Tìm hiểu về Nguyễn Hữu Chỉnh: Phần 1

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:36

Thêm vào BST

Báo xấu

9
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Nguyễn Hữu Chỉnh người làng Ðông Hải, huyện Chân-phúc (Nghị-lộc), trấn Nghệ An, sinh năm 1741/2, là một trong những nhân vật lịch sử lỗi lạc của Việt Nam. Chỉnh vốn người hào phóng, giao du khắp nước, trong nhà tân khách thường có đến vài mươi người, cùng uống rượu, ngâm thơ tỏ chí. Bài "Quách Lệnh Công Phú" của Chỉnh được nhiều người đương thời truyền tụng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tìm hiểu về Nguyễn Hữu Chỉnh: Phần 1

LMT sa Cotanindeld is Bang QuaniCong i = lp ae rn a 4 % Rr eee : ; om NT 5 ras : a ;
INTERNATIONAL CENTER JUN 5 2008 BANG QUAN CONG NGUYEN HUU CHINH
In theo ban in cua Nha xuadt ban Mai Linh - Ha Noi truéc nam 1945.
PHAN TRAN CHUC Tuyén chon truyén lich s¥ BANG QUAN CONG NGUYEN HUU CHINH NHA XUAT BAN VAN HOA THONG TIN HA NOI
VIETNAMES B N499351p 2001 Phan, Tran Chic. Bang quan céng Nguyén Htu Chinh Ha N6i : NXB Van héa thong: ting 4002, 3 1223 07783 3094
LOI NHA XUAT BAN Vé viéc tai ban mét s6 truyén lich su cua Phan Tran Chuc Phan Trén Chic la nguoi viét tiéu thuyét lich sit cd nhiéu tadc phém xudt ban truéc céch mang nadm 1945, cé cuén duoc tdi bdn trong ving tam chiém thoi khang chién chéng Phdp. Cung véi Dao Trinh Nhat, Nguyén Triéu Ludt..., Phan Tran Chic duoc ban doc truéc kia danh gia tét, tiéu thuyét lich sit cia éng duoc nhiéu nha xudt ban phét hanh va duoc ban doc ua chuéng tim doc, ddp ting nhu cdu tim hiéu lich st, tré vé voi truyén théng dan téc. Cé nhitng cuén khi xudt ban duoc du ludn danh gid cao, nhu : “Vua Ham Nghi’, Bui Vién véi cudc duy tan cua triéu Tu Ditc”, “Ba Dinh truyén ky”... Hién nay nhu cdu sdch lich sit rét cao trong cdc ting lép nhén dén. Hoc sinh, sinh vién, cén 66 déu thich doc séch sit. Nhu cdu vé séch sit hién nay kha lén ma séch mdi viét lai cé it. Vi vay, viéc tdi bén mét sé séch c6 gid tri truéc kia la can thiét. Taét nhién, do cdc sach dé duoc viét céch nay kha lau nén cé thé cé mét sé sai sét nhdt dinh vé tu liéu va nhan dinh, danh gid. Khi tai ban, can cé mét sé dinh chinh, stta chita can thiét, cdc dinh chinh, stta chita nay chiing t6i dua xuéng chi thich dé ban doc ndm kién thitc lich stt mét cach dung ddn va cdp nhdt hon.
Phan Trén Chic titng viét khé nhiéu cuén, nhung chi chon 8 cuén tot dé tai ban, dé la cdc cuén : 1 1. Vua Ham Nghi. 2. Bui Vién véi cuéc duy tan cia triéu Tu Dice. 3. Ba Dinh truyén ky. 4. Trinh Sdm va thoi Lé mat. 5. Nguyén Tri Phuong. 6. Vua Quang Trung. 7. Bang quan céng Nguyén Hitu Chinh. 8. Cudc doi chim noi va dau thuong cia vua Lé Chieu Théng. Tin chdc rdng cdc cuén duoc chon tdi ban sé cé ich trong viéc tuyén truyén pho bién, gido duc lich sit, gido duc truyén théng yéu nuéc cho nhaén dan, ti hoc sinh dén cdén b6 cdc nganh. NHA XUAT BAN VAN HOA THONG TIN
LOI NOI DAU Nguyén Hitu Chinh (Céng Chinh) la mét nhan vat lich su cua thé ky 18 kha phiic tap trong tinh cach va hanh dong. Cho téi nay van chua cé mét cong trinh nghién citu danh gia m6t cach tron ven cuéc ddi va hanh trang cua ong. Véi “Bang quan céng Nguyén Hitu Chinh” do Nha xuat ban Mai Linh phat hanh truéc nam 1945 tai Ha Noi, Phan Tran Chiic muon dung lai nhitng trang st trong d6 Nguyén Httu Chinh xuat hién vdi tu cach 1a mét “gian hing” trong cuédc dau tri va d&u luc vdi anh em Tay Son (Nguyén Nhac va Nguyén Hué). Khi x4y dung cau chuyén, tac gia da khai thac cac tu liéu trong cac sti sach 14 chu yéu, nhung citing khai thac mét phan cac cau chuyén luu truyén trong nhan dan vé Céng Chinh, nhé vay cau chuyén lich sti tré nén hap dan hon déi vdi ban doc. Trong béi canh hién nay, khi nhu cau hiéu biét va yéu cau phé bién lich sti dan téc rat lén, bén canh cac bo su va cac cong trinh nghién cttu quy mé thi nhitng cuén tiéu thuyét lich stt, nhitng cau chuyén ké lich stt vdi hinh thtic ngan gon,
n6i dung thé hién nhe nhang lai dé di vao ban doc hon. Vi 1é dé thuc hién chuong trinh tai ban cac sach lich sit tiéu thuyét, lich st ky su... xuadt ban truéc nam 1945, lan nay ching tdi lai cho tai ban “Bang qudn céng Nguyén Hitu Chinh” cting nhu d6i vdi cdc cuén truéc, tai ban “Bang quan céng Nguyén Hitu Chinh” ching téi cd b6 sung mot sé chi thich vé dia danh, nhan danh, va quan trong hon 1a cé dinh chinh mét s6 su kién va nhan dinh theo sat tinh hinh nghién citu su hoc hién nay dé gitip ban doc cé diéu kién theo déi va nam dting cac cau chuyén cii cua lich sw. Hy vong “Bang quan céng Nguyén Hitu Chinh” tai ban sé dudc ban doc réng rai tim doc va gop y vé viéc lam ctng cach lam cua ching téi dé viéc gidi thiéu cac sach lich sti tiéu thuyét, lich sw ky su... xuat ban trudéc nam 1945 bao dam chat lugng cao hon, dap ting tét hon yéu cau cua ban doc. Trung tam UNESCO Thong tin tu liéu lich su va van héa Viét Nam.
CHIM BANG LIA TO ASR RRS Nam nhi bat t6 canh thién su ie LiF AB Hu do pha sinh tu canh huu. (Vang troi vi chang lam nén viéc, U6dng kiép tai trai chét cting du). Véi hai cau tho trén nay, mét danh si doi Lé la Tran Danh An vé tinh da mé ta dude gan hét cdi tam trang cia Bang Quan cong Nguyén Hitu Chinh, mét quai kiét vé thé ky XVIII da xoay ngugc lai trao luu cia lich st Viét Nam. Vi déi véi Chinh thi nuéc nha yén hay nguy khong phai la viéc quan trong, thé dao suy hay thinh, vi tat da dang quan tam. Diéu cot yéu 1a chinh 6ng phai tu gay lay mét su nghiép hét sttc vé vang, phai lam cho ban than va tén tuéi minh tréi lén trén ban than va tén tudi cha moi ngudi. Vi khau hiéu cia Nguyén Hitu Chinh 1a:
Chung qui chi mot tiéng ma thdi” Va khi di st Tay Son, Tran Céng San khan khoan dan do Chinh nén dé phéng can than dé déi pho vdi mét cuédc cong kich bat ky cha Bac Binh vuong thiéng than nhién dap: - Thay” bat tat phai lo xa qua. Téi chac thay noi khéo thi han phai nghe theo. Bang khéng nia thi tai dung binh cha ti cling chang kém ngudi. Van nhat cé bién, tdi sé lam cho ram ri mét phen nhu sAm sét mdi nghe. Cai chi "lam cho long trdi 16 dat", Nguyén Httu Chinh da dat tdi. Vi do tay 6ng cai thé luc cha ho Trinh xay ving trén dat Bac ha da hai tram nam, bi lay d6 nhu déng gidy béi. Do 6ng, Thai tt Duy Vi ngudi phai ngam hén noi chin sudi® , néu cé kh6én thiéng da dude thay cuédc thong nhat cha nha Lé. Sau rét, néu khéng cé éng, con hé Tay Son cé 1é tron ddi phai ép minh trong gdéc nui Qui Nhon: lich st Viét Nam vi tat da cé nhiing trang oanh liét chép bang mau cia 29 van quan Tén Si Nghi. Trong lic té diém cho ngudi, Nguyén Hitu Chinh van khéng quén tim cach thoa man nhiing hoai bdo vi ky cia minh: quan lam dén té tuéng, uy quyén trim lén ca mét (1) Y lay trong bai tho nom “Vinh phdo” cia Nguyén Hitu Chinh khi con di hoc (B.T). (2) Cong San 1a thay hoc cit cua Chinh. ‘ (3) Thai tu Duy Vi (con vua Lé Hién Tong) bi chia Trinh Sam vi ghen ghét truat lam tht dan, sau sai ngudi giét (B.T). 8
nudc, thé luc con manh mé hon vua. Cuédi adi, tuy é6ng bi chém dau va phan thay gitta chd, nhung ba chit tén "Neuyén Httu Chinh" sé dude ghi chép mai trén nhitng trang quan trong trong cuén lich su Viét Nam. Vi chinh éng da bop chét mét ché d6 ma chting tdi cé thé goi la ché dé "bdy tdi dn hiép chia” Binh sinh Chinh muén lam mét ngudi dai anh hing. Nhung. vé thuc té éng chi la mét tay dai gian hung. Diéu do, 161 6 éng mét phan. Phan khac 1A 6 thdi thé va hoan canh. Hay noi theo Nguyén Hitu Chinh "Thé phai nhu thé". Va lam Trudgng Luong va Khéng Minh kho” . Nhung lam Vuong Mang va Tao Thao” cting khong phai la viéc dé dang. Vi chi nhitng ngudi co dui thong minh va tai luoc dé lam anh hing, mdi cé thé tré nén gian hing duac. Trudc mét cudc ddi hén don nhu doi Nguyén Hitu Chinh, du luan céng ching sao khdi phitc tap va phan van. Cho nén dé ché bai Chinh, mét vi Hoang giap la Pham Duy Khiém da ha hai cau: (1) Ché dé vua Lé ngéi lam vi, moi quyén hanh déu phan tan vao tay chia Trinh (B.T). | (2) Truong Luong va Khong Minh 1a hai céng than cua nha Han (Trung Quoc). (3) Vuong Mang va Tao Thao la hai gian than cua nha Han. 2
Goi phi Lé, Lé muon dau ma phi, Noi diét Trinh, Trinh téi gi ma diét. Va mét nha chép st citing phu hoa ma phé binh: EL Re HR Ho Ta ta Déng Hai, ha bé can khén. (Than 6i! Déng Hai” cé bé chi cho trai dat.) Nhung khi phé vao Kham dinh Viét suv may cht: ARH SK RMP R BA Hitu Chinh do ttt nan phan thang Trinh thi chu nhan da hi!" (Hitu Chinh biét chét 6 trong hoan nan, that 14 hon moi neudii khac trong ho Trinh nhiéu lam vay). Vua Tu Dtic dA hét stic dé dat, nhung citing khéng dau dudc méi thién cam cia minh déi véi con chim Bang 6 Cén Linh vay. * 5 ak Nguoi phudng Déng thudng céng nhan su chung dung cia ngudi vdi than thanh va tin rang nhting ké cé ky tai trong thién ha déu 6 mét xuat xt khac han véi moi nguédi thudng. Cho nén khi chép chuyén Dinh Tién Hoang thi trudéc (1) Chinh ngudi lang Dong Hai. 10
nhat ngudi ta phai biéu duong viéc cau bé chan trau 6 Hoa Lu cudi réng trén séng Hoang Giang, va thuat vé Hung Dao vuong thi ngudi ta khéng dimmg duoc ma phai thuat ca viéc An Sinh vuong phu nhan nam mong thay Thanh Tién déng tir? Nhting viéc dé cé nhién 1a vé ly va hoang dudng. Nhung n6 déu géc 6 tam long qua u tén trong vi nhan cla dan téc Viét Nam. Nguyén Hitu Chinh 14 ngudi da néi lén ltmg lay mé6t thdi, thé tat citing khéng tranh dudc tim man than bi ma ngudi ta van budéng xuéng chung quanh hau hét cac danh nh4an cua lich sw. Tuc truyén, mot danh than triéu Lé mat 1a H6 Si Dong, khi con di hoc, thugng nam md thay thién than bao nhau: "C6 ménh trén Thién dinh néi tai nudc Nam ho Trinh da hét phic loc réi. Trdi sai Nguyén Hitu Chinh xuéng danh dé ho ay". May nam sau, Si Déng dé Gidm sinh. M6t hém, 6ng dén choi vdi, mét nguci ban dong nién 6 gan lang minh. Vi Giam sinh kia dudng cham bai cho hoc trod, lién moi 6ng cham gitip. Si Dong gid dén mét quyén thudc ldép trung tap, (1) An Sinh vuong Tran Liéu la cha cha Tran Hung Dao. Nhac dén cau chuyén truéc khi sinh Tran Quéc Tuan thi ba me nam mong thay diém lanh, thay mot dia bé trai tudn tu hién ra (B.T). 11
thay van khf rat hting ding ma 1di 1é thi ngéng nghénh. Ong lay 1am la, lat mat quyén ra xem thi tap van dé 1a cua Nguyén Hitu Chinh. H6é Si Dong sitc nhé dén méng trudc, nghi: "Mai sau, néu ta dude cam quyén chinh, tat phai triv khtt cai mam loan nay!" Nam Nham Thin nién hiéu Canh Hung, Hé Si Déng dé d4u Héi thi, réi Dinh thi. Ong dude bé vao toa Han lam 1a mét ché nhan ha, chua cé quyén thé gi. Trai lai, Nguyén Httu Chinh bay gid da vao lam mén ha Viép Quan cong Hoang Neti Phiic, nhd 6 uy quyén cha chi da c6 thé luc réi. Tiép, Chinh theo Viép Quan céng di danh giac, cé quan céng, dude thang ludén quan déi, quan co, roi lam quan trong triéu. H6 Si Déng quyén thé khéng bang, nén khong lam gi dude Chinh nita. Khi xay ra loan Kiéu binh, Chinh chay vao Nam qui phu Tay Son. Hé Si Dong duong bd quan ngéi nha chet nghe tin, dam chan néi "Loan bat dau tt day réi!" Khéng bao lau Hé Si Déng duge Trinh Doan vusng" triéu vé lam Quyén pht su. Ong dep bon Kiéu binh va xép dat moi viéc xong, lién xin di kinh ly céc tran mién Nam. Chia Trinh ung cho va phong cho 6ng lam Giam quan mudi ba dao. (1) Chi chia Trinh Khai (1782-1786) - B.T. 12
Vao tdi Thuan Hoa (Hué), Hé Si Déng thay tran tudng - Tao Quan céng Pham Ngé Cau 1a ngudi nhit nhat va gian hiém, viéc vé bi 6 Hué khéng chiu san sdc mét chtit nado. Lai nghe Nguyén Hitu Chinh duong mang binh phap day quan Tay Son cé ¥ ddm dé cdi Nam. Ong lo so, dinh lap ké giét Chinh va xin triéu Tao quan vé, cho Hitu quan 1a Hoang Dinh Thé lén thay. Nhung viéc chua thuc hién thi Hé Si Dong da bi triéu vé, tiép bi bénh mat. Nguyén Hitu Chinh van khéng thiét mét soi long chan nao ca. Cuéc 4m muu cta Hé6 Si Dong bi that bai, vi sé ménh hay visu ngau nhién? Nguyén Hitu Chinh ngudi thén Cé Dan, x4 Dong Hai, huyén Chan Phic (nay déi 1a Nghi Léc) tran Nghé An. Cha Chinh la Nguyén Main gia tu rat gidu cé. Vé dai Lé Hién Tong, cé mét nam Bac ha mat mua, dan cu bi d6éi kém dén citing cuc. Trai lai, hai tran Thanh va Nghé thi sung ttc khéng biét dudng nao. Triéu dinh lién ha lénh cho hai tran Dudng trong phai ché théc kho ra cttu té cho Bac ha. Chitc tran thi Nghé An la Nguyén Nhu Chau cho doi nhiéu, ngudi dén giao cho viéc chuyén ché, nhung khéng.ai chiu di ca. Duy cé Nguyén Man khang khai xin dam nhiém viéc ay. Céng viéc trot lot. Nguyén Man dudc thudng rat nhiéu tién, thanh ra giau cé, 13
Man da cao tudi, khéng cé con trai, lai rat tin phong thuy. Ong nghe ndi vién Giam sinh ho Dé 6 mién ay bat dude thanh nang bi quyét nén rat gidi vé mon dia ly, lién cau canh méi cho ky dugc, nhé tim cho mét huyét ma. ) Tim kiém it ldu, Dd Giam sinh bao cho Nguyén Man biét 1a da tim thay hai huyét 6 huyén Can Léc: a 9% = > RAK RM Cén dude tam thién, céng hau mién mién” . Huyét thi hai 6 nti Bang: M48 7B RPK AL Bang doan cttu van, thién ha dai loan™ . Nguyén Man xin tang 6 Bang Son, nén thay dia ly lai doan. ‘ TER WAR ABER SBR PK Ee Nhat phat bat nhu tai phat, tai phat bat nhu tam phat, kinh thién déng dia. Khi Chinh mdi sinh, Dé Giam sinh sang tham, nghe tiéng khéc, lac dau ni: (1) Ca cén vugt ba nghin, doi nao cing cé céng, hau. (2) Chim bang bay chin van, thién ha cé loan lén. (3) Phat lan tha nhat khong bang lan thé nhi, tha nhi khong bang thi ba, long trdi 16 dat. 14
- Ngay sau loan thién ha tat la thang bé nay. That téi 6 ta nhiéu lam. Day tudi tdi, Chinh tu nhién khéc rong ra luén may ngay troi. Hét cha me lai dén cht bac, x6m giéng chuyén tay nhau ma bé, nhung ai dé citing khéng nin. Chet cé mot nguGi con gai rat xinh dep tu xung 1a cé Lu qua do, xin vao dé giip. Nguyén Man khong biét lam thé nao cho Chinh nin, danh liéu trao phé con minh cho cé. Cé Lu bong Chinh trong long ru: Rau rdm mét cum ba dong, Anh di xit Quang, xi Déng chua vé. Bao gid ram moc ram ri, Anh ra xtt Bac gtti yém dao vé cho em Cé Lu ru hét b6én cau nay thi Chinh nin bat. Tuc truyén cé Lu la than ni nti Vu Son bén Tau. Khi mét vi Tham hoa 1a Nguyén Lai Thach” sang stt Yén Kinh cé qua nui nay. Vi than ni nti Vu Son hién lén tréu gheo éng, roi theo 6ng vé Nam. Than ni lay tén 14 Cé Lu, thudng hién lén lam nhiéu viéc quai di 6 hai chau Hoan, Ai, lam cho dan gian déu biét tiéng va khiép sg. (1) Nhitng cau nay ngudi ta cho 1a ding véi su nghiép tuong lai cua Chinh. (2) Lai Thach 1a tén lang, thuéc huyén Can Léc, tinh Ha Tinh. Co lé day 14 Tham hoa Nguyén Huy Oanh (B.T). 15
* *k * Nguyén Httu Chinh théng minh rat sém. Lén sau tudi Chinh da dudc cha me cho di hoc. Nam chin tuéi gap ngay tét Nguyén dan, Chinh dén ming thay hoc, Thay cho mét trang phao, bao phai lam mét bai tho nom vinh phao. Chinh ting khdu doc: Xdc khéng vén nhitng cay tay nguoi, Khon khéo lam sao nua cing roi. Kéu lam lai cang tan tac lam, Chung qui chi mét tiéng ma théi. Thay hoc that kinh néi véi moi ngu6éi: - Tuong lai suv nghiép cua thang bé nay tat to lam. Nhung lam loan thién ha ciing la n6é day. Thay lai bao lam déi cau addi dan cong. Chinh viét: Me khép can khén, cé ra tay moi biét; Ra vao tuéng tudng, thit liée mat ma coi. Ai nay déu phuc 1a khau khi mét vi anh hing. Nam 16 tudi, Nguyén Hitu Chinh d6 Huong céng (cit nhan). Ong tu nghi sinh nham thdi loan, néu muén lam nén 16