cũng không khác học niên chế, sinh phóng và đánh giá cao phương pháp học tập của viên học hết môn này thì mới được đăng ký môn sinh viên trong các trường ĐH khai phóng. Ông kia và không có nhiều sự lựa chọn. nhận thấy sinh viên Mỹ dành nhiều thời gian cho ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn thuộc ĐH việc tự học hơn nên sau 4 năm thành tích của họ Quốc gia TP. Hồ Chí Minh là trường ĐH đầu thường vượt hơn sinh viên Pháp và Việt Nam, tiên tại Việt Nam đưa giáo dục khai phóng vào dù đầu vào thấp hơn (Phương Hòa, 2016). triết lý giáo dục vào năm 2015 (Đỗ Minh Hiếu, Chào mừng 60 năm truyền thống Học viện Ngân hàng 1961- 2021 69
Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam 2020). Tiếp đến có thêm ĐH Fulbright Việt cho sinh viên kiến thức nền phong phú, hướng Nam, ĐH Việt- Nhật thuộc ĐH Quốc gia Hà tới đào tạo những con người tư duy sáng tạo và Nội. Sau có thêm ĐH Tân Tạo, ĐH FPT, ĐH có tầm nhìn hướng ra thế giới. Giáo sư Ngô Bảo Duy Tân, ĐH Phú Xuân, ĐH Việt Đức, ĐH Châu cũng cho rằng: do điều kiện kinh tế nên Thái Bình Dương (Đại học Thái Bình Dương, việc áp dụng mô hình giáo dục khai phóng vào 2021)... tuyên bố đề cao tinh thần khai phóng Việt Nam thời điểm này chưa phù hợp, nhưng và áp dụng triển khai mô hình giáo dục ĐH khai sớm muộn gì Việt Nam cũng phải hình thành phóng. Tùy theo điều kiện và khả năng mà các những ngôi trường này (Phương Hòa, 2016). trường áp dụng đến bậc thang nào theo định Để tiếp cận với mô hình giáo dục khai phóng, nghĩa giáo dục khai phóng. các trường ĐH Việt Nam cần từng bước đổi mới Với ĐH Fulbringt, kế thừa truyền thống của các cơ chế quản lý đào tạo, chương trình đào tạo, trường ĐH khai phóng của Mỹ. Chương trình nội dung giảng dạy, tăng cường đầu tư cơ sở vật đào tạo cũng có 2 giai đoạn, hai năm đầu là giai chất, nâng cao đội ngũ giảng viên… Trong đó, đoạn học đại cương, 2 năm sau sẽ bắt đầu vào yếu tố quan trọng hơn cả là xây dựng đội ngũ học các môn chuyên ngành. Các môn học trong giảng viên. Bởi giảng viên là người trực tiếp giai đoạn đại cương có thể kể đến như: Khám phá thực hiện quá trình giảng dạy và đào tạo nguồn TP. Hồ Chí Minh, Khám phá Xã hội: Bản ngã nhân lực. Giai đoạn hiện nay, việc nâng cao Con người, Các Xã hội và Văn hoá , Khám phá chất lượng của đội ngũ giảng viên, đồng thời áp Thế giới Tự nhiên, Nghệ thuật Biện luận: Viết dụng phương pháp giảng dạy theo tinh thần khai và Giao tiếp, Suy luận Lô-gic, Sáng tạo và Kiến phóng là lựa chọn phù hợp với đa số các trường tạo, Việt Nam học (Đại học Fulbringt, 2021). ĐH Việt Nam, để có thể bắt tay vào việc đào tạo Các môn học trong giai đoạn đại cương này có theo mô hình khai phóng. sự cải biến phù hợp với điều kiện xã hội và tâm lý sinh viên Việt Nam, nhưng vẫn hướng đến 3.3. Áp dụng triết lý khai phóng tại Học viện mục tiêu giúp cho sinh viên có kiến thức rộng, Ngân hàng có tầm nhìn và khả năng thích ứng cao. Có thể thấy, nền giáo dục khai phóng không cố định ở Trong những năm qua, Học viện Ngân hàng một môn học cụ thể nào cả, việc lựa chọn dạy (HVNH) cùng các Phân viện trực thuộc đã có môn học nào phụ thuộc vào triết lý giáo dục của sự phát triển mạnh mẽ và hướng đến trở thành từng trường và do bối cảnh xã hội. trường ĐH đa ngành. Từ một trường đào tạo đơn ngành, đến nay HVNH đã trở thành một trường 3.2. Khả năng ứng dụng giáo dục khai phóng ĐH đa ngành với 9 ngành đào tạo trong nước và tại Việt Nam 3 chương trình liên kết đào tạo quốc tế. Hiện Nhà trường cũng đang tích cực thực hiện quá trình Hiện nay số lượng các trường áp dụng mô hình chuyển đổi “số”, phát triển “môi trường số” cho khai phóng ở Việt Nam chưa nhiều, nhưng có các hoạt động quản trị, đào tạo và nghiên cứu thể thấy đây là hướng đi cần tham khảo. Để áp khoa học trong toàn hệ thống, nhằm bắt kịp xu dụng rộng rãi mô hình giáo dục khai phóng vào hướng của cuộc cách mạng nghiệp 4.0. HVNH Việt Nam là điều rất khó khăn, tốn kém và cần cũng có nhiều giải pháp khuyến khích đội ngũ nhiều thời gian do đa số các trường ĐH tại Việt giảng viên học tập, nâng cao trình độ và tạo điều Nam là ĐH đơn ngành. Nếu muốn chuyển sang kiện để cả giảng viên và sinh viên cùng tích đào tạo theo mô hình khai phóng, các trường ĐH cực tham gia nghiên cứu khoa học. Quá trình này cần điều chỉnh để tiến tới đào tạo đa ngành. tổ chức giảng dạy của giảng viên cũng thường Các ngành học tại một số trường ĐH đa ngành xuyên được cải tiến giúp cho hoạt động học tập cũng đang quen với việc chỉ tập trung vào đào ngày càng hiệu quả và thiết thực hơn. Hoạt động tạo chuyên sâu một chuyên ngành hẹp. Trong giảng dạy luôn hướng đến mục tiêu lấy người khi giáo dục khai phóng coi trọng kiến thức liên học làm trung tâm, phương pháp thảo luận, làm ngành, đào tạo theo chiều rộng, nhằm cung cấp việc theo nhóm thường xuyên diễn ra trong mỗi 70 Nguyễn Lan Anh
HỌC VIỆN NGÂN HÀNG TRÊN CHẶNG ĐƯỜNG ĐỔI MỚI tiết học. Đồng thời, lãnh đạo Học viện cũng Trong điều kiện của HVNH hàng hiện nay, luôn tạo thuận lợi để giảng viên và sinh viên Nhà trường nên nghiên cứu (i) Bổ sung thêm được tham gia thực tế và thực tập tại các doanh các môn học kỹ năng hoặc học theo chuyên đề nghiệp, giúp cả thầy và trò có cơ hội trải nghiệm vào chương trình đại cương và có thể cho sinh môi trường làm việc chuyên nghiệp. Bởi vậy, tỷ viên tự đăng ký học các môn mà sinh viên thấy lệ sinh viên của HVNH có việc làm ngay khi ra phù hợp. Các môn học đó phải hướng tới rèn trường trong nhiều năm qua đều trên 90% (Học luyện kỹ năng, tư duy và tầm nhìn rộng lớn cho viện Ngân hàng, 2021). Đây chính là những yếu người học; (ii) Nhà trường cần thay đổi phương tố cho thấy HVNH đang hướng đến trở thành pháp thi và ra đề thi. Đối với các môn học phù một trong những trường ĐH hàng đầu trong đào hợp nên thay việc thi hết môn chỉ bằng một bài tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho xã hội. kiểm tra bằng cách yêu cầu người học giải quyết Tuy nhiên, thế giới đang bước vào thời đại các vấn đề cụ thể có trong thực tiễn. Với các mà lượng thông tin được cung cấp với quy mô môn lý thuyết, cần hạn chế những câu hỏi thi lớn, tốc độ truyền tải nhanh chóng. HVNH cần chỉ yêu cầu ghi nhớ, hiểu, mà cần tập trung kiểm thường xuyên cập nhật xu hướng đào tạo mới, tra năng lực của sinh viên qua những câu hỏi nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, đáp ứng yêu cầu vận dụng và sáng tạo, nhằm hướng đến nhu cầu của thời kỳ mới. Trong thế kỷ 21, người phương pháp học tập tích cực, chủ động; (iii) học cần phải được trang bị năng lực đổi mới và Tăng cường tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm nhu cầu nhận được một nền tảng kiến thức rộng dành cho sinh viên và có mời các chuyên gia, và liên ngành (Philip G. Albatch, 2016). Nếu các diễn giả, hay những doanh nhân thành đạt để chỉ đào tạo chuyên sâu một chuyên ngành nhất sinh viên có cơ hội học hỏi, tiếp xúc với những định, người học có thể được đánh giá cao khi người thành công. Từ đó, tạo động lực học tập, mới ra trường, tuy nhiên khi xã hội biến động, nghiên cứu; khai sáng tâm trí; khơi dậy trong vị trí việc làm thay đổi người lao động sẽ khó sinh viên mong muốn thành công và giúp các thích nghi với môi trường làm việc mới, dẫn đến em hoạch định tốt hơn những kế hoạch của mình nguy cơ thất nghiệp. Đây là lý do HVNH cần trong tương lai; (iv) Học viện cũng cần phổ biến cân nhắc áp dụng giáo dục khai phóng nhằm về những giá trị của phương pháp giáo dục khai giúp sinh viên có những phương thức học tập đa phóng để cả giảng viên và sinh viên cùng thực dạng, kiến thức nền tảng vững vàng, có thể đáp hành và hướng tới. Bởi để áp dụng hiệu quả ứng được sự thay đổi của nhu cầu của công việc phương pháp khai phóng, cả giảng viên và sinh trong tương lai. viên đều phải nắm được mục đích, ý nghĩa của Hiện chương trình đạo tạo cử nhân của HVNH giáo dục khai phóng, từ đó mới có sự chuyển đã được phân chia thành hai phần gồm: Kiến biến mạnh mẽ trong phương pháp giảng dạy và thức giáo dục đại cương (36 tín chỉ) và kiến thức học tập. Về phía giảng viên bên cạnh việc tự giáo dục chuyên nghiệp (94 tín chỉ). Các môn trau dồi trình độ chuyên môn, cập nhật kiến thức học trong phần kiến thức giáo dục đại cương thực tiễn thì cần đổi mới về phương pháp giảng hầu như đều là các môn bắt buộc và sinh viên dạy theo yêu cầu của nền giáo dục khai phóng. không được lựa chọn môn học trong giai đoạn Về phía sinh viên, cần nâng cao tinh thần chủ học đại cương. Chỉ sang đến phần kiến thức cơ động trong học tập, khả năng tự học, tự nghiên sở khối ngành và ngành mới có các môn học cho cứu. Đồng thời sinh viên cũng cần tăng cường sinh viên chọn lựa, nhưng hầu hết các môn tự tương tác với giáo viên khi lên lớp, để đạt được chọn này đều nhằm bổ trợ cho việc học tập các hiệu quả tối ưu của phương pháp khai phóng. chuyên ngành hẹp. Để hướng tới đào tạo những Như vậy, trong điều kiện hiện nay của HVNH, con người có kiến thức rộng, tư duy sáng tạo và để hướng tới đào tạo những con người chủ động, có tầm nhìn hướng ra thế giới, nhà trường cần sáng tạo, có thể thích nghi với những biến động phải tham khảo các chương trình đào tạo của các của xã hội, nhà trường cần từng bước đổi mới trường ĐH đã áp dụng thành công mô hình khai nội dung chương trình và bổ sung một số môn phóng trên thế giới. học, đồng thời tiến hành phương pháp giảng Chào mừng 60 năm truyền thống Học viện Ngân hàng 1961- 2021 71
Tìm hiểu về giáo dục khai phóng và khả năng ứng dụng tại Việt Nam dạy theo tinh thần khai phóng. Đây chính là một thay đổi. Bởi, sứ mệnh của giáo dục ĐH xét trong những hướng đi mới giúp nhà trường tiếp cho cùng để “giúp cho người học hiểu được và tục trở thành một trong những cơ sở giáo dục quản lí được những thay đổi đang diễn ra trong chất lượng của cả nước, sản phẩm đào tạo được xã hội” (Nguyễn Xuân Hải, Bùi Duy Đô, 2020), các doanh nghiệp đánh giá cao, đồng thời góp từ đó sinh viên sẽ có khả năng định hướng cho phần tạo ra nhiều giá trị tốt đẹp cho xã hội. cuộc đời của mình trước mọi biến động của cuộc sống. 4. Kết luận Giáo dục theo triết lý khai phóng sẽ giúp mỗi sinh viên phát huy cao độ năng lực cá nhân Không có mô hình giáo dục nào là tối ưu, phù nhằm thích ứng linh hoạt với mọi môi trường hợp với mọi sinh viên và mọi xã hội. Tuy nhiên, làm việc. Đây sẽ là yếu tố quan trọng giúp giáo trong thời đại cách mạng 4.0, khi các vị trí việc dục ĐH không phải chỉ là nơi đào tạo, nghiên làm có nhiều biến động, các trường ĐH cần cân cứu, mà còn là trung tâm đổi mới, sáng tạo, giải nhắc áp dụng triết lý giáo dục khai phóng nhằm quyết những vấn đề thực tiễn nhằm mang lại giá đào tạo những con người có năng lực tự phát trị lâu dài cho xã hội ■ triển kiến thức để sẵn sàng thích nghi với những Tài liệu tham khảo Đại học Fulbringt (2021), Chương trình đào tạo của Fulbright, truy cập ngày 8/8/2021 trên trang https://fulbright.edu.vn/ Đại học Thái Bình Dương (2021), Đại học đầu tiên ở Khánh Hòa theo mô hình giáo dục khai phóng với hệ thống tin chỉ, truy cập ngày 15/7/2021 trên trang https://tbd.edu.vn/ Đặng Đức Anh (2018), Chất lượng nguồn nhân lực lao động Việt Nam trước tác động cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, truy cập ngày 2/7/2021, http://ncif.gov.vn/. Da Ly Nguyen (2017), Tổng quát nhất về nền giáo dục khai phóng (liberal education), truy cập ngày 15/7/2021, tại trang https://diyeducationproject.wordpress.com/. Đỗ Minh Hiếu (2020), Triết lý giáo dục khai phóng và ý nghĩa của nó đối với nền giáo dục của Việt Nam hiện nay, Khóa Luận tốt nghiệp, Đại học KHXH&NV Hà Nội. Hà Cường (ghi lại, 2017), Giáo dục khai phóng: Sinh viên có khả năng học hỏi đa dạng các lĩnh vực nghiên cứu, truy cập ngày 26/6/2021, https://dantri.com.vn/ Học viện ngân hàng (2021), Vị trí việc làm của sinh viên sau khi tốt nghiệp, Truy cập ngày 15/7/2021 trên trang https:// www.hvnh.edu.vn/. Lâm Quang Thiệp (2017), Đào tạo đại học không nên được quan niệm chỉ là đào tạo nghề, truy cập ngày 25/6/2021 trên trang: http://giaoduc.net.vn/ Mortimer J. Adler (1976, Phạm Viêm Phương & Mai Sơn dịch và chú thích), Những tư tưởng lớn từ những tác phẩm vĩ đại, NXB Văn Hoá Thông Tin, Hà Nội. Nguyễn Xuân Xanh (2018), Tại sao cần giáo dục khai phóng, truy cập ngày 24/6/2021, trên trang: https://rosetta.vn/ nguyenxuanxanh/. Nguyễn Thị Từ Huy (Phan Văn Thắng phỏng vấn, 2019), Khai phóng giáo dục: Khai phóng chính mình, khai phóng mỗi cá nhân, truy cập ngày 24/6/2021, trên trang http://www.vanhoanghean.com.vn/ Nguyễn Xuân Hải, Bùi Duy Đô (2020), Giáo dục khai phóng và một số khuyến nghị thực hiện đào tạo hai giai đoạn ở trường đại học Thủ đô Hà Nội, Tạp chí Khoa học, số 41/2020, trang 59-69. Philip G. Albatch (2016), Giáo dục khai phóng cổ điển và ảnh hưởng toàn cầu, Tạp chí Giáo dục Đại học Quốc tế, số 84/2016. Phương Hòa (2016), GS Ngô Bảo Châu: ‘Sinh viên Mỹ tiến bộ nhanh vì tự học nhiều’, truy cập ngày 25/7 trên trang https://vnexpress.net/. Thùy Linh (2017), Thế nào là “giáo dục đại học khai phóng”?, truy cập ngày 20/6/2021 trên trang https://giaoduc.net.vn/. Thanh Hằng (2017), Giáo dục khai phóng: Giải phóng cho giáo dục, truy cập ngày 23/6/2021, trên trang https:// nhipcaudautu.vn/. Trisha Craig (2019), Đối mặt những Thách thức trong Giáo dục Khai phóng ở châu Á, truy cập ngày 20/7/2021, trên trang https://fulbright.edu.vn/. Thái Hằng (2019), Giải bài toán quản trị nhân sự thời Cách mạng công nghiệp 4.0, truy cập ngày 10/7/2021, trên trang https://nif.mof.gov.vn/. 72 Nguyễn Lan Anh