Tình hình vàng da ở trẻ sơ sinh sinh tại khoa sản Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh năm 2005

Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> TÌNH HÌNH VÀNG DA Ở TRẺ SƠ SINH SINH TẠI KHOA SẢN<br /> BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NĂM 2005<br /> Phạm Diệp Thùy Dương*<br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tổng quan: Vàng da là một vấn đề thường gặp ở trẻ sơ sinh. Bilirubin/máu khi tăng quá cao có thể dẫn đến tổn thương<br /> thần kinh bất hồi phục. Vì vậy, việc theo dõi vàng da ở trẻ để có điều trị kịp thời là rất cần thiết. Khảo sát tình hình vàng da<br /> và nhu cầu điều trị chiếu đèn tại khoa trại cho phép chúng tôi có kế hoạch thích hợp trong vấn đề tổ chức nhân sự và trang<br /> thiết bị cho bệnh viện.<br /> Mục tiêu: Khảo sát tình hình vàng da ở trẻ sơ sinh sinh tại khoa Sản bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM năm 2005.<br /> Phương pháp: Nghiên cứu hồi cứu, mô tả hàng loạt ca.<br /> Kết quả: Tổng số trẻ trong mẫu nghiên cứu là 5423. Vàng da lâm sàng gặp ở 47,1% trẻ sơ sinh đủ tháng đủ cân và ở<br /> 66,7% trẻ non tháng nhẹ cân. Tỉ lệ vàng da chung là 48,6%. Vàng da chiếu đèn đứng hàng thứ hai trong các lý do nằm điều<br /> trị tại phòng Dưỡng nhi, chiếm tỉ lệ 17,55%.<br /> Kết luận: Vàng da ở trẻ sơ sinh xuất hiện ở # 50% trẻ sơ sinh sinh tại khoa Sản - bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM,<br /> đặt ra một nhu cầu lớn trong vấn đề chẩn đoán và điều trị trẻ sơ sinh. Việc chuẩn bị nhân lực và trang thiết bị để phát hiện,<br /> chẩn đoán và điều trị trẻ sơ sinh vàng da cần được quan tâm đúng mức trong kế hoạch phát triển chung của bệnh viện.<br /> <br /> ABSTRACT<br /> * Bộ môn Nhi - Đại học Y Dược TP HCM<br /> <br /> INVESTIGATION OF NEONATAL JAUNDICE AT THE MATERNITY WARD, HOSPITAL OF MEDICINEPHARMACY UNIVERSITY OF HCM CITY, 2005<br /> Pham Diep Thuy Duong * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 12 - No 1 – 2008: 57 - 60<br /> Background: Jaundice is a common problem in the newborns. Hyperbilirubinemia, when excessive, can lead to<br /> potentially irreversible bilirubin-induced neurotoxicity. The survey of jaundice for treatment when indicated is thus necessary.<br /> Investigation of jaundice and necessary of phototherapy at the department allow planning in the personnal and equipment<br /> organisation for hospital.<br /> Objective: To investigate the jaundice state in newborns of maternity ward of the hospital of Medicine-Pharmacy<br /> University of HCM city.<br /> Methodology: Descriptive, retrospective, serial cases study.<br /> Results: The totality of newborns in the study was 5423. The clinical jaundice was observed in 47,1% of term and 66.7%<br /> of preterm or low birth weight newborns. The commun frequency was 48,6%. Jaundice required phototherapy was at the<br /> second rang in reasons of hospitalisation to the nursery (17,55%).<br /> Conclusions: Jaundice was observed in about 50% newborns of maternity ward of the hospital of Medicine-Pharmacy<br /> University of HCM city, and was a grand demand in diagnosis and treatment of the newborns. The personnal and equipment<br /> organisation for detection, diagnosis and treatment of the neonatal jaundice was thus nesessary to adequate investigation<br /> concerning in hospital planning.<br /> <br /> 1<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Vàng da là biểu hiện lâm sàng thường gặp<br /> nhất ở trẻ sơ sinh. Dù phần lớn là vàng da sinh lý,<br /> người thầy thuốc vẫn luôn phải cảnh giác vì khi<br /> bilirubin tăng quá cao hay trên các cơ địa đặc biệt<br /> có thể đưa đến tổn thương thần kinh bất hồi phục,<br /> do độc tính của bilirubin trên hạch nền và các<br /> nhân não. Do vậy, việc theo dõi sát vàng da ở trẻ<br /> sơ sinh để có xử trí đùng mức là rất cần thiết.<br /> Phòng Dưỡng nhi là một đơn vị trực thuộc khoa<br /> Sản – Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM. Nơi đây<br /> chịu trách nhiệm nuôi dưỡng và điều trị trẻ bệnh lý.<br /> Các trẻ nằm tại đây được các bác sĩ nhi gửi đến qua<br /> thăm khám hằng ngày những trẻ nằm với mẹ cũng<br /> như các trẻ tái khám tại phòng khám Nhi của khoa.<br /> Nếu không kể đến những trẻ sinh mổ nằm theo dõi<br /> trong 6 giờ tuổi đầu tiên, trẻ vàng da phải chiếu đèn<br /> luôn luôn chiếm đa số trong những trẻ nằm điều trị<br /> tại phòng.<br /> Nghiên cứu này được thực hiện nhằm khảo sát<br /> tình hình vàng da cũng như nhu cầu điều trị chiếu<br /> đèn tại khoa Sản – Bệnh viện Đại học Y Dược TP<br /> HCM, điều này cho phép chúng tôi có kế hoạch sát<br /> hợp trong vấn đề tổ chức nhân sự và trang bị cho<br /> phòng Dưỡng nhi, trong mục tiêu phát triển chung<br /> của bệnh viện.<br /> <br /> Mục tiêu cụ thể<br /> - Xác định tỉ lệ vàng da ở trẻ sơ sinh đủ tháng đủ<br /> cân.<br /> - Xác định tỉ lệ vàng da ở trẻ sơ sinh non tháng<br /> nhẹ cân.<br /> <br /> - Được chẩn đoán vàng da lâm sàng (nhìn và ấn<br /> lên da) và cận lâm sàng (bilirubin toàn phần /máu > 7<br /> mg%).<br /> <br /> + Tiêu chí loại trừ<br /> - Trẻ được chẩn đoán là vàng da tăng bilirubin<br /> trực tiếp (bilirubin trực tiếp ≥ 25% bilirubin toàn phần<br /> hay > 2 mg%).<br /> - Trẻ được chuyển viện.<br /> - Trẻ được sinh tại nơi khác.<br /> <br /> Công cụ thu thập dữ kiện<br /> Hồ sơ bệnh án tại phòng Dưỡng Nhi và khoa<br /> Sản<br /> <br /> Xử lý dữ kiện<br /> Bằng phần mềm thống kê Stata 8.0<br /> <br /> KẾT QUẢ VÀ BÀN LUẬN<br /> Số liệu thống kê trong năm 2005 cho thấy có 5498<br /> trẻ sinh tại khoa Sản bệnh viện Đại học Y Dược TP<br /> HCM(3); trong đó có:<br /> - 75 bé (gồm 39 nam và 36 nữ) được chuyển<br /> điều trị chuyên khoa tại 2 bệnh viện Nhi đồng 1<br /> và 2;<br /> - không có bé nào vàng da do tăng bilirubin trực<br /> tiếp.<br /> Vậy tổng số trẻ trong mẫu nghiên cứu là 5.423,<br /> trong đó có 2.836 trẻ trai, chiếm tỉ lệ 52,3%, cho thấy<br /> không có sự khác biệt về tỉ lệ nam và nữ trong dân<br /> số nghiên cứu. Có 426 trẻ có tuổi thai < 37 tuần hoặc<br /> có cân nặng lúc sinh < 2.500g, chiếm tỉ lệ 7,9 %.<br /> <br /> Tỉ lệ vàng da ở trẻ sơ sinh đủ tháng đủ cân<br /> <br /> ĐỐI TƯỢNG - PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> <br /> Trong số 4997 trẻ sơ sinh đủ tháng đủ cân, có<br /> 2.352 trẻ vàng da lâm sàng, chiếm tỉ lệ 47,1%. Điều<br /> này phù hợp với số liệu trong y văn(2). Có 1.279 trẻ<br /> trai trong số trẻ vàng da, chiếm tỉ lệ 54,4%.<br /> <br /> Thiết kế nghiên cứu<br /> <br /> Tỉ lệ vàng da ở trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân<br /> <br /> - Xác định tỉ lệ trẻ sơ sinh vàng da cần được điều<br /> trị .<br /> <br /> Nghiên cứu hồi cứu, mô tả hàng loạt ca<br /> <br /> Đối tượng nghiên cứu<br /> + Dân số chọn mẫu<br /> Trẻ sơ sinh sinh tại Khoa Sản - BV Đại học Y Dược<br /> TP HCM<br /> + Kỹ thuật chọn mẫu<br /> Chọn hết trẻ sơ sinh thỏa tiêu chí chọn mẫu, sinh<br /> từ 21/12/2004 đến 20/12/2005.<br /> + Tiêu chí chọn mẫu<br /> - Trẻ sơ sinh sinh tại Khoa Sản - BV Đại học Y<br /> Dược TP HCM nằm hậu sản với mẹ hay được nhập<br /> viện lại.<br /> <br /> Trong số 426 trẻ sơ sinh có tuổi thai < 37 tuần<br /> hoặc có cân nặng lúc sinh < 2500g, có 284 trẻ có vàng<br /> da, chiếm tỉ lệ 66,7%. Theo y văn, tỉ lệ vàng da ở trẻ<br /> non tháng là 80%(2). Tỉ lệ tìm thấy trong nghiên cứu<br /> của chúng tôi thấp hơn có thể do đây là số liệu<br /> chung cho cả trẻ nhẹ cân và do phòng Dưỡng nhi chỉ<br /> giữ lại điều trị những trẻ non tháng ≥ 32 tuần (các trẻ<br /> cực non và bệnh lý nặng quá khả năng điều trị tại<br /> chỗ được chuyển đến bệnh viện Nhi đồng 1 hoặc<br /> Nhi đồng 2). Tỉ lệ trẻ trai vàng da trong nhóm này là<br /> 53,2% (151 trẻ).<br /> Vậy tỉ lệ vàng da chung ở trẻ sơ sinh sinh tại<br /> bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM trong năm 2005<br /> 2<br /> <br /> Nghiên cứu Y học<br /> <br /> Y Học TP. Hồ Chí Minh * Tập 12 * Số 1 * 2008<br /> <br /> là 48,6%, trong đó nam chiếm tỉ lệ 54,2%. Vậy không<br /> có sự khác biệt giữa về giới tính trong số trẻ vàng da,<br /> dù giới tính nam là một trong những yếu tố nguy cơ<br /> đã được nêu trong y văn(1).<br /> <br /> Tỉ lệ trẻ sơ sinh vàng da cần được điều trị<br /> Tổng số trẻ nằm điều trị tại phòng Dưỡng nhi<br /> trong năm 2005 là 4.449, trong đó số trẻ nằm theo dõi<br /> trong 6 giờ đầu sau sinh mổ là 2.697, đứng đầu các lý<br /> do trẻ nằm tại Dưỡng nhi với tỉ lệ 60,6%.<br /> Sử dụng Toán đồ khuyến cáo chỉ định chiếu đèn<br /> tại bệnh viện cho trẻ có tuổi thai >35 tuần theo giờ<br /> tuổi sau sinh – Viện Hàn lâm Nhi khoa Hoa Kỳ<br /> <br /> (VHLNKHK) – 2004(1). Trên đây, chúng tôi chỉ định<br /> chiếu đèn cho những trẻ có mức bilirubin/máu cao<br /> hơn ngưỡng trong toán đồ. Có 87 trẻ được chiếu đèn<br /> trong quá trình điều trị các bệnh khác và 694 trẻ đã<br /> được nhập Dưỡng nhi vì vàng da cần chiếu đèn(3),<br /> bao gồm các trẻ đang nằm hậu sản với mẹ tại viện và<br /> những trẻ nhập từ phòng khám Nhi khi đến tái<br /> khám theo hẹn. Tỉ lệ trẻ trai trong nhóm cần chiếu<br /> đèn là 53,8% (420 trẻ). Vàng da chiếu đèn đứng hàng<br /> thứ nhì trong các bệnh được theo dõi và điều trị tại<br /> Dưỡng nhi, chiếm tỉ lệ 17,6%. Thời gian chiếu đèn<br /> trung bình cho mỗi trẻ là 27,3 giờ ± 5,8 giờ.<br /> <br /> Đánh giá vàng da bằng mắt thường rất chủ quan và dễ sai lệch.<br /> Đo bilirubin/máu là tiêu chuẩn vàng, nhưng với gần ½ trẻ sinh ra<br /> bị vàng da tại khoa, tổng chi phí thời gian, nhân lực và kinh phí<br /> cần thiết để định lượng bilirubin/máu là rất lớn. Đo bilirubin qua<br /> da là một phương tiện trung gian khách quan, nhanh chóng và<br /> không xâm lấn để ước lượng bilirubin/máu ở bất kỳ nơi nào (tại<br /> nhà, phòng khám hay phòng Dưỡng nhi). Phương pháp này cho<br /> phép đánh giá nhanh, khá tin cậy mức độ vàng da, làm chỉ điểm<br /> cho việc định lượng bilirubin/máu trước khi chỉ định chiếu<br /> đèn(4,5). Đây là một phương tiện thích hợp để trang bị cho phòng<br /> Dưỡng nhi, sẽ cho phép giảm thiểu nguy cơ xâm lấn cho trẻ,<br /> giảm gánh nặng thời gian, nhân lực cho bác sĩ nhi và điều dưỡng<br /> cũng như giảm chi phí tài chính cho thân nhân và quỹ bảo hiểm y<br /> tế.<br /> <br /> - Máy đo bilirubin qua da là một phương tiện<br /> trung gian khách quan, nhanh chóng và không xâm<br /> lấn để ước lượng bilirubin/máu ở trẻ sơ sinh.<br /> Phương tiện này nên được trang bị cho phòng<br /> Dưỡng nhi nhằm giảm thiểu nguy cơ xâm lấn cho<br /> trẻ, giảm gánh nặng thời gian, nhân lực và tiền của<br /> dành cho xét nghiệm máu.<br /> <br /> Bác sĩ và điều dưỡng có kinh nghiệm để phát<br /> hiện, điều trị và chăm sóc cho số trẻ này phải được<br /> tính đến.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> Các đèn chiếu vàng da là phương tiện không thể<br /> thiếu để điều trị trẻ vàng da nặng cũng cần được<br /> trang bị đầy đủ.<br /> <br /> - Việc chuẩn bị nhân lực và trang thiết bị để phát<br /> hiện, chẩn đoán và điều trị trẻ sơ sinh vàng da cần<br /> được xem xét trong kế hoạch phát triển chung của<br /> bệnh viện.<br /> 1.<br /> <br /> 2.<br /> 3.<br /> <br /> KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ<br /> - Vàng da ở trẻ sơ sinh non tháng nhẹ cân cũng<br /> như ở trẻ đủ tháng luôn là vấn đề rất thường gặp, xuất<br /> hiện ở # 50% trẻ sơ sinh sinh tại khoa Sản - bệnh viện<br /> Đại học Y Dược TP HCM.<br /> <br /> 4.<br /> <br /> 5.<br /> <br /> American Academy of Pediatric. (2004), "Management of<br /> hyperbilirubinemia in the newborn infant 35 or more weeks of<br /> gestation," Pediatrics, 114, pp. 297-316.<br /> Frank A.O., “ Physiology of the newborn”, Avery’s diseases of the<br /> newborn. WB Saunders Company, pp1003-7.<br /> Nguyễn Thị Mỹ Chi, Huỳnh Thị Duy Hương, Phạm Diệp Thuy Dương,<br /> (2007), “ Hiệu quả hoạt động điều trị của khoa Dưỡng Nhi BV Đại học Y<br /> Dược TP HCM”, Y học TP HCM- Hội nghị khoa học kỹ thuật lần thứ 24,<br /> 11, pp 165-7.<br /> Rubaltelli FF, Gourley GR, Loskamp N. (2001), "Transcutaneous<br /> Bilirubin Measurement: A Multicenter Evaluation of a New<br /> Device," Pediatrics, 107, pp. 1264-71.<br /> Sanpavat S, Nuchprayoon I. (2004), "Noninvasive transcutaneous<br /> bilirubin as a screening test to identify the need for serum bilirubin<br /> assessment," J Med Assoc Thai, 87, pp. 1193-8.<br /> <br /> 3<br /> <br />