Tinh thần từ bi trong truyện cổ Quan Âm Thị Kính

TINH THÊÌN TÛÂ BI<br /> TRONG TRUYÏÅN CÖÍ QUAN ÊM THÕ KÑNH<br /> . Nguyïîn Thõ Thaão*<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1. Quan niïåm tûâ bi nhòn tûâ goác àöå Phêåt chõu khöí àau. Khi naâo têët caã caác sinh linh êëy<br /> giaáo chûa àûúåc giaác ngöå vaâ giaãi thoaát, thò Tûâ Bi chñnh<br /> 1.1. Àõnh nghôa Tûâ Bi laâ ûúác voång maänh liïåt thuác àêíy ta phaãi giaãi thoaát<br /> Tûâ Bi laâ tûâ Haán dõch cuãa chûä Karuna (tiïëng cho têët caã moåi chuáng sinh ra khoãi khöí àau.<br /> Phaån). Tûâ laâ laânh, hiïìn tûâ; Bi laâ thûúng xoát, Khña caånh cao àeåp cuãa Tûâ Bi hay Karuna<br /> thûúng haåi. Trong caác saách Têy phûúng, viïët cuäng laâ möåt trong nhûäng chên lñ cao caã hún hïët<br /> bùçng tiïëng Anh cuäng nhû tiïëng Phaáp, chûä Karuna cuãa àaåo Phêåt: Khöí àau khöng phaãi laâ möåt àõnh<br /> àûúåc dõch laâ Compassion. Chûä Compassion coá mïånh, khöí àau coá thïí traánh khoãi, ta coá thïí tûå<br /> göëc tûâ tiïëng Latin laâ compassio, coá nghôa laâ giaãi thoaát àûúåc, vaâ têët caã moåi chuáng sinh àïìu coá<br /> thûúng haåi trûúác sûå àau khöí cuãa keã khaác. Trong thïí thûåc hiïån àûúåc sûå giaãi thoaát àoá, khöng phaãi<br /> chûä compassion coá chûä passion, chûä naây coá göëc chó riïng coá Phêåt maâ thöi1.<br /> tûâ chûä patior, möåt àöång tûâ trong tiïëng Latin coá Hún thïë nûäa, Tûâ Bi khöng phaãi àún giaãn chó<br /> nghôa laâ khöí àau, àau àúán. laâ sûå xoát thûúng vaâ chia seã khöí àau vúái keã khaác,<br /> Tûâ Bi trong àaåo Phêåt khöng phaãi voãn veån laâ duâ cho ài keâm vúái böë thñ cuäng thïë. Tûâ Bi trong<br /> möåt "àûác tñnh" duâ àoá laâ "àûác tñnh tûâ têm", cuäng àaåo Phêåt cao caã, tñch cûåc vaâ maänh liïåt hún nhûäng<br /> khöng phaãi laâ möåt thûá "xuác caãm", say mï hay gò ta hiïíu möåt caách thöng thûúâng. Tûâ Bi laâ möåt<br /> àam mï (passion) theo ngön tûâ Têy phûúng. Tûâ sûác maånh thiïng liïng, siïu viïåt àûa àïën Trñ Tuïå.<br /> Bi cuäng khöng phaãi laâ möåt thûá "tònh caãm thuå Nhûng Trñ Tuïå laâ gò? Trñ Tuïå laâ möåt khñ cuå toaân<br /> àöång" laâm ta tï liïåt trûúác khöí àau cuãa chuáng nùng giuáp ta xoaá boã Vö minh. Xoaá boã Vö minh<br /> sinh, cuäng khöng hùèn laâ möåt "khuynh hûúáng tinh tûác laâ àaåt àûúåc Giaác ngöå. Àaåt àûúåc Giaác ngöå tûác<br /> thêìn" muöën chia búát vaâ nhêån chõu khöí àau cuãa laâ thaânh Phêåt.<br /> keã khaác. Tûâ àiïín Phêåt hoåc Huïå Quang, Têåp V, giaãi<br /> Karuna hay Tûâ Bi trong Phêåt giaáo laâ khaã nùng thñch2:<br /> nhêån thûác rùçng moåi sinh linh coá giaác caãm, tûâ Tûâ (S: Maitrya, Maitru; P: Metti).<br /> con ngûúâi cho àïën caác sinh vêåt khaác àïìu gaánh Bi (S, P: Karuna).<br /> <br /> * HVCH chuyïn ngaânh Vùn hoåc Viïåt Nam (khoaá 2005 - 2008).<br /> 1. Àiïìu 1, 2 vaâ 3 trong Tûá diïåu àïë: Khöí àïë, Têåp àïë vaâ Diïåt àïë.<br /> 2. Theo: Kinh Böì-taát Àõa trò 7; Thêåp Àõa Kinh Luêån 2; Phêåt Àõa Kinh Luêån 5; Luêån Àaåi Tò-baâ-sa 17, 82; Luêån Thêåp<br /> Truå Tò-baâ-sa 1; Luêån Thuêån Chñnh Lñ 78; Vaäng Sinh Luêån Chuá, haå.<br /> <br /> <br /> <br /> 72♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br />  Thûúng yïu vaâ cûáu giuáp. Àêy laâ tinh thêìn cú khöng chó goái goån úã phaåm vi con ngûúâi maâ múã<br /> baãn nhêët cuãa Phêåt giaáo. röång àïën muön loaâi trong tam giúái4 tûâ quaá khûá,<br /> Tûâ laâ yïu thûúng chuáng sinh vaâ ban cho hoå hiïån taåi àïën võ lai. Trûúác kia, chuáng ta coá thoái<br /> sûå an laåc (dûä laåc). Bi laâ àöìng caãm vúái sûå àau quen laâ caái gò ngoaâi "ta" thò ñt khi quan têm àïën,<br /> khöí (baåt khöí) cuãa hoå; goåi chung laâ Tûâ Bi. Loâng giúâ àêy quaán Tûâ Bi tûác laâ àaä phaá caái voã ñch kó<br /> Bi cuãa Phêåt laâ traång thaái àöìng têm àöìng caãm, heåp hoâi êëy, giaác ngöå vaâ nhêån àõnh rùçng: Thïë giúái<br /> lêëy nöîi khöí cuãa chuáng sinh laâm nöîi khöí cuãa mònh, cuãa loaâi ngûúâi úã àêy, nhû möåt caái nhaâ lúán, núi<br /> nïn goåi laâ Àöìng thïí àaåi bi. Têm Bi naây röång lúán sum hoåp vaâ àoaân tuå cuãa àaåi gia àònh. Vêîn biïët<br /> vö têån, nïn goåi laâ Vö caái àaåi bi (khöng coá gò rùçng nhên loaåi khaác nhau vïì maâu da, chuãng töåc,<br /> röång hún, lúán hún, cao hún têm Bi naây). nhûng caái khaác àoá chùèng qua laâ bïì ngoaâi. Àaä laâ<br /> Thöng thûúâng, ngûúâi ta coá quan niïåm sai lêìm ngûúâi thò ai cuäng coá möåt thên hònh xûúng thõt<br /> rùçng: Tûâ Bi laâ bi luåy, mïìm yïëu, than khoác, tiïu nhû nhau, cuäng àöìng súå khöí ûa vui, biïët thñch<br /> cûåc. Ngûúâi ta tûúãng rùçng hïî àaä Tûâ Bi thò ai muöën àiïìu töët, gheát caái xêëu... Vaâ ngay caã loaâi vêåt, cuäng<br /> laâm thïë naâo mònh cuäng chõu, söëng trong hoaân nhû chuáng sanh caác coäi khaác, cuäng àïìu biïët tham<br /> caãnh thïë naâo mònh cuäng theo, thiïëu tinh thêìn söëng súå chïët.<br /> tiïën thuã. Thêåt ra, Tûâ Bi theo àaåo Phêåt coá nghôa Quaán saát chuáng sanh trong caác coäi nhû thïë,<br /> khaác xa. Phêåt daåy: "Tûâ nùng dûä nhêët thiïët chuáng thêëy àêu àêu cuäng laâ baâ con, anh em thên thuöåc<br /> sanh chi laåc, bi nùng baåt nhêët thiïët chuáng sanh cuãa ta. Tûâ àoá têm Tûâ Bi phaát khúãi, huên têåp dêìn,<br /> chi khöí". Nghôa laâ Tûâ laâ cho vui têët caã chuáng àïí röìi ta coá àûúåc möåt sûå àöìng caãm sêu sùæc vúái<br /> sanh, Bi laâ diïåt trûâ caái khöí cho têët caã moåi loaâi. têët caã moåi loaâi chuáng sanh. Phûúng phaáp huên<br /> Diïåt khöí vaâ cho vui àoá laâ têët caã nguyïån voång vaâ têåp loâng Tûâ Bi naây tuy chûa phaá àûúåc ngaä chêëp<br /> haânh àöång lúåi tha, cûáu àúâi cuãa ngûúâi coá loâng Tûâ (chêëp ta vaâ ngûúâi) nhûng cuäng àaä múã röång àûúåc<br /> Bi. Thïë nïn, Tûâ Bi khöng phaãi laâ thuå àöång, laâ phaåm vi heåp hoâi cuãa caái ngaä nhoã vaâ thïí nhêåp<br /> tröën àúâi hay nhu nhûúåc. Tinh thêìn Tûâ Bi cao caã vaâo caái ngaä lúán hún laâ àaåi gia àònh. Röìi tûâ caái<br /> êëy àûúåc thïí hiïån roä neát qua lúâi Àûác Phêåt daåy: ngaä lúán tònh caãm êëy seä chuyïín dêìn sang giai<br /> Lêëy oaán traã oaán, àoaån lñ trñ cao siïu hún, bùçng pheáp quaán "Phaáp<br /> Oaán kia chêët chöìng, duyïn tûâ".<br /> Lêëy ên traã oaán, 1.2.2. Phaáp duyïn tûâ<br /> Oaán êëy tiïu tan3. Têm Tûâ Bi duyïn vúái phaáp taánh maâ phaát khúãi<br /> 1.2. Phûúng phaáp huên têåp loâng Tûâ Bi goåi laâ Phaáp duyïn tûâ. ÚÃ cêëp bêåc cao hún naây,<br /> theo tû tûúãng kinh vùn Phêåt giaáo chuáng ta quaán saát thêëy têët caã chuáng sanh cuâng<br /> Chuáng ta biïët rùçng, àiïím cöët loäi cuãa àaåo Phêåt vúái ta àïìu àöìng möåt "phaáp giúái taánh", nïn chuáng<br /> laâ "àïën àïí thêëy", chûá khöng phaãi àïí nghe vaâ tin sanh àau khöí laâ mònh àau khöí, vò vêåy maâ ta<br /> nhûäng lñ thuyïët suöng. Cho nïn, coá thïí noái, àïí khúãi loâng Tûâ Bi ban vui cûáu khöí cho têët caã chuáng<br /> huên têåp têm Tûâ Bi àaåt hiïåu quaã, àaåo Phêåt àaä sanh.<br /> chó cho chuáng ta nhûäng phûúng phaáp thûåc Àïën cêëp àöå naây, ngûúâi phaát khúãi têm Tûâ Bi<br /> nghiïåm töëi cêìn thiïët hêìu àaåt àïën àónh cao cuãa khöng coân phên biïåt, khöng coân quan niïåm mònh<br /> Tûâ Bi. Phaáp mön "Quaán Tûâ Bi" laâ phûúng thûác khaác vúái ngûúâi, khöng nghô rùçng àoá laâ baâ con<br /> thïí nghiïåm thiïët thûåc nhêët, àûúåc biïíu hiïån úã ba quyïën thuöåc, chó thêëy mònh cuâng ngûúâi àöìng<br /> cêëp àöå khaác nhau tûâ thêëp àïën cao: möåt "phaáp giúái taánh", àöìng möåt baãn thïí maâ thöi.<br /> 1.2.1. Chuáng sinh duyïn tûâ Tûâ àoá, khi cûáu khöí, chuáng ta khöng cêìn biïët àoá<br /> Àêy laâ phaáp daânh cho ngûúâi múái bùæt àêìu thûåc laâ ai vaâ khi laâm, khöng chêëp vaâo viïåc mònh àaä<br /> hiïån. Laâ phûúng phaáp àêìu tiïn àïí hoaâ húåp vúái laâm. Chuáng sanh coá khöí thò ta coá Bi. Sûå àöìng<br /> moåi chuáng sanh, duâng caãm tònh maâ têåp quaán Tûâ caãm tûå nhiïn, sêu sùæc êëy nhû tònh thiïng liïng<br /> Bi. ÚÃ cêëp àöå naây, têm Tûâ Bi phaát khúãi do quaán giûäa meå vaâ con, hïî coá caãm laâ coá ûáng:<br /> saát nöîi khöí àau cuãa chuáng sanh vaâ loâng Tûâ Bi Nhû têëm loâng ngûúâi meå<br /> <br /> 3. Kinh Phaáp Cuá Thñ Duå, Söë 5, HT, Thñch Minh Chêu dõch.<br /> 4. Tam giúái: Duåc giúái, Sùæc giúái vaâ Vö Sùæc giúái.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦73<br />  Àöëi vúái con cuãa mònh xêëu, sên si, súå haäi cuäng nhû tònh thûúng. Nhûng<br /> Troån àúâi luön che chúã nïëu nhû ta khöng laâm giaãm búát sûå hêån thuâ vaâ<br /> Con àöåc nhêët mònh sanh phaát triïín thïm tònh thûúng bùçng caách thay àöíi<br /> Cuäng vêåy àöëi têët caã caách cû xûã cuãa ta trong àúâi söëng hùçng ngaây, têm<br /> Caác hûäu tònh chuáng sanh ta seä khöng thïí an laåc, sûå an laåc maâ Tûâ têm coá<br /> Haäy tu têåp têm yá thïí mang àïën cho ta.<br /> Khöng haån lûúång röång lúán Quaã thêåt, khi trong ta àêìy tònh thûúng - loaåi<br /> Haäy tu têåp tûâ têm tònh thûúng khöng coá àiïìu kiïån àöëi vúái tha nhên,<br /> Trong têët caã thïë giúái5... thò ta seä traân àêìy an laåc. Àoá laâ kïët quaã àêìu tiïn<br /> 1.2.3. Vö duyïn tûâ vaâ hoaân thiïån nhêët maâ chuáng ta coá thïí àaåt àûúåc<br /> Àêy laâ phaáp quaán cao siïu, àùåc biïåt cuãa haâng do àaä ûúm tröìng loâng Tûâ Bi trong tim. Àöìng<br /> thûúång cùn. Vö duyïn tûâ laâ loâng Tûâ Bi khöng coá thúâi qua àêy ta cuäng hiïíu àûúåc, Tûâ Bi vûâa laâ<br /> têm nùng duyïn vaâ caãnh súã duyïn, khöng coân phaáp tu têåp cho baãn thên àïí thùng hoa têm linh,<br /> duång cöng, khöng coân quaán saát, àöëi àaäi giûäa mònh vûâa laâ phaáp haânh àöång mang àïën lúåi ñch cho tha<br /> vúái ngûúâi, mònh vúái vêåt. Loâng Tûâ Bi naây xûáng nhên, vaâ cuäng vûâa laâ leä söëng cao àeåp, haånh phuác<br /> theo thïí taánh chún têm maâ tûå khúãi ra bao la, cho moåi ngûúâi. Chuáng ta coá thïí huên têåp àïí àaåt<br /> truâm khùæp, khöng thiïn lïåch núi naâo, cuäng nhû àïën sûå thaânh tûåu têm Àaåi Tûâ Bi, nïëu chuáng ta<br /> aánh saáng mùåt trúâi chiïëu khùæp caã gêìn xa, khöng biïët thûåc hiïån àuáng theo nhûäng phaáp quaán trïn.<br /> phên biïåt thêëp cao, khöng chuá yá phûúng hûúáng, 1.3. So saánh möëi quan hïå giûäa tû tûúãng<br /> chiïëu soi têët caã möåt caách vö tû maâ khöng duång Tûâ Bi Phêåt giaáo vaâ yïëu töë tònh thûúng trong<br /> cöng. nhên gian<br /> Quaã thêåt, àöëi vúái Vö duyïn tûâ, Tûâ Bi chñnh 1.3.1. Möëi quan hïå giûäa tû tûúãng Tûâ Bi Phêåt<br /> laâ Chún taánh tûå duång, tûác laâ khöng coân duång giaáo vúái yïëu töë Tònh thûúng cuãa ngûúâi thïë gian<br /> cöng. Noái theo thuêåt ngûä Thiïìn töng laâ "Vö cöng Trong nhên gian, con ngûúâi chuáng ta tûâ ngaân<br /> duång". Búãi Tûâ Bi toaã ra khöng giúái haån, khöng xûa àïën höm nay, coá thïí noái, cuöåc söëng luön<br /> búâ meá tûâ Têm Chún Khöng, nïn khöng coân phên àûúåc duy trò vaâ phaát triïín laâ nhúâ nhaâ nhaâ biïët<br /> biïåt "ta", "ngûúâi", khöng phên biïåt ai cho, ai yïu thûúng nhau, ngûúâi ngûúâi biïët yïu thûúng<br /> nhêån. Coá thïí noái, têm Tûâ Bi cuãa Phêåt giaáo thûåc nhau vaâ xaä höåi loaâi ngûúâi biïët yïu thûúng nhau.<br /> hiïån àûúåc sûá mïånh hoaá giaãi khöí àau cho têët caã Tònh thûúng àoá thïí hiïån roä neát qua cêu ca dao<br /> moåi loaâi chuáng sanh möåt caách hûäu hiïåu nhû vêåy maâ nhên dên ta thûúâng nhùæc nhúã:<br /> laâ nhúâ vûúåt ngoaâi sûå àöëi àaäi nhõ biïn, phaá boã "Bêìu úi thûúng lêëy bñ cuâng,<br /> moåi chêëp thuã. Tuy rùçng khaác giöëng nhûng chung möåt giaân".<br /> Noái chung, duâ quaán tûúãng àïí huên têåp loâng Tònh thûúng àûúåc hiïíu qua loâng thiïån, loâng<br /> Tûâ Bi dûúái hònh thûác naâo, nhûng nïëu quaá chêëp thûúng ngûúâi, thûúng vêåt, khöng mang tñnh võ<br /> Ngaä, thò cuäng khoá coá thïí caãm thöng vúái ngûúâi kó vaâ nhêët laâ hay giuáp àúä ngûúâi khaác luác khoá<br /> khaác. Vò nïëu ai cuäng bêån röån lo cho caái Töi cuãa khùn. Nïëu xeát chung yïëu töë tònh thûúng cuãa<br /> mònh, thò laâm sao coân caãm xuác cho ngûúâi khaác. ngûúâi thïë gian vúái tinh thêìn Tûâ Bi, coá thïí thêëy<br /> Ngûúâi quaá chêëp Ngaä, khöng thïí coá niïìm vui vò àûúåc nhûäng neát tûúng àöìng rêët cuå thïí.<br /> hoå khöng bao giúâ maän nguyïån trong viïåc thoaã Nhû chuáng ta biïët, àaåo Phêåt thûúâng àûúåc goåi<br /> maän caái Töi cuãa mònh. Vaâ möåt àiïìu àùåt biïåt chuáng laâ "Àaåo Tûâ Bi", búãi leä giaáo lñ vaâ haânh àöång thiïët<br /> ta cêìn hiïíu rùçng, ta khöng thïí múã tùæt tònh caãm, lñ thûåc cuãa Phêåt giaáo luön mang àïën sûå an laåc,<br /> trñ cuãa mònh nhû tùæt múã möåt boáng àeân. Ta cêìn thaãnh thúi cho hïët thaãy chuáng sinh. Àaåo Phêåt<br /> têåp luyïån coá phûúng phaáp möåt caách kiïn nhêîn lêëy cuöåc àúâi laâm têm àiïím àïí tu têåp vaâ thùng<br /> vaâ vúái loâng quyïët têm. Traái tim ta cêìn àûúåc reân hoa têm linh. Cho nïn, giaáo lñ Tûâ Bi laâ bùæt maåch<br /> luyïån àïí yïu thûúng vò noá khöng phaãi àûúåc taåo tûâ chñnh cuöåc söëng, àûúåc khai triïín trong nhiïìu<br /> ra àïí luác naâo cuäng traân àêìy loâng thûúng yïu. Noá khña caånh khaác nhau àïí cho con ngûúâi coá caái<br /> coá thïí yïu maâ cuäng coá thïí gheát. Noá chûáa àêìy yá nhòn toaân diïån hún vïì àúâi söëng hùçng ngaây. Nghôa<br /> <br /> 5. Kinh Tûâ Bi (29).<br /> <br /> <br /> <br /> 74♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> laâ tònh thûúng êëy phaãi múã röång têìm nhòn vaâ hiïíu chó söëng bùçng traái tim, cuöåc söëng con ngûúâi seä<br /> biïët àïën têët caã chuáng sanh: thiïn vïì tònh caãm vaâ luác àoá seä trúã nïn yïëu heân.<br /> "Mong têët caã nhûäng ai Nhûng nïëu chó söëng vúái lñ trñ maâ thiïëu sûå àöìng<br /> Hûäu tònh coá maång söëng caãm vïì con tim, thò con ngûúâi cuäng trúã nïn khö<br /> Keã yïëu hay keã maånh khan vaâ cûáng nhùæc.<br /> Khöng boã soát möåt ai Noái chung, yïëu töë tònh thûúng cuãa ngûúâi thïë<br /> Keã daâi hay keã lúán gian cuâng vúái Tûâ Bi Phêåt giaáo vêîn coá àiïím tûúng<br /> Trung, thêëp loaâi lúán, nhoã àöìng, laâ traãi loâng yïu thûúng giuáp àúä moåi ngûúâi,<br /> Loaâi àûúåc thêëy, khöng thêëy nhûng tònh thûúng àoá chó laâ möåt khña caånh nhoã<br /> Loaâi söëng xa, khöng xa cuãa Tûâ Bi. Nïëu con ngûúâi chuáng ta biïët ûáng duång<br /> Caác loaâi hiïån àang söëng tònh thûúng êëy àïí söëng vúái nhau thò cuöåc söëng<br /> Caác loaâi seä àûúåc sanh vêîn àûúåc an vui. Thïë nhûng, àiïìu àoá seä khöng<br /> Söëng haånh phuác an laåc"6. lêu daâi. Nïëu chuáng ta biïët múã röång vaâ phaát triïín<br /> Lúâi daåy êëy àaä khai múã cho ta têìm nhòn sêu röång hún theo tinh thêìn vò moåi ngûúâi, khöng vuå<br /> röång àïën moåi loaâi. Nghôa laâ giuáp ta thêëy àûúåc lúåi, khöng ñch kó, heåp hoâi… thò cuöåc söëng seä<br /> têm Tûâ Bi, chó thïí hiïån loâng mong ûúác laâm sao luön luön àûúåc thuêån hoaâ vaâ thùng tiïën. Nghôa<br /> cho muön loaâi àïìu biïët yïu thûúng vaâ giuáp àúä laâ vêîn thêëy vaâ hiïíu rùçng tònh thûúng cuãa con<br /> lêîn nhau. ngûúâi trong cuöåc söëng àúâi thûúâng cuäng chñnh laâ<br /> Phaãi noái rùçng, Tûâ Bi àûúåc hiïíu qua yïëu töë neát biïíu hiïån cú baãn cuãa Tûâ Bi. Röìi tûâ bûúác cú<br /> tònh thûúng cuãa ngûúâi thïë gian phaãi àûúåc hiïíu baãn êëy, chuáng ta biïët ài lïn theo àûúâng hûúáng<br /> tûâ goác àöå cuãa traái tim, laâ loâng thûúng yïu khöng cao hún, thoaáng röång hún. Luác àoá, seä thêëy àûúåc<br /> coá sûå phên biïåt trong traái tim. Tònh thûúng khöng chên trúâi haånh phuác thêåt sûå qua aánh mùæt Tûâ Bi.<br /> chó taåo nïn do sûå coá mùåt cuãa möåt ngûúâi dïî 1.3.2. AÃnh hûúãng cuãa tinh thêìn Tûâ Bi Phêåt<br /> thûúng, hay cuãa ngûúâi thên naâo àoá. Búãi yïu giaáo trong cuöåc söëng àúâi thûúâng<br /> thûúng con chaáu cuãa mònh, yïu thûúng cha meå Àöëi vúái ngûúâi dên Viïåt Nam, khi gùåp phaãi<br /> mònh khöng coá gò khoá khùn. Tònh caãm cao thûúång nhûäng caãnh khöí, hoå thûúâng mong ûúác coá võ Buåt,<br /> àoá àoâi hoãi chuáng ta phaãi yïu thûúng têët caã moåi võ Tiïn naâo àoá vúái têëm loâng Tûâ Bi bao la hiïån ra<br /> loaâi. cûáu giuáp hoå. Búãi tûâ ngaây xûa, maâ thêåm chñ cho<br /> Cuöåc àúâi chñnh laâ möåt trûúâng hoåc, àêy laâ baâi àïën höm nay, hònh aãnh cûãa chuâa àaä àûúåc con<br /> hoåc quan troång nhêët vïì tònh thûúng, baâi hoåc àïí ngûúâi goåi laâ "cûãa Tûâ Bi", boáng daáng cuãa möåt võ<br /> giuáp traái tim ta thïm bao la. Möåt keã giuáp àúä sû àûúåc goåi laâ "boáng Tûâ Bi", loâng hiïìn tûâ hay<br /> ngûúâi khaác vúái têm lúåi duång, khöng thïí coá tònh giuáp àúä ngûúâi khaác goåi laâ "loâng Tûâ Bi". Thêåm<br /> thûúng, vaâ nïëu tònh thûúng ài àöi vúái sûå mï lêìm, chñ, khi thêëy ai hiïìn laânh, töët buång vúái àöi mùæt<br /> thò tònh thûúng luác àoá seä laâm con ngûúâi yïëu àuöëi, hiïìn tûâ, baân tay tûâ aái cûáu giuáp hoå, thò hoå àïìu<br /> vò hoå trúã nïn baám vñu, ñch kó. xûng laâ ngûúâi êëy coá àöi mùæt Tûâ Bi, baân tay Tûâ<br /> Hún thïë nûäa, tònh thûúng phaãi àûúåc thûåc hiïån Bi. Noái chung, nhûäng haânh àöång, cûã chó naâo coá<br /> vúái têm trong saáng, tûå chuã, chên thêåt, chûá khöng tñnh nùng giuáp àúä hoùåc àem niïìm vui àïën cho<br /> phaãi laâ mï lêìm phuåc vuå. Àoá khöng phaãi laâ thûúng ngûúâi khaác àïìu àûúåc ngûúâi àúâi goåi laâ Tûâ Bi. Maâ<br /> yïu maâ laâ phuåc dõch. Giöëng nhû tònh thûúng cuãa chûä Tûâ Bi êëy àûúåc hiïån hûäu vaâ phaát khúãi ra tûâ<br /> ngûúâi meå daânh cho con cuãa mònh. Nïëu ngûúâi Phêåt giaáo. Tûâ Bi chñnh laâ neát tiïu biïíu, thuêìn<br /> meå êëy chó biïët cûng chiïìu con, thò caã hai seä phaãi tuyá cuãa Phêåt giaáo vaâ àûúåc aãnh hûúãng trûåc tiïëp<br /> traã giaá cho sûå cûng chiïìu àoá. Ngûúåc laåi, nïëu hoùåc giaán tiïëp vaâo têm trñ cuãa con ngûúâi trong<br /> ngûúâi meå yïu thûúng con thêåt sûå, baâ seä khöng cuöåc söëng àúâi thûúâng. Àoá laâ niïìm tin, laâ möåt<br /> nuöng chiïìu quaá àaáng maâ seä daåy con vúái loâng àiïìu gò àoá hiïìn laânh, thên thiïån, giuáp con ngûúâi<br /> thûúng vaâ trñ saáng suöët, uöën nùæn tñnh tònh cho thïm nghõ lûåc vûún lïn trong cuöåc söëng.<br /> con mònh thaânh ngûúâi töët. Noái nhû thïë coá nghôa Vúái têm àaåi Tûâ àaåi Bi, Phêåt daåy àïå tûã chúá<br /> laâ tònh thûúng phaãi luön ài keâm vúái lñ trñ. Nïëu nïn giïët haåi loaâi hûäu tònh vaâ khöng nïn xêm haåi<br /> <br /> 6. Kinh Tûâ Bi (29-506).<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦75<br /> caác loaâi vö tònh. Xêm haåi úã àêy khöng coá nghôa cöí "Quan Êm Thõ Kñnh"9<br /> laâ khöng àuång chaåm àïën, maâ coá nghôa laâ khöng 2.1. Tòm hiïíu danh tûâ Quan Êm Thõ Kñnh<br /> taân haåi vaâ phaá huyã, laâ thïí hiïån tinh thêìn Tûâ Bi vaâ nguöìn göëc tñch truyïån<br /> cuãa mònh vaâo trong cuöåc söëng möåt caách nheå Quaán: Xem xeát, tòm kiïëm.<br /> nhaâng, biïët tiïët àöå vaâ khöng gêy töín haåi cho bêët Êm: Tiïëng kïu cuãa chuáng sanh.<br /> cûá ai: Theo nghôa kinh àiïín Phêåt giaáo, hai chûä<br /> "Nhû ong lêëy mêåt hoa, "quan" vaâ "quaán" coá àöìng möåt nghôa. Chñnh vò<br /> Khöng töín haåi hûúng sùæc, thïë maâ ngûúâi ta coá thïí noái laâ "Quan Thïë Êm"<br /> Cuäng vêåy, võ sa - mön hay "Quaán Thïë Êm" cuäng àûúåc. Vïì sau, goåi tùæt<br /> Ra vaâo laâng vö haåi"7. laâ "Quan Êm" hay "Quaán Êm".<br /> Vúái loâng Tûâ Bi, àûác Phêåt coân daåy: "Laâ Phêåt Theo nghôa cûáu àúâi thò Quaán Êm laâ möåt võ<br /> tûã, khöng àûúåc chûáa hay buön baán dao, gêåy, cung Böì Taát coi xem tiïëng kïu úã àúâi, cuãa chuáng sanh<br /> tïn, nhûäng khñ cuå saát sanh; khöng àûúåc duâng kïu tïn Ngaâi maâ Ngaâi cûáu àöå. Tiïëng kïu maâ laåi<br /> cên non, giaå thiïëu àïí àong; khöng àûúåc nûúng coi xem àûúåc laâ vò Böì Taát àaä tu chûáng túái coäi<br /> thïë lûåc quan quyïìn maâ lêëy taâi vêåt cuãa ngûúâi; saáu cùn10 viïn thöng (àïìu duâng chung àûúåc),<br /> khöng àûúåc aác têm troái buöåc ngûúâi, phaá hoaåi nhû tai coá thïí tröng, mùæt coá thïí nghe àûúåc. Theo<br /> viïåc thaânh cöng cuãa ngûúâi; khöng àûúåc nuöi nghôa tûå tu laâ Böì Taát duâng caái trñ tuïå saáng suöët<br /> meâo, heo, chöìn, choá...8 chiïëu roåi vaâo trong, thêëy roä baãn tñnh vò sao nghe<br /> Tinh thêìn naây àaä taác àöång vaâo têm höìn bao àûúåc tiïëng tùm cuãa thïë gian maâ ngöå àaåo.<br /> ngûúâi trong cuöåc söëng. Coá nhûäng luác, con ngûúâi Thõ laâ hoå, phuå nûä duâng chûä Thõ àïí phên biïåt<br /> muöën laâm àiïìu gò àoá bêët lúåi, nhûng sêu têån têm löëi àùåt tïn khaác nhau vúái nam giúái. Kñnh laâ giûä<br /> höìn cuãa hoå chúåt voång lïn tiïëng noái cuãa tònh gòn nghiïm cêín, khöng phoáng tuáng, buöng lung.<br /> thûúng, giuáp hoå ngùn chùån àûúåc têm niïåm aác, Trong kinh Phaáp Hoa, phêím Phöí mön noái:<br /> khöng laâm àiïìu gò gêy khöí àau cho tha nhên. "Chuáng sanh tham duåc quaá, thûúâng niïåm Cung<br /> Ngay tûâ vêën àïì con ngûúâi trong cuöåc söëng biïët kñnh Quaán Thïë Êm Böì Taát, tûå nhiïn saåch loâng<br /> hûúáng têm vïì giûä giúái "khöng saát sanh" cuäng àuã tham duåc; chuáng sanh hay giêån dûä, thûúâng niïåm<br /> cho ta thêëy sûå aãnh hûúãng to lúán cuãa yïëu töë Tûâ Bi Cung kñnh Quaán Thïë Êm Böì Taát, liïìn saåch loâng<br /> vaâo àúâi söëng tinh thêìn cuãa con ngûúâi. Möîi caá giêån dûä; chuáng sanh ngu si thûúâng niïåm Cung<br /> nhên biïët yá thûác, khöng saát haåi lêîn nhau vaâ luön Kñnh Quaán Thïë Êm Böì Taát, liïìn hïët ngu si". Àoá<br /> trao gûãi tònh thûúng cho nhau, thò àúâi söëng seä an chñnh laâ nghôa chûä Kñnh, laâ cöng hiïåu cuãa chûä<br /> öín; möîi gia àònh biïët yá thûác, tön troång lêîn nhau Kñnh. Hiïíu àûúåc nghôa cuãa chûä Kñnh, laâm àûúåc<br /> bùçng tònh thûúng êëy thò gia àònh àoá cuäng àûúåc hïët nhû chûä Kñnh tûác laâ tiïën àïën àûúåc hún nûãa<br /> haånh phuác, thuêån hoaâ. con àûúâng vaâo àaåo. Khi Thõ Kñnh àïën chuâa Tõnh<br /> Noái chung, nhúâ sûå aãnh hûúãng phêìn naâo cuãa Vên, hoaâ thûúång àùåt tïn laâ Kñnh Têm cuäng cuâng<br /> tinh thêìn Tûâ Bi cuãa Phêåt giaáo maâ con ngûúâi biïët möåt yá naây. Hiïíu àûúåc nhûäng yá nghôa cao quñ àoá,<br /> khúãi têm laânh àïí laâm viïåc tûâ thiïån, giuáp àúä nhûäng chuáng ta seä khöng coân thùæc mùæc taåi sao Thõ Kñnh<br /> ngûúâi giaâ caã, neo àún vaâ giuáp àúä lêîn nhau trong laåi àûúåc thêìn tûúång hoaá nhû laâ Böì Taát Quaán Thïë<br /> cuöåc söëng hùçng ngaây. Hún thïë nûäa, con ngûúâi Êm. Cuäng vò Thõ Kñnh àaä nuöi dûúäng àûúåc àûác<br /> coân biïët hûúáng têm höìn mònh lïn nêëc thang cao tñnh Tûâ Bi nhêîn nhuåc nhû Ngaâi Quaán Thïë Êm<br /> hún, tûác laâ biïët söëng vúái nhau bùçng tònh thûúng Böì Taát nïn ngûúâi àúâi liïn tûúãng àïën Böì Taát Quan<br /> bao la vö võ kó. Nhúâ aãnh hûúãng tinh thêìn Tûâ Bi Êm vaâ xem naâng laâ hònh tûúång hoaá thên cuãa<br /> àoá maâ tûâ trûúác àïën nay, cuöåc söëng ngûúâi dên Ngaâi.<br /> Viïåt chuáng ta luön àûúåc an öín, nheå nhaâng. Nhòn chung, Quan Thïë Êm (Avalokitesvara)<br /> 2. Sûå thïí hiïån tinh thêìn Tûâ Bi trong truyïån laâ võ Böì taát vúái haånh nguyïån luön lùæng nghe<br /> <br /> 7. Thñch Minh Chêu, 2000, Phaáp Cuá Kinh, 9, Nxb. Tön Giaáo.<br /> 8. Kinh Phaåm Voäng.<br /> 9. Nguyïîn Àöëng Chi, 1974, Kho taâng truyïån Cöí tñch Viïåt Nam, T.IV, Nxb. KHXH.<br /> 10. Saáu cùn: Mùæt, tai, muäi, lûúäi, thên vaâ yá.<br /> <br /> <br /> <br /> 76♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> tiïëng kïu khöí àau cuãa cuöåc àúâi röìi tòm caách cûáu Qua tòm hiïíu nöåi dung truyïån Quan Êm Thõ<br /> giuáp. Hònh tûúång Ngaâi àûúåc mö taã trong kinh Kñnh, chuáng ta cuäng àaä thêëy sûå xuêët hiïån khaác<br /> Phaáp Hoa laâ möåt ngûúâi nam nhûng khi Phêåt giaáo nhau cuãa möîi nhên vêåt. Naâo laâ Cha meå cuãa Thõ<br /> truyïìn sang Têy Taång, Trung Hoa, Triïìu Tiïn vaâ Kñnh, chaâng Thiïån Sô (chöìng cuãa Thõ Kñnh), cha<br /> Viïåt Nam, Böì taát àûúåc tön thúâ hêìu hïët dûúái daång meå chöìng cuãa Thõ Kñnh. Röìi àïën Sû cuå chuâa<br /> nûä thên, meå hiïìn Quan Thïë Êm. Tõnh Vên, Thõ Mêìu, cha meå Thõ Mêìu, Lyá trûúãng,<br /> Búãi theo kinh Phaáp Hoa, Böì taát coá khaã nùng ngûúâi àêìy túá trong nhaâ Thõ Mêìu, cho àïën sûå<br /> thõ hiïån vö biïn thên, tuyâ theo hoaân caãnh vaâ àiïìu xuêët hiïån cuãa àûáa treã con Thõ Mêìu, dên laâng vaâ<br /> kiïån maâ hiïån thên tûúng ûáng àïí cûáu àöå: "Nïëu cuöëi cuâng laâ hònh aãnh Àûác Phêåt hiïån ra àoán Kñnh<br /> cêìn hiïån ra thên gò àïí cûáu àöå thò Quan Êm hiïån Têm. Coá thïí noái, möîi nhên vêåt trong cêu chuyïån<br /> ra thên àoá nhû: Thên quöëc vûúng, thên tïí tûúáng, àïìu thïí hiïån möåt tñnh caách riïng.<br /> thên nhi àöìng, thên phuå nûä v.v.."11. Truyïån tñch Thïë nhûng, nïëu xeát vïì caác nhên vêåt tiïu biïíu<br /> vïì Quan Êm Thõ Kñnh úã Viïåt Nam àûúåc hònh mang tñnh Tûâ Bi, chuáng ta thêëy chó coá ba nhên<br /> thaânh dûåa trïn quaá trònh tiïëp biïën vùn hoaá vaâ cú vêåt, àoá laâ Àûác Phêåt, Sû cuå vaâ nhên vêåt chñnh laâ<br /> súã "thõ hiïån" naây. Kñnh Têm.<br /> Sûå tñch Quan Êm Thõ Kñnh àûúåc lûu truyïìn Vúái Sû cuå chuâa Tõnh Vên, khi Thõ Kñnh àïën<br /> phöí biïën trong dên gian Viïåt Nam tûâ xûa qua chuâa xin baái sû phuå vaâ nguyïån àûúåc xuêët gia<br /> nghïå thuêåt haát cheâo, truyïån thú vaâ gêìn àêy nhêët àêìu Phêåt, Sû cuå thêëy Thõ Kñnh hiïìn laânh vaâ toã<br /> laâ truyïån vùn xuöi. Theo taác giaã Nguyïîn Lang: loâng möå àaåo, nïn àaä nhêån cho xuêët gia vaâ àùåt<br /> "Truyïån thú Quan Êm Thõ Kñnh (baãn Nöm) hiïån tïn laâ Kñnh Têm, vúái yá nghôa laâ thaânh kñnh giûä<br /> chûa biïët àûúåc saáng taác trong thúâi gian naâo. Baãn gòn têm àaåo.<br /> Viïåt ngûä do Nguyïîn Vùn Vônh êën haânh nùm Trong luác Thõ Kñnh àang lêm vaâo hoaân caãnh<br /> 1911, göìm 788 cêu luåc baát vaâ möåt laá thû Kñnh ngöín ngang, oan ûác khöng biïët toã baây cuâng ai.<br /> Têm viïët cho cha meå bùçng vùn biïìn ngêîu". Cûá Gia àònh chöìng laâ núi nûúng naáu cuãa àúâi naâng,<br /> vaâo nöåi dung cuãa truyïån Quan Êm Thõ Kñnh thò vêåy maâ àaä bõ hoå àuöíi xua vaâ khinh reã, thêåt coân<br /> coá thïí àêy laâ möåt dõ baãn cuãa Phêåt giaáo Cao Ly khöí àau naâo bùçng. Thõ Kñnh caãm thêëy quaá tuãi<br /> (Triïìu Tiïn): "Thõ Kñnh laâ con gaái cuãa nhaâ hoå nhuåc, khöng coân mùåt muäi naâo trúã vïì nhaâ cha meå<br /> Maäng, quêån Luäng Taâi, thaânh Àaåi Bang, nûúác ruöåt. Giûäa luác lang thang, bú vú trong nöîi khöí<br /> Cao Ly"12. àau àoá, may nhúâ coá Sû cuå múã röång loâng Tûâ,<br /> Tuy vêåy, böëi caãnh cuãa cêu chuyïån Quan Êm dang tay cûáu giuáp, Thõ Kñnh múái öín àõnh têm<br /> Thõ Kñnh liïn quan mêåt thiïët àïën möåt ngöi chuâa höìn vaâ tiïëp tuåc duy trò maång söëng. Vaâ luác naây,<br /> cöí úã miïìn Bùæc nûúác ta, Phaáp Vên tûå (chuâa Dêu, àêëng Tûâ Bi cao töåt nhêët maâ Kñnh Têm hûúáng<br /> Bùæc Ninh). Vaâ Phêåt Baâ chuâa Dêu àûúåc xem laâ àïën àïí laâm àöång lûåc tu haânh laâ Àûác Phêåt.<br /> Phêåt Baâ Quan Êm Thõ Kñnh, thïí hiïån qua cêu Nhûng röìi, àúâi naâng laåi thïm möåt lêìn nûäa<br /> ca dao: "Xem trong coäi nûúác Nam ta. Chuâa Vên phaãi gaánh chõu nöîi oan uöíng. Giûäa luác bõ Lyá<br /> coá Àûác Phêåt Baâ Quan Êm". Hònh aãnh Quan Êm trûúãng cho lñnh àaánh àêåp, khaão tra, baân tay Tûâ<br /> Thõ Kñnh böìng con trïn tay, qua nhiïìu dõ baãn rêët Bi cuãa Sû cuå laåi cûáu Kñnh Têm thoaát chïët. Khöng<br /> gêìn guäi vaâ tûúng àöìng vúái nhûäng cêu chuyïån vïì nhûäng Sû cuå chõu nöåp phaåt àïí àûa Kñnh Têm vïì,<br /> Quan Êm àöìng tûã vaâ Quan Êm töëng tûã. Theo maâ coân cho Kñnh Têm dûång möåt cùn lïìu bïn<br /> caác nhaâ nghiïn cûáu, tûúång Quan Êm tay öm àöìng chuâa àïí saám höëi löîi lêìm.<br /> tûã lêìn àêìu tiïn xuêët hiïån trong lõch sûã tñn ngûúäng Hònh aãnh Tûâ Bi cuãa Sû cuå, khiïën chuáng ta<br /> tûúång hònh taåi Viïåt Nam vaâo the kó thûá XVII vaâ liïn tûúãng àïën hònh aãnh cuãa nhûäng võ tiïn, öng<br /> àaä trúã nïn nöíi tiïëng vaâo thïë kó thûá XVIII, hiïån Buåt hay nhûäng cuå giaâ trong caác truyïån cöí tñch<br /> nay vêîn coân baão lûu taåi nhiïìu chuâa. khaác, cuäng àaä luön sùén loâng cûáu giuáp nhûäng<br /> 2.2. Caác nhên vêåt tiïu biïíu trong truyïån ngûúâi hiïìn laânh maâ vêëp phaãi khöí àau.<br /> cöí thïí hiïån tinh thêìn Tûâ Bi Quaã thêåt, àiïím àùåc sùæc cuãa truyïån cöí laâ thïë.<br /> <br /> 11. Kinh Phaáp Hoa - Phêím Phöí Mön.<br /> 12. Nguyïîn Lang, 1994, Viïåt Nam Phêåt giaáo sûã luêån, T.II, Nxb. Vùn hoåc Haâ Nöåi.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦77<br /> Nhûäng hònh aãnh àoá chñnh laâ thïí hiïån tònh yïu laâm sao giaãi toaã àûúåc nöîi oan. Naâng chó coân<br /> thûúng con ngûúâi cuãa dên töåc Viïåt Nam, thïí hiïån caách rúâi nhaâ chöìng ra ài. Thïë nhûng, luác ra ài<br /> tñnh Tûâ Bi cuãa àaåo Phêåt àaä thêm nhêåp vaâo nïëp naây, naâng khöng hïì mang niïìm oaán hêån nhûäng<br /> söëng vùn hoaá, àaåo àûác cuãa dên töåc Viïåt. Vaâ hònh ngûúâi àaä vu oan cho naâng. Luác naây, naâng chó<br /> aãnh Sû cuå trong truyïån cöí Quan Êm Thõ Kñnh biïët möåt mònh hiïíu vaâ thûúng cho mònh. Coá leä<br /> cuäng khöng vûúåt ngoaâi truyïìn thöëng töët àeåp àoá. chñnh naâng laâ ngûúâi hiïíu mònh hún ai hïët:<br /> Dêîu trong cêu chuyïån, hònh aãnh Sû cuå xuêët hiïån "Trúâi cao, àêët laå chêåp chuâng<br /> khöng nhiïìu, nhûng àaä veä lïn àûúåc neát àeåp cuãa Laâm thên lûä khaách mõt muâ tûúng lai<br /> loâng Tûâ Bi, neát àeåp tònh thûúng cuãa ngûúâi dên Traách ai chõu möëi duyïn haâi<br /> Viïåt. Mònh naâng öm tuãi, ai hay nöîi loâng"13.<br /> Möåt hònh aãnh Tûâ Bi àùåc trûng nûäa, àoá la Àûác Àûáng trong hoaân caãnh êëy, thûã xeát laåi mònh,<br /> Phêåt. Trong cuöëi cêu chuyïån, Ngaâi àaä hiïån ra àïí nïëu nhû vêåy thò chùæc gò ta cam chõu möåt mònh.<br /> àoán tiïëp Kñnh Têm vïì thïë giúái giaãi thoaát vaâ phong Nïëu phêån nûä nhi chûa laâm gò àûúåc àïí traã thuâ thò<br /> cho Kñnh Têm laâm Phêåt baâ Quan Êm Thõ Kñnh. ta cuäng öm nöîi oaán hêån chúâ ngaây baáo thuâ. Nhûng<br /> Chó möåt tònh tiïët nhoã naây thöi, nhûng àaä mang naâng Thõ Kñnh thò khöng, naâng chó buöìn tuãi cho<br /> àïën cho ngûúâi àoåc möåt niïìm tin chùæc chùæn, àoá phêån mònh, chó thûúng cho söë phêån cuãa mònh.<br /> laâ ngûúâi coá loâng Tûâ Bi, biïët laâm àiïìu laânh thò duâ Àêy chñnh laâ thïí hiïån phêìn naâo àûác tñnh Tûâ Bi.<br /> coá traãi qua gian khoá thïë naâo, cuöëi cuâng cuäng seä Coá leä cuäng tûâ tònh thûúng naây maâ naâng biïët tûå<br /> àûúåc àïìn buâ thñch àaáng. Àiïìu naây thïí hiïån roä tu, biïët quay laåi nhòn baãn thên mònh, biïët thûác<br /> qua hònh aãnh Quan Êm Thõ Kñnh hiïån ra giûäa tónh caãnh àúâi vö thûúâng àïí tu têm sûãa taánh vaâ<br /> àaám mêy nguä sùæc vaâ àûúåc àêëng Àaåi Tûâ Àaåi Bi nghõch caãnh àoá cuäng laâ thùæng duyïn cho naâng<br /> (Àûác Phêåt) àûa tay tiïëp dêîn. dûát núå trêìn. ÚÃ àêy ta thêëy, cöët truyïån mang àêåm<br /> Vúái hònh aãnh Kñnh Têm Tûâ Bi nhên aái, chõu neát àaåo Phêåt. Àùåc biïåt laâ àûác tñnh Tûâ Bi hûúáng<br /> nhêîn nhõn, gaánh chõu nöîi oan àïí cûáu giuáp ngûúâi vïì chuáng sanh cuãa naâng Thõ Kñnh rêët vô àaåi, thïí<br /> khaác, phaãi noái rùçng, ta thêåt khoá nghô baân. Neát hiïån roä trong àoaån mö taã chuyïån nhên duyïn<br /> tiïu biïíu cuãa nhên vêåt chñnh àaä taåo nïn möåt cöët cuãa naâng Thõ Kñnh vaâ chaâng Thiïån Sô rêët laâ àeåp<br /> truyïån thêåt söëng àöång vaâ mang tñnh hiïån thûåc, àöi. Niïìm haånh phuác cuãa àöi vúå chöìng naây ïm<br /> taác àöång sêu sùæc àïën têm höìn ngûúâi àoåc. àïìm vö cuâng. Ai nghe thêëy maâ khöng khen ngúåi,<br /> 2.3. Neát àùåc sùæc cuãa nhên vêåt thïí hiïån tinh khöng theâm thuöìng, ao ûúác. Thïë nhûng chùèng<br /> thêìn Tûâ Bi bao lêu, chó vò möåt sûå hiïíu lêìm coãn con maâ àaä<br /> Ai cuäng biïët, truyïån Quan Êm Thõ Kñnh àûúåc xaãy ra chuyïån to lúán coân hún nuái Thaái Sún. Thïë<br /> lûu truyïìn trong dên gian qua caác thïë hïå àaä hún múái biïët caãnh àúâi quaã laâ tuöìng huyïîn hoaá. Nhû<br /> möåt thïë kó röìi, vaâ nhên vêåt cöët loäi taác àöång sêu vêåy, nguyïn nhên àïí coá caãnh duyïn ngang traái<br /> xa vaâo têm ngûúâi àoåc chñnh laâ Kñnh Têm. Kñnh naây laâ vò Böì Taát vúái loâng Tûâ Bi muöën hoaá àöå<br /> Têm laâ hònh aãnh cuãa loâng tha thûá bao la vaâ àûác chuáng sanh, biïët cùn taánh chuáng sanh mï lêìm,<br /> nhêîn nhuåc khöng búâ bïën. Àûác tñnh Tûâ Bi vaâ nhêîn chêëp trûúác, nïn cuäng phaãi taåo ra caác caãnh huyïîn<br /> nhõn êëy cuãa Kñnh Têm àûúåc thïí hiïån roä neát nhêët hoaá nhû thïë àïí thûâa cú maâ chó àiïím cho chuáng<br /> qua ba tònh caãnh: sanh biïët chöî mï lêìm, tòm vïì àûúâng giaác ngöå.<br /> Trûúác tiïn ta thêëy, Thõ Kñnh chó vò thêëy súåi Thïë röìi, naâng caãi trang nam tûã àïí ài xuêët gia,<br /> rêu cùçm cuãa Thiïån Sô moåc chöî khöng töët, súå vò thúâi bêëy giúâ chûa coá chuâa ni cho ngûúâi nûä<br /> ngûúâi àúâi nhòn thêëy àaâm tiïëu chùèng hay cho xuêët gia. Khi vaâo chuâa, naâng rêët nöî lûåc tu têåp,<br /> chöìng. Sùén keáo may, naâng nheå nhaâng giú lïn, luön yá thûác tûå giaác trong sûå tu têåp (quay laåi taánh<br /> àõnh cùæt súåi rêu khi Thiïån Sô nguã say. Muäi keáo nghe cuãa mònh nhû Böì Taát Quaán Thïë Êm). Coá<br /> hiïìn laânh chûa kõp chaåm àïën cùçm thò Thiïån Sô ai chûáng kiïën quaá trònh tu têåp naây vaâ hiïíu àûúåc<br /> chúåt thûác tónh, thïë laâ naâng bõ chöìng cuâng cha múái khöng cho naâng "ài tu vò thêët tònh". Nïëu<br /> meå vaâ dên laâng gaán cho töåi "saát phu". Moåi lñ leä hiïíu theo àaåo lñ thò nghõch duyïn àïën vúái naâng<br /> biïån baåch vaâ lúâi van xin cuãa naâng Thõ Kñnh khöng laâ trúå duyïn töët khiïën naâng biïët nhòn laåi mònh,<br /> <br /> 13. Truyïån thú Quan Êm Thõ Kñnh, baãn Nöm, Baãn Viïåt ngûä do Nguyïîn Vùn Vônh êën haânh nùm 1911.<br /> <br /> <br /> <br /> 78♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> thêëy vaâ biïët àûúåc caãnh khöí àau cuãa con ngûúâi Lúâi daåy cuãa àêëng Tûâ phuå vêîn coân àoá: Hêån thuâ<br /> cuäng chó vò loâng tham muöën khöng cuâng, nïn khöng thïí lêëy hêån thuâ maâ diïåt àûúåc. Chó coá loâng<br /> naâng khúãi loâng thûúng muöën cûáu mònh, cûáu àúâi Tûâ Bi múái hoaá giaãi àûúåc hêån thuâ. Nghôa laâ nïëu<br /> maâ xuêët gia tu têåp. Nïëu nhû luác naây àûúåc giaãi khöng àem loâng Tûâ Bi hoaá giaãi thò hêån thuâ seä<br /> oan, hoùåc giaã öm hêån trúã vïì nhaâ, tûác laâ khöng chöìng chêët tûâ àúâi naây sang àúâi khaác. Chó coá<br /> thïí hiïån àûúåc àûác tñnh Tûâ Bi cao quñ vaâ laâm gò loâng Tûâ Bi múái cúãi troái àûúåc nhûäng nöîi oan ûác<br /> coá hònh tûúång "Quan Êm Thõ Kñnh" cao àeåp vaâ nhûäng khöí àau cuãa àúâi naâng vaâ bao ngûúâi.<br /> nhû vêåy. Thïë nhûng: Hiïíu àûúåc àiïìu àoá theo tinh thêìn Tûâ Bi cuãa nhaâ<br /> "Tûúãng rùçng bïën àêåu yïn thuyïìn Phêåt, Kñnh Têm vui veã nhêîn chõu möåt mònh àïí<br /> Tûåa búâ giaãi thoaát lúâi nguyïìn ban sú thay cho nhûäng ngûúâi kia khoãi khöí vaâ cuäng laâ<br /> Ngúâ àêu coá aã Thõ Mêìu àïí gúä möëi dêy raâng buöåc oaán thuâ cuãa muön ngûúâi<br /> Lùèng lú àiïu nguyïåt àem cêu gieo tònh"14. trong cuöåc söëng luác bêëy giúâ.<br /> Mùåc cho Thõ Mêìu buöng lúâi trïu choåc, Kñnh Laâ ngûúâi xuêët gia, nhûng trong baãn chêët, Kñnh<br /> Têm vêîn luön nhêët quaán niïåm Phêåt maâ caãm Têm cuäng laâ möåt ngûúâi phuå nûä. Vò thïë, hún ai<br /> thûúng cho möåt keã nhû Thõ Mêìu. Caâng thûúng hïët, Kñnh Têm hiïíu àûúåc nhûäng haån chïë, nhûäng<br /> hún cho Thõ Mêìu, coá biïët àêu naâng cuäng àöìng ñch kó nhoã heåp trong têm höìn cuãa nhûäng ngûúâi<br /> phêån nûä nhi nhû Thõ Mêìu. Trûúác sûå laånh luâng cuâng giúái. Cuöåc söëng vaâ tònh caãm cuãa Thõ Mêìu<br /> cuãa Kñnh Têm, thúâi gian khöng thïí giuáp ñch gò coá nhiïìu uêín khuác riïng. Viïåc "khöng chöìng maâ<br /> cho Thõ Mêìu. Cö ta tûác töëi, nhuåc maå àuã àiïìu, coá chûãa" cuãa Thõ Mêìu (cuãa ngûúâi phuå nûä noái<br /> àïën nöîi àaä vu khöëng cho Kñnh Têm laâ chuã nhên chung) àöëi vúái àaåo àûác nghiïåt ngaä cuãa xaä höåi<br /> gêy nïn caái baâo thai cuãa mònh. Cuöëi cuâng àaä thúâi êëy laâ möåt töåi traång lúán. Hònh phaåt coá thïí laâ<br /> àûa Kñnh Têm àïën trûúác laâng àïí xûã töåi. Àau goåt toác, böi vöi röìi thaã beâ tröi söng. Vò vêåy, chuáng<br /> àúán thay, naâng phaãi thûâa nhêån vaâ chõu bõ hònh ta coá thïí hiïíu thïm, viïåc Thõ Mêìu àöí töåi cho<br /> phaåt, chõu bõ cûúâi chï trûúác mùåt biïët bao ngûúâi. Kñnh Têm, khöng àún thuêìn chó laâ haânh àöång<br /> Àuáng laâ naâng Kñnh Têm coá möåt sûác nhêîn kiïn vu oan giaá hoaå cho keã tu haânh, maâ thêåt ra, àoá<br /> cûúâng. Coá leä cuäng chó vò loâng thûúng ngûúâi, coân laâ sûå kïu cûáu loâng Tûâ cûáu khöí núi cûãa Phêåt.<br /> khöng muöën àïí Thõ Mêìu bõ só nhuåc nïn Kñnh Àêy laâ àiïìu cao caã maâ chó coá Kñnh Têm, laâ ngûúâi<br /> Têm àaä gaánh töåi cho Thõ Mêìu nhû gaánh chõu nöîi àûúåc kïët tinh àûác tñnh Tûâ Bi, Trñ tuïå cuãa Phêåt<br /> àau cuãa möåt chuáng sanh, lêëy niïìm àau cuãa chuáng giaáo múái coá thïí sùén saâng chõu oan àïí Thõ Mêìu<br /> sanh maâ nöî lûåc tu têåp. Kñnh Têm àaä thûåc hiïån búát khöí, chõu oan chõu khöí thay cho ngûúâi khaác<br /> àuáng lúâi Phêåt daåy, àuáng vúái haånh nguyïån cuãa khi cuöåc àúâi àang coân traân àêìy bêët cöng nghiïåt<br /> möåt võ Böì Taát: "Oan ûác khöng cêìn biïån baåch vò ngaä.<br /> biïån baåch laâ heân nhaát"15. Nöîi oan cuãa Kñnh Têm Àûác tñnh Tûâ Bi êëy coân àûúåc thïí hiïån roä nhêët<br /> coá leä moåi ngûúâi chûa ai biïët roä, nhûng chùæc rùçng qua lêìn thûã thaách thûá ba, àoá laâ luác Kñnh Têm<br /> Thõ Mêìu biïët roä, vaâ chñnh sûå nhêîn naåi naây cuãa chõu oan trúã vïì. Luác naây naâng khöng coân úã trong<br /> Kñnh Têm àaä xoaáy vaâo loâng Thõ Mêìu möåt niïìm chuâa nûäa maâ phaãi ra úã möåt mònh trong cùn choâi<br /> trùæc êín, möåt nöîi lo khöng thïí diïîn taã àûúåc. nhoã ngoaâi tam quan cuãa chuâa. Cùn bïånh luác bõ<br /> Nïëu Kñnh Têm noái ra cho moåi ngûúâi biïët rùçng àaánh àoân coân chûa thuyïn giaãm thò Thõ Mêìu<br /> mònh laâ gaái, laâ keã bõ oan ûác, thò biïët bao àiïìu àïën trao con bùæt Kñnh Têm nuöi dûúäng. Kñnh<br /> àau khöí seä àöí uåp xuöëng cho Thõ Mêìu vúái àûáa Têm ngheån ngaâo öm haâi nhi vaâo loâng nhû truyïìn<br /> con trong buång naâng, cho ngûúâi túá trai cuãa gia húi êëm cuãa hai söë phêån khöí àau riïng. Kñnh Têm<br /> àònh Thõ Mêìu àang phaãi lêín tröën vaâ ngay caã cha tûå hoãi röìi àêy tiïëng tai seä àïën àêu nûäa? Nhûng<br /> meå Thõ Mêìu nûäa. Phaãi noái rùçng, coá quaá nhiïìu trûúác mùæt phaãi cûáu lêëy möåt sinh maång vûâa chaâo<br /> ngûúâi liïn luåy seä chõu khöí àau vaâ tûâ àau khöí êëy àúâi haäy coân ngêy thú. Thïë laâ Kñnh Têm àaânh<br /> chùæc chùæn seä sinh ra oaán thuâ vaâ cûá nhû thïë chöìng nhêîn nhõn àïí nuöi treã thú vö töåi. Ngaây ngaây phaãi<br /> chêët lïn maäi, laâm sao chêëm dûát àûúåc khöí àau. chõu nhuåc, chõu àau àïí ài xin sûäa vïì cho àûáa beá.<br /> <br /> 14. Truyïån thú Quan Êm Thõ Kñnh, baãn Nöm, Baãn Viïåt ngûä do Nguyïîn Vùn Vônh êën haânh nùm 1911.<br /> 15. Möåt trong mûúâi àiïìu Têm niïåm cuãa Àûác Phêåt daåy.<br /> <br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦79<br /> Laâng trïn khöng àûúåc thò xoám dûúái, nhûng hêìu möåt cùn choâi xiïu veåo cuâng àûáa beá lúán lïn, àaä<br /> hïët àïìu bõ moåi ngûúâi phó baáng. Coá ngûúâi phun àaánh tan ài nhûäng thaânh kiïën nùm naâo. Tûâ cùn<br /> nûúác boåt vaâo mùåt, hoùåc nhêîn têm neám caát vaâo choâi êëy, hoå àaä caãm nhêån àûúåc baâi hoåc thêëm thña,<br /> cheán sûäa ñt oãi vûâa xin àûúåc, coá ngûúâi khi thêëy hoå ngheån ngaâo nhêån ra têëm loâng Tûâ Bi vö búâ<br /> Kñnh Têm chûa àïën cöíng àaä vöåi àoáng cûãa laåi vaâ cuãa Thõ Kñnh. Naâng naâo muöën thuâ oaán keáo daâi<br /> coân xui choá ra cùæn, Kñnh Têm chó coân caách bùng nïn àaä lêëy tònh thûúng xoaá boã hêån thuâ. Vaâ quaã<br /> rûâng khi hûâng àöng hoùåc trúâi töëi sang têån maäi thêåt nhû vêåy, trong buöîi lïî traâ tò cho Sû Kñnh<br /> laâng khaác múái hi voång tòm xin ñt sûäa nuöi treã, Têm. Luác êëy, moåi ngûúâi trong chuâa vaâ dên trong<br /> búãi khöng coân caách naâo khaác hún. Coá ngaây, duâ laâng àïìu àïën àïën tham dûå thêåt àöng àuã. Luác<br /> buång àoái chên run maâ vêîn phaãi böìng àûáa beá ài naây, chùæc chùæn rùçng khöng coân traái tim naâo mang<br /> tòm sûäa, thêåt laâ nöîi khöí quaá lúán so vúái àúâi naâng. oaán thuâ vaâ hêìu nhû trong têm höìn ngûúâi naâo<br /> Thúâi gian cûá thïë tröi qua vúái bao nhiïu nöîi uêín cuäng rung lïn möåt nhõp thûúng yïu vaâ tha thûá<br /> khuác àoaån trûúâng. cho nhau. Traái tim Böì taát cuãa Kñnh Têm àaä ài<br /> Viïåc Thõ Mêìu àem con boã trûúác cöíng Chuâa vaâo traái tim moåi ngûúâi thêåt sêu àêåm tûâ àoá.<br /> laâ sûå gûãi gùæm àuáng núi, àuáng chöî. Tñnh húåp lñ úã Àöëi vúái naâng, coi nhû cöng haånh möåt àúâi àaä<br /> àêy khöng àún giaãn chó vò Thõ Mêìu thêëy Kñnh troån veån, vaâ nhûäng nghõch duyïn kia laâ sûå taác<br /> Têm mùåc nhiïn chõu oan nhêån töåi, maâ quan troång thaânh hûäu ñch cho naâng thaânh cöng viïn maän.<br /> hún laâ Thõ Mêìu àaä nhêån ra àûúåc àûác Tûâ Bi quaãng Coân ngûúâi dên luác naây àaä nghô rùçng möåt con<br /> àaåi úã bêåc chên tu naây. Chó coá Kñnh Têm múái coá ngûúâi nhû thïë chó coá haâng Böì Taát, Thaánh nhên<br /> thïí dang tay cûáu röîi cuöåc àúâi cö. Vaâ thïë laâ cö àaä múái laâm àûúåc, nïn trûúác mùæt hoå laâ hònh aãnh Böì<br /> tòm àïën cêìu sûå cûáu giuáp núi Kñnh Têm. Taát Quaán Êm hiïån thên Thõ Kñnh vaâ têm laânh<br /> Trûúác kia, giûäa àïm khuya thanh vùæng, coá ai àoá àaä tön thúâ Ngûúâi nhû chñnh hònh aãnh Quan<br /> nghe tiïëng khoác theát vò khaát sûäa voång ra tûâ choâi Êm cho àïën höm nay, naâng àaä thaânh Böì Taát trong<br /> nhaâ Kñnh Têm, khöng möåt ngoån àeân chong maâ loâng moåi ngûúâi. Qua àêy cuäng cho ta thêëy rùçng,<br /> àûát ruöåt, thûúng cho ngûúâi, thò giúâ àêy laâ tiïëng baãn thïí chên têm cuãa con ngûúâi vêîn trong saåch<br /> vui àuâa cuãa àûáa beá, hay tiïëng hoåc kinh àúát gioång nhû têëm gûúng saáng. Chó vò sûå ham muöën cuãa<br /> múái dïî thûúng laâm sao! Thïë nhûng, chuá àêu coá saáu cùn húåp vúái saáu trêìn16 maâ con ngûúâi töëi tùm<br /> biïët, bêëy nhiïu tuöíi àúâi laâ bêëy nhiïu cheán sûäa muâ mõt, laâm àuã chuyïån sai lêìm, maäi gêy khöí<br /> àûúåc nhên lïn haâng trùm lêìn, maâ trong àoá chûáa àau. Cuäng nhû gûúng saáng àïí buåi baám vaâo thò<br /> àûång naâo laâ nûúác mùæt lêîn tònh thûúng cuãa Kñnh thêëy töëi sêìm. Nïëu biïët höëi tónh, nhêån ra nhûäng<br /> Têm. Chó coá têëm loâng võ tha vö biïn êëy múái sai lêìm trûúác; hoùåc vò danh vò lúåi maâ laâm traái<br /> chõu àûång àûúåc gian truên àïí nuöi lúán möåt àûáa chên têm, nay biïët höëi hêån, gùæng sûác sûãa àöíi thò<br /> treã trong hoaân caãnh eáo le nhû thïë. Naâng àaä êm cuäng nhû àaä lau saåch buåi trêìn, gûúng laåi saáng<br /> thêìm söëng vaâ tu têåp nhû vêåy, vêîn cam chõu nuöi nhû xûa, tûác saåch hïët mï lêìm, baãn thïí chên têm<br /> con nhû vêåy cho àïën cuöëi àúâi. Luác sùæp lêm laåi hiïån baây. Ngûúâi coá trñ tuïå biïët roä leä àoá, nïn<br /> chung, naâng àïí laåi cho Thêìy möåt bûác thû vaâ êm nhêët cûã nhêët àöång chó tûå xeát mònh, duâ àúâi coá<br /> thêìm ra ài khöng möåt lúâi tûâ giaä, khöng möåt lúâi ghen gheát vaâ vu oan giaá hoaå cuäng khöng oaán<br /> cêìu xin àûúåc giaãi oan. traách maâ caâng thïm gùæng cöng tu tiïën, àïën luác<br /> Trong bûác thû naâng àïí laåi cho Thêìy, coá àoaån nûúác caån àaá trú thò phaãi traái thûåc giaã, ai ai cuäng<br /> nöåi dung viïët thêåt xuác àöång: biïët roä, cêìn gò phaãi biïån baåch, phên trêìn. Thïë<br /> … "Kñnh baåch Thêìy! gian khöng coá con mùæt trñ tuïå, coá mêëy ai biïët toã<br /> Àiïìu trûúác tiïn, con phaát löì saám höëi ngöå chên têm, nïn sûå khen chï cuãa hoå laâm gò coá<br /> Lûâa döëi caã Thêìy caãi daång nam nhên giaá trõ chên thûåc, nïëu nhû cûá theo àúâi vaâ cuâng<br /> Àïí àûúåc xuêët gia àöå nghiïåp baãn thên àúâi chòm nöíi thò coân gò laâ ta nûäa. Chñnh vò thïë<br /> Mong lûúång caã vaån lêìn hó xaã"… maâ àaä coá nhiïìu võ Thaánh Hiïìn vò àaåo quïn mònh.<br /> Thïë laâ naâng àaä ra ài. Cuäng nhûäng dên laâng Cuäng vò thûúng àúâi mï muöåi nïn Àûác Phêåt múái<br /> êëy, nhûäng con ngûúâi êëy, giúâ àêy trûúác mùæt hoå laâ ra àúâi àïí giaáo hoaá, duâ àúâi coá àöåc aác àïën àêu,<br /> <br /> 16. Saáu trêìn: Sùæc, thanh, hûúng, võ, xuác, phaáp.<br /> <br /> <br /> <br /> 80♦K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N<br /> Àûác Phêåt cuäng chó ruã loâng thûúng àïí tòm caách minh oan laâ trong saåch vaâ àûúåc trúã vïì gia àònh,<br /> cûáu àöå, khöng hïì giêån gheát maâ laåi coân thûúng söëng haånh phuác bïn chöìng; thïë thò cêu chuyïån<br /> hún nûäa. khöng coá gò gêy êën tûúång sêu sùæc trong loâng<br /> Àoåc truyïån Quaán Êm Thõ Kñnh múái caãm nhêån ngûúâi àoåc, khöng mang àïën cho ngûúâi àoåc möåt<br /> àûúåc sûå tu haânh nhêîn nhuåc cuãa naâng. Naâng cuäng baâi hoåc àaåo àûác, vùn hoaá naâo cao quñ caã.<br /> vò loâng thûúng tûúãng, muöën cûáu ngûúâi, cûáu àúâi Thïë nhûng, tûâ khi xuêët hiïån thïm nhûäng tònh<br /> thoaát khoãi voâng lêín quêín khöí àau, nïn chêëp nhêån tiïët oan traái hún vaâ bao nghõch caãnh àöí döìn lïn<br /> moåi tai ûúng àïën vúái mònh. Sûå nhêîn naåi cao töåt cuöåc àúâi Thõ Kñnh, maâ naâng vêîn nhêîn nhõn chõu<br /> cuãa Thõ Kñnh chó coá loâng thûúng yïu thêåt röång àûång, khöng cêìn biïån baåch, minh oan. Naâng chêëp<br /> lúán múái nhêîn nhõn àûúåc. Coân nïëu chuáng ta nhoã nhêån gaánh chõu nöîi àau khöí àïí coá thïí hoaá giaãi<br /> nhen ñch kó, chó biïët nghô àïën baãn thên mònh hay oaán húân giûäa con ngûúâi vúái nhau. Vaâ coá thïí noái,<br /> ngûúâi thên cuãa mònh, khöng traãi loâng thûúng nhúâ vaâo nhûäng sûå nhêîn nhõn àoá, àaä taåo nïn neát<br /> àïën moåi ngûúâi thò cöng haånh to lúán nhû Thõ Kñnh tiïu biïíu vïì àûác Tûâ Bi, nhêîn nhuåc, giuáp cêu<br /> chùèng bao giúâ thûåc hiïån àûúåc. chuyïån phaát triïín theo chiïìu hûúáng thùng tiïën,<br /> Cöng haånh tu têåp cuãa Thõ Kñnh coân thïí hiïån löi cuöën ngûúâi àoåc phaãi tiïëp tuåc theo doäi cho<br /> úã goác àöå rêët röång lúán, thuöåc lônh vûåc Àaåi Tûâ Àaåi àïën cuâng. Àiïím nghïå thuêåt kheáo leáo, àùåc sùæc<br /> Bi, coá nghôa laâ laâm têët caã vò ngûúâi maâ khöng hïì cuãa vùn hoåc dên gian laâ thïë. Dêîu àêy chó laâ nhûng<br /> thêëy mònh laâm. Àêy múái àñch thûåc laâ àaåi Tûâ Bi. cêu chuyïån truyïìn miïång bònh thûúâng, nhûng<br /> Thõ Kñnh àaä nhêån laänh têët caã nhûäng nöîi oan àïën àaä taåo nïn àûúåc taác phêím vùn hoåc dên gian coá<br /> vúái mònh maâ khöng hïì kïí lïí. Àïën caã viïåc àau giaá trõ, laâ baâi hoåc giaáo duåc mang yá nghôa hiïån<br /> àúán nhêët laâ nhêån nuöi con cho Thõ Mêìu laâ phûúác thûåc thêm sêu vaâ luön mang tñnh hiïån thûåc.<br /> àûác rêët lúán maâ naâng cuäng khöng hïì kïí cöng. Quaã thêåt, bûúác phaát triïín êëy trong cêu chuyïån<br /> Xem àêy múái biïët Thõ Kñnh àaä thûåc hiïån àuáng àaä giuáp ngûúâi àoåc hiïíu àûúåc nhiïìu giaá trõ cao<br /> caái nghôa "vö tûúáng", khöng coân thêëy "nùng vaâ quñ laâ phaãi lêëy tònh thûúng múái xoaá boã àûúåc hêån<br /> súã" nhû lúâi Àûác Phêåt àaä daåy. Thêåt sûå, cuäng nhúâ thuâ, vaâ àïí thaânh tûåu sûå viïåc êëy, àoâi hoãi con ngûúâi<br /> thûåc hiïån àuáng caái nghôa vö tûúáng naây nïn Thõ phaãi múã röång loâng Tûâ Bi, biïët nhêîn nhõn moåi<br /> Kñnh múái àûúåc mïånh danh laâ "Quan Êm Thõ oan traái, khöng traách húân, khöng phên minh, búãi<br /> Kñnh". Vaâ nïëu nhû Thõ Kñnh tûå kïí cöng thò cuöåc sûå thêåt thò noá vêîn laâ sûå thêåt vaâ gieo rùæc àiïìu laânh<br /> àúâi Thõ Kñnh àêu coân gò goåi laâ Tûâ Bi, laâ cao quñ. thò khöng bao lêu cuäng gùåt haái àûúåc quaã laânh<br /> 3. Sûå aãnh hûúãng cuãa nhên vêåt mang tñnh tûúng xûáng. Àoá laâ qui luêåt têët yïëu cuãa cuöåc söëng.<br /> tûâ bi trong truyïån cöí vaâ trong cuöåc söëng àúâi Kiïíu kïët thuác truyïån Quan Êm Thõ Kñnh laâ<br /> thûúâng kiïíu kïët thuác coá hêåu, mang tñnh truyïìn thöëng<br /> 3.1. Bûúác phaát triïín cuãa cêu chuyïån qua cuãa caác taác phêím tûå sûå Viïåt Nam. Tûâ tònh tiïët<br /> sûå hiïån hûäu nhên vêåt mang tñnh Tûâ Bi oan khiïn naây àïën oan khiïn khaác, nhûng vúái<br /> Qua sûå tòm hiïíu tònh tiïët cêu chuyïån Quan loâng Tûâ Bi bao la, biïët nhêîn nhõn, biïët chêëp nhêån,<br /> Êm Thõ Kñnh, chuáng ta thêëy àûúåc sûå eáo le, nghiïåt Kñnh Têm àaä àûúåc dên gian tön vinh cöng haånh<br /> ngaä cuãa cuöåc àúâi nhên vêåt Thõ Kñnh. Múái tòm tu haânh êëy thêåt xûáng àaáng cho moåi ngûúâi noi<br /> hiïíu nhûäng tònh tiïët ban àêìu, dûúâng nhû chûa coá theo. Vaâ cuöëi cuâng, oan khiïn àúâi naâng khöng<br /> gò àùåc sùæc coá thïí taác àöång vaâo têm trñ ngûúâi àoåc. phaãi do naâng biïån baåch maâ hïët, chñnh do núi<br /> Vúái sûå xuêët hiïån cuãa möåt cö gaái xinh àeåp, nïët na haânh àöång tu têåp Tûâ Bi cuãa naâng àaä chuyïín hoaá<br /> àûúåc saánh duyïn cuâng chaâng trai chùm chó hoåc àûúåc têm thûác cuãa con ngûúâi. Vaâ tûå nhiïn noá<br /> haânh vaâ söëng haånh phuác bïn nhau. Àoá laâ chuyïån àûúåc göåi saåch.<br /> thûúâng tònh trong cuöåc söëng, ai cuäng coá thïí thêëy 3.2. Sûå aãnh hûúãng cuãa nhên vêåt mang tñnh<br /> àûúåc. Tûâ Bi - Quan Êm Thõ Kñnh trong cuöåc söëng<br /> Thïm bûúác nûäa, cêu chuyïån àaä bùæt àêìu àûa àúâi thûúâng<br /> vaâo möåt tònh tiïët eáo le laâ Thõ Kñnh bõ gia àònh Coá thïí noái, Tûâ Bi laâ möåt trong nhûäng neát tiïu<br /> chöìng vu oan saát phu vaâ àuöíi naâng ra ài. Thiïët biïíu cuãa àaåo Phêåt. Trong sûå gùæn boá vúái àúâi söëng<br /> nghô, nïëu cêu chuyïån chó phaát triïín àïën àoá, nghôa cuãa dên töåc Viïåt Nam cuäng nhû vúái vùn hoåc, möåt<br /> laâ cho rùçng naâng ra ài vaâ thúâi gian sau àûúåc phêìn tñnh chêët Tûâ Bi cuãa àaåo Phêåt àaä àûúåc hònh<br /> <br /> <br /> K H O A H OÏ C X AÕÕ H OÄ I V AØØ N H AÂ N V AÊ N ♦81<br /> tûúång hoaá qua hònh aãnh Phêåt Baâ Quan Êm: Kñnh, àöi luác vêîn coá nhûäng ngûúâi xem àoá laâ<br /> "Cha giaâ laâ Phêåt Thñch Ca thaái àöå phaãn khaáng thuå àöång, tiïu cûåc. Thêåm<br /> Meå giaâ nhû thïí Phêåt Baâ Quan Êm chñ, viïåc Thõ Kñnh vò quaá khöí àau trong àûúâng<br /> Nhúá ngaây xaá töåi voång nhên tònh, chaán àúâi oan khöí nïn vaâo chuâa tu àaä taåo<br /> Lïn chuâa lïî Phêåt, àïìn ún sinh thaânh"17. nïn sûå hiïíu nhêìm vïì àöång cú vaâ lñ tûúãng xuêët<br /> Cuå thïí, tûâ sûå aãnh hûúãng cuãa cêu chuyïån Quan gia cuãa ngûúâi tu sô Phêåt giaáo. Nhûng vúái sûå thêm<br /> Êm Thõ Kñnh vaâo trong cuöåc söëng cuãa ngûúâi nhêåp giaá trõ sêu sùæc cuãa tinh thêìn Tûâ Bi Phêåt<br /> dên Viïåt Nam, giuáp chuáng ta thêëy àûúåc nhiïìu giaáo, con ngûúâi àaä hoaá giaãi àûúåc sûå hiïíu biïët<br /> àiïìu vïì vùn hoåc truyïìn thöëng, àùåc biïåt laâ nïëp phiïën diïån êëy. Vaâ hoå àaä giaãi thñch rùçng Thõ Kñnh<br /> nghô vaâ cung caách tû duy mang baãn sùæc vùn hoaá vöën laâ gaái giaã trai àïí tu haânh laåi bõ