Tình trạng phạm tội ở lứa tuổi thanh thiếu niên: Qua khảo sát ở trại giam Thanh Xuân và Trường Phổ thông Công nông nghiệp 1 Thanh Trì, Hà Nội - Trần Đức Châm

X· héi häc sè 2 (62), 1998 63<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> T×nh tr¹ng téi ph¹m ë løa tuæi thanh, thiÕu niªn<br /> (Qua kh¶o s¸t ë tr¹i giam Thanh Xu©n vµ<br /> Tr−êng phæ th«ng c«ng n«ng nghiÖp 1 Thanh Tr× - Hµ Néi)<br /> <br /> <br /> trÇn ®øc ch©m<br /> <br /> <br /> C<br /> uèi th¸ng 6 ®Çu th¸ng 7 n¨m 1997, chóng t«i cã dÞp kh¶o s¸t mét tr¹i giam (tr¹i thi<br /> hµnh ¸n) thuéc Côc c¶nh s¸t tr¹i giam (V26) Bé Néi vô trªn ®Þa bµn Hµ Néi. §ã lµ tr¹i giam<br /> Thanh Xu©n. Tr¹i giam Thanh Xu©n qu¶n lý mét sè l−îng lín ph¹m nh©n, trong ®ã cã 24,36% lµ<br /> n÷. Sè ph¹m nh©n lµ ng−êi thµnh thÞ chiÕm: 59,68%; sè ph¹m nh©n lo¹i I: 18,09%; sè ph¹m nh©n<br /> lo¹i III: 20,8%.<br /> Qua kh¶o s¸t 100 ph¹m nh©n tuæi tõ 30 trë xuèng b»ng ph−¬ng ph¸p pháng vÊn theo<br /> b¶ng hái vµ pháng vÊn s©u, chóng t«i thu ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nh− sau:<br /> - VÒ giíi tÝnh: Nam: 76 ng−êi chiÕm 79,2%.<br /> N÷: 20 ng−êi chiÕm 20,8%<br /> - VÒ tuæi: trong 100 ph¹m nh©n ®−îc kh¶o s¸t, nam cã 11% tuæi d−íi 17; 40% tuæi tõ 18 -<br /> 24 vµ 49% tuæi tõ 25 - 30; vÒ n÷ cã 20% ë tuæi tõ 18 - 24 vµ 80% tuæi tõ 25 - 30 (xem b¶ng 1).<br /> B¶ng 1: C¬ cÊu téi ph¹m theo tuæi cña ph¹m nh©n (%)<br /> <br /> Tuæi Nam N÷<br /> D−íi 17 tuæi 11 0<br /> Tõ 18 - 24 tuæi 40 20<br /> Tõ 25 - 30 tuæi 49 80<br /> <br /> - VÒ c− tró: cã 81% ph¹m nh©n nam vµ 88,9% ph¹m nh©n n÷ ë néi thµnh; 19% ph¹m nh©n<br /> nam vµ 13,1% ph¹m nh©n n÷ ë ngo¹i thµnh; 24,7% ph¹m nh©n nam vµ 75,3% ph¹m nh©n n÷ tõ<br /> n¬i kh¸c tíi sèng ë Hµ Néi (xem b¶ng 2).<br /> B¶ng 2: N¬i c− tró cña ph¹m nh©n tr−íc khi ph¹m téi (%)<br /> <br /> N¬i c− tró Hµ Néi N¬i kh¸c tíi<br /> Giíi tÝnh Néi thµnh Ngo¹i thµnh<br /> Nam 81 19 24,7<br /> N÷ 88,9 13,1 75,3<br /> <br /> - VÒ tr×nh ®é häc vÊn: toµn tr¹i cã 65% tr×nh ®é cÊp II, 15% cÊp I vµ sè cßn l¹i lµ ®ang häc<br /> dë cÊp III vµ ®¹i häc.<br /> §¹i ®a sè c¸c ph¹m nh©n ®−îc kh¶o s¸t chØ cã tr×nh ®é häc vÊn phæ th«ng c¬ së vµ phæ<br /> th«ng trung häc. Sè cã tr×nh ®é ®¹i häc trë lªn rÊt Ýt vµ kh«ng cã ph¹m nh©n mï ch÷. B¶ng 3 d−íi<br /> ®©y sÏ cho thÊy cô thÓ tr×nh ®é häc vÊn cña ph¹m nh©n nam vµ n÷ ë tr¹i.<br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 64 T×nh tr¹ng téi ph¹m cña thanh thiÕu niªn ...<br /> <br /> B¶ng 3: Tr×nh ®é häc vÊn cña nam vµ n÷ ph¹m nh©n d−íi 30 tuæi ë tr¹i qua kh¶o s¸t (%)<br /> <br /> Tr×nh ®é häc vÊn Nam N÷<br /> Mï ch÷ 0 0<br /> Phæ th«ng c¬ së 70,5 45<br /> Phæ th«ng trung häc 28,5 50<br /> §¹i häc 0,1 5<br /> <br /> VÒ ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh gia ®×nh cña ph¹m nh©n: qua kh¶o s¸t chóng t«i thÊy phÇn lín<br /> ph¹m nh©n c¶ nam vµ n÷ ®Òu xuÊt th©n tõ gia ®×nh ®«ng anh em (tõ ba anh, chÞ em trë lªn). Cô<br /> thÓ, sè ph¹m nh©n lµ con ®éc nhÊt chØ cã 0,5% trong sè 79 ph¹m nh©n nam ®−îc hái; sè ph¹m<br /> nh©n cã hai anh, chÞ em còng chØ chiÕm 21,5% trong sè 79 ph¹m nh©n nam ®−îc hái; cßn l¹i cã tíi<br /> 78% ph¹m nh©n nam vµ 99,5% ph¹m nh©n n÷ (trong 20 ph¹m nh©n n÷ ®−îc hái) lµ xuÊt th©n tõ<br /> gia ®×nh cã ba anh, chÞ em trë lªn.<br /> <br /> Bªn c¹nh yÕu tè gia ®×nh ®«ng anh, chÞ em ë ph¹m nh©n th× yÕu tè nghÒ nghiÖp cña bè mÑ<br /> còng cã phÇn t¸c ®éng nhá ®Õn qu¸ tr×nh ph¹m téi cña ph¹m nh©n.<br /> <br /> Trong sè c¸c ph¹m nh©n ®−îc hái th× cã 19,4% nam vµ 20% n÷ bè mÑ lµ c¸n bé c«ng nh©n<br /> viªn chøc; 19,4% nam vµ 25% n÷ bè mÑ lµm nghÒ bu«n b¸n vµ 29% nam, 50% n÷ bè mÑ ®· nghØ<br /> h−u. Tû lÖ ph¹m nh©n cã bè mÑ lµm c¸c nghÒ kh¸c rÊt Ýt. Nh− vËy vÊn ®Ò nghÒ nghiÖp cã liªn<br /> quan tíi thu nhËp cña gia ®×nh, ®ång thêi Ýt nhiÒu còng t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh gi¸o dôc con c¸i<br /> còng cÇn ph¶i ®−îc chóng ta quan t©m ph©n tÝch cô thÓ trong c¬ cÊu còng nh− nguyªn nh©n cña<br /> téi ph¹m thanh, thiÕu niªn hiÖn nay (B¶ng 4).<br /> B¶ng 4: NghÒ nghiÖp cña bè mÑ ph¹m nh©n ë tr¹i (%)<br /> <br /> NghÒ nghiÖp cña bè mÑ Nam N÷<br /> C¸n bé c«ng nh©n viªn chøc 19,4 20<br /> Doanh nghiÖp t− nh©n 0 0<br /> Bu«n b¸n 19,4 25<br /> NghÒ tù do 11,1 0<br /> VÒ h−u 29 50<br /> C¸c nghÒ kh¸c 8,3 5<br /> <br /> Mét yÕu tè n÷a cã ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh nu«i d¹y vµ gi¸o dôc con c¸i lµ tr×nh ®é v¨n<br /> hãa cña gia ®×nh. Qua sè liÖu kh¶o s¸t cho thÊy ®a sè gia ®×nh c¸c ph¹m nh©n ®−îc hái ®Òu cã<br /> tr×nh ®é ë bËc phæ th«ng c¬ së vµ phæ th«ng trung häc. Cô thÓ cã 63% bè, 49% mÑ, 46% anh chÞ vµ<br /> 48,9% c¸c em ph¹m nh©n cã tr×nh ®é phæ th«ng c¬ së; 17,1% bè, 33% mÑ, 53,7% anh chÞ vµ 40,4%<br /> c¸c em cña ph¹m nh©n cã tr×nh ®é phæ th«ng trung häc. Sè gia ®×nh cã tr×nh ®é ®¹i häc vµ trªn ®¹i<br /> häc chiÕm tû lÖ rÊt nhá (xem B¶ng 5).<br /> B¶ng 5: Tr×nh ®é häc vÊn cña gia ®×nh ph¹m nh©n (%)<br /> <br /> Tr×nh ®é häc vÊn Bè MÑ Anh (chÞ) Em<br /> Mï ch÷ 7,8 5,8 0 6,3<br /> Phæ th«ng c¬ së 63 49 46 48,9<br /> Phæ th«ng trung häc 17,1 33 53,7 40,4<br /> §¹i häc 7,8 5,8 11,1 4,2<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />  TrÇn §øc Ch©m 65<br /> <br /> VÒ c¸c lo¹i téi danh ë tr¹i giam Thanh Xu©n, sè ph¹m nh©n ë løa tuæi thanh, thiÕu niªn<br /> ph¹m vµo hÇu hÕt c¸c lo¹i téi danh trong bé luËt h×nh sù. Nh−ng ®iÒu ®¸ng chó ý ë ®©y lµ, trong<br /> nhãm c¸c téi danh nghiªm träng vµ kh«ng nghiªm träng th× thanh, thiÕu niªn l¹i ph¹m nhiÒu vµo<br /> nhãm c¸c téi nghiªm träng, nguy hiÓm mµ tr−íc ®©y Ýt cã - nhÊt lµ phô n÷. B¶ng 6 sÏ chøng minh<br /> râ ®iÒu ®ã.<br /> B¶ng 6: Tû lÖ % téi danh theo giíi tÝnh (%)<br /> <br /> C¸c lo¹i téi danh Nam N÷<br /> GiÕt ng−êi 19,5 30<br /> GiÕt ng−êi ®Ó thùc hiÖn mét hµnh vi ph¹m téi kh¸c 14,6 0<br /> C−íp cña 28 10<br /> Trém c¾p 15,8 5<br /> HiÕp d©m 1,2 0<br /> G©y rèi trËt t− c«ng céng 2,4 0<br /> Chèng ng−êi thi hµnh c«ng vô 1,2 0<br /> C¸c téi kh¸c 17,3 55<br /> <br /> Qua pháng vÊn cho thÊy mét sè c¸c em ph¹m nh÷ng téi nguy hiÓm còng ®Òu biÕt r»ng ®ã<br /> lµ nh÷ng hµnh vi sai tr¸i vµ bÞ ph¸p luËt trõng trÞ, nh−ng vÉn cø lµm. Trong sè 100 em ®−îc<br /> pháng vÊn - c¶ nam vµ n÷ cã; 77,9% sè em nam vµ 35% sè em n÷ tr¶ lêi lµ cã biÕt; 22,1% sè em<br /> nam vµ 65% sè em n÷ tr¶ lêi lµ kh«ng biÕt ®ã lµ nh÷ng hµnh vi nguy hiÓm.<br /> <br /> T¹i Tr−êng phæ th«ng c«ng n«ng nghiÖp 1 Thanh Tr× (hay Tr−êng néi tró d¹y nghÒ), qua<br /> kh¶o s¸t 172 em chóng t«i thÊy cã 64,2% c¸c em ph¹m téi trém c¾p tµi s¶n riªng c«ng d©n; 17,9%<br /> ph¹m téi c−ìng ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n; 11,2% ph¹m téi g©y rèi trËt tù c«ng céng; 4,5% ph¹m<br /> téi lõa ®¶o tµi s¶n riªng c«ng d©n; 1,2% ph¹m téi c−íp ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n. Sè ®· tõng<br /> ph¹m ph¸p tõ 3 ®Õn 5 lÇn chiÕm tØ lÖ 71,9%, ph¹m ph¸p tõ 6 ®Õn 10 lÇn chiÕm tû lÖ 23,4% vµ tõ 11<br /> lÇn trë lªn chiÕm tØ lÖ 4,7%. Häc sinh cña tr−êng ®Òu lµ c¸c em nam, trong ®ã cã 67,2% lµ c¸c em<br /> tõ 12 - 15 tuæi; sè cßn l¹i tõ 16 - 18 tuæi. (xem B¶ng 7 vµ 8).<br /> B¶ng 7: C¬ cÊu téi ph¹m theo téi danh ë Tr−êng phæ th«ng c«ng n«ng nghiÖp I Thanh Tr× Hµ Néi<br /> <br /> C¸c lo¹i téi danh Tû lÖ %<br /> Trém c¾p tµi s¶n riªng c«ng d©n 64,2<br /> C−ìng ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n 17,9<br /> G©y rèi trËt tù c«ng céng 11,2<br /> Lõa ®¶o tµi s¶n riªng c«ng d©n 4,5<br /> C−íp tµi s¶n riªng c«ng d©n 1,2<br /> <br /> B¶ng 8: T×nh tr¹ng t¸i ph¹m ph¸p cña c¸c em ë Tr−êng phæ th«ng c«ng n«ng nghiÖp I Thanh Tr× Hµ Néi<br /> <br /> Sè lÇn ph¹m ph¸p Tû lÖ %<br /> Tõ 3 ®Õn 5 lÇn 71,9<br /> Tõ 6 ®Õn 10 lÇn 23,4<br /> Tõ 11 lÇn trë lªn 4,7<br /> <br /> Nh×n vµo B¶ng 7 ta thÊy sè c¸c em ph¹m téi trém c¾p tµi s¶n riªng c«ng d©n lµ nhiÒu<br /> nhÊt, sau ®ã lµ téi c−ìng ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n vµ téi g©y rèi trËt tù c«ng céng. Nh÷ng con sè<br /> ®ã còng cho thÊy phï hîp víi t×nh h×nh vµ c¬ cÊu téi ph¹m ë løa tuæi thanh, thiÕu niªn nãi chung.<br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br /> 66 T×nh tr¹ng téi ph¹m cña thanh thiÕu niªn ...<br /> <br /> §iÒu ®¸ng l−u ý ë ®©y lµ b¶ng 8 ®· chøng tá r»ng sè c¸c em ph¹m ph¸p nhiÒu lÇn lµ rÊt lín vµ<br /> ®¸ng lo ng¹i. HÇu nh− c¸c em coi chuyÖn vi ph¹m ph¸p luËt lµ b×nh th−êng, cho nªn sè c¸c em vi<br /> ph¹m tõ 3 ®Õn 5 lÇn vµ 6 ®Õn 10 lÇn lµ phæ biÕn; thËm chÝ vÉn cßn cã c¶ sè vi ph¹m trªn 10 lÇn<br /> còng chiÕm tû lÖ ®¸ng kÓ. Qua ®ã chøng tá tr×nh ®é nhËn thøc, ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ ý thøc ph¸p<br /> luËt cña c¸c em lµ rÊt thÊp. V× vËy chóng ta còng cÇn ph¶i xem l¹i ph−¬ng ph¸p gi¸p dôc vµ viÖc<br /> thùc thi ph¸p luËt trong nh÷ng n¨m qua.<br /> <br /> Qua ph©n tÝch sè liÖu vµ ®Æc biÖt lµ qu¸ t×nh kh¶o s¸t thùc tÕ, chóng t«i xin cã mét vµi<br /> nhËn xÐt chung d−íi ®©y vÒ thùc tr¹ng téi ph¹m ë tuæi thanh, thiÕu niªn hiÖn nay ë Hµ Néi vµ cã<br /> lÏ còng lµ chung cña c¶ n−íc:<br /> <br /> + VÒ ph¹m vi tÝnh chÊt téi ph¹m do thanh, thiÕu niªn g©y ra, ®¸ng chó ý lµ nh÷ng hµnh vi<br /> mang tÝnh b¹o lùc ë møc ®é cao vµ cã chiÒu h−íng gia t¨ng. (Theo b¸o c¸o cña C«ng an thµnh phè<br /> Hµ Néi th× sè nµy, n¨m 1986 chØ cã trªn 50 em bÞ b¾t gi÷, nh−ng ®Õn n¨m 1996 c¸c lùc l−îng c«ng<br /> an thµnh phè ®· b¾t gi÷ - riªng ë løa tuæi vÞ thµnh niªn lµ 128 em. Trong ®ã cã 61 em (47,6%)<br /> ph¹m téi c−íp tµi s¶n riªng c«ng d©n; 11 em ph¹m téi c−ìng ®o¹t tµi s¶n riªng c«ng d©n; 11 em<br /> ph¹m téi cè ý ®¸nh ng−êi g©y th−¬ng tÝch; 3 em ph¹m téi c−íp giËt; 4 em ph¹m téi g©y rèi trËt tù<br /> c«ng céng; 2 em ph¹m téi hiÕp d©m; 29 em ho¹t ®éng b¸n d©m vµ ph¸t hiÖn trªn 50 em nghiÖn hót<br /> ma tóy. §Æc biÖt nghiªm träng lµ vô em NguyÔn Trung ChÝnh, häc sinh líp 8B tr−êng phæ th«ng<br /> c¬ së §«ng Ng¹c, Tõ Liªm ®· dïng dao nhän ®©m c« gi¸o T©m ngay trªn bôc gi¶ng vµ ®· bÞ xö víi<br /> møc ¸n cao nhÊt ®èi víi vÞ thµnh niªn lµ 20 n¨m tï).<br /> <br /> + Sè thanh, thiÕu niªn ph¹m vµo c¸c téi danh ngµy cµng t¨ng, hÇu nh− cã ®ñ c¶ ë 24 lo¹i<br /> téi danh. §¸ng chó ý lµ c¸c téi nghiªm träng, nguy hiÓm, man rî nh− giÕt ng−êi, c−íp cña, hiÕp<br /> d©m trÎ em v.v... cã chiÒu h−íng gia t¨ng nhanh.<br /> <br /> + Thanh, thiÕu niªn ph¹m téi th−êng lµ nh÷ng em cã tr×nh ®é häc vÊn thÊp. Chñ yÕu tËp<br /> trung ë cÊp häc phæ th«ng c¬ së vµ phæ th«ng trung häc.<br /> <br /> + Sè thanh, thiÕu niªn ph¹m téi chñ yÕu x¶y ra ë c¸c thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn vµ nh÷ng<br /> n¬i tËp trung ®«ng ng−êi nh−: ë bÕn tµu, bÕn xe, c¸c n¬i vui ch¬i c«ng céng, c¸c tô ®iÓm nhµ hµng,<br /> th−¬ng m¹i... Nh−ng bªn c¹nh ®ã gÇn ®©y sè thanh, thiÕu niªn ë n«ng th«n ph¹m téi còng cã chiÒu<br /> h−íng t¨ng nhanh.<br /> <br /> + Tû lÖ ph¹m téi ë n÷ thanh, thiÕu niªn so víi tr−íc ®©y t¨ng h¬n so víi nam giíi. C¸c em<br /> còng ®· tõng ph¹m vµo nhiÒu téi nguy hiÓm nh− c−íp cña, giÕt ng−êi... (VÝ dô nh− em Lª ThÞ<br /> H−¬ng ë tr¹i Thanh Xu©n, vµo tr¹i lóc 17 tuæi v× téi giÕt ng−êi: giÕt bè, mÑ vµ em trai).<br /> <br /> + VÒ ®é tuæi ph¹m téi cña thanh, thiÕu niªn hiÖn nay ®ang cã xu h−íng "trÎ hãa". §iÒu ®ã<br /> ®−îc thÓ hiÖn cô thÓ ë tû lÖ ph¹m téi cña c¸c em ë løa tuæi vÞ thµnh niªn.<br /> <br /> + Xu h−íng ph¹m téi theo c¸c b¨ng, nhãm, kÕt bÌ ®¶ng vµ t¸i ph¹m téi còng cã chiÒu<br /> h−íng t¨ng h¬n.<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn<br />