Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Nhân học: Biến đổi sinh kế của người Dao di cư tự do tại huyện cư M'gar tỉnh Đăk Lăk

VIỆN HÀN LÂM<br /> KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> ĐÀO THANH THÁI<br /> <br /> BIẾN ĐỔI SINH KẾ CỦA NGƢỜI DAO DI CƢ TỰ DO<br /> TẠI HUYỆN CƢ M’GAR TỈNH ĐĂK LĂK<br /> <br /> Chuyên ngành: NHÂN HỌC<br /> Mã số: 62. 31. 03. 02<br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÂN HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI, 2015<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI, VIỆN HÀN LÂM KHOA<br /> HỌC XÃ HỘI<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2:<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước<br /> HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN ÁN TIẾN SĨ CẤP HỌC VIỆN<br /> Họp tại Học viện Khoa học xã hội vào hồi… giờ,…. Ngày...<br /> tháng…..năm 2016<br /> <br /> -<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> Thƣ viện Quốc gia<br /> Thƣ viện Học viện Khoa học xã hội, số 477, quận Thanh<br /> Xuân- Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1.Tính cấp thiết của đề tài<br /> Dân tộc Dao hiện nay có trên 751.000 người, vốn có truyền thống cư trú<br /> tập trung ở các tỉnh: Bắc Kạn, Lạng Sơn, Cao Bằng, Hà Giang, Tuyên<br /> Quang, Lào Cai thuộc vùng miền núi phía Bắc. Người Dao là một trong số ít<br /> các dân tộc thiểu số ở nước ta có tập quán du canh du cư. Từ năm 2000 đến<br /> nay, một bộ phận người Dao đã di cư vào Tây Nguyên và cư trú tập trung tại<br /> tỉnh Đắk Lắk (15.300 người) và tỉnh Đăk Nông (13.900 người). Trong<br /> khoảng 10 năm (1999- 2009), số người Dao ở Tây Nguyên đã có sự gia tăng<br /> đột biến, từ 160.000 năm 1999 ở tỉnh Đắk Lắk (bao gồm cả tỉnh Đắk Lắk và<br /> Đăk Nông hiện nay) lên tới hơn 280.000 người năm 2009. Luồng di cư chủ<br /> yếu của người Dao vào Tây Nguyên là từ các tỉnh Cao Bằng, Lạng Sơn,<br /> Tuyên Quang và Hà Giang.<br /> Tại huyện Cư M’gar, người Dao có hơn 6.700 người, chiếm 7,8%<br /> dân số toàn huyện, là dân tộc có dân số đứng thứ 2 sau dân tộc tại chỗ (Ê<br /> đê). Cư M’gar là huyện có dân số dân tộc Dao đông nhất của tỉnh Đắk<br /> Lắk. Vốn là tộc người có truyền thống du canh, du cư, sự biến động di cư<br /> của người Dao đã có những ảnh hưởng không nhỏ tới đời sống của đồng<br /> bào Dao nói riêng và quản lý xã hội của các cấp chính quyền cả nơi đi và<br /> nơi đến nói chung. Đời sống sinh hoạt và sản xuất của người Dao ở Đắk<br /> Lắk đang đặt ra nhiều vấn đề, gây ra những khó khăn trong quản lý của<br /> chính quyền địa phương và người Dao.<br /> Kinh tế truyền thống của đồ ng bào người Dao là canh tác nương rẫy<br /> đất dốc ở các tỉnh miền núi phía Bắc, khi di cư vào Tây Nguyên đã phải<br /> thay đổi trong các hoạt động sản xuất để thích ứng với điều kiện tự nhiên,<br /> kinh tế - xã hội ở địa bàn cư trú mới. Quá trình thích ứng đó đã diễn ra và<br /> có nhiều yếu tố tác động tới thói quen sinh hoạt, canh tác cũng như đời<br /> sống văn hóa tộc người. Từ kinh tế tự cung tự cấp, sản xuất cây lương<br /> thực là chính chuyển sang sản xuất hàng hóa và thích ứng với nền kinh tế<br /> thị trường. Do sản xuất quy mô nhỏ với diện tích canh tác hạn chế sang<br /> sản xuất quy mô lớn với các máy móc hiện đại. Điều này đã có những tác<br /> động không nhỏ tới đời sống kinh tế - xã hội và văn hóa của đồng bào<br /> Dao ở Tây Nguyên.<br /> Do vậy, Nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tài “Biến đổi sinh kế của<br /> người Dao di cư tự do tại huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk” làm luận án<br /> tiến sĩ chuyên ngành Nhân học. Luận án góp phần làm rõ những biến đổi<br /> và thích ứng của người dân trong quá trình định cư tại vùng đất mới,<br /> những vấn đề đặt ra trong việc hoạch định chính sách và hỗ trợ đồng bào<br /> 1<br /> <br /> Dao phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo và bảo tồn các giá trị văn hóa<br /> tộc người.<br /> 2. Mục tiêu nghiên cứu<br /> Đánh giá những biến đổi trong sinh kế của người Dao di cư tại<br /> huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk<br /> Phân tích những yếu tố tác động đến sinh kế của người Dao di cư,<br /> từ đó đề xuất những giải pháp và khuyến nghị chính sách nhằm hỗ trợ<br /> đồng bào Dao phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo và bảo tồn các giá<br /> trị văn hóa tộc người trên vùng đất Tây Nguyên.<br /> 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu<br /> Đối tượng nghiên cứu chính của luận án là sinh kế và biến đổi sinh<br /> kế của người Dao di cư tự do tại huyện Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk.<br /> Phạm vi nội dung nghiên cứu của luận án tập trung làm rõ những<br /> biến đổi trong hoạt động sinh kế của người Dao di cư tự do tại huyện Cư<br /> M’gar có so sánh với sinh kế tại điểm xuất cư tại huyện Hoành Bồ, tỉnh<br /> Quảng Ninh. Luận án cũng quan tâm tới các thời điểm di cư của người Dao từ<br /> 1975 đến nay và những biến đổi trong sinh kế của người Dao trong quá trình<br /> định cư tại Tây Nguyên.<br /> 4. Nguồn tài liệu của luận án<br /> Để thực hiện luận án này, tôi sử dụng các nguồn tài liệu chính sau:<br /> Nguồn tài liệu điền dã thực địa tại xã Ea Mdro’h và xã Cư Suê, huyện Cư<br /> M’gar tỉnh Đăk Lăk nơi có đông ngư ời Dao di cư sinh sống, việc nghiên<br /> cứu cũng được thực hiện tại quê cũ của người Dao tại huyện Hoành Bồ<br /> và Tiên Yên của tỉnh Quảng Ninh. Ngoài ra, chúng tôi sử dụng các tài<br /> liệu, kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học liên quan đến sinh kế<br /> người Dao ở huyện Cư M’gar, tỉnh Đăk Lăk và huyện Hoành Bồ, tỉnh<br /> Quảng Ninh.<br /> 5. Đóng góp của luận án<br /> Luận án được xem là một công trình đầu tiên nghiên cứu tổng thể,<br /> toàn diện và có hệ thống về biến đổi sinh kế người Dao di cư tự do tại<br /> huyện Cư M’gar tỉnh Đăk Lăk dưới góc độ Nhân học.<br /> Luận án phân tích và làm rõ những biến đối trong sinh kế của người<br /> Dao di cư và những đóng góp của người Dao đối với công cuộc xây dựng<br /> nông thôn mới và góp phần phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiến của Luận án<br /> Góp phần cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách<br /> đối với người Dao di cư nhằm ổn định cuộc sống của họ ở vùng quê mới<br /> và . phát triển kinh tế xã hội vùng Tây Nguyên. Mặt khác đây cũng là tài<br /> liệu tham khảo về di cư, sinh kế của người Dao di cư cho các nhà nghiên<br /> 2<br /> <br /> cứu, giảng dạy, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống của tộc<br /> người trong điều kiện kinh tế thị trường, hội nhập và phát triển.<br /> 7. Bố cục của Luận án<br /> Chương 1: Tổng quan nghiên cứu của đề tài, cơ sở lý thuyết và<br /> phương pháp nghiên cứu<br /> Chương 2: Khái quát về điều kiện tự nhiên và người Dao ở huyện Cư<br /> M’gar Chương 3: Biến đổi các loại hình sinh kế của người Dao ở huyện<br /> Cư M’gar<br /> Chương 4: Các yếu tố tác động tới sinh kế của người Dao di cư huyện Cư<br /> M’gar<br /> Chương 5: Kết quả và bàn luận<br /> CHƢƠNG 1<br /> TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ<br /> THUYẾT, PHƢƠNG PHÁP VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU<br /> 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu<br /> 1.1.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới về sinh kế<br /> Các hoạt động sinh kế từ lâu đã được các học giả trên thế giới quan tâm<br /> nghiên cứu. Cho tới nay không ít các công trình chuyên sâu về các loại hình<br /> sinh kế truyền thống cũng như hiện đại của các cộng đồng trên thế giới đã<br /> được công bố rộng rãi, qua các công trình đó chúng ta có thể nhìn thấy một<br /> bức tranh toàn cảnh từ Châu Ấu tới các nước Châu Á và Phi Châu về những<br /> hoạt động sinh kế đầy đa dạng và nhiều màu sắc mà các cư dân nơi đó đem<br /> lại. Các tác phẩm của ScottM.Forrest (1996), Edward Lahiff (2003) hay<br /> trong nghiên cứu của Priya Deshingkar và Daniel Start (2003). Các tác giả<br /> đã lý giải các ví dụ đảm bảo sinh kế theo di cư nhằm đảm bảo cuộc sống của<br /> họ. Một trong những vấn đề đặt ra là áp lực đối với sinh kế trong quá trình di<br /> cư liên quan tới đất đai.<br /> Một trong những xu hướng nghiên cứu sinh kế đó là sử dụng khung<br /> sinh kế phát triển bền vững của DFID đã đư ợc ứng dụng trong nghiên<br /> cứu tại nhiều nơi trên thế giới, nó được coi như một cách tiếp cận toàn<br /> diện trong phân tích về sinh kế và đói nghèo. Đại diện là Tim Hanstad,<br /> Robin Nielsen and Jennife Brown (2004), Marcus Colchester và các cộng<br /> sự (2006). Theo nhóm tác giả này, người di cư đã bị gạt ra bên lề khi sinh<br /> kế của họ phụ thuộc nhiều vào rừng và các yếu tố văn hóa bị coi nhẹ.<br /> 1.1.2. Tình hình nghiên cứu trong nước về sinh kế và người Dao<br /> 3<br /> <br />