Tình hình truyền máu sơ sinh tại khoa sơ sinh Từ Dũ năm 2006-2007

TÌNH HÌNH TRUYỀN MÁU SƠ SINH TẠI KHOA SƠ SINH TỪ DŨ<br /> NĂM 2006-2007<br /> Nguyễn Thị Hoài Hương
, Lâm thị Mỹ

, Ngô Minh Xuân


<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Khảo sát việc truyền máu cho trẻ sơ sinh tại khoa sơ sinh bệnh viện Từ Dũ.<br /> Phương pháp và đối tượng nghiên cứu: Tiền cứu, mô tả hàng loạt ca. Đối tượng: trẻ sơ sinh truyền máu<br /> lần đầu tại khoa bệnh lý sơ sinh bệnh viện Từ Dũ từ 11-2006 đến 5-2007.<br /> Kết quả: Lô nghiên cứu có 59 trẻ sơ sinh truyền máu lần đầu, có 54,2% là trẻ nam và nữ là 47,8%. Có<br /> 69,5% là trẻ non tháng và 42,2% trẻ có cân nặng dưới 1500g được truyền máu. Nguyên nhân thiếu máu có<br /> 42,2% là thiếu máu non tháng, 40,7% là do nguyên nhân mất máu và 11,8% do bất đồng nhóm máu mẹ con<br /> ABO. Mức Hct trung bình trước truyền là 31%. Tỷ lệ sử dụng máu toàn phần trong điều trị thiếu máu là 57,6%<br /> so với chế phẩm hồng cầu lắng là 42,2%. Máu truyền chủ yếu là nhóm máu O (chiếm 91,5%). Có 1 ca (1,7%) có<br /> biểu hiện nổi đỏ da trong lúc truyền máu, 98,3% các trường hợp còn lại không ghi nhận phản ứng sớm.<br /> Kết luận: Trẻ non tháng và cân nặng < 1500g có tỷ lệ truyền máu cao so với nhóm trẻ có tuổi thai và cân<br /> nặng lớn hơn. Nguyên nhân thiếu máu chủ yếu do thiếu máu non tháng. Tỷ lệ sử dụng máu toàn phần cao trong<br /> điều trị thiếu máu sơ sinh. Tỷ lệ tai biến sớm do truyền máu ít gặp ở sơ sinh.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> NEONATAL RED BLOOD CELL TRANSFUSION IN NEONATALOGY WARD,<br /> TU DU HOSPITAL<br /> Nguyen Thi Hoai Huong, Lam Thi My, Ngo Minh Xuan<br /> * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 13 – Supplement of No 1 - 2009: 13 - 16<br /> Objective: To describe red blood cell transfusion at neonatal ward, Tu Du hospital.<br /> Methods and subject: Prospective descriptive study. Subject: Neonates received the first red blood cell<br /> transfusion from Dec 2006 to May 2007.<br /> Results: Of 59 neonates received the first blood transfusion, 54,2% was male and 47,8% was female. Of<br /> these, 69,5% was premature and 42,25 was birthweight under 1500 gram. Etiologies of neonatal anemia were<br /> premature anemia (42,2%), blood loss (40,7%) and hemolytic anemia due to ABO incompatibility (11,8%). Mean<br /> pre-blood transfusion haematocrite was 31%. Whole blood transfusion rate was 57,6% compared with 42,2% of<br /> packed red blood cell. Major blood group transfusion was group O (91,5%). There was 1 neonate (1,7%) having<br /> red skin rash during transfusion, the rest (98,3%) had no early hazards.<br /> Conclusion: Prematurity and birthweight under 1500 gram infants had higher rate of blood transfusion<br /> compared with those being elder and heavier. Main cause of anemia was anemia of prematurity. Whole blood rate<br /> was high in treatment for neonatal anemia. Early complication was rare in neonatal blood transfusion.<br /> vi B, C, Cytomegalovirus..., đặc biệt ở trẻ non<br /> ĐẶT VẤN ĐỀ:<br /> tháng tăng nguy cơ bệnh lý võng mạc, bệnh phổi<br /> Truyền máu là điều trị cần thiết ở trẻ sơ sinh<br /> mãn tính. Nên truyền máu sơ sinh cần cân nhắc:<br /> thiếu máu nhằm tránh những ảnh hưởng do<br /> chỉ định truyền máu, sử dụng chế phẩm máu,<br /> thiếu máu gây nên. Tuy nhiên, truyền máu luôn<br /> giữa hiệu quả truyền máu và tai biến khi truyền<br /> mang lại nguy cơ như lây nhiễm viêm gan siêu<br /> * Khoa nhi, bệnh viện Nhân dân Gia Định,** Bộ môn nhi Đại Học Y Dược Tp.HCM<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi Khoa<br /> <br /> 1<br /> <br /> máu. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> bước đầu về tình hình truyền máu ở trẻ sơ sinh<br /> tại khoa sơ sinh bệnh viện Từ Dũ.<br /> <br /> Mục tiêu nghiên cứu<br /> Khảo sát việc truyền máu và hiệu quả sau<br /> truyền máu cho trẻ sơ sinh tại khoa sơ sinh bệnh<br /> viện Từ Dũ từ tháng 11- 2006 đến tháng 05- 2007.<br /> <br /> PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> Phương pháp tiền cứu, mô tả hàng loạt ca.<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> Sơ sinh truyền máu lần đầu tại khoa sơ sinh<br /> Từ Dũ từ 11/2006 – 5/2007.<br /> <br /> Các bước tiến hành<br /> Trước khi truyền máu: Ghi nhận tiền căn mẹ,<br /> con thông qua bệnh án sản khoa. Khám lâm<br /> sàng, sinh hiệu, bệnh lý đi kèm, huyết đồ máu<br /> tĩnh mạch ngoại biên, xét nghiệm chẩn đoán<br /> nguyên nhân thiếu máu.. Theo dõi quá trình<br /> truyền máu (thể tích máu truyền, chế phẩm máu,<br /> nhóm máu truyền, các biến chứng sớm). Sau<br /> truyền máu 24 giờ: Khám lâm sàng, sinh hiệu,<br /> huyết đồ.<br /> <br /> Thu thập, xử lý dữ liệu<br /> Dữ liệu theo mẫu bệnh án thống nhất. Xử lý:<br /> SPSS 10.0 for Windows.<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Tỷ lệ truyền máu khoa sơ sinh Từ Dũ<br /> Năm 2007 có 195 trẻ truyền máu trên 11.700<br /> trẻ nhập khoa sơ sinh Từ Dũ, tỷ lệ truyền máu<br /> khoa sơ sinh Từ Dũ là 1,6%.<br /> Trong giai đoạn nghiên cứu chúng tôi thu<br /> nhập được 59 ca sơ sinh truyền máu lần đầu.<br /> <br /> Đặc điểm dịch tễ của trẻ sơ sinh được<br /> truyền máu<br /> Giới tính trẻ truyền máu<br /> Phân bố trẻ theo giới tính<br /> Đặc điểm<br /> Nam<br /> Nữ<br /> <br /> Tần số(n=59)<br /> 32<br /> 27<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi Khoa<br /> 2<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 54,2<br /> 47,8<br /> <br /> Trong 59 trẻ được truyền máu, tỷ lệ truyền<br /> máu ở trẻ sơ sinh nam và nữ không có sự khác<br /> biệt (nam/nữ là 1,2/1). Tương tự với kết quả<br /> nghiên cứu của W.Podraza là 1,3/1.<br /> <br /> Tuổi thai lúc sinh của trẻ với truyền máu<br /> Tuổi thai lúc sinh<br /> 42 tuần<br /> <br /> Tần số(n=59)<br /> 41<br /> 17<br /> 1<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 69,5<br /> 28,8<br /> 1,7<br /> <br /> Qua nhiều nghiên cứu cho thấy trẻ có tuổi<br /> thai càng thấp thì tỷ lệ truyền máu càng cao.<br /> Trong lô nghiên cứu của chúng tôi, trẻ sơ sinh<br /> non tháng (< 37 tuần) là 69,5% so với trẻ đủ<br /> tháng là 28,8%. Phù hợp với nghiên cứu của<br /> Shoo K Lee (1996-1997) tỷ lệ truyền máu ở trẻ<br /> non tháng là 95% so với ở trẻ đủ tháng là 5%,<br /> của W Podraza (2000-2004) là 88% so với 12%.<br /> Theo Esin Yildialdem (2003) khi cân nặng và<br /> tuổi thai càng giảm thì số lần truyền máu càng<br /> tăng (p< 0,05). Nghiên cứu của A M Miyashiro<br /> (2000) thì cứ 1 tuần tuổi thai giảm thì truyền<br /> máu tăng 6,1%.<br /> <br /> Cân nặng lúc sinh của trẻ với truyền máu<br /> Cân nặng lúc sinh<br /> < 1500g<br /> 1500-2499g<br /> 2500g-3500g<br /> > 3500g<br /> <br /> Tần số(n=59)<br /> 25<br /> 15<br /> 17<br /> 2<br /> <br /> Tỷ lệ (%)<br /> 42,4<br /> 25,4<br /> 28,8<br /> 3,4<br /> <br /> Kết quả nghiên cứu cho thấy trẻ có cân nặng<br /> lúc sinh (CNLS) < 1500g, có tỷ lệ truyền máu<br /> 42,4% cao hơn so với trẻ có các nhóm trẻ có cân<br /> nặng lớn hơn: CNLS từ 1500 - 2499g là 25,4%, trẻ<br /> có CNLS ≥ 2500g là 28,8% và trẻ có CNLS ><br /> 3500g là 3,4%. Phù hợp với nghiên cứu của<br /> W.Podraza trên 216 trẻ sơ sinh từ năm 2000 đến<br /> 2004 tại các khoa săn sóc sơ sinh tăng cường<br /> Balan, cũng cho thấy tỷ lệ truyền máu của trẻ có<br /> CNLS < 1500g cao hơn so với trẻ có CNLS từ<br /> 1500g - 2499g và trẻ có CNLS ≥ 2500g lần lượt là<br /> 57% so với 31% và 12%. Theo Strauss RG thì trẻ<br /> có CNLS 2 tuần)<br /> n(%)<br /> <br /> 19(50)<br /> 7(18,4)<br /> <br /> 5( 23,8)<br /> 0<br /> <br /> 9(23,7)<br /> <br /> 16(76,2)<br /> <br /> Chế phẩmhồng cầu<br /> <br /> Tần số<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> <br /> 0<br /> <br /> Máu toàn phần<br /> Hồng cầu lắng<br /> <br /> 34<br /> 25<br /> <br /> 57,6<br /> 42,4<br /> <br /> 3(7,9)<br /> <br /> Giai đoạn truyền máu sớm ở sơ sinh (dưới 2<br /> tuần tuổi) được coi là có liên quan đến bệnh lý.<br /> Nghiên cứu của chúng tôi, tỷ lệ truyền máu dưới<br /> 2 tuần tuổi chủ yếu là do mất máu và do thiếu<br /> máu huyết tán, chiếm 68,4%, so với 23,7% do<br /> thiếu máu sơ sinh non tháng và 7,9% chưa rõ<br /> nguyên nhân. Tương tự, nghiên cứu của Esin<br /> Yildialdem (2003) tỷ lệ truyền máu dưới 2 tuần<br /> tuổi chủ yếu do mất máu và do thiếu máu huyết<br /> tán, chiếm 94,5% so với 6,5% chưa rõ nguyên<br /> nhân chiếm. Tuy nhiên, chúng tôi có 23,6% trẻ<br /> thiếu máu sơ sinh non tháng được truyền máu<br /> trong giai đoạn sớm. Ơ trẻ sơ sinh non tháng,<br /> bên cạnh sự giảm Hb sau sinh, mất máu do xét<br /> nghiệm được cho là một nguyên nhân quan<br /> trọng gây thiếu máu ở sơ sinh non tháng trong<br /> những tuần đầu sau sinh. Nghiên cứu của A<br /> M.Miyashiro và cộng sự ở trẻ non tháng cho<br /> thấy cứ 1ml máu mất do xét nghiệm thì truyền<br /> máu tăng 2,75 lần. Theo chúng tôi, đây là một<br /> vấn đề mà trên thực tế vẫn chưa được quan tâm<br /> <br /> Chuyên Đề Nhi Khoa<br /> <br /> tại các khoa săn sóc sơ sinh tăng cường. Trong<br /> giai đoạn truyền máu trễ (sau 2 tuần tuổi) thì<br /> liên quan chủ yếu đến thiếu máu sơ sinh non<br /> tháng, tỷ lệ này trong nghiên cứu của chúng tôi<br /> là 76,2% so với nguyên nhân khác là 23,8%.<br /> <br /> Chế phẩm hồng cầu và tai biến sớm do<br /> truyền máu<br /> Chế phẩm hồng cầu<br /> <br /> Tỷ lệ sử dụng máu toàn phần còn cao, chiếm<br /> 57,6% so với 42,4% là hồng cầu lắng. Nghiên cứu<br /> của Sunday Pam tại Nigeria (2000) máu toàn<br /> phần chiếm 3,7% so với 35,7% là hồng cầu lắng.<br /> Theo Susan A Galet(2005), máu toàn phần được<br /> chỉ định chính ở trẻ sơ sinh là thay máu, mất<br /> máu cấp có sốc, phẫu thuật tim. Ngày nay, chỉ<br /> định máu toàn phần ngày càng hạn chế.<br /> <br /> Nhóm máu truyền trên trẻ sơ sinh<br /> Nhóm máu truyền<br /> Nhóm máu O<br /> Nhóm máu khác O<br /> <br /> Tần số<br /> 54<br /> 5<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> 91,5<br /> 8,5<br /> <br /> Trong nghiên cứu, tỷ lệ dùng máu O chiếm<br /> 91,5% so với nhóm máu khác là 8,5%. So với Ira<br /> A.Shulman (2003) tỷ lệ dùng máu nhóm O là<br /> 100%, của Sunday Pam (2000) là 38,1% so với<br /> nhóm máu khác là 61,9%. Sự khác biệt trong các<br /> tỷ lệ sử dụng máu O trong điều trị thiếu máu sơ<br /> sinh cho thấy vẫn tồn tại quan điểm khác nhau<br /> trong chọn nhóm máu truyền cho trẻ sơ sinh.<br /> Tuy nhiên, việc dùng duy nhất máu O trong<br /> <br /> 3<br /> <br /> truyền máu thể tích nhỏ ở trẻ sơ sinh có thể có<br /> những bất lợi như: gây lãng phí máu; phản ứng<br /> huyết tán trẻ sơ sinh là hiếm; tạo nên một kiểu<br /> nhóm máu hỗn hợp; truyền một loại máu O có<br /> thể dễ dàng cho quản lý nhưng lại làm gia tăng<br /> giá thành.<br /> <br /> Tai biến sớm do truyền máu<br /> Tai biến sớm<br /> Không có phản ứng<br /> Dị ứng nổi đỏ da<br /> <br /> Tần số(n=59)<br /> 58<br /> 1<br /> <br /> Tỷ lệ(%)<br /> 98,3<br /> 1,7<br /> <br /> Chúng tôi có 1/59 trường hợp, chiếm tỷ lệ<br /> 1,7%, với biểu hiện duy nhất bị dị ứng nổi đỏ da<br /> khi truyền máu. Nghiên cứu của Boo Ny (1998,<br /> n=117) tại bệnh viện phụ sản Malaysia cho thấy<br /> phản ứng truyền máu ở trẻ sơ sinh ít gặp, có<br /> 2,7%, trẻ có phản ứng sốt không do huyết tán.<br /> Năm 2003 SHOT ghi nhận các phản ứng truyền<br /> máu trên người lớn là 86 trường hợp, trong khi<br /> đó trên trẻ sơ sinh được ghi nhận có 6 trường<br /> hợp.<br /> <br /> Sự đáp ứng với truyền máu<br /> Sự thay đổi của nhịp tim trung bình, nhịp thở<br /> trung bình và Hct trung bình(TB) ở trẻ có<br /> kèm suy hô hấp<br /> Thông số<br /> Nhịp tim<br /> trungbình(lần/phút)<br /> Nhịp thở trung<br /> bình(lần/phút)<br /> Hct trung bình(%)<br /> <br /> Trước<br /> Sau truyền<br /> truyền máu<br /> máu<br /> <br /> Nhịp tim trung bình<br /> (lần/phút)<br /> Nhịp thở trung bình<br /> (lần/phút)<br /> Hct trung bình (%)<br /> <br /> KẾT LUẬN<br /> Trẻ non tháng, nhẹ cân có tỷ lệ truyền máu<br /> cao. Nguyên nhân thiếu máu chủ yếu là do thiếu<br /> máu non tháng. Tỷ lệ sử dụng máu toàn phần<br /> còn cao.<br /> <br /> KIẾN NGHỊ<br /> Nghiên cứu áp dụng các biện pháp nhằm<br /> giảm truyền máu do thiếu máu non tháng. Việc<br /> sử dụng máu toàn phần còn cao trong nghiên<br /> cứu của chúng tôi nên có thể xem xét để hạn chế<br /> sử dụng máu toàn phần trong truyền máu thể<br /> tích nhỏ ở trẻ sơ sinh.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> 1.<br /> <br /> p<br /> <br /> 151,8<br /> <br /> 137,3<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> 59,1<br /> <br /> 54,2<br /> <br /> 0,220<br /> <br /> 34,9<br /> <br /> 45,3<br /> <br /> 0,001<br /> <br /> 2.<br /> <br /> 3.<br /> <br /> Sự thay đổi nhịp tim trung bình, nhịp thở<br /> trung bình và Hct trung bình ở trẻ không kèm<br /> suy hô hấp<br /> Thông số<br /> <br /> 54,2lần/phút với p >0,05). Mức Hct trung bình<br /> sau truyền tăng 29,7% so với mức Hct trung bình<br /> trước truyền, với p> 0,05. Trên nhóm trẻ không<br /> có suy hô hấp cho thấy: có giảm nhịp thở trung<br /> bình, nhịp tim trung bình trước và sau truyền<br /> máu (50,8 lần/phút so với 46,1 lần/phút và<br /> 145,1lần/phút so với 128,7lần/phút) với p < 0,05.<br /> Sự gia tăng của Hct trung bình sau truyền là<br /> 27,2% so với mức Hct trung bình trước truyền<br /> máu (p