Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Svay Riêng-Campuchia

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT<br /> <br /> HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> <br /> SEREY MARDY<br /> <br /> NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP<br /> BỀN VỮNG Ở TỈNH SVAY RIÊNG, CAMPUCHIA<br /> <br /> Chuyên ngành : Kinh tế nông nghiệp<br /> Mã số<br /> : 62.62.01.15<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> HÀ NỘI - 2014<br /> <br /> Công trình đƣợc hoàn thành tại:<br /> HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> <br /> 1. TS. Nguyễn Phúc Thọ<br /> 2. TS. Chu Thị Kim Loan<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> PGS.TS. Lê Hữu Ảnh<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> GS.TSKH. Lê Du Phong<br /> Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> TS. Phí Văn Kỷ<br /> Trƣờng Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng chấm Luận án cấp Học viện họp tại<br /> Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ, ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 2014<br /> <br /> Có thể tìm hiểu Luận án tại thƣ viện:<br /> - Thƣ viện Quốc gia<br /> - Thƣ viện Học viện Nông nghiệp Việt Nam<br /> <br /> MỞ Đ U<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Nông nghiệp là một trong những ngành kinh tế quan trọng của nền kinh tế<br /> Campuchia, là ngành trực tiếp sản xuất ra lương thực thực phẩm phục vụ nhu cầu<br /> thiết yếu cho con người, cung cấp nguyên liệu đầu vào cho các ngành kinh tế khác,<br /> góp phần rất quan trọng vào sự phát triển kinh tế xã hội của, ổn định an ninh trật tự,<br /> đặc biệt là đối với nước đang phát triển như Campuchia.<br /> Svay Riêng là một trong những tỉnh nhỏ nhất thuộc phía Đông Nam của<br /> Campuchia. Diện tích canh tác nông nghiệp cũng như đóng góp của ngành vào tăng<br /> trưởng kinh tế rát lớn. Trong giai đoạn 2001-2012, sản xuất nông nghiệp tăng<br /> trưởng khá; tỷ lệ của ngành nông nghiệp góp phần trong GDP là 25,9%, trong đó<br /> trồng trọt chiêm 13,6%, chăn nuôi 3,54% và các cây trồng khác chiếm 8,76%. Cơ<br /> cấu mùa vụ, cây trồng, con vật nuôi chuyển dịch theo hướng tích cực góp phần cải<br /> thiện đời sống nhân dân và thực hiện tốt về bảo vệ môi trường sinh thái.<br /> Tuy nhiên, phát triển nông nghiệp của tỉnh Svay Riêng chưa bền vững. SXNN<br /> còn mang tính nhỏ lẻ, sản xuất tự cung, tự cấp là chủ yếu. Sản phẩm nông nghiệp làm<br /> ra chủ yếu phục vụ cho tiêu dùng của hộ gia đình và thị trường nội địa, có hướng tới<br /> xuất khẩu nhưng chưa nhiều và hiệu quả chưa cao, chưa phát huy hết lợi thế và tiềm<br /> năng của tỉnh. Mức sống người dân vẫn còn bấp bênh và nhận thức của người dân về<br /> SXNN, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường vẫn ở mức thấp. Việc xử lý chất thải<br /> nông nghiệp chưa chặt chẽ mang lại ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.<br /> Như vậy, việc nghiên cứu, đề xuất và giải quyết một số tồn tại trong SXNN sẽ<br /> tạo chuyển biến mạnh mẽ trong SXNN, nâng cao đời sống nhân dân, đồng thời khắc<br /> phục những hạn chế ở khu vực nông thôn của tỉnh Svay Riêng, nên nghiên cứu đề<br /> tài:“Nghiên cứu phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Svay Riêng, Campuchia”.<br /> 2. Mục ti u nghi n cứu<br /> 2.1. Mục tiêu chung<br /> Từ phân tích thực trạng phát triển nông nghiệp bền vững trên địa bàn tỉnh Svay<br /> Riêng, chỉ ra những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ảnh<br /> hưởng đến PTNN bền vững của tỉnh Svay Riêng, đề xuất những giải pháp chủ yếu<br /> PTNN tỉnh Svay Riêng một cách bền vững trong thời gian tới.<br /> 2.2. Mục tiêu cụ thể<br /> - Hệ thống hoá và góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển<br /> nông nghiệp bền vững.<br /> - Phân tích thực trạng, chỉ ra những kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế,<br /> những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững ở địa bàn tỉnh Svay Riêng.<br /> - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu phát triển nông nghiệp bền vững trên địa bàn<br /> tỉnh Svay Riêng trong thời gian tới.<br /> 3. Đối tƣợng và phạm vi nghi n cứu<br /> 3.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án là thực trạng và giải pháp phát triển nông<br /> nghiệp bền vững ở tỉnh Svay Riêng, Campuchia.<br /> 1<br /> <br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> - Phạm vi nội dung: Luận án đi sâu nghiên cứu tình hình phát triển nông nghiệp<br /> (PTNN) bền vững về lĩnh vực trồng trọt và chăn nuôi. Còn ngành thuỷ sản là một<br /> ngành không do Sở Nông nghiệp quản lý nên chúng tôi không nghiên cứu. Trong<br /> ngành trồng trọt, nghiên cứu đi sâu phân tích thực trạng phát triển cây lương thực (giới<br /> hạn là sản xuất lúa). Đối với ngành chăn nuôi, luận án chủ yếu tập trung phân tích thực<br /> trạng phát triển bền vững chăn nuôi gia súc và một số loại gia cầm.<br /> - Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu phát triển nông nghiệp bền vững<br /> trên địa bàn tỉnh Svay Riêng, Campuchia.<br /> - Phạm vi thời gian: Thời gian lấy số liệu thứ cấp từ 2001-2012; thời gian khảo<br /> sát: từ 2011-2012; thời gian dự kiến đến năm 2020.<br /> 4. Những đóng góp mới của luận án<br /> Các đóng góp mới của Luận án được thể hiện chung trong việc đáp ứng 3 mục<br /> tiêu của Luận án. Cụ thể, đó là:<br /> -Làm rõ hơn lý luận về sự phát triển nông nghiệp bền vững qua 3 khía cạnh kinh<br /> tế, xã hội, môi trường trong phát triển.<br /> -Sự vận dụng tổng hợp các cách tiếp cận và phương pháp trong nghiên cứu phát<br /> triển nông nghiệp bền vững.<br /> -Các giải pháp đặc trưng phát triển nông nghiệp bền vững cho tỉnh Svay Riêng,<br /> Campuchia.<br /> 5. Kết cấu của luận án<br /> Luận án bao gồm 148 trang (Mở đầu: 4 trang; Chương 1: 28 trang; Chương 2:<br /> 22 trang; Chương 3: 69 trang; Chương 4: 22; ết luận và đề nghị: 3 trang) với 31<br /> bảng số liệu, 16 hình và 4 hộp. Luận án đã tham khảo 88 tài liệu, trong đó có 32 tài<br /> liệu Tiếng Việt, 22 tài liệu Tiếng nh và 33 tài liệu Tiếng hmer.<br /> Chƣơng 1<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN NÔNG NGHIỆP BỀN VỮNG<br /> 1.1. Cơ sở l luận về phát triển nông nghiệp ền vững<br /> 1.1.1. Khái niệm và bản chất của phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Khái niệm về phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Từ khái niệm về phát triển bền vững, kết hợp với đặc điểm của phát triển nông<br /> nghiệp, nghiên cứu đưa ra khái niệm về phát triển nông nghiệp bền vững như sau:<br /> “Phát triển nông nghiệp một cách bền vững là quá trình phát triển cần sự kết hợp<br /> hợp lý, hài hòa, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với việc thực hiện tốt các<br /> vấn đề xã hội và môi trường trong SXNN. Sự phát triển đó đòi hỏi phải đáp ứng<br /> được những nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng, tổn hại đến những khả năng<br /> đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai của SXNN”.<br /> Trong nghiên cứu này, Phát triển nông nghiệp ền vững được hiểu là quá<br /> trình thay đổi của nền nông nghiệp đáp ứng yêu cầu hiện tại về sản phẩm nông<br /> nghiệp, thúc đẩy kinh tế xã hội phát triển mà vẫn duy trì tài nguyên thiên nhiên cho<br /> các thế hệ mai sau.<br /> 1.1.2. Tác động của phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Tác động của phát triển nông nghiệp bền vững bao gồm: (i) Cung cấp lương<br /> 2<br /> <br /> thực thực phẩm cho nhu cầu xã hội; (ii) Cung cấp nguyên liệu cho phát triển công<br /> nghiệp; (iii) Cung cấp lao động cho phát triển công nghiệp và đô thị; (iv) Cung cấp<br /> ngoại tệ cho nền kinh tế; (v) Là thị trường tiêu thụ các sản phẩm của ngành công<br /> nghiệp và dịch vụ; (vi) Giữ gìn và bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.<br /> 1.1.3. Yêu cầu của phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Phát triển nông nghiệp bền vững có đặc điểm: (i) Phát triển nông nghiệp bền<br /> vững gắn với sản xuất hàng hóa; (ii) Phát triển nông nghiệp bền vững gắn với nâng<br /> cao chất lượng và giá trị nông sản; (iii) Phát triển nông nghiệp bền vững gắn với<br /> nâng cao năng suất lao động nông nghiệp; (iv) Phát triển nông nghiệp bền vững gắn<br /> với đặc điểm phát triển kinh tế, xã hội và môi trường.<br /> 1.1.4. Nội dung phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Nội dung cụ thể của phát triển nông nghiệp bền vững bao gồm: Về kinh tế:<br /> (i) Quy mô SXNN; (ii) Năng suất, sản lượng sản phẩm; (iii) Thu nhập của nông hộ;<br /> (iv) Hiệu quả kinh tế của SXNN; (v) Cơ cấu ngành nông nghiệp. Về xã hội: (i) Lao<br /> động và việc làm; (ii) Xóa đói giảm nghèo; (iii) Cân bằng giới trong phát triển<br /> SXNN. Về môi trường: (i) Tình hình sử dụng thuốc BVTV; (ii) Chất thải nông<br /> nghiệp; (iii) Ô nhiễm môi trường nông nghiệp. Mối quan hệ giữa các nội dung phát<br /> triển về kinh tế, xã hội và môi trường: (i) Mối quan hệ giữa phát triển T-XH; (ii)<br /> Mối quan hệ giữa phát triển T-MT; (iii) Mối quan hệ giữa phát triển XH-MT.<br /> 1.1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Phát triển nông nghiệp bền vững chịu ảnh hưởng của các nhân tố như sau: 1.<br /> Điều kiện tự nhiên; 2. Các chủ trương, chính sách PTNN; 3. Chuyển giao công nghệ<br /> kỹ thuật trong SXNN; 4. Nguồn vốn đầu tư cho PTNN; 5. Thị trường tiêu thụ sản<br /> phẩm; 6. Lao động và chất lượng nguồn lao động SXNN; 7. Nhận thức của nông hộ về<br /> SXNN và phát triển bền vững; 8. Nhận thức của nông hộ về cách sử dụng thuốc<br /> BVTV và 9. Nhận thức của nông hộ về cách xử lý chất thải và ô nhiễm môi trường.<br /> 1.1.6. Phương pháp đánh giá phát triển nông nghiệp bền vững<br /> Sự lồng ghép giữa các phương pháp nghiên cứu kinh tế xã hội với nhau sẽ<br /> mang lại kết quả cao trong nghiên cứu PTNN bền vững. Các phương pháp gồm có<br /> phương pháp phân tích hệ sinh thái nông nghiệp ( E ), phương pháp đánh giá nông<br /> thôn có sự tham gia (PR ), phương pháp nghiên cứu hệ thống canh tác (FSR) và phân<br /> tích khả năng bền vững.<br /> 1.2. Cơ sở thực tiễn phát triển nông nghiệp ền vững<br /> 1.2.1. Phát triển nông nghiệp bền vững của một số nước trên thế giới<br /> Luận án đã nghiên cứu thực tiễn phát triển nông nghiệp bền vững ở một số<br /> tỉnh của một số nước trong khu vực SE N như tỉnh Long n (Việt Nam), tỉnh<br /> Surin (Thái Lan) và tỉnh Riau (Indonesia) bởi vì các tỉnh này có những đặc điểm<br /> khá giống nhau về địa hình, khí hậu và tập quán canh tác. Thực tiễn từ các nước<br /> này thể hiện các chính sách, thể chế phát triển SXNN; quy hoạch SXNN; tổ chức<br /> sản xuất; công nghệ kỹ thuật áp dụng trong SXNN; vấn đề thị trường tiêu thụ nông<br /> sản; nông nghiệp hữu cơ; hiệu quả SXNN và một số vấn đề liên quan đến xã hội,<br /> môi trường trong SXNN.<br /> 1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho phát triển nông nghiệp bền vững ở tỉnh Svay Riêng<br /> Luận án đã rút ra bài học kinh nghiệm cho phát triển nông nghiệp bền vững ở<br /> tỉnh Svay Riêng là: (1) Bổ sung, hoàn thiện những chủ trương, chính sách cho phát<br /> triển SXNN bền vững; (2) Hoàn thiện quy hoạch tổng thể và quy hoạch chỉ tiết cho<br /> 3<br /> <br />