Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu quy hoạch sử dụng đất lồng ghép yếu tố môi trường tại Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Hà Tĩnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN VĂN TRỊ<br /> <br /> NGHIÊN CỨU QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT LỒNG GHÉP<br /> YẾU TỐ MÔI TRƯỜNG TẠI KHU KINH TẾ CỬA KHẨU<br /> QUỐC TẾ CẦU TREO, HÀ TĨNH<br /> <br /> Chuyên ngành: Quản lý đất đai<br /> Mã số: 62 85 01 03<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> HÀ NỘI - 2014<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> Người hướng dẫn: 1. GS.TSKH. Đặng Hùng Võ<br /> 2. PGS.TS. Nguyễn Xuân Thành<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án được bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại:<br /> Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ, ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> M Đ U<br /> <br /> 1. Đặt vấn đề<br /> Quy ho ch sử dụng đất là hệ thống các biện pháp c a Nhà nước về tổ ch c, qu n<br /> lý trên cơ s phân bố quỹ đất vào các mục đích phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc<br /> phòng theo các đơn vị hành chính các cấp, các vùng và c nước, nhằm sử dụng hiệu qu<br /> tối đa tài nguyên đất đai trong mối tương quan với các nguồn tài nguyên thiên nhiên<br /> khác và b o vệ môi trư ng để phát triển bền vững. Quy ho ch sử dụng đất nước ta<br /> hiện nay còn mang nặng “hình th c phân bổ đất” về không gian theo từng th i kỳ cho<br /> các mục đích khác nhau, chưa có hệ thống đánh giá một cách khoa học các tác động c a<br /> các yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất. Việc lồng ghép các yếu tố môi<br /> trư ng vào quy ho ch sử dụng đất đã được Liên hợp quốc khuyến nghị, đa số các nước<br /> trên thế giới áp dụng coi đó là một trong các tiêu chí phát triển bền vững, thích ng với<br /> biến đổi khí hậu toàn cầu. Lồng ghép yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất<br /> nước ta đang giai đo n thí điểm, ph m vi nghiên c u còn hẹp, mới chỉ thực hiện được<br /> một số địa phương thuộc cấp tỉnh, huyện hoặc xã, chưa triển khai cấp vùng và các<br /> lo i hình khu kinh tế. Nội dung nghiên c u môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất ch<br /> yếu tập trung vào đánh giá tác động môi trư ng hoặc đánh giá môi trư ng chiến lược.<br /> Phương pháp luận về vấn đề lồng ghép yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất<br /> nước ta chưa hoàn thiện, cần ph i có những nghiên c u tiếp theo.<br /> Vì vậy, việc “Nghiên c u quy ho ch sử dụng đ t l ng ghép y u tố môi tr ng<br /> t i Khu Kinh t cửa khẩu quốc t C u Treo, HƠ Tĩnh” là rất cần thiết.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> + Xác lập cơ s lựa chọn các yếu tố môi trư ng cần giám sát và các yêu tố môi<br /> trư ng ch yếu để lồng ghép trong quy ho ch sử dụng đất t i Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế<br /> Cầu Treo, Hà Tĩnh.<br /> + Đánh giá tác động c a các yếu tố môi trư ng ch yếu và đề xuất cách th c lồng<br /> ghép yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất lồng ghép yếu tố môi trư ng t i Khu<br /> Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Hà Tĩnh.<br /> 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 3.1. Đối tượng nghiên c u<br /> Đề tài tập trung nghiên c u các đối tượng t i Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu<br /> Treo, gồm: Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội; quy ho ch sử dụng đất và việc đánh giá tác<br /> động môi trư ng trong đồ án quy ho ch chung xây dựng; hiện tr ng các yếu tố môi trư ng<br /> có tác động đến sử dụng đất và quy ho ch sử dụng đất; tác động qua l i c a các yếu tố môi<br /> trư ng và quy ho ch sử dụng đất.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên c u<br /> Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, Hà Tĩnh thuộc địa giới hành chính c a các<br /> xã Sơn Kim 1, Sơn Kim 2, Sơn Tây và Thị trấn Tây Sơn, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh,<br /> với tổng diện tích tự nhiên 56.714,97 ha.<br /> 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> 4.1. Về khoa học<br /> Đề tài đã hệ thống hóa các vấn đề lý luận và thực tiễn c a quy ho ch sử dụng<br /> đất lồng ghép yếu tố môi trư ng trên thế giới và Việt Nam, góp phần hoàn thiện<br /> phương pháp luận về gi i pháp tích hợp môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất nói<br /> chung và quy ho ch sử dụng đất khu kinh tế cửa khẩu nói riêng; góp phần hoàn thiện<br /> chính sách, pháp luật đất đai nước ta.<br /> 1<br /> <br /> 4.2. Về thực tiễn<br /> Kết qu nghiên c u c a đề tài cung cấp những thông tin về điều kiện tự nhiên,<br /> kinh tế - xã hội và hiện tr ng các yếu tố môi trư ng t i Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế<br /> Cầu Treo; việc lồng ghép yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất góp phần<br /> hoàn thiện quy ho ch sử dụng đất Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đ m b o<br /> tính kh thi, đáp ng yêu cầu c a phát triển bền vững; kết qu nghiên c u c a đề tài có<br /> thể được ng dụng vào việc lập quy ho ch sử dụng đất lồng ghép yếu tố môi trư ng t i<br /> các khu kinh tế cửa khẩu khác c a nước ta.<br /> 5. Những đóng góp mới của đề tài<br /> - Kết qu nghiên c u đã đề xuất cách tiếp cận về phương pháp lựa chọn các yếu<br /> tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất, các bước lồng ghép yếu tố môi trư ng<br /> trong quy ho ch sử dụng đất c a các khu kinh tế cửa khẩu và đã thực hiện cụ thể t i<br /> Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, tỉnh Hà Tĩnh;<br /> - Kết qu nghiên c u c a đề tài đã xác định được 10 yếu tố môi trư ng trong<br /> quy ho ch sử dụng đất cần giám sát, gồm: (i) Lũ lụt, ngập úng; (ii) Thoái hóa đất do<br /> xói mòn, s t l đất; (iii) Hệ sinh thái rừng và đa d ng sinh học; (iv) M rộng các khu<br /> đô thị và phát triển các khu công nghiệp; (v) Phát triển đư ng giao thông; (vi) Phát<br /> triển khu du lịch; (vii) Xử lý ô nhiễm môi trư ng (chất th i rắn, nước th i, khí th i,<br /> tiếng ồn); (viii) Thu hồi đất s n xuất; (ix) Tăng dân số; (x) Gi i quyết việc làm; đề tài<br /> đã lựa chọn được 4 yếu tố môi trư ng ch yếu để đánh giá, lồng ghép trong quy ho ch<br /> sử dụng đất Khu kinh tế, gồm: (i) Lũ lụt, ngập úng; (ii) Thoái hóa đất do xói mòn, s t<br /> l đất; (iii) M rộng các khu đô thị và phát triển các khu công nghiệp; (iv) Phát triển<br /> đư ng giao thông; đề xuất điều chỉnh, bổ sung quy ho ch một số khu ch c năng trên<br /> cơ s đánh giá tác động và lồng ghép các yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng<br /> đất t i Khu Kinh tế cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, tỉnh Hà Tĩnh.<br /> Ch ng 1<br /> T NG QUAN TÀI LI U NGHIÊN C U<br /> 1.1. Cơ sở lý luận về quy hoạch sử dụng đất lồng ghép yêu tố môi trường<br /> 1.1.1. Một số khái niệm<br /> 1.1.1.1. Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất<br /> Theo từ điển tiếng Việt (Viện Ngôn ngữ học, 2003), Quy ho ch sử dụng đất là<br /> việc bố trí, sắp xếp và sử dụng các lo i đất một cách hợp lý để s n xuất ra nhiều nông<br /> s n với chất lượng cao, hiệu qu kinh tế lớn.<br /> Theo Luật Đất đai 2013 “Quy ho ch sử dụng đất là việc phân bổ và khoanh<br /> vùng đất đai theo không gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc<br /> phòng, an ninh, b o vệ môi trư ng và thích ng biến đổi khí hậu trên cơ s tiềm năng<br /> đất đai và nhu cầu sử dụng đất c a các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã<br /> hội và đơn vị hành chính trong một kho ng th i gian xác định” (Quốc hội nước Cộng<br /> hòa xã hội ch nghĩa Việt Nam, 2013).<br /> 1.1.1.2. Khái niệm về yếu tố môi trường trong quy hoạch sử dụng đất<br /> - Môi trư ng bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân t o bao quanh con<br /> ngư i, có nh hư ng đến đ i sống, s n xuất, sự tồn t i, phát triển c a con ngư i và<br /> sinh vật (Quốc hội nước Cộng hòa xã hội ch nghĩa Việt Nam, 2005).<br /> - Yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất bao gồm các yếu tố môi trư ng tự<br /> nhiên, kinh tế và xã hội tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến quy ho ch sử dụng đất.<br /> 2<br /> <br /> 1.1.1.3. Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất lồng ghỨp yếu tố môi trường<br /> Quy ho ch sử dụng đất lồng ghép yếu tố môi trư ng là quá trình tích hợp, lồng<br /> ghép yếu tố môi trư ng trong quy ho ch sử dụng đất; đánh giá, dự báo tác động qua l i<br /> giữa quy ho ch sử dụng đất và các yếu tố môi trư ng để đề xuất phương án bố trí, cân đối<br /> nguồn lực đất đai hợp lý, đáp ng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, vừa h n chế gây ô<br /> nhiễm, suy thoái đất, gi m thiểu tác động xấu c a thiên tai và ho t động c a con ngư i,<br /> nâng cao hiệu qu qu n lý, sử dụng đất đai, đáp ng yêu cầu c a phát triển bền vững.<br /> 1.1.2. Quy hoạch sử dụng đất theo yêu cầu phát triển bền vững<br /> 1.1.2.1. Sử dụng đất bền vững<br /> Theo Khung đánh giá qu n lý đất bền vững Nairobi, Kenya (FAO, 1991):<br /> “Qu n lý sử dụng bền vững đất đai bao gồm tổ hợp các công nghệ, chính sách và ho t<br /> động nhằm liên hợp các nguyên lý kinh tế, xã hội với các quan tâm đến môi trư ng để<br /> đồng th i đ t được 5 tiêu chí: Duy trì hoặc nâng cao s n lượng nông nghiệp (hiệu qu<br /> s n xuất); b o vệ tiềm năng nguồn lực tự nhiên; ngăn ngừa thoái hoá đất và nước (tính<br /> b o vệ); có hiệu qu lâu dài (tính lâu bền); được xã hội chấp nhận (tính chấp nhận)”.<br /> 1.1.2.2. Tiêu chí đánh giá sử dụng đất bền vững<br /> Theo FAO, tiêu chí đánh giá sử dụng đất bền vững bao gồm: Bền vững về mặt<br /> kinh tế, bền vững về mặt xã hội và bền vững về mặt môi trư ng.<br /> - Bền vững về mặt kinh tế<br /> - Bền vững về mặt xã hội<br /> - Bền vững về mặt môi trư ng<br /> 1.1.2.3. Quy hoạch sử dụng đất theo yêu cầu phát triển bền vững<br /> Quy ho ch sử dụng đất theo yêu cầu phát triển bền vững đ m b o phân bổ, bố<br /> trí các lo i đất một cách khoa học, hợp lý, vừa mang l i giá trị kinh tế/ hiệu qu kinh tế<br /> cao trên một đơn vị diện tích, vừa đ m b o gi i quyết tốt vấn đề lao động/việc làm, đ i<br /> sống kinh tế, văn hóa c a ngư i sử dụng đất, c a cộng đồng và địa phương, đồng th i<br /> quy ho ch sử dụng đất ph i gắn với b o vệ môi trư ng, h n chế đến m c thấp nhất sự<br /> ô nhiễm, xói mòn, thoái hóa đất và tác động xấu đến đất đai do ho t động c a con<br /> ngư i và tự nhiên.<br /> 1.1.2. Cơ sở c a việc lồng ghỨp quy hoạch sử dụng đất và yếu tố môi trường<br /> 1.1.2.1. Mối quan hệ giữa đất đai và môi trường<br /> Đất đai là môi trư ng sống và là “vật mang” c a hệ sinh thái; đất đai vừa là một<br /> thành tố c a môi trư ng cùng với các thành tố khác như nước, không khí, v.v..., l i<br /> vừa là yếu tố đầu vào c a nhiều quá trình s n xuất, sinh ho t - vốn là các ho t động có<br /> liên quan mật thiết tới môi trư ng và có kh năng gây tổn h i cho môi trư ng. Quá<br /> trình khai thác sử dụng đất c a con ngư i cũng nh hư ng và gây hậu qu đến môi<br /> trư ng. Môi trư ng sẽ chịu tác động xấu nếu chúng ta không tuân th theo các tiêu<br /> chuẩn, yêu cầu về b o vệ môi trư ng.<br /> 1.1.2.2. Cơ sở pháp lý<br /> - Về ch trương: Chỉ thị số 36-CT/TW ngày 25-6-1998 c a Bộ Chính trị BCH<br /> Trung ương khóa VIII về tăng cư ng công tác b o vệ môi trư ng trong th i kỳ công<br /> nghiệp hóa và hiện đ i hóa đất nước; Văn kiện Đ i hội đ i biểu toàn quốc lần th IX,<br /> X,XI c a Đ ng; Chiến lược b n vệ môi trư ng quốc gia đến năm 2020, tầm nhìn dến<br /> năm 2030 được Th tướng Chính ph phê duyệt t i quyết định số 1216/QĐ - TTg<br /> ngày 05 tháng 9 năm 2012; Nghị quyết số 41-NQ/TW ngày 15/11/2004 c a Bộ Chính<br /> trị BCH Trung ương Đ ng Cộng s n Việt Nam về b o vệ môi trư ng trong th i kỳ đẩy<br /> 3<br /> <br />