Tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác ở các lớp học ngoại ngữ - Đặng Thị Phương Hà

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP<br /> MANG TÍNH HỢP TÁC Ở CÁC LỚP HỌC NGOẠI NGỮ<br /> IMPLEMENTING COOPERATIVE LEARNING<br /> IN FOREIGN LANGUAGE CLASSES<br /> <br /> <br /> ĐẶNG THỊ PHƯƠNG HÀ<br /> Trường Đại học Ngoại ngữ, Đại học Đà Nẵng<br /> <br /> <br /> TÓM TẮT<br /> Tổ chức hoạt động học tập mang tính hợp tác là thiết yếu trong quá trình dạy và học ngoại<br /> ngữ. Hoạt động học tập mang tính hợp tác không chỉ giúp cho người học hoàn thiện kỹ năng<br /> ngôn ngữ mà còn phát triển tư duy sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và tinh thần hợp tác trong hoạt<br /> động tập thể. Bài viết này nhằm nêu lên những yếu tố cấu thành của hoạt động học tập mang<br /> tính hợp tác cũng như tầm quan trọng của nó trong việc dạy và học ngoại ngữ. Một số đề xuất<br /> cũng được đưa ra để giúp giáo viên tổ chức tốt các hoạt động học tập mang tính hợp tác<br /> trong các lớp học ngoại ngữ.<br /> ABSTRACT<br /> Implementing cooperative learning is essential in the process of foreign language learning and<br /> teaching. Cooperative learning not only helps learners improve their language skills but also<br /> develops their creative thinking, interpersonal skills and cooperation in doing group work. This<br /> paper mentions the elements as well as the importance of cooperative learning. It also gives<br /> some suggestions to help teachers implement cooperative learning effectively.<br /> <br />  <br /> 1. Sơ lược về học tập mang tính hợp tác<br /> Quá trình học tập là một quá trình tương tác của các yếu tố: người dạy, người học  <br /> và giáo trình. Sự tương tác giữa người học được chia thành ba mô hình:  học tập mang tính  <br /> tranh đua (competitive learning), học tập mang tính cá thể (individualistic learning) và học  <br /> tập mang tính hợp tác (cooperative learning) (Roger & David,1994).<br /> Học tập mang tính hợp tác là một chiến lược giảng dạy (teaching strategy) trong đó  <br /> người dạy sẽ tổ chức người học thành những nhóm nhỏ để  thực hiện các hoạt động như <br /> thảo luận, đóng vai, giải quyết vấn đề, v.v. Mỗi thành viên không chỉ có trách nhiệm thực  <br /> hiện các hoạt động của nhóm mà còn phải có trách nhiệm hợp tác, giúp đỡ các thành viên <br /> trong nhóm hoàn thành các hoạt động được giao (Jacobs & Hall, 2002).<br /> Học tập mang tính hợp tác khác học tập mang tính tranh đua ở những điểm sau:<br /> Học tập mang tính hợp tác Học tập mang tính tranh đua<br /> Có sự tương tác giữa người học Không có sự tương tác giữa người học<br /> Mỗi cá nhân có trách nhiệm với chính  Mỗi cá nhân chỉ  có trách nhiệm với chính <br /> mình và với cả nhóm mình.<br />   Các cá nhân phụ  thuộc vào nhau một    Mỗi cá nhân làm việc độc lập.<br /> cách tích cực.  <br />   Kỹ  năng giao tiếp được chú trọng và   Kỹ năng giao tiếp không được chú trọng.<br /> phát triển<br />  Không nên hiểu học tập mang tính hợp tác đơn thuần là việc tổ  chức người học <br /> thành từng nhóm và giao cho mỗi nhóm một hoạt động nào đó để thực hiện (Jacobs & Hall,  <br /> 2002). Để hoạt động học tập thực sự mang tính hợp tác, cần phải bảo đảm rằng các thành <br /> viên trong nhóm phụ thuộc vào nhau và hỗ trợ lẫn nhau. Katzenbach và Smith (1993) đã có  <br /> lý khi dùng từ  đội (team) thay cho nhóm (group). Từ  đội được hiểu là một nhóm người có <br /> năng lực khác nhau nhưng cùng chung một mục đích, họ sẽ hỗ trợ cho nhau, cam kết hoàn  <br /> thành công việc mà nhóm được giao.<br /> <br /> 2. Các yếu tố cấu thành của hoạt động học tập mang tính hợp tác<br /> 2.1. Sự phụ thuộc vào nhau một cách tích cực (Positive interdependence)<br /> Trong hoạt động học tập mang tính hợp tác, người học phải tham gia vào các hoạt <br /> động nhóm. Công việc của nhóm sẽ không được hoàn thành nếu không có sự đóng góp của <br /> từng cá nhân. Người học phải nhận thức rằng nổ lực của mỗi cá nhân là thiết yếu cho sự <br /> thành công của cả nhóm và của chính họ. Vì thế, họ phải dựa vào nhau, hổ trợ lẫn nhau để <br /> hoàn thành công việc.<br /> 2.2. Sự tương tác, hỗ trợ giữa các cá nhân trong nhóm (Interaction)<br /> Như  đã nêu  ở mục II.1, mỗi cá nhân là một mắc xích trong dây chuyền hoạt động  <br /> của nhóm. Họ không thể làm việc độc lập như ở mô hình học tập mang tính tranh đua. Họ <br /> phải hợp tác với nhau, giúp đở  lẫn nhau, cùng nhau bàn bạc, trao đổi thông tin cũng như <br /> những quan điểm cá nhân. Người học phải biết vận dụng kỹ  năng phân tích, tổng hợp,  <br /> đánh giá để hoàn thành công việc được giao.<br /> 2.3. Trách nhiệm cá nhân (Individual accountability)<br /> Đặc điểm nổi bật của học tập mang tính hợp tác là người học hoạt động theo  <br /> nhóm. Các thành viên trong nhóm phụ  thuộc vào nhau nhưng mỗi người  đều có trách  <br /> nhiệm riêng. Hoạt động học tập mang tính hợp tác phải được tổ  chức sao cho mỗi người  <br /> đều phải có đóng góp nhất định vào hoạt động chung của nhóm. Sau khi tham gia vào một  <br /> buổi học có hoạt động mang tính hợp tác, người học có thể  tự  mình thực hiện thành công  <br /> một hoạt động tương tự.<br /> 2.4. Kỹ năng giao tiếp và kỹ năng hoạt động nhóm (Inteprsonal and small group  <br /> skills)<br /> Học tập mang tính hợp tác sẽ tạo tình huống giao tiếp trong đó người học phải biết  <br /> thể  hiện quan điểm của mình, lắng nghe ý kiến của người khác, giải quyết những bất <br /> đồng ý kiến theo hướng xây dựng và thương lượng để đi đến quyết định thống nhất. Nhờ <br /> tham gia vào những hoạt động này mà kỹ  năng giao tiếp của người học được cải thiện <br /> đáng kể.<br /> 2.5. Phản hồi và điều chỉnh (Group processing)<br /> Sau mỗi buổi học, các thành viên của nhóm phải đánh giá những hoạt động mà họ <br /> đã thực hiện ­ hoạt động nào đạt hiệu quả, hoạt động nào chưa phù hợp, hoạt động nào  <br /> nên duy trì, hoạt động nào cần thay đổi. Quá trình này giúp duy trì quan hệ giữa các thành <br /> viên trong nhóm, củng cố và hoàn thiện các hoạt động đạt hiệu quả cao, điều chỉnh những  <br /> hoạt động chưa phù hợp hoặc không hiệu quả.<br /> 3. Tầm quan trọng của hoạt động học tập mang tính hợp tác<br /> 3.1. Tạo tâm lý thoải mái cho người học<br /> Xuyên suốt quá trình học tập mang tính hợp tác là các hoạt động nhóm. Khi làm <br /> việc theo nhóm, người học cảm thấy thoải mái, không bị căng thẳng như lúc làm việc một  <br /> mình. Họ được sự hỗ trợ, hợp tác của những người trong nhóm nên họ  trở  nên tự  tin hơn <br /> và vì thế, việc học của họ sẽ đạt hiệu quả cao hơn.<br /> 3.2. Phát triển kỹ năng giao tiếp <br /> Bên cạnh việc đạt được mục tiêu học tập là phát triển kỹ  năng ngôn ngữ, người  <br /> học tham gia vào hoạt động học tập mang tính hợp tác còn có điều kiện để  phát triển kỹ <br /> năng giao tiếp. Họ  học đươc cách trình bày và bảo vệ  quan điểm của mình, biết cách  <br /> thuyết phục và thương lượng trong việc giải quyết vấn đề. Họ  trở  nên mềm dẻo và linh  <br /> hoạt hơn trong giao tiếp. Kỹ năng giao tiếp của họ  vì thế  mà ngày càng được hoàn thiện  <br /> đáng kể .<br /> 3.3. Phát triển tư duy sáng tạo, khả năng phân tích, tổng hợp và khả năng giải  <br /> quyết vấn đề<br /> Trong các lớp học mang tính hợp tác, người học phải tham gia vào các hoạt động  <br /> đóng vai, thuyết trình, thảo luận, tranh luận, giải quyết vấn đề, v.v. Các hoạt động này đòi <br /> hỏi người học phải sáng tạo, logic, linh hoạt và nhạy bén. Người học còn phải đánh giá  <br /> các hoạt động mà nhóm mình thực hiện để có những điều chỉnh hợp lý. Các hoạt động nêu  <br /> trên đã giúp người học phát triển tư duy sáng tạo cũnng như khả năng phân tích, tổng hợp <br /> và khả năng giải quyết vấn đề. <br /> <br /> 4. Một số đề xuất đối với việc tổ chức các hoạt động học tập mang tính hợp tác<br /> Để hoạt động học tập mang tính hợp tác đạt hiệu quả, chúng tôi xin có một số đề <br /> xuất sau:<br /> <br /> 4.1. Tạo hứng thú đối với các hoạt động học tập mang tính hợp tác cho người  <br /> học<br />  Hoạt động học tập mang tính hợp tác sẽ  không thành công nếu người học không <br /> tham gia hoặc tham gia một cách miễn cưỡng vào các hoạt động đó. Vì thế  điều kiện tiên  <br /> quyết đảm bảo cho sự  thành công của hoạt động học tập mang tính hợp tác là hứng thú  <br /> của người học. Hầu hết người học ở các lớp học ngoại ngữ đều đã quen và tỏ ra rất hứng <br /> thú với các hoạt động nhóm. Tuy nhiên vẫn còn một số tỏ thái độ  thờ ơ hoặc bất hợp tác  <br /> trong các hoạt động này.<br /> Một trong những biện pháp hiệu quả để  gây hứng thú cho người học đối với hoạt  <br /> động nhóm là tổ chức các trò chơi mang tính hợp tác. Các trò chơi không những gây hứng <br /> thú cho người học mà còn giúp cho họ quen với các nguyên tắc hợp tác khi làm việc theo <br /> nhóm. Hoạt động đóng vai, tranh luận cũng góp phần không nhỏ  trong việc tạo hứng thú <br /> cho người học. Giáo viên còn có thể  gây hứng thú cho người học qua việc thiết kế  các <br /> hoạt động ngoại khoá sao cho người học vừa cảm thấy hứng thú và thoải mái trong các  <br /> hoạt động đó lại vừa nhận thức được tầm quan trọng của tính hợp tác trong công việc. <br /> 4.2. Phân nhóm một cách hợp lý<br />  Một vấn đề mà giáo viên thường gặp khi phân nhóm là người học thích được phân <br /> nhóm với những người ngang bằng về  trình độ. Điều này có nghĩa là nếu để  cho người  <br /> học tự  lập nhóm thì sẽ  có sự  chênh lệch về  trình độ  giữa các nhóm và vì thế, nhóm của <br /> những người yếu sẽ mất tự tin và khó hoàn thành công việc được giao. Do vậy, tiêu chí để <br /> phân nhóm là sự chêch lệch về trình độ giữa các thành viên trong nhóm. Giáo viên phải giữ <br /> vai trò chủ động trong việc phân nhóm sao cho các thành viên của nhóm được học hỏi lẫn  <br /> nhau. <br /> Theo các nhà giáo học pháp, số  lượng thành viên lý tưởng cho mỗi nhóm là 4­5 <br /> người. Nhưng với thời lượng của mỗi tiết học và số  lượng người học  ở  các lớp ngoại  <br /> ngữ của chúng ta hiện nay, mỗi nhóm có thể gồm 6­7 thành viên. Con số này có thể  được <br /> xem là vượt chuẩn so với một lớp học ngoại ngữ lý tưởng. Tuy nhiên, giáo viên có thể <br /> khắc phục hạn chế này bằng cách thiết kế  các hoạt động sao cho mỗi thành viên đều có  <br /> cơ hội được đóng góp vào công việc của nhóm.<br /> 4.3. Thiết kế và điều khiển tốt các hoạt động nhóm <br /> Các hoạt động nhóm phải được thiết kế  sao cho các cá nhân thể  hiện được trách <br /> nhiệm của mình đối với công việc được giao. Khối lượng công việc phải tương  ứng với  <br /> số lượng thành viên của nhóm. Một hoạt động được thiết kế tốt là hoạt động mà sẽ không  <br /> được hoàn tất nếu thiếu đi sự  đóng góp của bất kỳ  thành viên nào trong nhóm. Để  đảm <br /> bảo cho mỗi cá nhân đều có những đóng góp tích cực vào hoạt động của nhóm, giáo viên  <br /> có thể yêu cầu mỗi thành viên của nhóm đảm nhận các vai trò khác nhau như trưởng nhóm,  <br /> thư ký, người dẫn chương trình, v.v. Giáo viên cũng có thể chỉ định một người bất kỳ báo <br /> cáo kết quả làm việc của nhóm. Người học sẽ tham gia tích cực hơn vào hoạt động nhóm  <br /> khi họ  nhận thức rằng họ  chỉ thành công khi cả  nhóm thành công và rằng sự  thành công  <br /> của nhóm không thể thiếu đi sự đóng góp của từng cá nhân.<br /> Khi các nhóm làm việc, giáo viên phải đi đến từng nhóm để quan sát và hỗ trợ. Giáo  <br /> viên phải theo dõi sát sao hoạt động của từng nhóm để có thể đưa ra đánh giá chính xác về <br /> sự đóng góp của mỗi cá nhân cũng như hoạt động chung của cả nhóm. Sau mỗi buổi học, <br /> giáo viên phải yêu cầu người học đánh giá các hoạt động mà họ đã tham gia để  có những  <br /> điều chỉnh cần thiết cho các hoạt động tiếp theo.<br /> <br /> 5. Kết luận<br /> Học tập mang tính hợp tác ngày càng trở  nên phổ  biến  ở  các lớp học ngoại ngữ.  <br /> Các kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động học tập mang tính hợp tác không chỉ nâng cao <br /> kết quả  học tập mà còn tạo hứng thú cho người học, làm cho người học cảm thấy tự tin  <br /> hơn và giao tiếp được tốt hơn. Tuy nhiên, để tổ chức tốt các hoạt động học tập mang tính  <br /> hợp tác cần phải có những nổ lực đáng kể của cả người dạy lẫn người học. Nếu được tổ <br /> chức tốt, hoạt động học tập mang tính hợp tác sẽ  góp phần nâng cao hiệu quả  của của  <br /> việc học và dạy ngoại ngữ.<br /> <br /> TÀI LIỆU THAM KHẢO<br /> <br /> [1] Cohen,   Elizabeth   G.  Designing   groupwork:  Strategies   for   the  <br /> heterogeneous classroom. Teachers College Press, New York, 1994. <br /> [2] Johnson, D.W., Johnson, R.T., & Holubec, E.J. Circles of learning,  <br /> 4   edition Interaction Book Company, Edina, 1993. <br /> th<br /> <br /> <br /> [3] Johnson, D. W. & Johnson, R. T.  Learning Together and Alone:  <br /> Cooperative, Competitive, and Individualistic Learning. Interaction Book Company, <br /> Edina, 1994. <br /> [4] Jacobs, G. M. & Hall, S.  Methodology in language teaching: An  <br /> anthology of current practice. Cambridge University Press, Cambridge, 2002.<br /> [5] Katzenbach, J. R. & Smith, D. K.  The wisdom of teams. Harvard <br /> Business School Press, Boston, 1993.<br /> [6] Oxford,   R.L.  Language   learning   strategies:   What   every   teacher  <br /> should know. Newbury House, New York, 1990<br /> [7] Roger,   T.   &   David,   W.J.  An   overview   of   cooperative   learning. <br /> Brookes Press, Baltimore, 1994.<br />