Tình hình việc làm của người lao động trên địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2005-2015

Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> TÌNH HÌNH VIỆC LÀM CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG<br /> TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ ĐÀ NẴNG GIAI ĐOẠN 2005 - 2015<br /> ? Trần Hữu Hùng *<br /> - Bùi Thị Thuần**<br /> <br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Trong quá trình xây dựng và phát triển, lãnh đạo<br /> thành phố đã không ngừng quan tâm đến phát triển<br /> kinh tế của địa phương, đưa Đà Nẵng từ một thành<br /> phố nghèo với những nhà chồ ven sông trở thành<br /> một thành phố năng động với những cao ốc hiện<br /> đại và phát triển. Để đạt được những thành tựu này,<br /> thành phố đã thực hiện các chương trình giải tỏa đền<br /> bù nhằm giải phóng mặt bằng và thu được kết quả<br /> nhất định. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực,<br /> vẫn còn tồn tại một số vấn đề tiêu cực như số lao<br /> động không có việc làm ngày càng gia tăng do mất<br /> tư liệu sản xuất, từ đó phát sinh những tệ nạn xã hội.<br /> Trước tình hình đó, lãnh đạo thành phố đã ban hành hình thành các chính sách việc làm của thành phố<br /> các chính sách giải quyết việc làm, hỗ trợ chuyển đổi trong tương lai.<br /> ngành nghề,... nhằm nâng cao trình độ cho người lao 2. Tình hình việc làm của người lao động trên<br /> động, phù hợp với xu thế phát triển của thị trường địa bàn thành phố Đà Nẵng giai đoạn 2005 - 2015<br /> lao động và sự dịch chuyển của cơ cấu kinh tế thành<br /> a. Lực lượng lao động (LLLĐ): Từ năm 2005 đến<br /> phố. Mặc dù những chính sách về giải quyết việc làm<br /> năm 2015, dân số trong độ tuổi lao động của thành<br /> đã được thực hiện tốt và thu được những kết quả khả<br /> phố Đà Nẵng đã tăng lên đáng kể, cụ thể là năm<br /> quan nhưng vẫn còn tồn tại nhiều bất cập như: tỷ lệ<br /> 2005 có 487,10 nghìn người trong độ tuổi lao động,<br /> thất nghiệp vẫn ở mức 4,34% (năm 2015)1, việc làm<br /> đến năm 2015 tăng lên 743,82 nghìn người, đạt tỷ lệ<br /> cho người lao động còn mang tính chất ngắn hạn<br /> 52,7%. Mặc dù, dân số trong độ tuổi lao động tăng<br /> (nhất là những lao động nông thôn); thu nhập thấp<br /> lên nhưng tỷ lệ lực lượng lao động giảm, cụ thể năm<br /> và chưa mang tính bền vững; tỷ lệ lao động được đào<br /> 2005 tỷ lệ lực lượng lao động là 79,35% nhưng năm<br /> tạo nghề và có trình độ đã tăng lên vượt bậc so với<br /> 2015 là 73,5%, thấp hơn 5,85%.2<br /> giai đoạn từ năm 1997 - 2005 đặc biệt là số lao động<br /> có trình độ đại học - cao đẳng trở lên đã tăng gấp 3 b. Quy mô, sự biến động số người có việc làm và tỷ<br /> lần nhưng số lao động có chuyên môn kỹ thuật phục số việc làm trên dân số: Năm 2015, số người có việc<br /> vụ cho các ngành dịch vụ - du lịch còn thiếu trầm làm của thành phố Đà Nẵng là 523.280 người, tăng so<br /> trọng. Vì vậy, việc nghiên cứu về tình hình việc làm với năm 2010 là 99.402 người (tăng 23,42%) và so với<br /> của người lao động trên địa bàn thành phố Đà Nẵng năm 2005 là 136.793 người (tăng 35,39%), bao gồm<br /> là rất quan trọng và cần thiết để phục vụ cho việc 261.379 (chiếm 49,95%) nam giới và 261.901 (chiếm<br /> *<br /> ThS.NCS., Đại học Duy Tân Đà Nẵng.<br /> *<br /> ThS., Viện Nghiên cứu Phát triển Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng.<br /> <br /> Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi<br /> Ñaø Naüng<br /> 13<br /> Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng<br /> <br /> <br /> 50,05%) nữ giới có việc làm. Trong tổng số lao động lượng cao. Nguyên nhân chủ yếu là do hoạt động đào<br /> đang có việc làm, có 447.787 (chiếm 85,57%) ở thành tạo trong các nhà trường hiện nay chưa thật sự gắn<br /> thị và 75.493 (chiếm 14,43%) ở nông thôn. với nhu cầu của doanh nghiệp, nguồn cung vẫn chưa<br /> đuổi kịp cầu. Mặt khác, người dân vẫn còn tâm lý sính<br /> c. Tỷ lệ lao động đang làm việc đã qua đào tạo: Tỷ lệ<br /> bằng cấp bắt nguồn từ cơ chế tuyển dụng, đề bạt cán<br /> lao động qua đào tạo trong lực lượng lao động có sự<br /> bộ, tuyệt đối hóa vai trò của bằng cấp.<br /> gia tăng đáng kể, cụ thể là từ 37% năm 2005 tăng lên<br /> 70% năm 2015.3 Lao động có trình độ chuyên môn d. Cơ cấu lao động có việc làm theo nghề nghiệp:<br /> kỹ thuật tăng bình quân 5,59%/năm trong giai đoạn Cơ cấu lao động theo nghề nghiệp của năm 2015<br /> 1997 - 2000 và 19,57%/năm giai đoạn 2001 - 2015. đã có sự thay đổi so với năm 2010, cụ thể là những<br /> Riêng năm 2009, do thay đổi phương pháp thống nhóm ngành thuộc về lao động có trình độ chuyên<br /> kê (những lao động đã qua đào tạo nhưng chưa có môn cao giảm xuống và những nhóm ngành thuộc<br /> chứng nhận được tính thành lao động chưa qua đào về lao động có kỹ thuật tăng lên. Trong đó tỷ lệ lao<br /> tạo) nên tỷ lệ này có giảm đi. động làm việc chuyên môn bậc cao và bậc trung đã<br /> giảm lần lượt từ 78.354 người và 26.939 người xuống<br /> Biểu đồ 1. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của<br /> còn 76.630 người và 21.994 người, đồng thời tỷ lệ lao<br /> LLLĐ ở Đà Nẵng năm 2005 - 2012<br /> động thủ công và các thợ liên quan, thợ vận hành<br /> và lắp ráp máy móc thiết bị đã tăng lên lần lượt từ<br /> 68.589 người và 55.815 người lên 77.345 người và<br /> 67.232 người. Bên cạnh đó, số người lao động có kỹ<br /> năng trong nông nghiệp - lâm nghiệp - thủy sản tăng<br /> mạnh, năm 2010 chỉ có 6.796 người đến năm 2015<br /> tăng lên 39.952 người, đạt tỷ lệ 487,87%. Những biến<br /> động này bị ảnh hưởng trực tiếp từ quá trình chuyển<br /> dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp,<br /> dịch vụ của Đà Nẵng và các chương trình đào tạo<br /> nghề, chuyển đổi nghề nghiệp từ các chính sách giải<br /> quyết việc làm của thành phố.<br /> Nguồn: Niên giám thống kê Đà Nẵng các năm 2010, 2012 Bảng 1. Cơ cấu lao động đang làm việc theo<br /> Tuy nhiên, cơ cấu đào tạo lao động của thành phố nghề nghiệp (ĐVT: người)<br /> còn bất hợp lý và chậm thay đổi. Năm 2005, cơ cấu đào Năm Năm<br /> tạo là: 1 cao đẳng, đại học - 0,5 trung cấp - 1,7 công STT Nghề nghiệp<br /> 2010 2015<br /> nhân kỹ thuật; năm 2010 là: 1 - 0,3 - 0,5; năm 2012 là 1 Nhà lãnh đạo trong các<br /> - 0,3 - 0,3 (có nghĩa là cứ 1 lao động trình độ cao đẳng 1 ngành, các cấp và các 5.370 13.542<br /> đại học thì chỉ có 0,3 lao động trình độ trung cấp và đơn vị<br /> 0,3 lao động trình độ công nhân kỹ thuật). Theo kinh 2 Nhà chuyên môn bậc cao 78.354 76.630<br /> nghiệm của các nước tiên tiến, sản xuất sẽ phát triển<br /> Nhà chuyên môn bậc<br /> khi có một cơ cấu đội ngũ nhân lực hợp lý và có cơ 3 26.939 21.994<br /> trung<br /> cấu trình độ chuyên môn kỹ thuật tương ứng là 1 -<br /> 4 Nhân viên trợ lý văn phòng 11.040 20.503<br /> 4 - 10. Điều này cho thấy Đà Nẵng đang trong tình<br /> trạng thiếu đội ngũ công nhân kỹ thuật lành nghề, Nhân viên dịch vụ cá<br /> 5 97.755 157.484<br /> nhân, bảo vệ, bán hàng<br /> đã qua đào tạo bài bản. LLLĐ có trình độ đại học - cao<br /> đẳng (ĐH - CĐ) thường là lao động gián tiếp, trong Lao động có kỹ năng<br /> khi đội ngũ công nhân trực tiếp sản xuất lại chưa qua 6 trong nông nghiệp - lâm 6.796 39.952<br /> đào tạo nên phục vụ chủ yếu cho các ngành thâm nghiệp - thủy sản<br /> dụng lao động với năng suất lao động (NSLĐ) thấp, Lao động thủ công và các<br /> 7 68.589 77.345<br /> giá trị gia tăng nhỏ. Các ngành dịch vụ (DV) có giá trị thợ liên quan<br /> gia tăng cao và những ngành công nghiệp (CN) công Thợ vận hành và lắp ráp<br /> 8 55.815 67.232<br /> nghệ cao thì chưa có được nguồn cung lao động chất máy móc thiết bị<br /> <br /> 14 Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi<br /> Ñaø Naüng<br />  Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng<br /> <br /> <br /> Trong các ngành kinh tế, ngành công nghiệp chế<br /> 9 Lao động giản đơn 60.826 43.790<br /> biến và ngành thương mại có LLLĐ lớn nhất (năm<br /> 10 Nghề khác 12.934 4.808 2014 chiếm tỷ lệ lần lượt 18,75%, 19,5% tổng lao động<br /> Nguồn: Niên giám Thống kê thành phố Đà Nẵng trong các ngành). Tuy nhiên, cơ cấu lao động trong<br /> năm 2015 các ngành kinh tế cũng có sự thay đổi đáng kể từ năm<br /> 2005 đến năm 2014. Trong đó, ngành khách sạn, nhà<br /> e. Cơ cấu lao động có việc làm theo ngành kinh tế: hàng có chuyển biến lớn nhất, cụ thể là năm 2005<br /> Thời gian qua, cơ cấu lao động theo các nhóm ngành, cơ cấu lao động trong ngành này chỉ chiếm 6,12%<br /> nghề được đánh giá thông qua số lao động làm việc nhưng đến năm 2014 tăng lên 11,24%, đạt 45,55%.<br /> trong các ngành CN, NN, DV. Cơ cấu lao động của Song song với sự tăng trưởng của ngành này thì sẽ có<br /> thành phố tiếp tục chuyển dịch theo hướng tăng sự sụt giảm của ngành khác, cụ thể là ngành CN chế<br /> tỷ trọng lao động làm việc trong các ngành DV (từ biến đã giảm so với năm 2005 là 4,05%, với tỷ lệ năm<br /> 43,45% năm 2005 lên 60% năm 2015) và giảm lao 2014 là 18,75% và năm 2005 là 22,8%. Những ngành<br /> động trong ngành NN (từ 19,39% năm 2005 xuống khác có sự ổn định hoặc tăng giảm không đáng kể.<br /> còn 8% năm 2015); riêng tỷ trọng lao động trong lĩnh<br /> vực CN - XD chuyển biến không đều (năm 2010 là f. Cơ cấu lao động có việc làm theo loại hình kinh tế:<br /> 33,9%, năm 2012 là 24,3% và đến năm 2015 là 32%). Xu hướng chung là số lao động làm việc cho doanh<br /> Mặc dù xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động có nghiệp nhà nước ngày càng giảm, cụ thể là năm 2010<br /> phù hợp với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo định số lượng lao động làm việc trong các doanh nghiệp<br /> hướng của thành phố, nhưng tỷ trọng đóng góp của nhà nước là 113.589 người nhưng đến 2015 giảm<br /> các ngành vào GDP của thành phố chuyển biến chưa xuống còn 99.950 người, giảm 12%. Trong khi đó số<br /> đạt yêu cầu. Chẳng hạn, LLLĐ trong ngành DV tăng lao động làm việc tại các doanh nghiệp ngoài nhà<br /> mạnh trong giai đoạn 2005 - 2015 nhưng tỷ trọng nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tăng<br /> đóng góp của ngành DV vào GDP của thành phố lên, cụ thể là năm 2010 số lao động làm việc trong các<br /> lại không tăng nhiều, cụ thể đạt 54,99% năm 1997, DN ngoài nhà nước là 283.762 người và DN có vốn<br /> sau đó giảm đều trong giai đoạn 1997 - 2000, 2000 - đầu tư nước ngoài là 27.067 người, đến năm 2015 lần<br /> 2005, xuống mức thấp nhất vào năm 2005 (44,68%), lượt tăng lên là 389.670 người và 33.360 người, đạt tỷ<br /> rồi tăng nhanh trở lại trong giai đoạn 2005 - 2009 và lệ 37,32% đối với DN ngoài nhà nước và 23,24% đối<br /> đạt 52,2% năm 2015.4 Điều đó cho thấy bên cạnh việc với DN có vốn đầu từ của nước ngoài, với tốc độ tăng<br /> chuyển dịch cơ cấu lao động về số lượng thì LLLĐ của bình quân lần lượt là 7,4% và 4,65%. Như vậy, mức<br /> thành phố cũng cần được đầu tư nâng cao chất lượng cầu lao động của khu vực doanh nghiệp ngoài nhà<br /> để đóng góp hiệu quả hơn vào công cuộc phát triển nước là lớn nhất với 389.670 người. Khu vực doanh<br /> kinh tế - xã hội của thành phố. nghiệp ngoài nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu<br /> tư nước ngoài là hai khu vực có kỳ vọng thu hút nhiều<br /> Bảng 2. Cơ cấu lao động một số ngành (ĐVT: %) lao động do xu hướng phát triển nhanh.<br /> Ngành 2005 2010 2012 2014<br /> CN chế biến 22,80 20,30 20,15 18,75<br /> Xây dựng 11,27 10,79 10 7,53<br /> Thương nghiệp 15,26 19,00 20 19,5<br /> Khách sạn, nhà hàng 6,12 9,56 11 11,24<br /> Vận tải, thông tin<br /> 5,17 8,12 6 6,06<br /> liên lạc<br /> Tài chính, tín dụng 0,97 1,32 1,34 1,57<br /> Giáo dục đào tạo 5,29 5,36 5,4 6,11<br /> Y tế và xã hội 1,80 1,71 1,7 2,22<br /> Nguồn: Niên giám Thống kê Đà Nẵng<br /> các năm 2007, 2010, 2014<br /> <br /> Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi<br /> Ñaø Naüng<br /> 15<br /> Kinh tế - Xã hội Đà Nẵng<br /> <br /> <br /> g. Cơ cấu lao động có việc làm theo vị thế việc làm: lãnh đạo thành phố, từ đó dự báo cụ thể và chính xác<br /> Số liệu của Cục Thống kê Đà Nẵng cho thấy đã có sự về nhu cầu lao động và cơ cấu việc làm. Đồng thời,<br /> dịch chuyển trong các vị thế việc làm từ năm 2010 cần gắn kết chính sách việc làm với chính quá trình và<br /> đến năm 2015 theo hướng tích cực. So với năm 2010, kế hoạch tổng thể về tái cấu trúc kinh tế theo hướng<br /> tỷ lệ lao động làm công ăn lương năm 2015 đã tăng hiện đại và phát triển bền vững, cũng như chủ động<br /> lên 20,14%, chủ cơ sở sản xuất tăng 22,94%, tự làm phát triển có tổ chức các thị trường lao động có nhiều<br /> tăng lên 22,91%, lao động gia đình tăng lên 51,48%, tiềm năng và hiệu quả kinh tế cao, nhất là thị trường<br /> riêng xã viên hợp tác xã và người học việc đã giảm lao động chất lượng cao về kinh tế nông nghiệp, kinh<br /> xuống 0%. tế biển, công nghệ thông tin và xuất khẩu lao động.<br /> Biểu đồ 2. Cơ cấu lao động có việc làm theo vị T.H.H. B.T.T.<br /> thế việc làm<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Nguồn: Niên giám Thống kê Đà Nẵng năm 2015<br /> 3. Kết luận CHÚ THÍCH<br /> Từ những phân tích về tình hình việc làm của 1<br /> Niên giám Thống kê thành phố Đà Nẵng, năm 2015.<br /> người lao động ở thành phố Đà Nẵng từ năm 2005 - 2<br /> Niên giám Thống kê thành phố Đà Nẵng, năm 2010,<br /> 2015 cho thấy, việc thực hiện các chính sách về việc 2015.<br /> làm đã có những tác động tích cực đến cơ cấu việc<br /> làm như tỷ lệ lao động đã qua đào tạo tăng lên, cơ cấu<br /> 3<br /> Báo cáo tổng kết Sở Lao động, Thương binh và Xã hội<br /> thành phố Đà Nẵng năm 2005, 2015.<br /> lao động có việc làm theo nghề nghiệp, theo ngành<br /> kinh tế đã có sự thay đổi theo xu thế phát triển của 4<br /> http://www.danang.gov.vn/portal/page/portal/<br /> kinh tế thị trường, tỷ lệ lao động làm việc trong khu danang/chuyen_de/Thong_tin_quy_hoach/quy_<br /> vực kinh tế tư nhân tăng mạnh. Tuy nhiên, vẫn còn hoach_thanh_pho/Kinh_te?p_pers_id=&p_folder_<br /> tồn tại những bất cập và hạn chế như cơ cấu đào tạo id=6130799&p_main_news_id=6257249&p_year_sel=<br /> lao động còn bất hợp lý và chậm thay đổi, tỷ lệ lao TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> động là công nhân kỹ thuật lành nghề và qua đào tạo<br /> 1. TS. Hồ Kỳ Minh. 2011. Đề án Phát triển thị trường lao<br /> bài bản còn thiếu, trong khi đó những lao động có<br /> động thành phố Đà Nẵng đến năm 2020. Đà Nẵng.<br /> trình độ chuyên môn cao lại chiếm tỷ lệ cao dẫn đến<br /> hiện tượng “thừa thầy, thiếu thợ”. Đồng thời, qua tỷ lệ 2. Bộ luật Lao động 2012, http://www.boluatlaodong.<br /> cơ cấu lao động theo nghề nghiệp cho thấy có sự tỷ com/bo-luat-lao-dong-2012/chuong-ii-viec-lam_t12-<br /> c015-a33-m4.html<br /> lệ nghịch với cơ cấu đào tạo lao động, thể hiện ở việc<br /> mặc dù tỷ lệ lao động có trình độ chuyên môn ĐH - 3. PGS.TS. Trần Xuân Cẩu, PGS.TS. Mai Quốc Chánh.<br /> CĐ tăng lên đáng kể nhưng số lao động là những nhà 2009. Giáo trình Kinh tế nguồn nhân lực. Hà Nội: Kinh tế<br /> chuyên môn bậc cao giảm xuống. Quốc dân.<br /> <br /> Vì vậy, trong những năm tới việc cân bằng thị 4. Sở Kế hoạch - Đầu tư trên Cổng thông tin điện tử<br /> trường cung cầu lao động và đảm bảo cơ cấu lao thành phố Đà Nẵng http://www.danangcity.gov.vn<br /> động, việc làm là rất cần thiết. Muốn làm được như 5. Báo cáo tổng kết năm của Sở Lao động, Thương binh<br /> vậy cần phải có sự phối hợp giữa các doanh nghiệp và và Xã hội Đà Nẵng, 2005, 2010 - 2015.<br /> <br /> 16 Phaùt trieån Kinh teá - Xaõ hoäi<br /> Ñaø Naüng<br />