Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu phát triển sản xuất cà phê bền vững trên địa bàn tỉnh Đăk Lăk

1<br /> <br /> M<br /> 1.<br /> <br /> ð U<br /> <br /> ð tv nñ<br /> ð k L k ñư c xem là th ph cà phê c a Vi t Nam, v i di n tích tr ng cà<br /> phê l n nh t so v i các t nh trong c nư c (ñ n 2010 có hơn 190.000 ha, chi m<br /> kho ng 40% t ng di n tích cà phê c a c nư c), s n lư ng trung bình ñ t kho ng<br /> 400 ngàn t n/năm (chi m trên 30% s n lư ng cà phê c nư c), kim ng ch xu t<br /> kh u cà phê ñ t x p x 600 tri u USD/năm (chi m trên 90% kim ng ch xu t kh u<br /> c a toàn t nh). Cà phê gi v trí ñ c bi t quan tr ng ñ i v i phát tri n kinh t - xã<br /> h i c a t nh (hàng năm ñóng góp trên 40% GDP).<br /> Bên c nh nh ng thành t u, ñóng góp trên thì s n xu t cà phê c a Vi t Nam,<br /> c th là s n xu t cà phê c a t nh ðăk Lăk cũng còn nhi u t n t i và h n ch ñó là:<br /> Quy ho ch phát tri n s n xu t cà phê còn chưa t t, v n còn nhi u nơi tr ng cà phê<br /> phân tán, nh l , khó khăn cho qu n lý ch ñ o s n xu t; Cơ s h t ng, máy móc<br /> thi t b ph c v cho s n xu t, ch bi n y u kém, l c h u; Trình ñ c a lao ñ ng s n<br /> xu t cà phê th p, không ñ ng ñ u; M t s n i dung v s n xu t chưa ñư c quan tâm;<br /> Vi c t ch c, qu n lý s n xu t còn nhi u b t c p; S liên k t gi a các tác nhân trong<br /> quá trình s n xu t còn kém b n v ng, hi u qu ; Ch t lư ng s n ph m cà phê kém so<br /> v i yêu c u c a th trư ng trong và ngoài nư c; Hi u qu kinh t còn th p; Khi nhu<br /> c u tiêu dùng cà phê tăng thì ngư i s n xu t m r ng di n tích, và ngư c l i thì h<br /> phá b cây cà phê ñ chuy n sang cây tr ng khác; ð i s ng c a ngư i s n xu t cà<br /> phê còn b p bênh; Môi trư ng sinh thái b tàn phá nghiêm tr ng v.v.. Vì v y, làm th<br /> nào ñ phát tri n s n xu t cà phê t nh ðăk Lăk ñư c b n v ng là câu h i c n ñư c<br /> tr l i. ðây cũng là ñòi h i b c xúc c a các B ngành, ð ng b , y ban nhân dân,<br /> các ban ngành c a t nh ðăk Lăk và các nhà nghiên c u c n quan tâm gi i quy t. Xu t<br /> phát t nh ng lý do trên, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài “Nghiên c u phát<br /> tri n s n xu t cà phê b n v ng trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk”.<br /> 2.<br /> M c tiêu nghiên c u<br /> 2.1 M c tiêu chung<br /> Phân tích th c tr ng phát tri n s n xu t cà phê b n v ng trên ñ a bàn t nh<br /> ðăk Lăk, ch ra nh ng k t qu ñ t ñư c và nh ng t n t i, h n ch . Trên cơ s phân<br /> tích ñó, ñ xu t nh ng gi i pháp ch y u phát tri n s n xu t cà phê b n v ng trên<br /> ñ a bàn t nh ðăk Lăk trong th i gian t i.<br /> 2.2 M c tiêu c th<br /> (i) Góp ph n h th ng hóa và làm sáng t m t s v n ñ lý lu n và th c ti n<br /> v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng.<br /> (ii) Phân tích th c tr ng, ch ra nh ng k t qu ñ t ñư c và nh ng t n t i, h n<br /> ch , nh ng y u t nh hư ng ñ n phát tri n s n xu t cà phê b n v ng ñ a bàn<br /> t nh ðăk Lăk.<br /> <br /> 2<br /> <br /> (iii) ð xu t m t s gi i pháp ch y u phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk trong th i gian t i.<br /> 3.<br /> ð i tư ng và ph m vi nghiên c u<br /> 3.1 ð i tư ng nghiên c u<br /> ð i tư ng nghiên c u c a ñ tài là các gi i pháp phát tri n s n xu t cà phê<br /> b n v ng, t p trung ch y u vào các n i dung v kinh t , xã h i, môi trư ng trong<br /> s n xu t cà phê trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk.<br /> 3.2 Ph m vi nghiên c u<br /> 3.2.1 V n i dung:<br /> ð tài nghiên c u phát tri n s n xu t cà phê (gi i h n cà phê nhân) b n<br /> v ng trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk.<br /> 3.2.2 V không gian, ñ a ñi m nghiên c u:<br /> ð tài nghiên c u phát tri n s n xu t cà phê b n v ng trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk.<br /> 3.2.3 V th i gian:<br /> + Th i gian nghiên c u t 2009 – 2011<br /> + Th i gian l y s li u: t 2000 - 2010<br /> 4.<br /> Nh ng ñóng góp c a lu n án v h c thu t lý lu n và th c ti n<br /> V lý lu n, lu n án ñã t p h p, h th ng và làm sáng t nh ng v n ñ lý lu n<br /> v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng trên các khía c nh: khái ni m và b n ch t<br /> phát tri n s n xu t cà phê b n v ng, vai trò c a phát tri n s n xu t cà phê b n<br /> v ng, ñ c ñi m phát tri n s n xu t cà phê b n v ng, n i dung phát tri n s n xu t<br /> cà phê b n v ng, các y u t nh hư ng ñ n phát tri n s n xu t cà phê b n v ng, và<br /> v n d ng vào nghiên c u phát tri n s n xu t cà phê b n v ng t i t nh ðăk Lăk.<br /> Lu n án phân tích th c tr ng vi c th c hi n các gi i pháp cho phát tri n s n<br /> xu t cà phê t nh ðăk Lăk theo các n i dung phát tri n b n v ng; ñánh giá tính<br /> b n v ng v kinh t , xã h i và môi trư ng c a phát tri n s n xu t cà phê; và phân<br /> tích các y u t nh hư ng ñ n phát tri n s n xu t cà phê b n v ng t nh ðăk Lăk.<br /> T ñó ñ xu t m t s gi i pháp nh m phát tri n s n xu t cà phê b n v ng t nh<br /> ðăk Lăk phù h p v i th c ti n và có tính kh thi cao.<br /> V th c ti n, lu n án ñã trình bày v i nhi u d n li u và minh ch ng v các<br /> n i dung phát tri n b n v ng c a các nư c Brazil, n ð , Kenya, Colombia,<br /> Uganda, cũng như c a Vi t Nam nói chung và rút ra m t s bài h c kinh nghi m<br /> cho phát tri n s n xu t cà phê b n v ng t nh ðăk Lăk.<br /> 5.<br /> K t c u c a lu n án<br /> Lu n án bao g m 165 trang v i 55 b ng s li u, 2 ñ th , 7 bi u ñ , 3 sơ ñ ,<br /> 3 hình, 13 h p. 87 Tài li u tham kh o ti ng Vi t, 14 tài li u ti ng Anh. M ñ u 4<br /> trang; Chương 1: Cơ s lý lu n và th c ti n v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> <br /> 3<br /> <br /> 33 trang; Chương 2: ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u và phương pháp nghiên c u 21<br /> trang; Chương 3: Th c tr ng phát tri n s n xu t cà phê trên ñ a bàn t nh ðăk Lăk<br /> 81 trang; Chương 4: M t s gi i pháp phát tri n s n xu t cà phê b n v ng t nh<br /> ðăk Lăk 23 trang; K t lu n và ki n ngh 3 trang.<br /> Chương I<br /> CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N V PHÁT TRI N S N XU T<br /> CÀ PHÊ B N V NG<br /> 1.1 Cơ s lý lu n v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> 1.1.1 Khái ni m, b n ch t c a phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> * Khái ni m v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> T khái ni m v phát tri n b n v ng, k t h p v i ñ c ñi m c a phát tri n<br /> s n xu t cà phê, nghiên c u ñưa ra khái ni m v phát tri n s n xu t cà phê b n<br /> v ng như sau: “Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng là quá trình phát tri n c n s<br /> k t h p h p lý, hài hòa, g n k t ch t ch gi a phát tri n kinh t v i vi c th c hi n<br /> t t các v n ñ xã h i và môi trư ng trong s n xu t cà phê. S phát tri n ñó ñòi h i<br /> ph i ñáp ng ñư c nh ng nhu c u hi n t i mà không nh hư ng, t n h i ñ n<br /> nh ng kh năng ñáp ng nhu c u c a các th h tương lai c a s n xu t cà phê”.<br /> * B n ch t c a phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> T khái ni m v phát tri n s n xu t cà phê b n v ng, chúng ta có th hi u<br /> b n ch t c a phát tri n s n xu t cà phê b n v ng là phát tri n s n xu t cà phê ph i<br /> ñ m b o s n ñ nh v kinh t , xã h i, môi trư ng, ñòi h i ph i ñáp ng ñư c<br /> nh ng nhu c u hi n t i mà không nh hư ng, t n h i ñ n nh ng kh năng ñáp ng<br /> nhu c u c a các th h tương lai c a s n xu t cà phê.<br /> 1.1.2 Vai trò phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng có các vai trò sau: (i) Giúp cho s n xu t<br /> kinh doanh cà phê ñư c n ñ nh; (ii) Giúp nâng cao hi u qu kinh t cho s n xu t<br /> kinh doanh cà phê; (iii) Giúp cho h s n xu t, các doanh nghi p s n xu t kinh doanh<br /> cà phê có thu nh p n ñ nh; (iv) T o ra, n ñ nh công ăn vi c làm cho lao ñ ng nông<br /> nghi p và góp ph n xóa ñói gi m nghèo m t cách b n v ng; (v) Góp ph n c i thi n<br /> môi trư ng; (vi) Góp ph n n ñ nh tr t t an toàn xã h i và an ninh - qu c phòng.<br /> 1.1.3 ð c ñi m c a phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng có các ñ c ñi m: (i) Phát tri n s n xu t<br /> cà phê b n v ng g n v i ñ c ñi m phát tri n cây công nghi p dài ngày; (ii) Phát<br /> tri n s n xu t cà phê b n v ng g n v i ñ c ñi m c a s n ph m mang tính hàng hóa<br /> cao; (iii) Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng c n ph i g n k t ch t ch gi a s n<br /> xu t, ch bi n và tiêu th ; (iv) Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng c n ph i g n<br /> <br /> 4<br /> <br /> k t v i ñi u ki n, ñ c ñi m kinh t - xã h i, chính tr - xã h i và môi trư ng c a<br /> ñ a bàn nghiên c u.<br /> 1.1.4 N i dung phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> N i dung c th c a phát tri n s n xu t cà phê b n v ng bao g m: V kinh t : (i)<br /> Ch trương, chính sách cho phát tri n s n xu t cà phê; (ii) Quy ho ch và qu n lý quy<br /> ho ch phát tri n s n xu t cà phê; (iii) ð u tư cơ s h t ng; (iv) Th c hi n các khâu s n<br /> xu t cà phê; (v) Liên k t và s tham gia c a các tác nhân; (vi) Th trư ng tiêu th cà<br /> phê; (vii) K t qu và hi u qu v kinh t trong phát tri n s n xu t cà phê; V xã h i:<br /> K t qu và hi u qu v xã h i c a phát tri n s n xu t cà phê; V môi trư ng: K t qu<br /> và hi u qu v môi trư ng c a phát tri n s n xu t cà phê.<br /> 1.1.5 Các y u t nh hư ng ñ n phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> Phát tri n s n xu t cà phê b n v ng ch u nh hư ng c a 7 nhóm y u t cơ<br /> b n: (i) ði u ki n t nhiên; (ii) Chính sách phát tri n kinh t ; (iii) Lao ñ ng và<br /> ch t lư ng ngu n lao ñ ng; (iv) Ngu n v n ñ u tư; (v) Khoa h c k thu t; (vi)<br /> Hình th c t ch c và liên k t; (vii) Th trư ng và tiêu th s n ph m.<br /> <br /> Sơ ñ 1.1. Mô t n i dung phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> V Kinh t :<br /> - Ch trương, chính sách cho phát tri n s n xu t cà phê<br /> - Quy ho ch và qu n lý quy ho ch<br /> - ð u tư cơ s h t ng<br /> - Các khâu trong s n xu t cà phê<br /> - Liên k t và s tham gia c a các tác nhân<br /> - Th trư ng và tiêu th<br /> - K t qu và hi u qu v kinh t trong phát tri n s n xu t cà phê<br /> <br /> V Xã h i:<br /> - Lao ñ ng và vi c làm<br /> - Xóa ñói, gi m nghèo<br /> - Tr t t an toàn xã h i, ñ m b o an ninh – qu c phòng<br /> - K t qu và hi u qu v xã h i c a phát tri n s n xu t cà phê<br /> <br /> V Môi trư ng:<br /> - Các tác ñ ng liên quan ñ n ch t th i<br /> - Các tác ñ ng không liên quan ñ n ch t th i<br /> - K t qu và hi u qu v môi trư ng c a phát tri n s n xu t cà phê<br /> <br /> 5<br /> <br /> 1.2<br /> <br /> Cơ s th c ti n phát tri n s n xu t cà phê b n v ng<br /> <br /> 1.2.1 Phát tri n s n xu t cà phê c a m t s nư c trên th gi i<br /> Lu n án ñã nghiên c u th c ti n phát tri n s n xu t cà phê m t s nư c trên<br /> th gi i như Brazil, Colombia, n ð , Kenya, Uganda, Honduras… v kinh<br /> nghi m: ð i m i chính sách qu n lý ngành cà phê; Quy ho ch, t ch c s n xu t,<br /> k thu t gieo tr ng, ch bi n; ñ i phó v i di n tích cà phê già c i; H p tác hoá<br /> ngành cà phê; ð y m nh lư ng tiêu dùng cà phê trong nư c; Nâng cao năng su t<br /> vư n cà phê và ch t lư ng cà phê xu t kh u; V n ñ xã h i, môi trư ng trong vi c<br /> s n xu t cà phê có ch ng ch nh m góp ph n b sung cơ s th c ti n v phát tri n<br /> s n xu t cà phê b n v ng.<br /> 1.2.2 Tình hình phát tri n s n xu t cà phê<br /> <br /> Vi t Nam<br /> <br /> Lu n án ñã nghiên c u th c ti n phát tri n s n xu t cà phê c a Vi t Nam trong<br /> th i gian qua t s hình thành và quá trình phát tri n; bi n ñ ng Di n tích - năng<br /> su t - s n lư ng cà phê; Su t ñ u tư cho cây cà phê; Xu t kh u cà phê c a Vi t<br /> Nam; Hi u qu kinh t cây cà phê c a Vi t Nam.<br /> 1.2.3 Nh ng bài h c kinh nghi m:<br /> Lu n án ñã rút ra bài h c kinh nghi m cho phát tri n s n xu t cà phê ðăk<br /> Lăk là: ñ i m i, hoàn thi n cơ ch chính sách; th c hi n chính sách d n ñi n, ñ i<br /> th a; khuy n khích ñ u tư trong nư c và nư c ngoài; th c hi n t t các khâu c a<br /> quá trình s n xu t; th c hi n tái canh; hoàn thi n chính sách liên k t và h tr các<br /> tác nhân tham gia liên k t; g n k t gi a s n xu t v i ch bi n và tiêu th ; chính<br /> sách h tr cho t m tr ; qu ng bá, xúc ti n thương m i; ki m tra giám sát ch t<br /> ch các n i dung quy ho ch, ñ u tư, s n xu t, thu mua, ch bi n, tiêu th ; th c<br /> hi n các n i dung c a s n xu t c n có s kh o sát, ñi u tra l y ý ki n c a t t c<br /> các bên tham gia; C n ñ c bi t chú ý các v n ñ xã h i và môi trư ng trong phát<br /> tri n s n xu t cà phê; Tích c c ñ y m nh các ho t ñ ng tuyên truy n ñ n ngư i<br /> s n xu t v l i ích khi tham gia s n xu t cà phê có ch ng ch …<br /> Chương 2<br /> ð C ðI M ð A BÀN NGHIÊN C U VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U<br /> 2.1<br /> <br /> ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u<br /> <br /> Lu n án ñã khái quát v ñi u ki n t nhiên c a t nh ðăk Lăk v v trí ñ a lý,<br /> ñ a hình; tình hình ñ t ñai; th như ng; khí h u, th i ti t, th y văn. ði u ki n kinh<br /> t - xã h i c a t nh v dân s và lao ñ ng; cơ s h t ng và k t qu phát tri n các<br /> ngành kinh t . T vi c khái quát v ñ c ñi m ñ a bàn ñó thì yêu c u ñ t ra ñ i v i<br /> phát tri n s n xu t cà phê b n v ng c a t nh là: c n tri t ñ khai thác, phát huy t i<br /> ña l i th v v trí ñ a lý, khí h u th i ti t, th như ng; gi i quy t nh ng khó khăn,<br /> <br />