TÍNH TẤT YẾU CHUYỂN ĐỔI TỪ NỀN KINH TẾ KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG SANG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC THEO ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA.

Chia sẻ: Nguyen Tran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

135
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sự chuyển đổi từ nên kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN ở nước ta hện nay là một tất yếu khách quan

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: TÍNH TẤT YẾU CHUYỂN ĐỔI TỪ NỀN KINH TẾ KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG SANG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC THEO ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA.

TÍNH TẤT YẾU CHUYỂN ĐỔI TỪ NỀN KINH TẾ KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG SANG NỀN KINH TẾ THỊ TRƯỜNG CÓ SỰ QUẢN LÝ CỦA NHÀ NƯỚC THEO ĐỊNH HƯỚNG XÃ HỘI CHỦ NGHĨA
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN L I NÓI U S chuy n i t n n kinh t k ho ch hoà t p trung sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN nư c ta hi n nay là m t t t y u khách quan. Quá trình chuy n i ó ư cb t ut i h i VI năm .CO 1986. Trong quá trình chuy n it ó n nay n n kinh t nư c ta ã thu ư c r t nhi u thành t u to l n. Vi c chuy n sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN ã ưa nư c ta thoát kh i s trì tr v phát tri n kinh t sang m t n n kinh t m i, phát tri n m nh hơn. Trong tương lai, có th n n KS kinh t nư c ta s theo k p ư c n n kinh t c a nh ng nư c phát tri n trên th gi i. Nh ng thành công bư c u c a n n kinh t có ư c là do ng và nhà nư c ta ã nh n ra r ng s v n d ng và sáng t o ch nghĩa Mác - Lênin, ng và Nhà nư c ta ã ch chương chuy n i t cơ ch kinh t k ho ch hoá t p trung sang OO cơ ch th trư ng, nhưng n n kinh t nư c ta không ph i là n n kinh t th trư ng thu n tuý mà là n n kinh t th trư ng có s tham gia c a nhà nư c v i tư cách là ngư i i u ti t n n kinh t theo nh hư ng XHCN. V y Nhà nư c có vai trò r t l n trong n n kinh t . Nhưng Nhà nư c th hi n ch c nưng ó b ng nh ng công c OB gì và th c hi n như th nào? ó là v n làm tôi quan tâm và i sâu vào tìm hi u v n nà. án s c p n nh ng v n : Tính t t y u chuy n i t n n kinh t k ho ch hoá t p trung sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN. Vai trò qu n lý c a nhà nư c i v i n n kinh t . Và m t s KIL gi i pháp nh m i m i và tăng cương vai trò kinh t c a nhà nư c. c trưng c a n n kinh t th trư ng nư c ta. 1
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN PH N I S C N THI T VÀ TÍNH T T Y U C A VI C CHUY N I NÈN KINH T T K HO CH HOÁ T P TRUNG SANG KINH T TH TRƯ NG CÓ S QU N LÝ C A NHÀ NƯ C THEO NH HƯ NG XHCN I- KINH T K HO CH HOÁ T P TRUNG NH NG ƯU I M VÀ .CO NHƯ C I M 1- Ưu i m Sau kháng chi n ch ng Pháp th ng l i, d a vào kinh nghi m c a các nư c XHCN cũ, c nư c ta b t u xây d ng mô hình kinh t k ho ch hoá t p trung d a KS trên ch công h u v tư li u s n xu t. Các hình th c t ch c r ng rãi nông thôn và thành th . V i s n l c cao c a nhân dân ta, có thêm s giúp t n tình c a các nư c XHCN cũ mô hình k ho ch hoá t p trung ã phát huy ư c tính ưu vi t c a nó. T m t n n kinh t nông nghi p l c h u và phân tán b ng công c k OO ho ch hoá. Ta ã t p trung ư c vào tay m t l c lư ng v ch t quan tr ng v t ai, tài s n, ti n v n n nh và phát tri n kinh t . Vào nh ng năm u c a th p k , mi n B c ã có nh ng chuy n bi n v kinh t xã h i. Trong th i kỳ u, n n kinh t t pt rung ã t ra phù h p v i n n kinh t t cung, t c p v n có c a ta lúc OB ó, ng th i nó cũng thích h p v i kinh t th i chi n lúc ó. 2- Như c i m. Sau ngày gi i phóng Mi n Nam b c tranh v hi n tr ng kinh t xã h i ã thay i. Trong m t n n kinh t cùng m t lúc t n t i c ba lo i hình kinh t t c p KIL t túc, n n kinh t k ho ch hoá t p trung và kinh t hàng hoá. ó là th c t khách quan, t n t i sau năm 1975, nhưng chúng ta v n ti p t c ch trương xây d ng nên fkt t p trung theo cơ ch k ho ch hoá trong ph m vi c nư c. Do các quan h kinh t ã thay i r t nhi u, vi c áp d ng cơ ch qu n lý kinh t cũ vào i u ki n n n kinh t ã thay i làm xu t hi n r t nhi u hi n tư ng tiêu c c. Do ch quan c ng nh c không cân nh c t i s phù h p c a cơ ch qu n lý kinh t mà chúng ta ã không qu n lý có hi u qu các ngu n tài nguyên s n xu t 2
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN c a t nư c, trái l i ã d n n vi c s d ng lãng phí m t cách nghiêm tr ng các ngu n tài nguyên ó. tài nguyên thiên nhiên b phá ho i, môi trư ng b ô nhi m, s n xu t kém hi u qu , nhà nư c th c hi n bao c p tràn lan. Nh ng s vi c ó gây ra r t nhi u h u q a x u cho n n kinh t , s tăng trư ng kinh t “g p nhi u khó khăn, s n ph m tr nên khan hi m, ngân sách b thâm h t n ng n , thu nh p t n n .CO kinh t không tiêu dùng, tích lu hàng năm h u như không có. V n àu tư ch y u d a vào vay vi n tr c a nư c ngoài. n cu i nh ng năm 80, giá c leo thang, kh ng ho ng kinh t i li n v i l m phát cao làm cho i s ng nhân dân b gi m sút th m chí m t s a phương n n ói ang rình r p. Nguyên nhân sâu xa v s KS suy thoái n n kinh t nư c ta là do ta ã r p khuôn m t mô hình kinh t chưa thích h p và kém hi u qu . Nh ng sai l m cơ b n là: - Ta ã th c hi n ch s h u toàn dân v tư li u s n xu t trên mô l n trong i u ki n chưa cho phép. i u này ã d n n m t b ph n tài s n vô ch và OO ã không s d ng có hi u qu ngu n l c r t khan hi m c a t nư c trong khi dân s ngày càng m t gia tăng. - Th c hi n vi c phân ph i lao ng cũng trong i u ki n chưa cho phép: khi t ng s n ph m qu c dân th p ã dùng hình th c v a phân ph i bình quân v a phân OB ph i l i m t cách gían ti p ã làm m t ng l c c a s phát tri n. - Vi c qu n lý kinh t c a nhà nư c l i s d ng các công c hành chính, m nh l nh theo ki u th i chi n không thích h p v i yêu c u t do l a ch n c a ngư i s n xu t và ngư i tiêu dùng ã không kích thích s sáng t o c a hàng tri u KIL ngư i lao ng. II - S C N THI T PH I CHUY N SANG KINH T TH TRƯ NG THEO NH HƯ NG XHCN NƯ C TA. Trư c s suy thoái k nghiêm tr ng vi n tr nư c ngoài l i gi m sút ã t n n kinh t nư c ta t i s b c bách ph i i m i. T i i h iVI c a ng ã ch chương phát tri n kinh t nhi u thành ph n và th c hi n chuy n i cơ ch h ch toán kinh doanh XHCN. n aih h i VII ng ta xác nh roc vi c i m i cơ 3
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN ch kinh t nư c ta là m t t t y u khách quan và trên th c t ang di n ra vi c ó t c là chuy n t n n kinh t k ho ch hoá t p trung sang n n kinh t th trư ng có s qu n lý c a nhà nư c theo nh hư ng XHCN. ây là m t s thay i v nh n th c có ý nghĩa r t quan tr ng trong lý lu n cũng như trong th c t lãnh oc a ng trên m t tr n làm kinh t . Vi c chuy n i trên hoàn toàn úng n. Nó phù .CO h p v i th c t c a nư c ta phù h p v i các qui lu t kinh t và xu th c a th i i. - N u không thay i cơ ch v n gi cơ ch kinh t v n gi cơ ch kinh t cũ thì không th nào có s n ph m tiêu dùng ch chưa mu n nói n tích lu v n m r ng s n xu t. Th c t nh ng năm cu i c a th p k tàm mươi ã ch rõ th KS hi n cơ ch kinh t cho dù chúng ta ã liên l c i m i hoàn thi n cơ ch qu n lý kinh t , nhưng hi u qu c a n n s n xu t xã h i t m c r t th p. S n xu t không áp ng n i nhu c u tiêu dùng c a Xã h i t m c r t th p, tích lu h u như không có ôi khi còn ăn l m c vào v n vay c a nư c ngoài. OO - Do c trưng c a n n kinh t t p trung là r t c ng nh c cái ó ch có tác d ng thúc y tăng trư ng kinh t . Và ch có tác d ng phát tri n n n kinh t theo chi u r ng. N n kinh t ch huy nư c ta t n t i quá dài do ó nó không nh ng không còn tác d ng áng k trong vi c thúc y s n xu t phát tri n mà nó còn sinh OB ra nhi u hi n tư ng tiêu c c làm gi m năng xu t, ch t lư ng và hi u qu s n xu t. - Xét v s t n t i th c t nư c ta nh ng nhân t c a n n kinh t th trư ng, V v n này có nhi u ý ki n áng giá khác nhau. Nhi u nư c cho r ng th trư ng nư c ta là th trư ng sơ khai. Th c t kinh t th trư ng ã hình thành KIL và phát tri n t ư c nh ng m c phát tri n khác nhau h u h t các ô th và vùng h o lãnh và ang ư c m r ng v i th trư ng qu c t . Nhưng th trư ng nư c ta phát tri n chưa ng b còn thi u h n th trư ng các y u t s n xu t như th trư ng lao ng th trư ng v n và th trư ng t ai v cơ b n v n là th trư ng t do, m c can thi p c a nhà nư c còn r t th p. - Xét v m i quan h kinh t i ngo i ta th y n n kinh t nư c ta ang hoà nh p v i n n kinh t th trư ng thé gi i, s giao lưu v hàng hoá d ch v và u tư tr c 4
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN ti p c a nư c ngoài làm cho s v n ng c a n n kinh t nư c ta g n gũi hơn v i n n kinh t th trư ng th gi i. Tương quan giá c các lo i hàng hoá trong nư c g n gũi hơn v i tương quan giá c hàng hoá qu c t . - Xu hư ng chung phát tri n kinh t th gi i là s phát tri n kinh t c a môix nư c không tách roì s phát tri n và hoà nh p qu c t , s c nh tranh gi a các qu c .CO gia ã thay i h n v ch t không còn là dân s ông, vũ khí nhi u, quân i m nh mà là ti m l c kinh t . M c ích c a các chính sách c a các qu c gia là t oa ư cnhi u c a c i v t ch t trong qu c gia c a mình là t c phát tri n kinh t cao, i s ng nhân dân ư c c i thi n, th t nghi p th p, ti m l c kinh t ã tr thành KS th c o ch y u, vai trò và s c m nh c a m i dân t c, là công c ch y u b ov uy tín duy trì s c m nh c a các ng c m quy n. Tuy v y, n n kinh t th trư ng hư ng t i nư c ta s không ph i là n n kinh t th trư ng thu n túy. Lý thuy t “ m c” cho th trư ng t do c nh tranh là OO không t n t i. Ngoài bàn tay “vô hình”, vai trò c a chính ph i u ti t, kh c ph c nh ng khuy t t t c a th trư ng t o cho n n kinh t n nh và phát tri n. i v i n oc ta vait rò c a nhà nư c trong n n kinh t th trư ng cũng s r t quan tr ng. OB KIL 5
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN PH N II VAI TRÒ C A NHÀ NƯ C TRONG N N KINH T TH TRƯ NG. NH NG C TRƯNG CƠ B N C A N N KINH T TH TRƯ NG NH HƯ NG XHCN NƯ C TA I - TÍNH T T Y U KHÁCH QUAN VAI TRÒ QU N LÝ VĨ MÔ C A .CO NHÀ NƯ C I V I N N KINH T . T i sao Chính ph ph i can thi p vào n n kinh t ? Adam Smith, m t nhà kinh t h c ã l p lu n trong tác ph m kinh i n c a mình vào năm 1776, cu n “c a c i các dân t c”, r ng ngư i ta trong khi theo u i l i ích riêng c a mình KS dư ng như ư c “m t bàn tay vô hình” d n d t tăng thêm l i ích cho xã h i, n u như th trư ng phân b các ngu n l c m t cách có hi u qu sao cho các nhu c u c a ngư i tiêu dùng ư c tho mãn v i chi phí t i thi u, thì t i sao Chính ph l i can thi p vào n n kinh t làm gì ? Nhà kinh t h c b t u t cu n “c a c i các OO dân t c” c a Adam Smith. Song v i tư tư ng cho r ng, ngu n g c c a s giàu có m i dân t c n m s t do kinh t , Adam Smith v th c ch t chưa nhìn th y s phát tri n . Theo ông n n kinh t phát tri n ư c, xã h i giàu có ư c là nh t do c nh tranh, còn vai trò c a nhà nư c ch bao hàm vi c b o v quy n s h u OB thông qua lu t pháp, m b o ho t ng cho các nhà kinh doanh và ch ng thù trong gi c ngoài , b o n môi trư ng n nh cho nhà nư c cũng có ch c năng kinh t nh t nh, như chăm lo t i nh ng vi c ào sông, p ư ng...Nhưng nhing chung Adam Smith v n thiên v ý tư ng coi nhà nư c ch là “ngư i b o v ”, “ngư i canh KIL gác” cho n n kinh t . Qu th t tư tư ng ng h nèn kinh t th trư ng t do c a Adm Smith và các nhà kinh t h c th k XVIII u th k XIX ã t o i u ki n cho n n kinh t th trư ng phát tri n. Song s phát tri n t do cũng gây nên nh ng t n n như kh ng ho ng th t nghi p, phân hoá giàu nghèo, b t nình ng. T ó d n n kh ng ho ng chính tr , xã h i sâu s c, e do s t n h i c a ch nghĩa tư b n ương th i. Trong b i c nh ó nhi u nhà kinh t h c th k XIX ã ưa ra nh ng tư tư ng Nhà 6
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN nư c ph i can thi p vào kinh t . N i b t là tư tư ng c a Karl marx (1818 - 1883) k th a quan i m c a nh ng nhà không tư n Châu âu u th k XIX, K.Mark nhìn nh n nguyên nhân sâu xa c a nh ng kh ng ho ng th t nghi p, phân hoá, b t bình ng th ch tư h u tư b n ch nghĩa v tư li u s n xu t. Ch tư h u này ã phân chia xã h i thành hai giai c p tư s n và vô s n. Giai c p tư s n là ngư i .CO n m trong tay v tư li u s n xu t. H là ch s h u, có quy n chi m h u, quy n s d ng, quy n nh o t v tư li u s n xu t và nh ng k t qu c a s n xu t. Còn giai c p vô s n là nh ng ngư i b tư c h t tư li u s n xu t. s ng h ph i bán s c lao ng cho nhà tư b n ch nghĩa và quan h gi a tư b n và lao ng cho nhà tư s n KS và h b bóc l t giá tr th ng dư. Ch tư h u tư b n ch nghĩa và quan h gi a tư b n và lao ng như v y làm cho n n kinh t phát tri n t do, vô chính ph lâm vào tình tr ng kh ng ho ng, th t nghi p, phân hoá b t bình ng. kh c ph c nh ng t n n ó giai c p vô s n ph i thông qua cách m ng xã h i v tư li u s n xu t, t ng OO bư c ti n d n t i m t xã h i ph n th nh, bình ng và văn minh. Có nhi u ngư i ã i theo con ư ng c a Kmark và nhi u nơi trên th gi i ã ti n lên xây d n XHCN, mà n n t ng c a xã h i mà n n t ng c a ó là ch s h u ch v tư li u s n xu t. OB M c dù có nhi u cách lý gi i khác nhau, s th hi n có nh ng c i m riêng bi t, song nh ng ngư i theo tư tư ng này u cho r ng, thông qua s h u xã h i v tư li u s n xu t, nhà nư c n m ư c các i u ki n v t ch t c a s n xu t t ós t ch c qu n lý th ng nh t n n kinh t , ưa nó v n hành theo nh hư ng c a nhà KIL nư c. u nh ng năm 30 c a th k XX, nh ng cu c kh ng ho ng kinh t nôt ra năm 1929 - 1933 ã ch ng t o r ng “bàn tay vô hình” không th m b o nh ng i u ki n n nh cho kinh t th trư ng phát tri n. Hơn n a, trình xã h i hoá s n xu t phát tri n ngày càng cao ã ch cho các nhà kinh t h c th y r ng c n ph i có s cân thi p c a n vào quá trình ho t ng c a n n kinh t i u ti t n n kinh t . 7
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Nhà kinh t ngư i Anh Jonh Meynard keynes (1884 - 1946) ã ưa ra ký thuy t nhà nư c i u ti t kinh t th trư ng. Tư tư ng nhà nư c can thi p vào kinh t th trư ng c a Keynes xu t phát t ch cho r ng, s tăng lên c a s n xu t s d n n s gia tăng thu nh p, do ó làm tăng tiêu dùng. Song do khuynh hư ng “tiêu dùng gi i h n” nên tiêu dùng ch m .CO hơn so v i thu nh p. Vì v y, c u gi m xu ng. S gi m sút c u tiêu dùng hay tiêu dùng không s kéo theo s gi m sút c a giá c hàng hoá, t ó làm cho t xu t l i nhu n gi m xu ng. N u t su t l i nhu n nh hơn ho c b ng lãi su t vay thì các ch u tư, h KS s không d n n n kinh t i n ch trì tr , kh ng ho ng và là cho n th t nghi p ngày càng tăng. kh c ph c tình tr ng ã nêu, nhà nư c ph i can thi p vào n n kinh t , can thi p vào th trư ng, ph i m ra các cu c u tư l n. Có làm như v y m i huy ng OO ư c các ngu n tư b n nhàn r i m mang các ho t ng s n xu t kinh doanh, gi i quy t công ăn vi c làm và tăng thu nh p cho dân cư, làm cho nhu c u tăng lên s làm s n xu t tăng nhanh, nh ó mà i u ki n y lùi kh ng ho ng và tình tr ng th t nghi p. Theo thuy t c a trư ng ph i Keynes, nhà nư c can thi p vào kinh t OB c t m vĩ mô và vi mô. t m vĩ mô nhà nư c s d ng các công c như lãi su t, chính sách tín d ng i u ti t lưu thông ti n t , l m phát thu , b o hi m, tr c p, u tư phát tri n v..v... t m vi mô nhà nư c tr c ti p phát tri n các doanh nghi p s n xu t kinh doanh và d ch v công c ng. Tóm l i n n kinh t th trư ng lý tư ng là KIL n n kinh t - Trong ó các hàng hoá và d ch v t nguy n trao i b ng ti n theo giá th trư ng. H th ng này cho phép t o l i ích t i a t các ngu n ti m năng s n có c a xã h i mà không c n s can thi p c a chính ph . Nhưng trên th c t không có n n kinh t nào hoàn toàn là lý tư ng c a “bàn tay vô hình”. M i n n kinh t èu có nh ng khuy t t t d n n nh ng căn b nh như ô nhi m, th t nghi p, chênh l ch giàu nghèo quá m c nên b t c nơi nào trên th gi i không có chính ph , dù b o th t i âu l không nhúng tay vào n n kinh t . 8
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN II - VAI TRÒ NHÀ NƯ C VI T NAM TRONG N N KINH T TH TRƯ NG CÓ S QU N LÝ. 1- Nhà nư c ta qu n lý kinh t hay làm kinh t . M c dù không có nhà nư c ng trên n n kinh t hay ngoài n n kinh t nhưng ph i nh n m nh r ng nhà nư c theo nguyên nghĩa c a t này “các nhà ch .CO nô, phong ki n, tư s n c i n không làm kinh t hay “qu n lý n n kinh t “ khi ch th c a ho t ng này ý th c ư c r ng: Tài nguyên là khan hi m m t cách tương i do ó các giá tr s d ng cũng khan hi m m t cách tương i cho dù át nư c b t kỳ trình phát tri n nào trên thang b c c a n n văn minh nhân lo i. Chính vì KS v y chính ph luôn ph i l a ch n các phương án phát tri n kinh t - xã h i sao cho v i m t ngu n l c hi n như ang có c a n n kinh t có kh năng tho mãn m t cách t t nh t nhu c u c a dân cư v hàng hoá và d ch v , các doanh nghi p ph i l a ch n các phương án s n xu t kinh doanh sao cho t ư c l i nhu n t i a. Tuy OO nhiên, s khácnhau gi a nhà nư c v i doanh nghi p (k c doanh nghi p nhà nư c) ch là ch : - Các doanh nghi p làm kinh t theo nghĩa c a t này: tính hi u qu kinh t b ng thư c o l i nhu n. OB - Nhà nư c không “làm kinh t ”như doanh nghi p làm nhà nư c qu n lý vĩ mô n n kinh t t c là: L a ch n phương án phát tri n kinh t - xã h i can thi p, i u khi n m i hi n n kinh t i ch ch ngoài phương án b i các ch n ng kinh t - chính tr - xã h i bên trong và bên ngoài. KIL 2- Vai trò kinh t c a nhà nư c ta trong n n kinh t th trư ng . Cơ ch ho t ng c a n n kinh t th trư ng là do tác ng c a qui lu t giá tr và c nh tranh. âu t n t i các i u ki n v môi trư ng v a kinh t s v n hành theo cơ ch c a nó. M i s uv n ng theo m t qui ch hay m t phương th c nh t nh. Trong m i n n kinh t có cơ ch ho t ng t b n thân c a nó và s qu n lý n n kinh t y. 9
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN Trong n n kinh t ch huy, nhà nư c can thi p quá sâu vào n n kinh t và ã làm cho các qui lu t khách quan h trao i ngang b ng giá tr méo mó, phân ph i hàng tiêu dùng theo nh hư ng quan h cung c u c a hàng tri u con ngư i b ng k ho ch ch quan, h n ch c , gi m nhu c u vô h n c a dân chúng xu ng th p hơn năng l c a h phân ph i v t tư theo nh lư ng th c ch t là làm gi m cung vì các .CO y ut u vào ít thì làm sao có s n ph m u ra tăng lên. n nh kinh t , Nhà nư c ã chú tr ng gi i quy t vi c làm cho t t c , tăng biên ch theo ki u biên ch su t i, không còn có s c nh tranh nào n a, th c ra là ã làm gi m năng su t lao ng xã h i xu ng và cũng không còn ng l c cho s phát tri n vì m i l i ích ã KS t xã h i hoá. Do s can thi p quá l n các n n kinh t ch huy ã b th t b i. Trong n n kinh t h n h p, các nhà nư c ã l a ch n ki u lư ng can thi p c a mình vào trong th trư ng m t cách thích h p hơn. Có ba lo i can thi p c a mình vào trong th trư ng m t cách thích h p hơn. Có ba lo i can thi p các m c OO khác nhau:” i u ti t” “ i u khi n”và qu n lý. Trư c ây trong n n kinh t ch huy cơ ch kinh t c a chúng ta ã cho nhà nư c qu n lý. Nhà nư c ã qu n lý tư li u s n xu t, qu n lý giá c và qu n lý vi c phân ph i ti n lương, thu nh p. Nay khi ã chuy n sang cơ ch th trư ng quy t nh. Nhà nư c qu n lý kinh t hi nay OB hoàn toàn khác v i cơ ch cũ. ây nn ph i i u ch nh th trư ng b ng các công c thu , chi tiêu tài chính, lãi xuát và lu t pháp. Do v y mà trong cơ ch th trư ng c a ta, s i u ti t c a nhà nư c b ng các công c gián ti p là ch y u. Ngoài ra nhà nư c cũng ph i n m trong tay m t l c lư ng kinh t qu c doanh m nh, có hi u KIL qu và ư c xen như là m t l c lư ng kinh t cho t nư c. Vai trò qu n lý c a nhà nư c vào cơ ch th trư ng nh ng công c gián ti p không có nghĩa là gi m vai trò c a nhà nư c trong vi c quan rlý kinh t ch nư c ta. Ngư c l i , vai trò c a nhà nư c r t l n là yeu c u r t cao. Khi vi c qu n lý, vĩ mô c a nhà nư c m nh, nhà nư c s c can thi p m t cách gi n ti p vào th trư ng thông qua các công c c a mình nhưng l i r t hi u q a i v i n n kinh t . Ví d , Nhà nư c không c n ki m soát thông qua vi c t giá, nâng giá mà thông 10
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN qua công c thu , lu t ch ng c quy n, ch ng u cơ buôn l u, ch ng hàng g và nhi u bi n pháp k ho ch hoá vùng, lãnh th quy ho ch ô th quy ho ch xây d ng nhà , k t c u h t ng, xây d ng chi n lư c và k ho ch ào t o ngu n nhân l c con ngư i, k ho ch l a ch n công ngh m i cũng s làm tăng r t nhanh ngu n l c c a t nư c. Vai trò can thi c a nhà nư c trong vi c n nh và phát tri n n n .CO kinh t nư c ta ã có ý nghĩa thúc y s tăng trư ng kinh t hi n nay. III - C TRƯNG CƠ B N C A NÈN KINH T TH TRƯ NG NH HƯ NG XÃ H I CH NGHĨA NƯ C TA. nh hư ng xã h i ch nghĩa c a n n kinh t th trư ng nư c ta là c n thi t KS và có tính khách quan. Phát tri n kinh t hàng hoá nhi u thành ph n r i chuy n lên kinh t th trư ng không có gì mâu thu n v i nh hư ng xã h i ch nghĩa. V y n i dung nh hư ng c a XHCN là gì ? ây là v n r t ph c t p, theo ý ki n c a a s các nhà khoa h c Vi t Nam thì nh hư ng XHCN n n kinh t th trư ng nư c OO ta có nh ng n i dung chính sau: M t là: hai m t kinh t và xã h i c a n n kinh t th trư ng ư c hc ng k t h p v i nhau ngay t u thông qua lu t pháp, chính sách kinh t và chính sách xã h i trên c t m qu n lý kinh t vĩ mô và vi mô. n u t m vi mô, các doanh OB nghi p l y l i nhu n làm m tiêu xác nh hi u qu c a ho t ng s n xu t kinh doanh thì t m vi mô. Nhà nư c dùng hi u qu kinh t xã h i là m c tiêu qu n lý nh m th c hi n tăng trư ng kinh t và công b ng xã h i. Hai là: Cùng v i s tăng trư ng và phát tri n kinh t , môi trư ng sinh thái KIL ư c ch ng b o v và phát tri n qua các d án u tư môi sinh và qua vi c ch p hành úng n lu t pháp chính sách môi trư ng c a nhà nư c trong t ng th i kỳ. Ba là: N n kinh t th trư ng theo nh hư ng XHCN ph i là n n kinh t phát tri n cao. N u như n n kinh t trì tr kém phát tri n t ng s n ph m xã h i và thu nh p qu c dân th p d n t i m c thu nh p bình quân u ngư i th p không có tích lu t n i b n n kinh t thì không th g i là nh hư ng XHCN ây là yêu c u r t quan tr ng c a nh hư ng XHCN, ành r ng n u ch có n i dung này thì chưa 11
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN b i vì ã có nhi u nư c có n n kinh t phát tri n cao nhưng ó l i không ph i là n n kinh t XHCN. B n là: nh hư ng XHCN ph i ư c th hi n trong cơ c u kinh t nư c ta, c bi t là cơ c u thành ph n kinh t . gi ư c nh hư ng XHCN, “Kinh t qu c doanh ph i n m ư c nh ng b ph n thên ch t có v trí chi ph i n n kinh t .CO có tác d ng i u ti t th trư ng và giá c m c nh t nh”. Ngoài ra Nhà nư c cũng ph i u tư phát tri n các doanh nghi p cùng các thành ph n kinh t khác nh m t o vi c làm và tăng trư ng kinh t . Kinh t t p th h p tác xã ph i ư c phát tri n theo nguyên t c t nguy n dư i d ng c ph n, liên KS doanh. Kinh t tư nhân ư c phát tri n bình ng vf có th an xen vào các thành ph n kinh t khác. có ư c cơ c u kinh t như v y c n ph i gi i quy t nh ng v n phân ph i thu nh p. Ngoài ti n lương, ti n công ngư i lao ng còn ư c hư ng phân ph i t các ngu n h u s n c a h . Cơ c u kinh t m i ư c hình thành OO m t phàn do t i u ch nh c a n n kinh t , m t ph n do nhà nư c i u ti t. Phát tri n kinh t nhi u thành ph n s t o ra ư c môi trư ng c nh tranh và huy ng ư c t i a ti m l c c a xã h i vào vi c phát tri n kinh t xã h i. Năm là: Nhà nư c XHCN qu n lý n n kinh t th trư ng vì dân dư i s OB lãnh oc a ng c ng s n Vi t nam. ây là m t n i dung quan tr ng không th thi u ư c mb o nh hư ng XHCN c a n n kinh t th trư ng nư c ta. Trong th i kỳ u chuy n sang kinh t th trư ng phát tri n úng hư ng. Vai trò ó ph i ư c th hi n b ng h th ng pháp lu t, b o v quy n t do, dân ch , công b ng xã KIL h i trong phân ph i và m r ng phúc l i xã h i cho toàn dân b ng h th ng hàng hoá công c ng. ih i ibi u toàn qu c l n th VII c a ng ta ánh giá t ng quát và rút kinh nghi m im i nư c ta như sau: “...cùng v i s kích thích s n xu t phát tri n kinh t th trư ng cũng là m t môi trư ng thu n l i n y sinh và phát tri n nhi u lo i t n n ch. h n ch và kh c ph c ư c nh ng h u qu tiêu c c y, gi cho công cu c i m i i úng hư ng và phát huy b n ch t t t pc a 12
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN XHCN, Nhà nư c ph i th c hi n t t vai trò qu n lý kinh t - xã h i b ng lu t pháp , k ho ch, chính sách, thông tin, tuyên truy n giáo d c và các công c khác”. Sáu là: N n kinh t th trư ng hư ng t i nư c ta là n n kinh t dân t c hoà h p v i n n kinh t qu c t . V i xu hư ng phát tri n kinh t m r ng, n i dung trên có ý nghĩa r t l n, m t m t nó phát huy ư c l th so sánh c a n n kinh t nư c ta .CO v v trí a lý vè lao ng và v tài nguyên thiên nhiên. M t khác nó làm cho n n kinh t t ó có i u ki n ti p thu các y u t khoah c k thu t hi n i thúc y n n kinh t nư c ta phát tri n nhanh chóng hơn. KS OO OB KIL 13
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN PH N III M C TIÊU VÀ CH C NĂNG QU N LÝ KINH T VĨ MÔ C A NHÀ NƯ C M T S GI I PHÁP CƠ B N NH M I M I VÀ TĂNG CƯ NG VAI TRÒ KINH T C A NHÀ NƯ C. I- M C TIÊU VÀ CH C NĂNG QU N LÝ KINH T VĨ MÔ C A NHÀ .CO NƯ C. 1- M c tiêu: M c tiêu kinh t c a nhà nư c ư c th hi n trong văn ki n i h i VIII là xây d ng nư c ta thành m t nư c công nghi p có cơ sơ v t ch t k thu t hi n i, KS cơ c u kinh t h p lý, quan h s n xu t ti n b phù h p v i trình phát tri n c a l c lư ng s n xu t, i s ng v t ch t và tinh th n cao. Qu c phòng an ninh v ng ch c, dân giàu nư c m nh xã h i công b ng văn minh. T nay n năm 2020, ra s c ph n u ưa ra nư c ta cơ b n thành m t nư c công nghi p phát tri n”. OO N i dung c th c a nh ng m c tiêu: a - M c tiêu phân b ngu n l c có hi u qu : Mu n phân b ngu n l c có hi u qu . Nhà nư c ph i a vào công c k ho ch ho c nh s phát tri n toàn di n n n kinh t , thông qua công c này, nhà OB nư c có th n m b t ư c nh ng y u t nh hư ng n m c cung và m c c u, tr ng thái n n kinh t các vùng trong c nư c t ó phân b ngu n l c, nhà nư c: v n, lao ng,...cho phù h p v i t ng vùng và s d ng có hi u qu nh t, t ó nâng cao ch t lư ng th c t tương ng v i m c s n lư ng ti m năng t o i u KIL ki n t t cho n n kinh t tăng trư ng và n nh. Nh công c này mà chính ph kh ng nh ư c ý ó c a mình trong lĩnh v c: Xây d ng công trình công c ng, thúc y s phát tri n khoa h c k thu t, gi m b t nh ng r i ro i v i các thành ph n kinh t , m b o các ho t ng kinh t t ó làm cho ngày càng ho t ng có hi u qu và t t hơn. 14
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN b - M c tiêu phân b công b ng s n ph m làm ra và gi i quy t t t v n xã h i. m b o phân b công b ng và gi i quy t t t v n xã h i, Nhà nư c c n ph i s d ng các công c pháp lu t i u ti t thu nh p b o h và giáo d c nâng cao trình văn hoá dân t c và c ng ng trong quá trình phát tri n kinh t . Các .CO bi n pháp can thi p c a nhà nư c có th là gián ti p ho c tr c ti p, song ph i th c hi n phân ph i thưo lao ng i v i s n ph m làm ra b i vì nư c ta n n kinh t phát tri n trình chưa cao mà phân ph i theo nhu c u. Do ó mà i v i các v n xã h i c n có chính sách thi t th c như: tr c p, phân ph i l i, b o hi m... KS c - M c tiêu n nh và tăng trư ng kinh t . gi i quy t t t m c tiêu và n nh tăng trư ng kinh t n ph i t o ra môi trư ng t t cho th trư ng, phát huy các m t tích c c c a nó xác nh rõ ngu n l c tham gia vào quá trình s n xu t t o ra s n ph m m i. Khuy n khích phát minh sáng OO ki m, s d ng ngu n l c ch t xám, c nh tranh lành m nh ch ng c quy n ...thúc y th trư ng phát tri n toàn di n t t c m i m t: lao ng v n k thu t, t ai trong t t c các lĩnh v c c a i s ng xã h i. d - C ng c và xây d ng k t c u h t ng: OB Cơ s h t ng là n n t ng phát tri n kinh t t nư c, nó ư c coi là n n nhân t không th thi u ư c hay nói cách khác là nhà nư c n m h u h t (s h u) ph n l n b o nh hư ng là kinh t - làm như v y nhà nư c không ng ng u tư cho giáo d c và ào t o, u tư áp d ng khoa h c k thu t m i nh t c a th gi i KIL chu n b cho tương lai ưa n oc ta thành m t nư c công nghi p phát tri n. e - C ng c qu c phòng, gi v ng an ninh, b o m tr t t an toàn xã h i góp ph n vào s hoà bình chung c a th gi i, n nh phát tri n kinh t , hoà nh p v i t c các nư c trên th gi i. 2- M t s công c qu n lý kinh t vĩ mô. t ư c nh ng m c tiêu nêu trên nhà nư c ph i áp d ng các công c kinh t vĩ mô sau: 15
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN a - H th ng pháp lu t: Nhà nư c pháp quy n trư c h t ph i ư c th hi n nh ng b lu t ng b , y và hoa h c, pháp lu t ph i ư c th c hi n m t cách công minh, b o ms bình ng hoàn toàn c a m i công dân trư c pháp lu t ph i ph n ánh trong b n thân nó s v n ng c a cơ ch th trư ng, tư tư ng nhân o, các nguyên t c t do .CO bình ng. Pháp lu t là m t bi n pháp t o tin c y r t cao c a các nhà u tư vào n n kinh t . Vì v y có th nói r ng nó có tính n nh cao hơn so v i các chính sách t o ni m tin vào s b o m cho v n phát tri n kinh t . Công c pháp lu t s ki m soát ư c hành vi ho t ng s n xu t kinh doanh do ó s h n ch ư c các KS m t tieu c c do ho t ng kinh doanh gây ra. b - Chính sách tài khoá. Chính sách tài khoá nh m di u ch thu nh pvà chi tiêu c a chính ph hư ng n n kinh t vào m t nư c s n lư ng và vi c làm mong mu n. OO Chính sách tài khoá có 2 công c ch y u là chi tiêu c a Chính ph và thu . Chi tiêu c a chính ph có nh hư ng tr c ti p t i qui mô c a chi tiêu công c ng do ó có th tr c ti p tác ng n t ng c u và s n lư ng. Thu làm gi m các kho n thu nh p do ó làm gi m chi tiêu c a khu v c tư nhân. T ó cũng tác ng n OB t ng c u và s n lư ng. Tóm l i: chính sách tài khoá ư c áp d ng gi m s suy thoái c a n n kinh t làm cho s n lư ng n n kinh t tăng lên do ó GDP cũng s tăng lên. ch ng h n tăng chi tiêu c a Chính ph như u tư cơ s h t ng, công c ng KIL các công trình phúc l i , u tư cho qu c phòng làm tăng t ng c u trong n n kinh t t ó thúc y ho t ng u tư tư d n n làm tăng trư ng kinh t , ho c khi chính ph gi m thu cũng s làm tăng t ng c u trong n n kinh t và làm cho n n kinh t tăng trư ng. Chính sách tài khoá r t quan tr ng nó làm công c i u ti t trong n n kinh t , t o ra s phát tri n n nh, làm cho biên dao ng trong m t chu kỳ kinh t sát v i m c s n lư ng ti n năng. 16
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN c - Chính sách ti n t . Chính sách ti n t ch y u nh m vào u tư tư nhân, hư ng n n kinh t vào m c s n lư ng và vi c làm mong mu n. Chính sách ti n t có 2 công c ch y u là lư ng cung ti n và lãi xu t chính sách ti n t ư c th c hi n b i Ngân hàng Trung ương. Khi ngân hàng trung ương tăng lư ng cung v ti n s làm cho lãi xu t gi m .CO do ó s kích thích ư c u tư tư nhân và n n kinh t s t ư c m c tăng trư ng mong mu n. Còn khi NHTW tăng lãi xu t thì ho t ng u tư kém hơn. Tóm l i, chính sách ti n t cũng như chính sách tài khoá u nh m m c ích KS là i u ti t n n kinh t , t ư c m c tăng trư ng mong mu n, gi m t l l m phát và th t nghi p. d - Chính sách thu nh p. Chính sách thu nh p bao g m hàng lo t các bi n pháp (công c ) mà chính OO ph s d ng nh m tác ng tr c ti p n ti n công, giá c ki m ch l m phát. Chính sách này s d ng nhi u lo i côn c , t các công c c ng r n như ông giá ông lươngg, nh ng ch d n chung n nh ti n công và giá c , nh ng qui t c pháp lý ràng bu c s thay i giá c , ti n lương. n nh ng công c m m d o OB hơn như vi c hư ng d n khuy n khiách b ng thu thu nh p... e - Chính sách kinh t i ngo i. M t n n kinh t phát tri n là n n kinh t ph i hoá nh p v i n n kinh t th gi i, ph i quan h h p tác v i các nư c trên t h gi i trên quan i m bình ng KIL cũng phát tri n. Chính sách kinh t i ngo i nh m n nh t giá h i oái và gi cho thâm h t cán cân thanh toán m c có th ch p nh n ư c. Chính sách này bao g m các bi n pháp gi cho th trư ng h i oái cân b ng, các qui nh v hàng rào thu quan b o h m u d ch và c nh ng bi n pháp tài chính ti n t khác tác ng vào ho t ng xu t kh u. Nhà nư c ph i bi t l a ch n phương pháp phân ph i l i ph i gi i quy t ư c v n ó Nhà nư c dùng h th ng thu i u ti t thu nh p c a ngư i giàu ng th i giúp ơc ngư i nghèo có cơ h i làm giàu, th c hi n tr 17
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN c p cho nh ng ngư i khó khăn không có kh năng lao o g ngư i giá cô ơn, nh ng ngư i th t nghi p t m th i. ó là công c có hi u l c nh t nh hư ng xã h i m t n n kinh t . II - M TS GI I PHÁO CƠ B N NH M I M I VÀ TĂNG CƯ NG VAI TRÒ KINH T C A NHÀ NƯ C. .CO 1- Ti p t c quá trình t do hoá giá c , thương m i hoá n n kinh t m t cách tri t . Nhà nư c ph i ra các bi n pháp qu n lý giá h t s c linh ho t và a d ng phù h p v i di n bi n c a môí lo i hình thái th trư ng ang t ng bư c chuy n KS mình trong cơ ch m i. + i v i th trư ng c quy n như ngành bưu i n, bưu chính vi n thông... ph i có các bi n pháp qu n lý giá như sau: - Qui nh giá cư c chu n i v i nh ng d ch v c quy n như giá i n, OO cư c thư, cư c i n tho i trong nư c. - Qui nh chính sách, cơ ch qu n lý giá s d ng cư c bưu chính vi n thông qu c t . - Qui nh chính sách, cơ ch qu n lý giá s d ng tài nguyên thiên nhiên. OB + i v i th trư ng c nh tranh ph i có các bi n pháp qu n lý giá thích h p cho t ng m c c nh tranh. Nhà nư c ph i hình thành y các th trư ng c n thi t cho vi c thương m i hoá n n kinh t như: th trư ng v n, th trư ng lao ng, ưa các lo i th KIL trư ng này vào ho t ng. 2- Tăng cư ng kh năng ki m kê, ki m soát c a nhà nư c i v i s ho t ng c a các doanh nghi p như: - T o hành lang pháp lý cho các doanh nghi p t do kinh doanh. - Thành l p các công ty ki m toán tư nhân và nhà nư c t dư i s qu n lý và ch o nghi p c c a B tư pháp. Không th a nh n tư cách pháp nhân c a các cơ quan ki m toán do b ch qu n và bôh tài chính thành l p . 18
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN - Th c hi n ch nghiêm ng t ăng ký h th ng k toán. 3- Hoàn thi n và i m i qu n lý nhà nư c v ti n t - tín d ng và Ngân hàng. Chính sách ti n t ư c xem là m t lĩnh v c hàng u i u ti t n n kinh t v n hàng theo cơ chê th trư ng. Vi c xác nh roc n i dung c a chính sách ti n .CO t s giúp cho Ngân hàng TW t ư c các m c tiêu chính sách ti n t , th c hi n ư c vai trò qu n lý c a nhà nư c v ti n t - tín d ng và Ngân hàng trong n n kinh t th trư ng. qu n lý ho t ng ti n t - tín d ng Ngân hàng nhà nư c ph i có lu t KS ho c nh ng văn b n pháp qui dư i lu t do nhà nư c ban hành. bên c nh ó ph i có t ch c ho c b máy m nh v i nh ng ch c năng ư c giao th c hi n. 4- Ti p t c ki m ch l m phát. L m phát x y ra i v i kinh t không ph i hoàn toán là do nư c ó quá OO nghèo và n n kinh t kém phát tri n thì t t y u s có l m phát cao. mà nguyên nhân ch y u và tr c ti p làm cho lm phát gia tăng là có quá nhi u ti n trong lưu thông do ó c n ph i có m t chính sách ti n t úng n ki m ch ư c l m phát và thúc y tăng trư ng kinh t . OB 5- Tăng cư ng ph i h p các công c qu n lý kinh t vĩ mô S c m nh c a qu n lý nhà nư c chính là nh phương pháp ho t ng úng n và ngh thu t ph i h p các ho t ng toàn xã h i theo tr t t và phương hư ng ra. Qu n lý m nh l nh tác ng tr c ti p i tư ng th c hi n. còn qu n lý vĩ mô KIL tác ng gián ti p n các i tư ng, gây nên ph n ng dây chuy n và t ó có th g t hái ư c nh ng thành t u to l n. N u s d ng các công c qu n lý vi mô m t cách riêng r như qu n lý theo m nh l nh, ch ng nh ng kém hi u qu mà có th gây nên nh ng tác h i n ng n do tác ng tri t tiêu l n nhau trong c h th ng dây chuy n. Vì v y c n ph i: 19