Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Nghiên cứu sử dụng đất bền vững vùng cửa Ba Lạt, huyện Giao Thủy, tỉnh Nam Định

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> NGUYỄN THỊ THU TRANG<br /> <br /> NGHIÊN CỨU SỬ DỤNG ĐẤT BỀN VỮNG<br /> VÙNG CỬA BA LẠT, HUYỆN GIAO THỦY, TỈNH NAM ĐỊNH<br /> <br /> Chuyên ngành: Khoa học đất<br /> Mã số: 62.62.01.03<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ<br /> <br /> HÀ NỘI - 2013<br /> <br /> Công trình hoàn thành tại:<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI<br /> <br /> Người hướng dẫn: 1. PGS.TS. NGUYỄN HỮU THÀNH<br /> 2. PGS.TS. NGUYỄN VĂN DUNG<br /> <br /> Phản biện 1: PGS. TS. Lê Thái Bạt<br /> Hội Khoa học đất<br /> <br /> Phản biện 2: PGS. TS. Hồ Quang Đức<br /> Viện Thổ nhưỡng - Nông hóa<br /> <br /> Phản biện 3: PGS. TS. Trần Văn Chính<br /> Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> Luận án được bảo vệ tại hội đồng chấm luận án cấp Trường họp tại:<br /> Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> Vào hồi<br /> <br /> giờ, ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 2013<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại thư viện:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Thư viện Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội<br /> <br /> ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Tính bền vững đã được nhìn nhận một cách rộng khắp như một đặc trưng quan<br /> trọng trong các hoạt động của con người. Vùng Cửa Ba Lạt, huyện Giao Thuỷ, tỉnh Nam<br /> Định là vùng tiêu biểu cho mẫu chuẩn của hệ sinh thái đất ngập nước điển hình ở miền Bắc<br /> Việt Nam, bao gồm cả vùng lõi và vùng đệm Vườn quốc gia Xuân Thủy. Đây là một trong<br /> số những hệ sinh thái quan trọng nhất trên trái đất được ví như lá phổi xanh của một vùng<br /> với các giá trị đặc thù như đa dạng sinh học, phong phú về nguồn gien, duy trì hệ sinh thái<br /> tự nhiên năng suất cao, điều hòa khí hậu, lọc sạch nước thải, bảo tồn các giá trị văn hóa lịch<br /> sử, du lịch sinh thái và nghiên cứu khoa học. Tuy nhiên việc sử dụng đất hướng tới mục<br /> tiêu phục hồi và bền vững chưa được quan tâm đúng mức. Chính vì vậy đề tài “Nghiên cứu<br /> sử dụng đất bền vững vùng Cửa Ba Lạt huyện Giao Thuỷ, tỉnh Nam Định” được thực hiện<br /> với những nghiên cứu chi tiết từng loại hình sử dụng đất theo các khu vực đặc thù để góp<br /> phần tìm ra những định hướng chính trong sử dụng đất bền vững vùng Cửa Ba Lạt.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> Xác định tiềm năng đất, đánh giá phân hạng mức độ thích hợp của đất đai, đề xuất<br /> giải pháp sử dụng bền vững cho sản xuất nông, lâm nghiệp và nuôi trồng thủy sản vùng<br /> Cửa Ba Lạt huyện Giao Thủy.<br /> 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> 3.1. Ý nghĩa khoa học<br /> + Cung cấp cơ sở khoa học cho việc đề xuất sử dụng đất bền vững, bổ sung vào<br /> phương pháp luận về đánh giá tiềm năng đất đai để có nhiều lựa chọn phù hợp với các<br /> quy mô khác nhau trong sử dụng đất.<br /> + Bổ sung vào phương pháp luận cho việc nghiên cứu đánh giá sử dụng bền vững<br /> đất vùng cửa sông ven biển Việt Nam. Đặc biệt đóng góp cơ sở khoa học cho việc đề xuất<br /> sử dụng đất bền vững ở những vùng bãi bồi cửa sông thuộc đồng bằng Bắc Bộ.<br /> 3.2. Ý nghĩa thực tiễn<br /> Kết quả nghiên cứu sẽ đề xuất được giải pháp sử dụng đất bền vững cho vùng Cửa<br /> Ba Lạt, giúp địa phương khai thác có hiệu quả, sử dụng khôn khéo và bền vững đối với<br /> các nguồn tài nguyên trong khu vực.<br /> 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu<br /> 4.1. Đối tượng nghiên cứu<br /> - Điều kiện tự nhiên và sinh thái môi trường của vùng Cửa Ba Lạt<br /> - Các loại hình sử dụng đất vùng Cửa Ba Lạt<br /> 4.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Vùng đất và bãi bồi nằm ở phía Nam Cửa Ba Lạt huyện Giao Thuỷ tỉnh Nam Định<br /> (thuộc địa bàn các xã Giao Thiện, Giao An, Giao Lạc, Giao Xuân, Giao Hải), được giới<br /> hạn ở nghiên cứu đánh giá sử dụng bền vững đất nông, lâm nghiệp, thủy sản của vùng.<br /> <br /> 1<br /> <br /> 5. Những đóng góp mới của đề tài<br /> - Lựa chọn và đề xuất được các loại hình sử dụng đất bền vững vùng cửa sông ven<br /> biển vừa đáp ứng hiệu quả kinh tế xã hội, môi trường vừa đáp ứng mục tiêu bảo vệ tài<br /> nguyên.<br /> - Bổ sung cơ sở dữ liệu đánh giá chất lượng đất và tiềm năng sử dụng đất sản xuất<br /> nông, lâm nghiệp, thủy sản của vùng cửa sông trên quan điểm khai thác sử dụng đất hiệu<br /> quả bền vững bằng phương pháp đánh giá tổng hợp đa chỉ tiêu MCE.<br /> CHƯƠNG 1<br /> TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. Tổng quan nghiên cứu đánh giá sử dụng đất bền vững<br /> 1.1.1. Cơ sở lý luận về sử dụng đất bền vững<br /> Nghiên cứu đánh giá sử dụng đất bền vững được nhiều nhà khoa học trên thế giới cũng<br /> như các tổ chức quốc tế quan tâm. Tổ chức Lương thực và nông nghiệp liên hiệp quốc<br /> (FAO),1976 đã đề ra tiêu chí khái quát về đánh giá sử dụng đất bền vững, tiếp đó các nhà<br /> khoa học như Smith và Dumanski,1993 cũng đưa ra quan điểm về sử dụng đất bền vững.<br /> Cộng đồng khoa học Thế giới, đứng đầu là Hội khoa học đất quốc tế, Ủy ban về nghiên<br /> cứu đất, Ngân hàng thế giới (WB), Trung tâm Phát triển phân bón quốc tế, Tổ chức<br /> Rockefeler và nhiều cơ quan khác đã phối hợp với nhau để xây dựng một khung chung<br /> cho việc đánh giá quản lý đất bền vững. Ở Việt Nam các nghiên cứu cho thấy thực tế việc<br /> sử dụng đất bền vững phải đạt được trên cơ sở đảm bảo khả năng sản xuất ổn định của cây<br /> trồng; đảm bảo việc làm, tăng giá trị ngày công, nâng cao thu nhập của người lao động;<br /> chất lượng tài nguyên đất không suy giảm theo thời gian, việc sử dụng đất không ảnh<br /> hưởng xấu đến môi trường sống của con người và các sinh vật.<br /> 1.1.2. Nghiên cứu đánh giá đất trên thế giới và Việt Nam<br /> Nhiều phương pháp đánh giá đất đã được các quốc gia áp dụng trong đó phổ biến nhất<br /> là đánh giá đất ở Liên Xô (cũ), đánh giá đất ở Hoa Kỳ và đánh giá đất thích hợp của tổ<br /> chức FAO. Khi khoa học công nghệ phát triển việc ứng dụng phương pháp đánh giá đất<br /> của FAO bằng đánh giá đa chỉ tiêu (MCE) trong đánh giá đất cho quản lý sử dụng đất bền<br /> vững được nhiều nhà khoa học nghiên cứu và chứng minh, đóng góp thêm vào cơ sở lý<br /> luận đánh giá đất bền vững.<br /> Ở Việt Nam phương pháp đánh giá sử dụng đất thích hợp theo FAO bắt đầu được<br /> nghiên cứu áp dụng trên phạm vi toàn quốc, các vùng, cấp tỉnh và cấp huyện từ những năm<br /> 1986 đến nay. Nhìn chung các kết quả nghiên cứu đã phân lập và lựa chọn các loại hình sử<br /> dụng có triển vọng của vùng nghiên cứu. Một số kết quả nghiên cứu đánh giá sử dụng đất ở<br /> phạm vi hẹp như cấp huyện còn đề cập tới các vấn đề có liên quan đến hiệu quả kinh tế, xã<br /> hội, môi trường của các loại hình sử dụng đất nhưng chủ yếu là những so sánh định tính. Việc<br /> ứng dụng đánh giá đất theo FAO và kỹ thuật đánh giá đa chỉ tiêu (MCE) trong đánh giá đất<br /> <br /> 2<br /> <br /> cho quản lý sử dụng đất bền vững đã được một số tác giả nghiên cứu cho kết quả khả quan ở<br /> phạm vi hẹp như:Lê Quang Trí và cộng sự đánh giá đất cho xã Song Phú huyện Tam Bình,<br /> Huỳnh Văn Chương và cộng sự với đánh giá đất trồng cây cao su vùng đồi núi huyện Hương<br /> Trà, Lê Cảnh Định (2011) đánh giá đất nông nghiệp tỉnh Lâm Đồng.<br /> 1.2. Nghiên cứu sử dụng đất bền vững vùng cửa sông ven biển<br /> 1.2.1. Cơ sở khoa học của việc sử dụng đất bền vững vùng cửa sông ven biển dựa trên<br /> 3 nhóm yêu cầu sau:<br /> Xây dựng phương thức sử dụng đất thích hợp điều kiện tự nhiên<br /> Duy trì và tái tạo tài nguyên và các nguồn lợi<br /> Bảo vệ đất vùng cửa sông ven biển<br /> 1.2.2. Sử dụng đất vùng cửa sông ven biển theo hướng phát triển bền vững<br /> Nhìn chung việc sử dụng đất ở vùng cửa sông, ven biển trên thế giới cho thấy việc<br /> bảo vệ môi trường chưa được quan tâm nhiều ở thế kỷ trước (Valiela và cs,2001), song<br /> song với việc mở rộng diện tích nuôi trồng khai thác thủy sản với tỷ lệ diện tích tăng 38%<br /> là sự chặt phá làm giảm 35% diện tích rừng ngập mặn. Những năm đầu thế kỷ 21 theo<br /> chiến lược phát triển bền vững các quốc gia đã tập trung hướng tới một số loại hình sử<br /> dụng đất có tính bền vững cao là rừng (tự nhiên, rừng trồng) nhằm chắn sóng, chắn gió<br /> phòng hộ vùng ven biển và nội đồng,nuôi trồng thủy sản với tỷ lệ diện tích vừa phải (20%<br /> so với rừng ngập mặn) nhằm đảm bảo cả mục tiêu về kinh tế, xã hội và môi trường<br /> Diện tích đất vùng cửa sông ven biển Việt Nam khoảng 2,8 triệu ha, trong đó đất sản<br /> xuất nông lâm ngư nghiệp có 12 kiểu sử dụng thuộc 8 loại hình sử dụng đất (LUT) với<br /> diện tích tự nhiên là 2.440.214 ha. Theo các kết quả nghiên cứu của Bộ Tài nguyên và<br /> Môi trường, Viện Khoa học Việt Nam cho thấy tại đây có 4 loại hình sử dụng đất hiệu<br /> quả và có triển vọng phát triển bao gồm:chuyên nuôi trồng thủy sản, chuyên lúa (2 vụ<br /> lúa),lâm - ngư kết hợp, chuyên rừng ngập mặn.<br /> CHƯƠNG 2<br /> NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 2.1. Nội dung nghiên cứu<br /> Nghiên cứu, đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội có liên quan đến sử dụng<br /> đất vùng Cửa Ba Lạt, huyện Giao Thuỷ<br /> Nghiên cứu chất lượng đất nông nghiệp và nước nuôi trồng thủy sản vùng Cửa Ba<br /> Lạt, huyện Giao Thủy<br /> Nghiên cứu hiện trạng và đánh giá sử dụng bền vững đất nông nghiệp vùng Cửa<br /> Ba Lạt huyện Giao Thuỷ<br /> Nghiên cứu mô hình sử dụng đất bền vững cho sản xuất nông, lâm nghiệp và nuôi<br /> trồng thủy sản của vùng Cửa Ba Lạt, huyện Giao Thuỷ.<br /> Đề xuất giải pháp sử dụng đất vùng Cửa Ba Lạt huyện Giao Thuỷ theo hướng phát<br /> triển bền vững.<br /> 3<br /> <br />