Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Các cuộc chiến tranh xâm lược Đông Nam Á của đế chế Mông Nguyên và tác động của nó đến tình hình Đông Nam Á (thế kỷ XIII-XIV)

Chia sẻ: Phan Phan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:33

Thêm vào BST

Báo xấu

103
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án nghiên cứu với các mục tiêu: trình bày một cách hệ thống, toàn diện về các cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế Mông-Nguyên (từ năm 1258 đến 1301); đưa ra những phân tích, đánh giá về cuộc chiến tranh này; đồng thời tác giả cũng chứng minh rằng cuộc viễn chinh của Mông-Nguyên tuy không đạt được mục đích ở ĐNA, nhưng đã có tác động không nhỏ đến tình hình của toàn khu vực chứ không chỉ ở một vài quốc gia,... Để biết rõ hơn về nội dung chi tiết, mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Lịch sử: Các cuộc chiến tranh xâm lược Đông Nam Á của đế chế Mông Nguyên và tác động của nó đến tình hình Đông Nam Á (thế kỷ XIII-XIV)

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI BÙI THỊ ÁNH VÂN CÁC CUỘC CHIẾN TRANH XÂM LƯỢC ĐÔNG NAM Á CỦA ĐẾ CHẾ MÔNGNGUYÊN VÀ TÁC ĐỘNG CỦA NÓ ĐẾN TÌNH HÌNH ĐÔNG NAM Á (THẾ KỶ XIII XIV) Chuyên ngành: LỊCH SỬ THẾ GIỚI Mã số: 62.22.03.11 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ
Hà Nội – 2014 Công trình được hoàn thành tại: Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Ngô Văn Doanh 2. PGS. TS. Lại Bích Ngọc Phản biện 1: PGS. TS. Phạm Hồng Thái Tạp chí nghiên cứu Đông Băc Á Phản biện 2: GS. TS. Trân Thị Vinh Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Phản biện 3: PGS. TS. Lê Đình Sỹ Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm luận án cấp nhà nước họp tại Vào hồi giờ ngày tháng năm 2014
Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện: Thư viện Trường Đại học Sư phạm Hà Nội Thư viện Quốc Gia Việt Nam DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 1. Bùi Thị Ánh Vân, 2003, Về sự thay đổi bản đồ chính trị Đông Nam Á thế kỷ XIII, Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, – Viện KHXH VN, Số tháng 3/ 2003, tr. 77 79. 2. Bùi Thị Ánh Vân, 2010, Làn sóng xâm lược của đế quốc Nguyên Mông xuống khu vực Đông Nam Á (thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, Viện KHXH VN, số 126 (tháng 9/2010), tr. 46 52. 3. Bùi Thị Ánh Vân, 2010, Những liên minh ở Đông Nam Á trong cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên Mông (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, – Viện KHXH VN, Số 129 (tháng 12/2010), Tr. 51 58. 4. Bùi Thị Ánh Vân, 2011, Vai trò vương triều Môjôpahit trong lịch sử Inđônêxia, Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, – Viện KHXH VN, Số 132 (tháng 3/2011), Tr. 34 40. 5. Bùi Thị Ánh Vân, 2011, Cuộc chiến tranh xâm lược thế giới của đế quốc Nguyên Mông (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu châu Âu, – Viện KHXH VN, số 128 (tháng 5/2011), tr. 49 57 . 6. Bùi Thị Ánh Vân, 2012, Cuộc chiến tranh xâm lược Inđônêxia của đế quốc Nguyên Mông (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á – Viện KHXH VN, số 146 (tháng 5. 2012), tr. 51 58. 7. Bùi Thị Ánh Vân, 2012, Cuộc chiến tranh xâm lược Myanmar của đế quốc Nguyên Mông (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á – Viện KHXH VN, số136 (tháng 6. 2012), tr. 32 43. 8. Bùi Thị Ánh Vân, 2012, Tìm hiểu nguyên nhân những thắng lợi của đế quốc Nguyên Mông trong cuộc chiến tranh xâm lược thế giới (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu châu Âu – Viện KHXH VN, số142 ( tháng 7. 2012), tr. 62 72. 9. Bùi Thị Ánh Vân, 2012, Nguyên nhân người Thái Vân Nam – Trung Quốc di cư và lập quốc ở Đông Nam Á lục địa (thế kỷ XIII), số 142 (tháng 10. 2012), tr. 71 – 78. 10. Bùi Thị Ánh Vân, 2012, Kertanagara – Người lãnh đạo đầu tiên cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông xâm lược ở Inđônêxia (Thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, Viện KHXHVN, số 153 (tháng 12. 2012), tr. 41 46. 11. Bùi Thị Ánh Vân, 2013, Sự thành lập các vương quốc Thái ở Đông Nam Á từ sau
chiến tranh xâm lược Nguyên Mông (thế kỷ XIII), số 164 (tháng 11. 2013), tr. 82 – 84. 12. Bùi Thị Ánh Vân, 2014, Sự lớn mạnh của quân đội Mông Cổ (thế kỷ XIII), Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, Viện KHXHVN, số 158 (tháng 4. 2014), tr. 73 78.
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1. Trong khoa học lịch sử, đã xuất hiện những công trình có giá trị khi nghiên cứu về cuộc chiến tranh xâm lược thế giới của Mông – Nguyên. Tuy nhiên, cuộc chiến tranh xâm lược Đông Nam Á (ĐNA) của đế chế này vẫn chưa được đề cập đến như một đối tượng độc lập trong các nghiên cứu đi trước. 2. Các cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA (1258 – 1301) của MôngNguyên đã có những tác động để lại nhiều hệ lụy lịch sử ở khu vực. Tìm hiểu về tình hình ĐNA từ sau cuộc chiến tranh này, góp phần làm sáng tỏ nhiều khía cạnh lịch sử chính trị diễn ra trong khu vực cuối thế kỷ XIII – đầu thế kỷ XIV. 3. Nghiên cứu về cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế MôngNguyên không chỉ đơn thuần giải đáp những vấn đề khoa học dưới góc độ lịch sử, mà còn mang lại những tư liệu hữu ích về việc nghiên cứu lịch sử chính trị của ĐNA trong mối quan hệ giữa các nước cùng khu vực và sự tác động từ cuộc chiến tranh xâm lược của MôngNguyên. Trong đó, nổi bật là những tác động trên phương diện chính trị, bao gồm: sự thay đổi bản đồ chính trị khu vực, sự liên kết các quốc gia ĐNA trước họa xâm lăng. Điều đặc biệt là, những tác động đó không chỉ ở một vài nước mà diễn ra trên toàn khu vực ĐNA và nó xảy ra không chỉ sau khi cuộc chiến tranh kết thúc mà ngay khi sự kiện này sắp diễn ra và đang diễn ra. 4. Trong bối cảnh hiện nay, khi mà các nước ĐNA đang sát cánh bên nhau, cùng bảo vệ những lợi ích chính đáng của dân tộc trước những diễn biến căng thẳng và ngày càng leo thang ở Biển Đông do Trung Quốc gây ra, đang rất cần những sợi dây liên kết từ quá khứ. Sự đoàn kết giữa các quốc gia ĐNA trong chiến hào chống xâm lăng MôngNguyên ở thế kỷ XIII, chính là nền tảng, là cơ sở để củng cố mối quan hệ tốt đẹp truyền thống giữa các nước 1
trong khu vực ở hiện tại và tương lai, khiến họ xích lại gần nhau hơn, cùng đối phó với nguy cơ chủ quyền lãnh thổ bị xâm phạm từ chính "người láng giềng khổng lồ". Có thể thấy rằng, nghiên cứu về cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế MôngNguyên (từ nửa cuối thế kỷ XIII đến những năm đầu thế kỷ XIV) và những tác động của nó đến tình hình chính trị khu vực, không chỉ cần thiết cho việc nhận thức lịch sử một cách đơn thuần mà còn mang ý nghĩa thực tiễn trong cuộc sống đương đại. 5. Ngày nay, việc giảng dạy về lịch sử ĐNA ở các trường Cao đẳng, Đại học và nhà trường Phổ thông đang rất cần những tư liệu chuyên sâu về khu vực. Vì vậy, việc nghiên cứu về cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của MôngNguyên sẽ mang lại một nguồn tài liệu vô cùng ý nghĩa đối với việc giảng dạy các nội dung về lịch sử ĐNA, đặc biệt về lịch sử thời kì cổ trung đại. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn vấn đề “Các cuộc chiến tranh xâm lược Đông Nam Á của đế chế MôngNguyên và tác động của nó đến tình hình Đông Nam Á (thế kỷ XIII XIV)” làm đề tài Luận án. 2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng: Đối tượng nghiên cứu mà Luận án hướng tới là tình hình khu vực ĐNA thời gian trước, trong, sau chiến tranh xâm lược của MôngNguyên và các cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế này. Phạm vi: Thời gian: Thế kỷ XIII – XIV. Không gian: Khu vực ĐNA. Nội dung vấn đề nghiên cứu trong luận án là phân tích những mưu đồ chiến lược của MôngNguyên đối với các quốc gia ĐNA; nghiên cứu về diễn biến, kết quả các cuộc chiến tranh MôngNguyên xâm lược ĐNA ở phương diện chung của khu vực. 2
Tác động của các cuộc chiến tranh này đến lịch sử ĐNA diễn ra trên tất cả các phương diện, tuy nhiên luận án chỉ đề cập những tác động đến tình hình chính trị của khu vực. 3
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu * Mục tiêu Mục tiêu của luận án là trình bày một cách hệ thống, toàn diện về các cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế Mông Nguyên (từ năm 1258 đến 1301); đưa ra những phân tích, đánh giá về cuộc chiến tranh này. Đồng thời tác giả cũng chứng minh rằng cuộc viễn chinh của MôngNguyên tuy không đạt được mục đích ở ĐNA, nhưng đã có tác động không nhỏ đến tình hình của toàn khu vực chứ không chỉ ở một vài quốc gia. Tác động của cuộc chiến tranh tới ĐNA thể hiện ở nhiều phương diện, nhưng trong nội dung luận án, tác giả chủ yếu đi sâu phân tích những tác động tới tình hình chính trị của khu vực. Tác giả cũng hi vọng luận án có thể góp phần thúc đẩy việc nghiên cứu toàn diện về cuộc chiến tranh xâm lược của đế chế MôngNguyên đến ĐNA cũng như các khu vực khác và những tác động lịch sử do cuộc chiến tranh này gây nên. * Nhiệm vụ Để thực hiện những mục tiêu trên, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ sau: Làm rõ những yếu tố đưa đến các cuộc xâm lược ĐNA của đế chế MôngNguyên. Trình bày diễn biến và kết quả cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế MôngNguyên theo từng giai đoạn và đưa ra những nhận xét, đánh giá ở phương diện chung của khu vực. Phân tích để làm rõ những tác động cơ bản từ cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế MôngNguyên đến tình hình chính trị khu vực. 4. Nguồn tài liệu Để thực hiện các mục tiêu của luận án, tác giả đã sử dụng những nguồn sử liệu của Trung Quốc, Việt Nam và các nước 4
ĐNA; đồng thời tham khảo kết quả của các công trình nghiên cứu đi trước của học giả nước ngoài và Việt Nam. 5
5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả đã vận dụng các phương pháp nghiên cứu cơ bản của khoa học lịch sử: phương pháp duy vật biện chứng; phương pháp lịch sử, phương pháp logic, phương pháp liên ngành và phương pháp khu vực học… để làm sáng tỏ vấn đề nghiên cứu của luận án. 6. Đóng góp của đề tài Đề tài luận án được thực hiện sẽ mang lại những đóng góp nhất định về mặt khoa học và thực tiễn: 1. Trình bày một cách hệ thống về những cuộc chiến tranh xâm lược các nước ĐNA của đế chế MôngNguyên ở góc độ khu vực điều mà trước đây chưa được đề cập tới một cách đầy đủ trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào ở Việt Nam. 2. Góp phần làm sáng tỏ tác động từ cuộc chiến tranh xâm lược của MôngNguyên đối với tình hình chính trị ĐNA. Tác động của cuộc chiến tranh này đến ĐNA thì nhiều, nhưng tác giả tập trung đề cập những tác động để lại hệ quả cho cả khu vực. 3. Luận án có thể sẽ là tư liệu tham khảo cho việc nghiên cứu và giảng dạy về lịch sử ĐNA, về mối quan hệ ngoại giao giữa các nước trong khu vực với Trung Quốc thời phong kiến. 7. Bố cục luận án: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu. Chương 2: Tình hình Đông Nam Á thế kỷ XIII và âm mưu xâm lược của đế chế Mông Nguyên. Chương 3: Các cuộc chiến tranh xâm lược Đông Nam Á của đế chế Mông Nguyên. Chương 4: Tác động từ cuộc chiến tranh xâm lược của đế chế Mông Nguyên đến tình hình Đông Nam Á (thế kỷ XIII – 6
XIV). Các công trình khoa học có liên quan đến đề tài luận án của tác giả được công bố trong 12 bài báo trên các tạp chí khoa học trong nước. 7
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu 1.1.1. Các công trình nghiên cứu của học giả nước ngoài Ngay từ thời Pháp thuộc, đặc biệt là sau sự ra đời của trường Viễn Đông Bác cổ (EFEO), việc nghiên cứu về lịch sử khu vực ĐNA đã được các học giả quan tâm chú ý. Từ giữa thế kỷ XX, nhiều học giả Nga cũng đã có các công trình nghiên cứu về lịch sử văn hóa khu vực ĐNA mang giá trị cao. Nghiên cứu về lịch sử ĐNA có thể kể đến những công trình gắn với tên tuổi của G. Coedès, D.G.E. Hall, C.C. Berg, Pigeaud T.G.T, L.A. Xêđốp, E.O. Becdin… Trong cuốn sách nổi tiếng Cổ sử các quốc gia Ấn độ hóa ở Viễn Đông, dù chỉ ở mức độ khái quát về các cuộc viễn chinh của người Mông Cổ đến một số nước ĐNA, nhưng G. Coedès đã dành cả một chương nói về một số hệ quả từ những chiến tranh này đối với khu vực. Tuy không hệ thống hóa về các cuộc chiến tranh xâm lược của đế chế Mông Nguyên, nhưng cuốn Lịch sử Đông Nam Á của D.G.E. Hall đã phần nào phân tích được một số tác động của sự kiện này đến tình hình chính trị ĐNA. Bên cạnh đó, có nhiều tác phẩm khác, như Le Royaume de Champa của Geogres Maspero, History of Siam của W.A.R. Wood, Lịch sử Thái Lan tóm lược của E.O. Becdin; Đế quốc Angco của L.A. Xê đốp; các tác giả Édouard Huber với La fin de la dynastie de Pagan, Paul J. Bennet với The Fall of Pagan: continuity and change in 14th century Burma, I.V. Môdaycô và A.N. U đianốp với Lịch sử Miến Điện… đã tái hiện phần nào những trang sử của các quốc gia ĐNA trong thời kỳ trước, trong và sau khi bị đế chế MôngNguyên xâm lược. Trên các tạp chí quốc tế chuyên ngành về ĐNA (như: 8
Journal of the Siam Society, Journal of Southeast Asian Studies…) có nhiều bài viết cũng đề cập khá sâu sắc về một số vấn đề lịch sử ở ĐNA trong thời gian MôngNguyên xâm lược cũng như một số tác động của cuộc chiến tranh này đến lịch sử khu vực. 1.1.2. Các công trình nghiên cứu của học giả Việt Nam Việc nghiên cứu về lịch sử của ĐNA mấy chục năm gần đây đã thu hút được sự quan tâm của nhiều học giả Việt Nam và họ đã có những đóng góp đáng kể đối với sự nghiệp nghiên cứu về lịch sử văn hoá của khu vực. Điểm chung của các tác phẩm này là đều nghiên cứu ở góc độ kháng chiến khi viết về cuộc chiến tranh xâm lược Mông Nguyên ở ĐNA. Tác phẩm Việt Nam và Đông Nam Á thời kỳ chống xâm lược Nguyên Mông (thế kỷ XIII) của Nguyễn Thị Thu Thủy đã có những phác thảo ban đầu về cuộc kháng chiến chống MôngNguyên của một số nước ĐNA. Tác phẩm Cuộc kháng chiến chống xâm lược Nguyên Mông thế kỷ XIII của Hà Văn Tấn và Phạm Thị Tâm, Việt Nam ba lần đánh quân Nguyên toàn thắng của Nguyễn Lương Bích, đã viết rất rõ ràng về bối cảnh, diễn biến và nguyên nhân thắng lợi của ba cuộc kháng chiến chống MôngNguyên của Đại Việt thế kỷ XIII; đồng thời các tác giả này cũng dành một số trang viết về cuộc kháng chiến của nhân dân Champa. Bên cạnh đó, cuộc kháng chiến chống MôngNguyên cũng hiện lên với những nét cơ bản trong các công trình nghiên cứu về lịch sử từng quốc gia ĐNA cũng như những bài viết trên các tạp chí chuyên ngành (như Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, Tạp chí nghiên cứu Trung Quốc, Tạp chí Nghiên cứu Đông Nam Á, Tạp chí Nghiên cứu Đông Bắc Á, Tạp chí Nghiên cứu châu Âu…). 1.2. Những vấn đề đã được giải quyết và chưa được giải quyết 9
1.2.1. Những vấn đề đã được giải quyết Các nghiên cứu đã trình bày những nét cơ bản về kháng chiến của ĐNA chống MôngNguyên xâm lược trong mối quan hệ với các diễn biến lịch sử khác. Đã có một số ý kiến bàn luận, nhận xét về các cuộc chiến tranh xâm lược MôngNguyên, nhưng ở góc độ riêng lẻ từng quốc gia. Ở Việt Nam, đã có công trình chuyên khảo về đề tài cuộc kháng chiến của Đại Việt chống MôngNguyên xâm lược, hoặc cuộc kháng chiến ở một vài quốc gia ĐNA. Tình hình chính trị ĐNA trong và sau khi chiến tranh xâm lược của MôngNguyên diễn ra đã được các nhà nghiên cứu đề cập đến trong mối quan hệ với những diễn biến lịch sử khác ở thế kỷ XIII XIV. 1.2.2. Những vấn đề chưa được giải quyết Những vấn đề còn chưa được nghiên cứu chuyên sâu và hệ thống, đó là: Âm mưu và những thủ đoạn trong việc xâm lược và nô dịch các nước ĐNA của đế chế MôngNguyên. Phân tích bối cảnh chung của các nước ĐNA trước khi bị xâm lược, từ đó có những lý giải đúng đắn về những kết quả mà sau này đế chế MôngNguyên thu nhận được trong các giai đoạn tấn công ĐNA sau này. Hệ thống hóa quá trình MôngNguyên xâm lược ĐNA theo các giai đoạn và trình bày ở góc độ khu vực, đánh giá ý nghĩa khu vực của các thắng lợi của các cuộc kháng chiến ở mỗi quốc gia dân tộc ĐNA. Phân tích tác động của cuộc chiến tranh xâm lược của đế chế MôngNguyên đến tình hình chính trị ĐNA trong thế kỷ XIII – XIV. Dựa vào các nguồn tài liệu gốc (sử liệu Trung Quốc và Đông Nam Á) và kết quả từ những công trình nghiên cứu của các học 10
giả đi trước ở trong và ngoài nước, tác giả sẽ cố gắng đi vào nghiên cứu để giải quyết các vấn đề còn bỏ ngỏ nói trên trong luận án của mình. 11
CHƯƠNG 2 TÌNH HÌNH ĐÔNG NAM Á THẾ KỶ XIII VÀ ÂM MƯU XÂM LƯỢC CỦA ĐẾ CHẾ MÔNGNGUYÊN _______________________ 2.1. Bối cảnh chính trị xã hội Đông Nam Á thế kỷ XIII Thế kỷ XIII là một dấu mốc nổi bật trong giai đoạn phát triển của các quốc gia ĐNA. Mặc dù vậy, sự phát triển của một số nước vẫn chưa thực sự ổn định. Đối phó với nguy cơ Mông Nguyên xâm lược, tất cả các vương quốc ĐNA cần duy trì sự phát triển, khắc phục tình trạng bất ổn định để tập trung cho cuộc chiến tranh vệ quốc. 2.2. Đế chế MôngNguyên và âm mưu bành trướng khu vực ĐNA 2.2.1. Sự lớn mạnh của đế chế MôngNguyên Năm 1206, một nhà nước phong kiến quân sự độc tài tập quyền ra đời ở Mông Cổ. Bắt đầu từ đây, đế chế này đã đẩy mạnh những cuộc chiến tranh xâm lược và nô dịch các dân tộc khác trên thế giới. Sau khi tiêu diệt xong Nam Tống (1271), các cuộc chiến tranh bành trướng đã được gắn liền với triều đại nhà Nguyên và từ đây Mông Gôn được sử sách nhắc đến với một tên gọi nữa: Đế chế MôngNguyên. Công cuộc bành trướng đã đem lại cho đế chế này một lãnh thổ rộng lớn trải dài từ châu Á sang châu Âu. 2.2.2. Âm mưu bành trướng ĐNA của đế chế Mông – Nguyên Gần nửa thế kỷ (1258 – 1301), MôngNguyên tiến hành xâm lược ĐNA nhằm mở rộng bản đồ của đế chế, sáp nhập các nước này vào hệ thống cống nạp – thần thuộc (“ Tribute system and depends”) của chúng. Sự giàu có về tài nguyên, sự phồn thịnh do kinh tế nông nghiệp và thương mại đem lại của các nước ĐNA chính là một trong những điều hấp dẫn đế chế này. Hơn nữa ĐNA còn là vùng đệm, kết nối Trung Quốc với Ấn Độ một nước có 12
diện tích rộng lớn, sở hữu nguồn tài nguyên giàu có và nền văn minh rực rỡ, lâu đời. Việc đánh chiếm ĐNA có kết quả sẽ giúp đế chế MôngNguyên tấn công đất nước Nam Á rộng lớn này dễ dàng hơn. Đồng thời, chiếm được ĐNA cũng có nghĩa là hoàng đế MôngNguyên đã sở hữu được một vị trí chiến lược quan trọng ở giữa Biển Đông, từ đó nắm được “con đường thương mại quan trọng từ Trung Nguyên đến khu vực Nam Á, mà xa hơn là Trung Đông và Bắc Phi”. Rõ ràng mưu đồ thôn tính ĐNA của MôngNguyên không đơn thuần chỉ là áp đặt sự nô dịch của một đế chế lên một khu vực, mà nó mang tầm chiến lược có tính toàn cầu. Việc chinh phục và thâu tóm trọn vùng ĐNA là một trong những điều mà hoàng đế Mông Nguyên nhận thức cần phải hoàn thành trên con đường thực hiện tham vọng thống trị thế giới. 2.3. Các hoạt động chuẩn bị thôn tính ĐNA của MôngNguyên 2.31. Mông Cổ xâm lược Đại Lý và Nam Tống Năm 1253, Mông Cổ đánh chiếm Đại Lý (Nam Chiếu). Việc thôn tính được quốc gia này vào năm 1257, đã giúp quân xâm lược thuận lợi hơn trong việc đẩy mạnh hơn nữa cuộc chiến tranh xâm lược Nam Tống đang dở dang (1236 – 1271); đồng thời chúng đã tạo lập được bàn đạp trong việc chinh phục quốc gia đầu tiên ở ĐNA là Đại Việt (1258). 2.3.2. Đế chế MôngNguyên chiêu dụ các nước ĐNA thần phục Để đỡ hao tổn binh lực, trước khi dụng binh đánh ĐNA, đế chế MôngNguyên đã cử các đoàn sứ giả đi chiêu dụ các quốc gia này thần phục. Tuy nhiên, sự kiên cường của các dân tộc ĐNA khiến cho những âm mưu này bị thất bại. Tiểu kết chương 2 Từ thế kỷ X XV, nhìn chung các nước trong khu vực ĐNA đều đang ở giai đoạn phát triển ; thậm chí một số vương quốc được các học giả gọi là đế chế (Chân Lạp, Srivijaya, Pagan). Tuy 13
nhiên, xen lẫn trong sự phát triển, đã có những dấu hiệu ban đầu của sự khủng hoảng, suy yếu ở một số quốc gia. Cùng thời điểm đó tại Bắc Á, đế chế MôngNguyên ngày càng lớn mạnh bởi việc tiến hành những cuộc chiến tranh xâm lược thế giới. Chúng đã có nhiều hoạt động đe dọa độc lập – chủ quyền của các quốc gia ĐNA, hòng mở rộng bản đồ của đế chế và lấy khu vực này làm bàn đạp cho các cuộc chiến tranh xâm lược những khu vực khác. CHƯƠNG 3 CÁC CUỘC CHIẾN TRANH XÂM LƯỢC ĐÔNG NAM Á CỦA ĐẾ CHẾ MÔNG NGUYÊN 3.1. Những cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA thời kỳ đế chế Mông Cổ (cuối những năm 50 – cuối những năm 70 của thế kỷ XIII) 3.1.1. Âm mưu của đế chế Mông Cổ Cả hai cuộc tấn công đầu tiên ở ĐNA (Đại Việt 1258 và Pagan 1277) của Mông Cổ đều diễn ra trong khoảng thời gian mà chúng đang dồn lực lượng tiến đánh và bình định Nam Tống (1236 – 1271). Nếu chiếm được Đại Việt và Pagan, không những Mông Cổ thuận lợi trong việc tiêu diệt nhà Tống mà chúng còn tạo dựng được bàn đạp cho các cuộc tấn công ĐNA ở giai đoạn sau. Âm mưu của Mông Cổ là rất rõ ràng, nhưng lúc này chúng vẫn chưa phác họa một kế hoạch cụ thể để tiến đánh toàn bộ khu vực ĐNA. 3.1.2. Diễn biến các cuộc chiến tranh xâm lược 3.1.2.1. Mông Cổ xâm lược Đại Việt (1258) Cuối năm 1257, hai vạn rưỡi quân Mông Gôn do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy tiến đánh Đại Việt. Do gặp nhiều khó khăn về hậu cần và liên tục bị quân dân nhà Trần tập kích, Mông Cổ buộc phải rút quân khỏi Đại Việt vào đầu năm 1258. 14
3.1.2.2. Mông Cổ xâm lược Pagan (1277) Năm 1277, Mông Cổ xâm lược Pagan và đã dành được quyền kiểm soát được một vùng tương đối rộng ở biên giới. Tuy nhiên, khí hậu khắc nghiệt đã khiến Hốt Tất Liệt quyết định từ bỏ những thành quả đạt được ở Pagan và rút quân về nước. 3.1.3. Kết quả các cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA thời kỳ đế chế Mông Cổ Hai cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA thời kỳ đế chế Mông Cổ đều thất bại và cũng vì thế, mưu đồ đánh Tống từ phía Nam lên cũng không thực hiện được. Nhưng qua các cuộc giao chiến với Đại Việt và Pagan, Mông Cổ đã xác định được phần nào sức mạnh, tiềm lực kháng chiến của mỗi nước. Điều này sẽ là cơ sở để chúng đưa ra những kế hoạch quân sự mới cho các cuộc tấn công xâm lược ĐNA trong giai đoạn sau. 3.2. Những cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA thời kỳ đế chế Mông Cổ lập nên nhà Nguyên trên đất Trung Hoa (từ những năm 80 của thế kỷ XIII đến những năm đầu thế kỷ XIV) 3.2.1. Kế hoạch thôn tính ĐNA của đế chế MôngNguyên Năm 1279, sau khi đã hoàn thành công cuộc bình định đối với Trung Quốc, Hốt Tất Liệt tiếp tục triển khai các hoạt động quân sự ở ĐNA. Trong những năm 80 của thế kỷ XIII, quân xâm lược dồn dập tiến đánh ĐNA ở cả hai phía: Tây (Pagan) và Đông (Đại Việt), hòng tạo lập thế hai gọng kìm đối với các quốc gia ở ĐNA lục địa, rồi từ đây sẽ đánh tỏa xuống những nước ĐNA hải đảo. Nhưng sự thất bại của kế hoạch này đã buộc MôngNguyên chuyển xuống tấn công phía Nam (Singosari ở Java) và vùng trung tâm (các tiểu quốc Thái) của ĐNA để tạo dựng bàn đạp đánh các nước còn lại trong khu vực. 15
3.2.2. Diễn biến đợt 1 cuộc chiến tranh xâm lược ĐNA của đế chế Mông Nguyên (12821287) 3.2.2.1. Mông Nguyên xâm lược Champa (1282 – 1285) và đe dọa chủ quyền của Campuchia (1282 – 1283) Cuối năm 1282, quân Nguyên do Toa Đô dẫn đầu vượt biển đến Champa, hòng lấy quốc gia này làm bàn đạp tấn công Đại Việt từ phía Nam. Nhưng sự kéo dài của cuộc chiến tranh khiến quân xâm lược gặp nhiều khó khăn. Khi cuộc chiến tranh xâm lược Đại Việt hoàn toàn thất bại (giữa năm 1285) thì Mông Nguyên mới hoàn toàn rút quân ra khỏi vương quốc Champa. Trong thời gian đánh Champa, Toa Đô đã cử một đội quân sang Campuchia (1282 – 1283) vừa chiêu dụ vừa đe dọa, hòng buộc quốc gia này hàng phục. Tuy nhiên đội quân này đã không hoàn thành sứ mệnh bởi sự kiên quyết từ chối của quốc vương Campuchia. Do đang vướng bận bởi chiến tranh ở Champa và Đại Việt, nên Hốt Tất Liệt đã không thể huy động thêm lực lượng để trừng phạt vương quốc này. 3.2.2.2. MôngNguyên xâm lược Đại Việt (1285) Đầu năm 1285, quân Nguyên tấn công xâm lược Đại Việt từ hai hướng: một cánh quân từ phía Bắc (Trung Quốc) kéo xuống do Thoát Hoan chỉ huy và một đội quân từ phía Nam (Champa) do Toa Đô kéo lên. Cuộc chiến đấu đã diễn ra rất ác liệt giữa hai bên. Tuy nhiên, thời gian chiến tranh kéo dài khiến quân xâm lược gặp phải những bất lợi về lương thực và khí hậu nóng cùng dịch bệnh. Giữa năm 1285, Đại Việt tiến hành phản công và giành được những thắng lợi quan trọng ở Tây Kết, Hàm Tử và Chương Dương. Trước tình cảnh hiểm nghèo, Thoát Hoan ra lệnh rút quân về nước. 16