Tình hình nghiên cứu tiểu thuyết sinh thái trong văn học đương đại Trung Quốc

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này trên cơ sở tình hình phát triển của tiểu thuyết sinh thái và hiện trạng nghiên cứu tiểu thuyết sinh thái trong văn học Trung Quốc đương đại khá sôi nổi hiện nay để tổng thuật, đánh giá các xu hướng của tiểu thuyết sinh thái đương đại cũng như tính đa chiều của nó từ các nghiên cứu của học giả Trung Quốc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tình hình nghiên cứu tiểu thuyết sinh thái trong văn học đương đại Trung Quốc

TÌNH HÌNH NGHI N C U TI U THU T SINH THÁI TRONG V N H C NG I TRUNG QU C Tr n V n Tr ng Khoa g n à Khoa h c h i Email trongt @dhhp edu n Ngà nh n bài: 28/5/2021 Ngà PB ánh giá: 25/6/2021 Ngà du t ng: 02/7/2021 TÓM T T G n b n th p ni n qua tính t th p ni n 1980, ti u thuy t sinh thái trong v n h c ng i Trung Qu c tr thành m t khuynh h ng ti u thuy t khá h p d n thu hút c s quan t m c a các nhà v n, các nhà nghi n c u, ph b nh. Bài vi t này tr n c s t nh h nh phát tri n c a ti u thuy t sinh thái và hi n tr ng nghi n c u ti u thuy t sinh thái trong v n h c Trung Qu c ng i khá s i n i hi n nay t ng thu t, ánh giá các xu h ng c a ti u thuy t sinh thái ng i c ng nh tính a chi u c a nó t các nghi n c u c a h c gi Trung Qu c. T khóa Ti u thuy t, sinh thái, v n h c, Trung Qu c RESEARCH SITUATION OF ECOLOG NOVELS IN CONTEMPORAR CHINESE LITERATURE ABSTRACT Nearly four decades have passed since the 1980s, eco novels in contemporary Chinese literature have become a quite fascinating novel trend that has attracted the attention of writers, researchers and critics. Based on the development of eco novels and the active current status of eco novel research in contemporary Chinese literature the article summari es and evaluates the trends of contemporary eco novels as well as its multidimensionality from the studies of Chinese scholars. Key words Novel, ecology, literature, China I. TV N ni n, tuy kh ng g i là dài nh ng th i Ti u thuy t1 sinh thái trong v n h c gian l ng ng và k t tinh. B t ngu n t trào l u v n h c sinh thái u M du nh p Trung Qu c ng i tính t ti u thuy t vào c ng v i tác h i m t trái c a n n v n Màu xanh h v ng c a Tr ng Tr ng minh h u c ng nghi p c a loài ng i, v n (Nxb nh n d n Qu Ch u, 1983) n nay sinh thái c các nhà v n, nhà báo, h c i c m t hành tr nh g n b n th p gi , nhà ph b nh quan t m s u s c và phát tri n thành m t dòng v n h c m nh m - 1 Khái ni m “ti u thu t bài vi t nà c s d ng v i v n h c sinh thái, trong ó ti u thuy t sinh ngh a r ng nh cách hi u trong l lu n v n h c Trung thái là m t khuynh h ng t c nhi u Qu c, t c là bao g m các th lo i ti u thu t, tru n v a, thành t u nh t v i các tác gi ti u bi u nh tru n ng n theo cách hi u c a Vi t Nam và th gi i. Quách Tuy t Ba, Tr ng V , Tri t Phu, T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021
Tr n ng T ng, Kh ng Nhung, Gi B nh V m t t ng th , các nhà nghi n c u, Ao, Lí Truy n Phong . ph b nh quan t m n ti u thuy t sinh thái G n b n th p ni n phát tri n, ti u ng i t p trung t m hi u nh m làm thuy t sinh thái Trung Qu c ng i sáng t các v n : lo i h nh ti u thuy t, tr i qua m t hành tr nh khai phá, m ti p nh n và th ng th c ngh thu t, xu ng cho m t khuynh h ng quan t m h ng th m m , giá tr d báo, ngh thu t m i c a gi i c m bút: ó là v n kh ng t s và góc tr n thu t . Ti u bi u nh ho ng m i tr ng sinh thái. ó c ng là l c ng tr nh Su ngh v s ch ch h ng do mà m t s quan i m ng nh t v n c a ti u thu t sinh thái ng i Trung h c sinh thái là v n h c vi t v v n m i Qu c c a Tri u Th C n, Long K L m. tr ng. Tuy nhi n, th c ti n sáng tác c a Trong c ng tr nh nghi n c u này, các tác ti u thuy t sinh thái Trung Qu c v t gi ph n tích và ch ra s c m nh d o qua c “nh n th c” h n h p nói tr n dai, kh n ng dung h p và s c h p d n “ t phá” ti n l n m t b c cao h n khi c a ti u thuy t sinh thái nh s x m nh p kh ng ch là nh n th c, l gi i m t trái c a y u t th n tho i trong ti u thuy t c a cu c cách m ng c ng nghi p sinh thái hay tính h i h a c bi u hi n l i nh ng h u qu n ng n v m i tr ng rõ trong các ch v t ai, ng v t, sinh thái mà còn l gi i tác ng c a x h i n c, r ng... ánh giá v ng n ng ngh v n minh c ng nghi p c ng làm “t n thu t, các tác gi cho r ng ti u thuy t sinh th ng” tinh th n x h i, giá tr nh n v n thái dung h p c ng n ng khoa h c c a loài ng i. k thu t, ng n ng th ng m i m t cách t nhi n, th hi n c kh n ng v h n D còn t n t i nh ng tranh lu n b t c a ng n ng ngh thu t Hán ng hi n i. ng v quan i m, nh ng có th kh ng Tuy nhi n, v n mà các tác gi g i là s nh ti u thuy t sinh thái thúc y giá “ch ch h ng” y là các tác gi c a tr tinh th n m t cách rõ ràng v m i quan ti u thuy t sinh thái dành s quan t m quá h gi a con ng i v i t nhi n, gi a con m c nv n “sinh thái t nhi n” mà ng i v i x h i c ng nh s ph n t nh ít chú nv n “sinh thái nh n v n” t th n c a nh n lo i trong ti n tr nh hi n c ng ang b e d a nghi m tr ng b i i hóa. T th c ti n nh ng giá tr ngh cu c cách m ng khoa h c c ng ngh c a thu t c áo c a ti u thuy t sinh thái em loài ng i 3 . Nh ng c ng tr nh, bài vi t l i nh h nh th c di n ng n, nguy n t c nghi n c u ti u thuy t sinh thái s m nh t t s , góc nh n t s , kh ng gian t s c ng khai thác n i hàm th c sinh thái có nhi u i m i, chuy n bi n, óng góp trong các tác ph m c ng nh ánh giá s th m nh ng ti ng nói trong s phát tri n a phát tri n tích c c c a i ng sáng tác. h ng c a ti u thuy t Trung Qu c ng Các nhà nghi n c u t p trung i s u ph n i. V l ó, ti u thuy t sinh thái tr thành tích nhi u b nh di n n i hàm khác nhau i t ng nghi n c u c a lí lu n và ph trong tác ph m c a các ti u thuy t gia sinh b nh v n h c t nhi u b nh di n. thái ti u bi u nh Quách Tuy t Ba, Di p II. N I DUNG NGHIÊN C U Qu ng C m, Tr n ng T ng, L m Bách... 1. T nh h nh nghi n c u ti u thuy t T nh ng nghi n c u này, các nhà nghi n sinh thái Trung Qu c hi n nay c u m r ng ranh gi i ti u thuy t TR NG I H C H I PH NG
sinh thái nh c ng tr nh T “v n v t n l p; m th c hóa k t c u t s ; ph bi n hoa c a L m Bách th p thoáng t s n cách th c m hóa ng n ng ngh thu t; lái tính sinh thái c a Tr n ng T ng. Bài vi t d lu n giá tr tác ph m 9 ...Theo tác gi , này t góc l lu n ph b nh sinh thái i u này khi n ti u thuy t sinh thái th “m hóa” ti u thuy t ng i, khai k XXI tuy có b c phát tri n m nh m thác nh ng giá tr ti n b c a ti u thuy t song v n ch a th v n m nh sánh v i v n sinh thái óng góp vào ti u thuy t ng h c sinh thái u M v nh ng h n ch k i nói chung 12 . m t khía c nh khác, tr n. quy m toàn b v n h c sinh thái ti u thuy t sinh thái ng i c ng c ng i, các nhà nghi n c u c ng ch ra t trong b i c nh r ng l n c a hoàn c nh nh ng thi u sót, khi m khuy t c a v n h c h u hi n i nghi n c u t m cao suy sinh thái nh c ng tr nh Bàn v sáng tác t tri t h c. Ti u bi u cho h ng nghi n v n h c sinh thái ng i Trung Qu c c u này là chuy n lu n Ngu n g c kh ng c a D ng Ki m Long và Chu Húc Phong. ho ng: gi ng i u ng m n ph n ánh tính T s phát tri n ph n vinh c a thi ca sinh hi n i - nghi n c u ti u thu t sinh thái thái, t n v n sinh thái, phóng s v n h c ng i Trung Qu c 8 c a L i Minh. sinh thái và ti u thuy t sinh thái, các nhà L i Minh gi i thi ng s m ho c c a nghi n c u ch ra 3 h n ch khi n v n tính hi n i, h u hi n i, s t n s ng lí h c sinh thái ng i Trung Qu c ch a tính, t ti n cho m i quan h gi a c phát tri n nh th c sáng tác v n h c sinh tr ng n i t i c a v n minh c ng nghi p v i thái ch y u nh n m nh v n tàn phá m i ngh thu t ti u thuy t sinh thái. Tác gi tr ng mà thi u chi u s u nghi n c u v n c ng ch ra s c h p d n n i b t c a ti u sinh thái tinh th n, sinh thái nh n v n; thuy t sinh thái n m gi a tính ch th s t t h u c a lí lu n ph b nh sinh thái, và nguy c kh ng ho ng sinh thái c u c bi t s thi u v ng t t ng tri t h c thành ph ng di n giá tr l n nh t tràn y sinh thái truy n th ng Trung Qu c trong tính th . Nhi u c ng tr nh nghi n c u c ng sáng tác; lí lu n ph b nh sinh thái ch a l p lu n và gi i thích các d u hi u c c gi i ph b nh v n h c quan t m úng áo c a ti u thuy t sinh thái, bao quát c m c và ph ng pháp ph b nh ch a t m t trong nh ng thành t u trong l nh v c c s th ng nh t n n còn nhi u cách ph b nh sinh thái ngày nay là s c h p d n hi u và áp d ng khác nhau gi a các nhà c a di n ng n ph b nh. nghi n c u 7 . Nghi n c u hi n tr ng h n 30 n m Nh n chung, ti u thuy t sinh thái ng phát tri n ti u thuy t sinh thái Trung Qu c i Trung Qu c phá v gi i h n h nh ng i, các nhà nghi n c u c ng c p th c v n h c truy n th ng v m i quan h n nh ng t n t i h n ch c a ti u thuy t gi a con ng i v i t nhi n. T góc lí sinh thái nói chung c ng nh v n h c sinh lu n sinh thái xem xét l i toàn b ti n tr nh thái nói ri ng. L i Minh trong B n h n ch v n minh nh n lo i, trong ó ch xoay l n c a ti u thu t sinh thái th k m i tr n quanh v n tri n khai b o v m i tr ng, c s ph n tích ch ra b n khuy t i m nh ng gi a lí lu n sinh thái và v n h c m i c a ti u thuy t sinh thái th k XXI: l a tr ng n thu n có i m khác nhau. Các ch n tài và sáng t o h nh t ng tr ng nhà nghi n c u ch ra c tr ng ch y u T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021
c a ti u thuy t sinh thái ng i Trung thuy t sinh thái ti u bi u i n h nh c a v n Qu c có th lí gi i t ba khía c nh sau: h c sinh thái ng i. Th nh t, ti u thuy t sinh thái ng Th 3, s phát tri n th nh v ng c a i Trung Qu c k th a t t ng sáng ti u thuy t sinh thái ng i và s ti n tác ti u thuy t sinh thái nói chung ng b c a lí lu n ph b nh sinh thái có m i th i có nh ng c i m m i c a ti u li n h m t thi t kh ng th tách r i. c thuy t sinh thái ng i. T th i i khai bi t trong sáng tác ti u thuy t ng i, sáng, ng i ta x ng d ng con m t th o lu n v lí lu n sinh thái là m t trong lí tính xem xét th gi i chung quanh, nh ng ch quan tr ng c nhi u sáng ch tr ng phát huy tính n ng ng ch tác tri n khai. Nhi u cu c th o lu n v l nh quan c a con ng i t m ki m l i ích v c n i dung này cung c p ch t li u cho tài nguy n v t ch t. Tuy nhi n, v i s ti n sáng tác ti u thuy t sinh thái. Nh ng ch t b x h i, nh n th c c a nh n lo i v m i li u phong phú này khi n cho sáng tác ti u quan h gi a con ng i và t nhi n d n thuy t sinh thái thoát kh i t m nh n h n d n có b c tr ng thành. Nh n th c này h p, t c s quan t m n chi u s u có th nói c th hi n r t t t trong sáng sinh thái 14 . tác ti u thuy t sinh thái. Nh ng nghi n c u v ti u thuy t sinh Th hai, m t c i m quan tr ng c a thái Trung Qu c ng i r t phong phú, ti u thuy t sinh thái là thái nghi ng c a ánh giá nhi u m t t khía c nh tích c c, nó i v i vi c khai thác tài nguy n m i ti n b n nh ng h n ch c a ti u thuy t tr ng, y u c u con ng i quay tr v v i sinh thái. Trong nh ng khuynh h ng thi n nhi n, kh i ph c tính huy n bí c a t nghi n c u ó, có m t s khuynh h ng nhi n, ch tr ng con ng i kính ph c t nghi n c u n i m l n nh nghi n c u nhi n. K th c sáng tác ti u thuy t ng v ti u thuy t sinh thái ng v t và nghi n i Trung Qu c r t n ng ng, nhi u tác c u tính a chi u c a ti u thuy t sinh thái. gi a ch này vào trong sáng tác. 2. Nghi n c u ti u thuy t sinh thái L i k u g i này có nh h ng s u r ng ng v t trong sáng tác ti u thuy t sinh thái. Th ng Ti u thuy t sinh thái ng v t tr thành qua ngòi bút c a các tác gi , chúng ta có m i quan t m hàng u c a các nhà nghi n th có c hi u bi t toàn di n v gi i t c u ph b nh sinh thái. i u này hoàn nhi n, tr n n n t ng ó có th th o lu n toàn là thu n l và t nhi n b i lo i ti u v s phát tri n m i quan h gi a con thuy t này có t c phát tri n nhanh, s ng i và t nhi n. Ti u thuy t B n tr n l ng l n và1 k t tinh ngh thu t thành cao ngu n, Hoài ni m h c ng trong m 1 Hi n na tu ch a có t ng k t, th ng k v s l ng en c a Tr ng V , Hoài ni m sói c a Gi B nh Ao, T tem sói c a Kh ng Nhung, ti u thu t sinh thái Trung Qu c ng i nh ng d a M a s n, V ng t s n c a Tri t Phu vào nh ng tác ph m l n c xu t b n và c các mi u t nh ng v ng t r ng l n, giàu có nhà nghi n c u quan t m ánh giá, b nh lu n th có th v i truy n th ng v n hóa, phong t c c th t c phát tri n c a ti u thu t sinh thái ng v t áo, c s c nay b con ng i khai thác, nà . Có th t m k m t s tác ph m: T tem sói (Kh ng phá ho i c n ki t. ó là nh ng cu n ti u Nhung) Hoài ni m sói (Gi B nh Ao) Tr v v i sói (L TR NG I H C H I PH NG
th c. Ch nói ri ng tác ph m Totem sói c a th k XX, c bi t nh ng th p ni n cu i Kh ng Nhung c xu t b n n m 2004 c a th k này, quan ni m gi a con ng i Trung Qu c g y l n m t ti ng vang và ng v t c nh n th c l i, con ng i l n tr n v n àn, s l ng ti u th l n n gi i thi ng quan ni m “nh n lo i trung hàng tri u bàn, c c ng ty truy n th ng t m” ti n n quan ni m “b nh ng trung ph ng T y mua b n quy n chuy n th t m” gi a con ng i và ng v t. T t ng i n nh. Các nhà b nh lu n t Trung Qu c ó chính là s n ph m m r ng c a t t ng n ph ng T y nghi n c u b nh lu n l lu n sinh thái ng i. T th p ni n r t nhi u, k khen th nhi u ng i ch c ng 80 và 90 c a th k XX, m c h y ho i kh ng ít. n n m 2007 cu n ti u thuy t m i tr ng ngày càng t ng trong quá tr nh này c d ch ra ti ng Vi t c ng g y l n hi n i hóa c a Trung Qu c, con ng i m t làn sóng tranh lu n trong gi i nghi n b t ch p h u qu khai thác tài nguy n c u ph b nh Vi t Nam. Th c ti n sáng tác thi n nhi n, ra s c t n di t m i tr ng, d n v ti u thuy t sinh thái ng v t v i nh ng y nhi u loài ng v t i n ch tuy t thành t u hi n nhi n nh v y, gi i nghi n ch ng. Ph m vi, quy m , t c h y di t c u kh ng th kh ng quan t m, xem xét, m i tr ng sinh thái và tuy t ch ng c a ánh giá, ph b nh. s loài ng v t di n ra tr n ph m vi toàn Trong l ch s ngh thu t ph ng ng c u1. Các ho t ng b o v m i tr ng và ph ng T y, v n h c nói chung và ti u c ng ho t ng u tranh cho quy n l i c a ng v t d n d n c tri n khai, phát thuy t vi t v ng v t nói ri ng có m t tri n kh ng ch tr n b nh di n qu c gia mà truy n th ng l u dài, tuy nhi n nh ng còn tr n b nh di n qu c t . Do ó, tr n c p h nh t ng ng v t ph n l n có ngh a h nh thái th c nhà n c2 b t u ph ng ti n, c ng c - t c ngh a thuy t l o c h n giá tr t th n b n th c a nó. 1 Theo báo cáo c a Li n minh B o t n Thi n nhi n Qu c Con ng i vi t v v ng v t xu t phát t t (IUCN), t c tu t ch ng c a các loài ng th c quan i m “con ng i là trung t m”, “con v t tr n Trái t hi n ang m c cao, g p 1.000 l n so ng i là th ng ng” i u ó có ngh a, v i tr c th i k con ng i xu t hi n. https://tuoitre.vn/ v n v t khác u ch là th y u trong quan con-nguoi-dang-khien-cac-loai-tu et-chung-nhanh-gap- h v i con ng i, con ng i v v y tha h 1-000-lan-20190507121246917.htm ánh giá, nh n xét v ng v t theo di n 2 i h i toàn qu c CS Trung Qu c l n th 18 di n ra gi i ch quan c a m nh, hoàn toàn kh ng t 8/11/2012 n 14/11/2012 b n c nh vi c th ng qua d “ m x a” lo i ng v t h ng. Sang n th o s a i i ul ng, nh n m nh n u ti n c i Vi ) Cáo sa m c, Sói sa m c (Quách Tu t Ba) H cách m c a, phát tri n khoa h c và thúc nh ng ti n tr ng cu i c ng, Chó sói (Lí Tru n Phong) M a s n, b v sinh thái nh “x d ng m t n n v n minh sinh V ng t s n (Tri t Phu) Hoài ni m h c ng trong m thái là m t k ho ch thi n ni n k cho s phát tri n b n en (Tr ng V ) V i u cu i c ng c a báo, V sao qu v ng c a tn c Trung Qu c . K t sau H l n th k u (Tr n ng T ng), Chó ngao T T ng (D ng Chí 18, Ch t ch T p C n B nh nhi u l n phát bi u và t ng Qu n), Thung l ng kh ng chó sói (V ng Phong L m) k t s u s c qu lu t phát tri n v n minh nh n lo i và k t Sói xám khu t t t (Th m Th ch Kh ) i s n bu i sáng h p vi c x d ng n n v n minh sinh thái vào b c c (Tu t M c) B sói (Thích Hu t) t ng th c a “n m trong m t và “b n b c c chi n l c T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021
x y d ng n n v n h c sinh thái hài hòa v i ra trong l nh v c ti u thuy t tr ng thi n v x h i mà s bi u t hay ph n t tr c nó có kh n ng t s l n, kh ng gian ho t các kh ng ho ng sinh thái ch là s áp l i ng r ng và h nh t ng, k t c u s , th c a làn sóng tr c ti p c a th i i. G n b n lo i tác ph m a d ng. H n n a, ch tàn th p ni n qua, m t s l ng l n các ti u sát ng v t mà ti u thuy t tr ng thi n thuy t vi t v ng v t c xu t b n, n u ra có c s th c ti n phong phú, v th h nh t ng ng v t a d ng phong phú nh ng tác ph m nh T tem sói (Kh ng tr thành h nh t ng nh n v t chính c a Nhung), Cáo sa m c (Quách Tuy t Ba), ti u thuy t. Nh ng ph ng th c sinh t n Hoài ni m sói (Gi B nh Ao), Thung l ng c a ng v t nh k n ng ki m th c n, kh ng chó sói (V ng Phong L m) tr tán t nh b n t nh, tránh n n và t nh c m c a thành nh ng tác ph m c c gi quan ng v t c mi u t tr thành các u t m chú . Còn v i ti u thuy t trung và m i t s c a ti u thuy t. Các th pháp nh o n thi n (truy n v a, truy n ng n), s n d , t ng tr ng, th n tho i tr thành l ng sáng tác c xu t b n c ng ngày nguy n t c ngh thu t c tr ng trong sáng m t nhi u h n. Ti u thuy t sinh thái ng t o c a ti u thuy t vi t v ng v t. Có th v t t o n n s thay i hoàn toàn tính xem s quan t m n sinh t n c a ng v t hoang s c a th gi i t nhi n thành th trong ti u thuy t ph n ánh m c nguy gi i ngh thu t trong sáng tác v n h c, m k ch c a kh ng ho ng sinh thái i v i s ra nh ng khía c nh th m m ngh thu t b c h i m i tr ng sinh t n c a các loài m i. Nh ng ti u thuy t vi t v ng v t v t. V n sinh t n c a nh n lo i do ó có này v t qua m c ngh a giáo d c li n quan m t thi t v i th gi i sinh t n c a n gi n v o c và t nh c m th ng loài v t. Ti u thuy t vi t v ng v t m t th y trong h nh t ng loài v t c a th gi i m t kh c h a khá thành c ng h nh nh tr th . Trong m th c t s c a ti u thuy t con ng i ánh m t nh n tính tinh th n, vi t v ng v t th ng phá v cái nh n m t khác c ng ng th i bi u th nguy n thi n ki n h n h p c a nh n lo i. C u h i v ng mong mu n t m c ng i nhà chung v c tính tinh th n sinh t n c a nh n c ng t t p h n c a con ng i và v n lo i trong ti u thuy t vi t v ng v t c a v t sinh linh tr n trái t này. th k XXI th hi n giá tr c t lõi và t V m t lo i h nh ti u thuy t, s b ng t ng khai sáng l n lao. n ti u thuy t vi t v ng v t ch y u di n i v i vi c nghi n c u lí thuy t và th c ti n ti u thuy t vi t v ng v t còn toàn di n c a ch ngh a x h i c s c Trung Qu c c n c vào s phát tri n m nh m c a lo i thúc tn c tr n con ng phát tri n xanh. Tháng h nh ti u thuy t ng v t tr ng thi n mà 2 n m 2013, H i ng th 27 c a Ch ng tr nh M i tr ng t m ch y u là khám phá th c sinh tr ng Li n h p qu c th ng qua d th o qu t nh thái, th c t s và quan ni m h nh t ng thúc khái ni m n n v n minh sinh thái doTrung Qu c ng v t. Nhi u nghi n c u l y nghi n x ng, ánh d u s c ng nh n và ng h c a c ng c u tr ng h p (tác gi hay tác ph m) làm ng qu c t v i v n nà . K t H 18, quan i m i di n khái quát, ánh giá và nh n nh x d ng n n v n minh sinh thái tr thành ngu n t c thành t u c ng nh h n ch c a ti u thuy t ch o, h ng d n gi i sáng tác i s u vào l nh v c nà . sinh thái ng i. Ví d nh trong c ng TR NG I H C H I PH NG
tr nh Ch m sóc trái t th c sinh thái ho c t góc t s h c l p lu n. i u và ti u thu t Quách Tu t Ba, nhà nghi n áng nói r ng, ti u thuy t T tem sói t khi c u U ng Th ng ph n tích r t s u c d ch ra ti ng Anh tr n n r t n i s c th c sinh thái, tính hoang d , s an ti ng và tr thành i t ng c a trào l u xen gi a nh n tính và thú tính trong n i nghi n c u r ng r i mà ti u i m là v n hàm h nh t ng ng v t 4 . Ch thú ti p nh n tác ph m v n h c sinh thái tính và nh n tính c ng dành c s quan Trung Qu c tr n ph m vi th gi i. Ch ng t m s u s c c a Ng Tú Minh và Tr n L c h n nh Bàn v ti p nh n lí thu t ph ng Qu n trong c ng tr nh Hi n t ng v n hóa T trong v n h c Trung Qu c th i k sói d i cái nh n v n h c sinh thái. Tr n m i - nghi n c u tr ng h p “T tem sói c s ph n tích so sánh i chi u T tem sói c d ch ra Anh ng c a Lí V nh ng và v i Hoài ni m sói và t chúng trong b i Lí Nh Bác t ba góc nhà nghi n c u, c nh ti u thuy t sinh thái ng v t ng nhà xu t b n, ng i d ch ph n tích thái i Trung Qu c, các tác gi n u ra nh ng thành ki n i v i v n h c Trung Qu c v n còn t n t i c a v n h c sinh thái nói và xem xét v n t n t i l u nay là xu t chung và ti u thuy t sinh thái ng v t nói kh u v n h c Trung Qu c ra th tr ng th ri ng nh : v n quan h gi a nh n tính gi i 5 . Nh ng h ng nghi n c u này và thú tính v n quan h gi a tính ch n phá v th c tr ng n i u vi c ti p nh n th c sinh thái v i sáng t o ngh thu t ch n và b ng tr ng t t ng, quan ni m, m th c T ó các tác gi xu t ti u thuy t h nh sáng tác ti u thuy t sinh thái ph ng sinh thái c bi t ph i nh n m nh n trí T y vào ti u thuy t sinh thái ng i t ng t ng và sáng t o, c n ph i v t qua Trung Qu c. Th m chí nh ng cu c i th c t s , th c v n b n tác ph m tho i nh v y hi n nay v n c ti p t c v n h c sinh thái kh ng n thu n là m t ào s u c p vi m . S thành c ng c a b n sao c a hi n th c sinh thái 11 . i ti u thuy t sinh thái ng v t nói chung v i tr ng h p ti u thuy t c a Lí Truy n và T tem sói nói ri ng cho th y kh n ng Phong, nhà nghi n c u V ng B nh và óng góp tích c c c a v n h c ngh thu t H Thi n Trung trong Bàn v giá tr th m Trung Qu c ng i vào dòng ch y l n m c a ti u thu t sinh thái ng v t “V t c a v n h c sinh thái th gi i sau ti n tr nh tính ch n th c c a Lí Tru n Phong hi n i hóa. chia sáng tác c a Lí Truy n Phong làm hai giai o n, khám phá s chuy n bi n t duy Trong nh ng nghi n c u tr n, xu t ngh thu t c a tác gi t khuynh h ng phát t nh n th c chung v giá tr sinh thái ch ngh a “nh n lo i trung t m” sang ch h c, các nhà nghi n c u c bi t chú n ngh a “sinh thái trung t m” t p trung th quan i m v n hóa sinh thái. T góc hi n t t ng th m m và giá tr th m m th c sinh thái c a ti u thuy t sinh thái trong hai tác ph m H tr ng cu i c ng và ng v t tr thành i m quan sát c a H ng sài (chó sói ) 2 . Trong nghi n nhà nghi n c u khi kh o sát v n b n. K t c u l lu n v ti u thuy t ng v t, c ng th p ni n 1990, s th m nh p toàn di n c a có khi nhà nghi n c u ti n hành ph n tích trào l u sinh thái ph ng T y d nhi n c th v n b n ti u thuy t, c ng có khi ti n làm gia t ng ch t l ng cho n n v n h c. hành nghi n c u so sánh m t s tác ph m Nh ng tác ph m ngh thu t nh th nào th T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021
c g i là ti u thuy t sinh thái ng v t c a ti u thuy t sinh thái ng v t ngay l p mà kh ng ph i là truy n v ng v t mang t c, song i u ó ít nhi u c ng cho th y màu s c lu n l th nh ng khía c nh màu tính kh ng y và h n ch c a lí lu n s c m i này ch a c khai thác, ào s u ph b nh. m t cách t m c ng phu. T n tr ng tính cá 3. Nghi n c u ti u thuy t sinh thái t th hóa, kinh i n hóa c a i t ng v n góc a chi u b n, các nhà nghi n c u th ng t p trung B ph n t p trung ch y u nghi n c u vào tr ng h p các nhà v n có thành ti u thuy t sinh thái kho ng h n m t th p t u tranh lu n s nh h ng ngày m t ni n g n y a s xu t phát t lí lu n ph l n h n c a ti u thuy t sinh thái ng v t b nh sinh thái ph ng T y m r ng m n nh n nh v n hóa, l ch s c a các h nh và t m nh n nghi n c u ti u thuy t s ki n v n h c. Ngay nh b ti u thuy t sinh thái Trung Qu c. M t s nhà nghi n T tem sói v n c xem là m t hi n t ng c u tr c ng dành nhi u s c l c nghi n c áo g y c ti ng vang tr n ph m vi c u ti u thuy t sinh thái Trung Qu c. H th gi i, c các nhà nghi n c u trong và có nhi t t nh nghi n c u khoa h c, có n n ngoài n c tung h , song nhi u nhà ph t ng ki n th c c trang b v ng ch c b nh c ng h t s c t nh táo nh m tránh thái n n ít nhi u góp ph n vào nh h ng c c oan m t chi u khi ti n hành nghi n nghi n c u ti u thuy t sinh thái tr n các c u l nh v c ti u thuy t sinh thái ng ph ng di n t m nh n, quan i m và v t. V th i i m ra i c a ti u thuy t ph ng pháp nghi n c u. i m c bi t là sinh thái ng v t, do thi u chi u s u và h xu t phát t c tr ng th m m , c tính li n t c l ch s n n i a s các nhà i m v n hóa và t duy ngh thu t truy n nghi n c u u cho r ng ti u thuy t sinh th ng khám phá ti u thuy t sinh thái thái ng v t ng i ch y u xu t hi n ng v t m t cách a chi u. i u ó c vào nh ng n m 1980. Và tính n hi n t i, th hi n m y khía c nh d i y: ti u thuy t sinh thái ng v t c ng có g n b n th p ni n phát tri n. Tuy nhi n, g n 3 1 Khai phá th c sinh thái trong b n th p ni n qua, ti u thuy t sinh thái ti u thu t t m c n ng v t m i ch c nghi n c u quy Ti n tr nh i m i c a v n h c ng m nh l , nhi u nhà nghi n c u có thái i Trung Qu c t sau th i k i m i d ng d ng th , th m chí t quan ni m (1976) thu c thành t u h t s c tích lí lu n có s n ti n hành ph n tích lí gi i t c c v i s phát tri n n r c a các trào l u t ng v n h c m t cách h i h t. Trong các ti u thuy t nh ti u thuy t v t th ng, ti u nghi n c u, các nhà ph b nh ít quan t m thuy t tri t nh, ti u thuy t ph n t và c nghi n c u lo i h nh ti u thuy t tr ng bi t trào l u ti u thuy t t m c n v i nh ng thi n m t th lo i quan tr ng c a ti u t n tu i l n nh Gi B nh Ao, M c Ng n, thuy t sinh thái ng v t, kh ng ph n nh Hàn Thi u C ng, L Hàng D c V i m c rõ ràng ch t li u v n h c n n ánh ng ti u t m v c i ngu n (t m c n) khám truy n ng n, truy n v a và ti u thuy t sinh phá giá tr v n hóa, b n s c d n t c, t m thái ng v t. D nhi n r ng, trong giai l , tính cách d n t c ng th i nh n nh n, o n phát tri n ng n ng i nh v y, kh ng ánh giá v hi n t i, d oán v t ng lai, th òi h i s k t tinh các giá tr th lo i ti u thuy t t m c n thu hút c nhi u TR NG I H C H I PH NG
nhà v n quan t m n tài này. Nhà v n Lí Hàng D c, Hàn Thi u C ng b n c nh ti u bi u c a ti u thuy t t m c n có th k sáng tác c ng tham gia phát bi u n u rõ n c y bút Trung Qu c i l c o t gi i quan i m c a ti u thuy t sinh thái d i Nobel v n h c n m 2012 là M c Ng n v i góc này càng làm t ng th m s c n ng hàng lo t các tác ph m nh Cao l ng , cho i t ng nghi n c u. B i ti u thuy t Báu v t c a i, àn h ng h nh, S ng t m c n trong l ch s ti u thuy t ng i a thác à i v i ti u thuy t sinh xác l p c a v và tính kinh i n thái, con ng phát tri n c a nó quanh co c a nó n n các nhà nghi n c u ti u thuy t khu t khúc và m h . Nh ng tác ph m u sinh thái có th d dàng gi i thích, so sánh ti n vi t v sinh thái l i th ng là t n v n tính b n a c a ph b nh sinh thái. D t sinh thái, phóng s sinh thái. T nh ng v n nh ng góc ph b nh khác nhau nh ng c các phóng s , t n v n này n u ra các nhà nghi n c u kinh i n u ch ra ánh ng gi i c m bút v m t nguy c quan ni m ngh thu t c a ti u thuy t sinh kh ng ho ng “nh n ti n” c a m i tr ng thái còn h i h t, v n n gi n hóa, di n s ng c a con ng i. Ti u thuy t sinh thái kh o sát còn r ng ch a có chi u s u 7 . v v y có s phát tri n mu n màng h n so 3 2 ánh giá ti u thu t sinh thái v i các trào l u ti u thuy t k tr n. T d n t c thi u s th p ni n 1990 tr i, ti u thuy t sinh thái c xu t b n khá nhi u và tr ng t m c a T quan h gi a con ng i v i t nhi n nó b t u chuy n h ng n v n mà xem, các d n t c thi u s Trung Qu c sinh thái tinh th n ho c quan h gi a sinh u có l i s ng và ph ng th c s n xu t t n thái t nhi n v i sinh thái tinh th n x h i tr ng và b o v t nhi n, t n s ng t nhi n ch kh ng còn thu n túy là v n sinh thái v i quan ni m “v n v t h u linh”, chúng t nhi n. T s chuy n h ng này, s quan sinh b nh ng. Quan ni m truy n th ng t m, nh n th c l i m i quan h gi a con n gi n v t nhi n tr n h nh thành ng i v i t nhi n, gi a t nhi n v i tinh th c sinh thái r ng r i trong kh ng gian th n x h i n n vi c mi u t i t nhi n quan ni m giá tr v n minh sinh thái m i trong ti u thuy t t m c n tr thành m t m c a con ng i hi n i. M t s tác gi khía c nh quan t m c a các nhà nghi n d n t c thi u s d ng ch Hán sáng tác, c u ti u thuy t sinh thái. Các nhà nghi n th ng qua các sáng tác x y d ng l n m t c u cho r ng c n ph i xem xét l i m t th gi i ngh thu t phong phú v i th c cách nghi m túc s u s c quan i m ch th m m sinh thái c s c v nh ng v n ngh a “nh n lo i trung t m” v theo h b o v sinh thái, nh n th c cu c s ng, th c sinh thái s thúc y h nh thái th c xung t và h p tác v n hóa. T góc chính tr . T ng o Vinh, D t Trung d n t c quan sát nh v y, ti u thuy t sinh trong T m nh n th m m sinh thái c a ti u thái th hi n ngh a th m m trong toàn thu t t m c n v n hóa phát hi n trong b l nh v c sáng tác và nghi n c u. M t v n b n ti u thuy t t m c n th p ni n 1980 s nhà nghi n c u còn nh h ng quan hàm ch a quan ni m sinh thái t nhi n và i m sáng tác, n u cao ngh a tích c c, quan t m n sinh thái v n hóa và sinh thái tr nh th m m c a ti u thuy t sinh thái. tinh th n 15 . Nhi u tác gi ti u thuy t Ví d Ablajan Mamat trong Khám phá t sinh thái nh A Thành, Tr ng Th a Chí, t ng ti u thu t sinh thái c a ng i Du T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021
Ng Nh l y sáng tác ti u thuy t c a các vào tính khu v c c a các ti u thuy t sinh s c t c nghi n c u và ch ra s khúc x thái và l y v n hóa t m c n là th c o ngh v n i hàm sinh thái do b t ng v n hóa thu t làm ranh gi i. Bài vi t Nh n t h ng gi a các nhóm s c t c, t ó ch ra tr ng kh i ti u thu t sinh thái mi n T c a L i thái nguy k ch c a kh ng ho ng sinh thái Minh xu t phát t hi n t ng v n h c mi n và t nh c nh ng t nghèo c a các s c t c 1 . núi phía T y h nh thành u th k XXI n Còn Bàn v th c th m m sinh thái d n nay mà lo ng i s thay i b n s c trong t c T ng c a Lí C nh Long t góc tính sáng tác. T t nhi n r ng t nhi n, t n giáo d n t c và tính hi n i ch ra hoàn c nh và giáo d c là ba khía c nh trong t t ng t nhi n kh c nghi t c a d n t c T ng sinh thái c a nhà v n tr thành nh n t thúc h nh thành l n quan ni m th m m t nhi n y s h ng th nh ti u thuy t sinh thái. Bài c áo c a h . H n n a còn có th nh n vi t này còn t ti u thuy t sinh thái trong th c s c áo quan ni m sinh thái t n khu n kh l ch s v n h c ng i giáo và trí tu sinh thái lu n lu n duy tr nghi n c u v n b n tác ph m giúp các nhà s hài hòa gi a con ng i v i thi n nhi n nghi n c u ti p theo có c ph ng pháp h nh thành l n quan i m ngh thu t và nghi n c u m i 10 . Còn m t s c ng tr nh th c th m m sinh thái c áo có ngh a nghi n c u nghi n c u ti u thuy t sinh thái t phá m nh m 6 . khu v c khác c a Trung Qu c c ng cho 3 3 ính c s c khu c c a ti u th y khuynh h ng ti u thuy t h ng v thu t sinh thái i t nhi n, tr v c m xúc t ng t ng, v Ch c b n c a ti u thuy t sinh thái cu c s ng i n vi n. T c là t ngh a ph n là tái hi n c tính th m m t nhi n, t c nh kh ng gian, ti u thuy t sinh thái kh ng kh ng ph i mi u t tr c ti p th gi i t th có s chính xác và t ng h p h n n a nhi n mà c n d u d i m th c bi n gi a v n b n ti u thuy t và a lí. Nh ng i c a quan h gi a t nhi n và con ng i. trong s nhi t t nh h ng v “ i t nhi n” Nó mi u t s phá ho t tr t t t nhi n c a c ng có kh ng ít tác ph m bi u hi n d u n nh n lo i. Nó có m t s c c ng phá ngh “ a ph ng” phá v tr t t lí tính ki u ng o thu t m nh m vào di n m o ch n th c c a nh n lo i, tr n m c nào ó c ng c a th gi i t nhi n nh th o nguy n, núi ph i bày c n b nh tinh th n con ng i hi n tuy t, dòng s ng, ng ru ng và v n t c. i t o n n s t ng t ng g n g i, vi n Tr n ph ng di n a lí h c nó góp ph n m n có tính kh ng t ng. Tr n góc này, t o n n lo i h nh ti u thuy t t thu t kh ng nghi n c u ti u thuy t sinh thái m i ch b t gian khi mi u t s d ch chuy n kh ng gian u t ph b nh chính sách, quan i m và t t r ng l n t ng b c n T y b c, t bi n y u s còn c p nh t và phát tri n h n n a. c ng n thành th tr n b n Trung Qu c III. K T LU N t o n n ki u t duy ngh thu t kh ng gian Tóm l i, tr n c s th c tr ng sáng c áo nh m th nghi m th c sinh thái, tác c a v n h c sinh thái nói chung, c th c chung tay c i thi n, s a ch a nh ng bi t ti u thuy t sinh thái ng i Trung sai l m, h n ch c a con ng i. Hi n nay, Qu c trong g n b n m i n m qua, các ngh a c a vi c nghi n c u ph n chia khu nhà nghi n c u c g ng nh n di n, ánh v c hành chính tr n góc này t p trung giá và t ng k t v m t l lu n (tuy ch a TR NG I H C H I PH NG
th t y ) v i mong mu n xác l p c ti p nh n l thuy t ph ng T y trong v n h c Trung nh ng c tr ng c b n c a ti u thuy t Qu c th i k m i - nghi n c u tr ng h p T tem sói c d ch ra Anh ng ”, Chuy n san Nghi n c u v n sinh thái ng i ng th i c ng v ch h c hi n i Trung Qu c, s 4/2011, trang 31-34. ra nh ng h n ch , t n t i c a b n th n ti u 6. Lí C nh Long (2012), “Bàn v th c th m thuy t sinh thái ng i Trung Qu c. m sinh thái d n t c T ng”, T p chí Nghi n c u d n Nh ng t ng k t, ánh giá ó tuy m i ch t c Thanh H i, s 2/2012, trang 92-96. c p n nh ng b nh di n l t , ch a có tính 7. D ng Ki m Long, Chu Húc Phong (2005), h th ng, chuy n s u nh ng c n c xem “Bàn v sáng tác v n h c sinh thái ng i Trung là nh ng g i m quan tr ng c gi i sáng Qu c”, H c báo i h c S ph m Th ng H i tác và gi i nghi n c u tham kh o, i u (chuy n san Tri t h c, Khoa h c x h i), S 2, quy n 34, trang 38-43. ch nh và sáng t o h n n a trong th c ti n 8. L i Minh (2009), Ngu n g c kh ng ho ng: sáng tác và th c ti n nghi n c u c a m nh, gi ng i u ng m n ph n ánh tính hi n i nghi n v r ng ti u thuy t là m t th lo i v n ang c u ti u thu t sinh thái ng i Trung Qu c, trong quá tr nh ki n t o ch kh ng ph i là NXB V n ngh S n ng. th lo i “thành t o”. 9. L i Minh (2010), “B n h n ch l n c a ti u thuy t sinh thái th k m i”, T p chí B nh lu n v n T I LI U THAM KH O ngh , s 4/2010, trang 53-58. 1. Ablajan Mamat (2010), “Khám phá t t ng 10. L i Minh (2008), “Nh n t h ng kh i ti u ti u thuy t sinh thái c a ng i Duy Ng Nh ”, H c thuy t sinh thái mi n T y”, T p chí Khoa h c x báo H c vi n s ph m Kashgar, ngày 29/6/2010, h i M ng C , s 3/2008, trang 123-127. trang 47-50. 11. Ng Tú Minh, Tr n L c Qu n (2008), 2. V ng B nh, H Thi n Trung (2010), “Bàn “Hi n t ng v n hóa sói d i cái nh n v n h c v giá tr th m m c a ti u thuy t sinh thái ng v t sinh thái”, H c báo i h c Trung S n (chuy n san V t tính ch n th c c a Lí Truy n Phong”, H c báo Khoa h c x h i), s 1/2008, trang 39-46. i h c d n t c Trung Nam (chuy n san Khoa h c 12. Tr n ng T ng (2010), “T V n v t n x h i nh n v n), s 6/2010, trang 146-150. hoa c a L m Bách th p thoáng t s n tính sinh 3. Tri u Th C n, Long K L m (2008), “Suy thái”, H c báo i h c S ph m Qu ng T , ngày ngh v s ch ch h ng c a ti u thuy t sinh thái 29/6/2010. ng i Trung Qu c”, H c báo H c vi n Thi u 13. T ng o Vinh, D t Trung (2010), D ng (chuy n san Khoa h c x h i), s 1/2008, “T m nh n th m m sinh thái c a ti u thuy t t m trang 107 111. c n v n hóa”, H c báo i h c khoa h c x h i 4. U ng Th ng (2006), “Ch m sóc trái t Giai M c K , s 4/2010, trang 61-64. - th c sinh thái ti u thuy t Quách Tuy t Ba”, T p 14. Vi n V n h c (2017), Ph b nh sinh thái, chí B nh lu n ph ng B c, s 3/2006, trang 34-37. ti ng nói b n a, ti ng nói toàn c u, NXB Khoa 5. Lí V nh ng, Lí Nh Bác (2011), “Bàn v h c x h i (tr 1251-1267). T P CH KHOA H C, S 49, tháng 11 n m 2021