Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực thực hiện

Chia sẻ: Nhiên Hà | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án xác định cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp theo quan điểm tiếp cận năng lực. Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động thực hành, thực tập theo hướng phát triển năng lực thực hiện, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thực hành, thực tập trong đào tạo nghề, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường trung cấp đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực thực hiện

1 MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài luận án Quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trườ ng trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là yêu cầu cấp thiết nhằm thực hi ện quan điểm của Đảng về đổi mới giáo dục . “Học đi đôi với hành, giáo dục kết hợp với lao động sản xuất, lý luận gắn liền với th ực tiễn, giáo dục nhà trườ ng kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” Quản lý hoạt động TH,TT theo lý thuyết phát triển năng lực thực hiện là một vấn đề mới, đang có các khuynh hướng quan điểm khác nhau trong nghiên cứu lý luận đào tạo nghề hiện nay. Quá trình chuyển đổi sang lý thuyết TH,TT mới đang đặt ra nhiều vấn đề về lý luận TH,TT theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Thực trạng hoạt động TH,TT và thực trạng quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp hiện nay hiệu quả chưa cao. Không ít học sinh ra trường chậm thích ứng với sự biến động của công nghệ sản xuất trong thực tiễn, chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp và của thị trường lao động hiện nay. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang đặt ra những yêu cầu mới về TH,TT và quản lý hoạt động TH,TT của học sinh. Phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT với sự hỗ trợ của công nghệ hiện đại đang dần dần thay thế cho các phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT thủ công theo truyền thống. Quá trình đổi mới cơ cấu tổ chức của hệ thống trường đào tạo nghề đang đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới quy chế quản lý của các nhà trường trung cấp. Quá trình chuyển đổi từ quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo sang quản lý của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang đặt ra nhiều vấn đề mới về quản lý của các nhà trường. Do đó, tác giả chọn vấn đề “Quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực thực hiện” làm đề tài luận án. 2 Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
2 Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu xác định cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp theo quan điểm tiếp cận năng lực. Đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động TH,TT theo hướng phát triển năng lực thực hiện, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý TH,TT trong đào tạo nghề, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường trung cấp đáp ứng yêu cầu của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội nói riêng và sự nghiệp CNH, HĐH đất nước nói chung. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu những vấn đề lý luận về hoạt động TH,TT và quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở nhà trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Nghiên cứu thực trạng hoạt động TH,TT và thực trạng quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở nhà trường trung cấp hiện nay, đánh giá thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động, rút ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của ưu điểm, hạn chế đó. Đề xuất hệ thống biện pháp quản lý hoạt động TH,TT của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường trung cấp. Khảo nghiệm và thử nghiệm các biện pháp đã đề xuất. 3. Khách thể, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và giả thuyết khoa học Khách thể nghiên cứu Quản lý quá trình đào tạo nghề ở trường trung cấp Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động TH,TT nghề ở các trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Phạm vi nghiên cứu Đề tài luận án tập trung nghiên cứu về hoạt động TH,TT và quản lý hoạt động TH,TT; có đề cập đến vấn đề năng lực và phát triển năng lực thực hiện nhưng không đi sâu vào vấn đề này. Phạm vi khảo sát gồm các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Khảo sát lấy số liệu từ 6 trường đại diện.
3 Các số liệu khảo sát, thống kê, từ năm 2017 đến 2020. 4. Giả thuyết khoa học Nếu qu ản lý hoạt động TH,TT của h ọc sinh ở tr ườ ng trung c ấp đượ c thự c hi ện d ựa trên lý thuyết tiếp c ận năng lực – ho ạt động và vận dụng các mô hình quản lý hoạt độ ng trải nghi ệm thực ti ễn trong đào tạo ngh ề, đề xuất đượ c hệ thố ng các bi ện pháp quản lý hoạt động TH,TT theo h ướ ng phân quyền tự ch ịu trách nhi ệm c ủa các chủ thể hoạt độ ng; Tổ chứ c phối h ợp đượ c các lự c lượ ng trong nhà trườ ng với cơ sở thực t ập; Đổi m ới n ội dung, ph ươ ng th ức TH,TT theo h ướng ti ếp cận năng l ực cá nhân thì sẽ điề u khi ển đượ c các hoạt độ ng TH,TT c ủa h ọc sinh ở các tr ườ ng trung c ấp theo h ướ ng phát tri ển năng lực th ực hi ện, góp phần nâng cao phẩm ch ất, năng l ực c ủa ng ườ i h ọc đáp ứ ng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lự c chất lượ ng cao, ph ục vụ cho s ự nghi ệp CNH, HĐH đấ t nướ c .. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận nghiên cứu Đề tài luận án được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng về vai trò của hoạt động thực tiễn trong nhận thức. Các nội dung khoa học trong luận án được quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh và nguyên lý giáo dục của Đảng Cộng sản Việt Nam về sự thống nhất giữa học với hành, lý luận với thực tiễn. L uận án được thực hiện dựa trên các phương pháp tiếp cận như sau: Tiếp cận hệ thống – cấu trúc. Tiếp cận l ịch sử logic. Tiếp cận thực tiễn – phát triển. Tiếp cận năng lực – hoạt động. Các phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Phương pháp quan sát. Phương pháp điều tra bằng phiếu thăm dò ý kiến đối với cán bộ, giáo viên, học viên của 6 trường trung cấp. Số lượng khảo sát 455 người, trong đó 265 học viên, 70 cán bộ quản lý, 120 giáo viên. Phương pháp trò chuyện và phỏng vấn. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt dộng giáo dục. Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm.
4 Nhóm phương sử dụng toán thống kê. Thu thập và xử lý số liệu thực trạng và thực nghiệm bằng phương pháp thống kê toán học. 6. Đóng góp mới của luận án Về lý luận: Luận án xây dựng các khái niệm mới về TH,TT và quản lý hoạt động TH,TT của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Xác định mối quan hệ giữa hoạt động TH,TT với phát triển năng lực của học sinh. Xác định mô hình và nội dung, phương thức quản lý hoạt động TH,TT của học sinh theo lý thuyết giáo dục hiện đại. Về thực tiễn: Cung cấp thông tin về thực trạng hoạt động TH,TT và thực trạng quản lý hoạt đồng TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Rút ra nguyên nhân của ưu điểm và hạn chế trong quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp. Đề xuất hệ thống biện pháp quản lý hoạt động TH,TT theo hướng phát triển năng lực thực hành của học sinh 7. Ý nghĩa của luận án Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện; Cung cấp những luận cứ khoa học, giúp cho lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý hoạt động TH,TT của học sinh, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của nhà trường, qua đó giúp học sinh ra trường có năng lực thực hành vững chắc đáp ứng được các yêu cầu nhiệm vụ của xã hội. Sản phẩm của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo có giá trị cho cán bộ, giáo viên, học sinh các nhà trường trung cấp, các doanh nghiệp,các nhà nghiên cứu, nhà quản lý giáo dục và những ai quan tâm đến hoạt động thực hành thực tập của học sinh. 8. Kết cấu của luận án Kết cấu luận án gồm: mở đầu, 4 chương, kết luận, kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.
5 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 1.1. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến hoạt động thực hành, thực tập của người học ở các trường đào tạo nghề theo hướng phát triển năng lực thực hiện 1.1.1. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài 1.1.2. Những công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước 1.2. Những công trình nghiên cứu có liên quan đến quản lý hoạt động thực hành, thực tập của người học ở các trường đào tạo nghề theo hướng phát triển năng lực thực hiện 1.2.1. Những công trình nghiên cứu của các tác giả nước ngoài 1.2.2. Những công trình nghiên cứu của các tác giả trong nước 1.3. Khái quát các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài và những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết 1.3.1. Khái quát các công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Hướng thứ nhất, những công trình nghiên cứu có liên quan đến hoạt động TH,TT của người học ở các cơ sở đào tạo nghề theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Theo hướng này có các cách tiếp cận như sau: Cách tiếp cận cơ bản. Cách tiếp cận năng lực. Cách tiếp cận chất lượng. Hướ ng thứ hai, các công trình nghiên cứu về quản lý đào tạo nghề. Theo hướng này, có các công trình nghiên cứu về quản lý ở cấp vĩ mô. Cách tiếp cận quản lý ở cấp vi mô, ở các cơ sở đào tạo. 1.3.2. Những vấn đề đặt ra luận án cần tiếp tục giải quyết Một là, nghiên cứu xây dựng lý thuyết về hoạt động TH,TT và quản lý hoạt động TH,TT của học sinh các trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện.
6 Hai là, nghiên cứu thực trạng hoạt động TH,TT và thực trạng quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp hiện nay Ba là, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TH,TT của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Kết luận chương 1 Các công trình, đề tài nghiên cứu về TH,TT trong đào tạo nghề luôn gắn với quá trình phát triển của các trường nghề, của ngành nghề sản xuất của các quốc gia khác nhau. Mỗi nền kinh tế của mỗi quốc gia trong những giai đoạn phát triển khác nhau có những yêu cầu khác nhau về nhân lực lao động. Do đó, các công trình nghiên cứu về đào tạo nghề cũng phát triển khác nhau. Ở Việt Nam, những năm gần đây, các công trình nghiên cứu về đào tạo nghề đang có xu hướng gắn với quá trình đổi mới giáo dục và đào tạo. Các đề tài nghiên cứu, các luận án tiến sĩ, các bài viết trên các tạp chí khoa học, các hội thảo khoa học đang hướng vào nghiên cứu các giải pháp chuyển quá trình đào tạo nghề theo lý thuyết tiếp cận nội dung và tiếp cận mục tiêu sang lý thuyết tiếp cận năng lực. Đặc biệt, một số tác giả đã đi sâu vào nghiên cứu dạy học TH,TT của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện. Quá trình sắp xếp lại hệ thống các trường chuyên nghiệp và các trường nghề trong toàn quốc, nhiều vấn đề mới nảy sinh cần phải được nghiên cứu giải quyết. Đặc biệt, trước yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, lĩnh vực đào tạo nghề đang là đối tượng bị tác động mạnh mẽ nhất. Điều đó đang đặt ra áp lực cho các nhà nghiên cứu cần phải tập trung nhiều hơn trong lĩnh vực đào tạo nghề. Chương 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH, THỰC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HIỆN
7 2.1. Những vấn đề lý luận về hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.1. Các khái niệm có liên quan đến thực hành, thực tập và hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.1.1. Khái niệm thực hành Thực hành của học sinh ở nhà trường trung cấp là hình thức tổ chức dạy học được thực hiện bằng cách tổ chức cho học sinh vận dụng những kiến thức lý thuyết vào giải quyết các nhiệm vụ thực tiễn, nhằm rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, củng cố, mở rộng kiến thức lý thuyết, hình thành và phát triển khả năng cá nhân của học sinh về chuyên môn nghiệp vụ được đào tạo. 2.1.1.2. Khái niệm thực tập Thực tập của học sinh các nhà trường trung cấp là hình thức tổ chức dạy học được thực hiện trong thực tiễn ở các doanh nghiệp, bằng cách tổ chức cho học sinh đóng vai để thực hiện các nhiệm vụ đặt ra theo chức trách mà sau khi ra trường người học sẽ đảm nhiệm 2.1.1.3. Khái niệm năng lực thực hiện Năng lực thực hiện của học sinh ở nhà trường trung cấp là khả năng thực hiện các nhiệm vụ, công việc trong nghề theo tiêu chuẩn đặt ra, được hình thành, phát triển trong quá trình học tập, rèn luyện và hoạt động thực tiễn nghề nghiệp theo chương trình đào tạo của nhà trường. 2.1.1.4. Khái niệm phát triển năng lực thực hiện Phát triển năng lực thực hiện của học sinh ở trường trung cấp là quá trình biến đổi gia tăng khả năng thực hiện các nhiệm vụ trong nghề, thông qua hoạt động dạy học ở nhà trường và TH,TT của học sinh trong thực tiễn, nhằm thực hiện mục tiêu đào tạo nghề đã xác định. 2.1.1.5. Hoạt động thực hành, thực tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện Hoạt động TH,TT của học sinh ở nhà trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là hình thức tổ chức hoạt
8 động học tập trải nghiệm trong thực tiễn, bằng cách tổ chức, hướng dẫn cho học sinh luyện tập và xử lý các tình huống chuyên môn nghề nghiệp, nhằm tạo cơ hội cho họ hình thành khả năng ứng biến trong sự biến đổi của thực tiễn, góp phần phát triển năng lực nghề nghiệp theo khả năng cá nhân, phù hợp mục tiêu, yêu cầu đào tạo của nhà trường và xã hội. 2.1.2. Đặc điểm thực hành, thực tập của học sinh ở nhà trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.2.1. Vị trí vai trò, chức năng, nhiệm vụ của trường trung cấp 2.1.2.2. Mục tiêu thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện người học 2.1.2.3. Nội dung thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.2.4. Phương pháp, hình thức thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.2.5. Phương tiện hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.1.2.6. Người dạy và người học trong thực hành, thực tập ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2. Những vấn đề lý luận về quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.1. Khái niệm quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.1.1. Khái niệm quản lý Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể quản lý theo kế hoạch chủ động và phù hợp với quy luật khách quan tới đối tượng bị quản lý nhằm tạo ra hiệu quả cần thiết vì sự tồn tại, ổn định và phát triển của tổ chức 2.2.1.2. Khái niệm quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện
9 Quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung c ấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhà trường đến hoạt động dạy và hoạt động học trong quá trình TH,TT, nhằm đảm bảo cho sự vận hành của quá trình đó luôn diễn ra tương thích với nhịp độ phát triển năng lực của học sinh, góp phần thực hiện mục tiêu đào tạo đã xác định. 2.2.2. Mô hình quản lý hoạt động thực hành, thực tập trong đào tạo nghề ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.2.1. Cơ sở khoa học của mô hình quản lý hoạt động TH,TT trong đào tạo nghề ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.2.2. Đặc điểm của mô hình quản lý hoạt động TH,TT trong đào tạo nghề ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.2.3. Cấu trúc mô hình quản lý hoạt động TH,TT trong đào tạo nghề ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.2.4. Quy trình quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.3. Nội dung quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.3.1. Tổ chức xây dựng kế hoạch hoạt động thực hành, thực tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.3.2. Chỉ đạo phân hóa mục tiêu, đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức hoạt động thực hành, thực tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.2.3.3. Phối hợp các lực lượng trong tổ chức hoạt động thực hành, thực tập của học sinh 2.2.3.4. Chỉ đạo xây dựng quy trình tổ chức hoạt động thực hành, thực tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện
10 2.2.3.5. Chỉ đạo khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, trang, thiết bị đảm bảo cho hoạt động thực hành, thực tập của học sinh 2.2.3.6. Tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng và kết quả hoạt động thực hành, thực tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực thực hiện 2.3. Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp 2.3.1. Tác động từ thực tiễn phát triển kinh tế, xã hội của thành phố, của đất nước và thời đại 2.3.2. Tác động từ sự phát triển của khoa học và công nghệ 2.3.3. Tác động của xu hướng đổi mới giáo dục, đào tạo và chủ trương của thành phố Hà Nội về đào tạo nghề 2.3.4. Tác động từ cơ chế quản lý và năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường 2.3.5. Tác động từ phẩm chất, năng lực của giáo viên, hướng dẫn viên thực hành, thực tập 2.3.6. Tác động từ cơ sở vật chất, quy mô và điều kiện đảm bảo cho hoạt động thực hành, thực tập nghề của học sinh. Kết luận chương 2 Hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là một xu hướng đổi mới trong giáo dục, đào tạo nghề hiện nay. Mọi hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp luôn vận động, biến đổi cùng với sự vận động, biến đổi phát triển của lý luận, thực tiễn giáo dục nghề nghiệp, thực tiễn xã hội và thời đại. Hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là một khoa học, được thực hiện trên cơ sở của lý luận dạy học hiện đại, cập nhật lý thuyết về phát triển năng lực trong dạy học. Hoạt động dạy học TH,TT nghề cho học sinh chủ yếu được thực hiện trong thực tiễn thông
11 qua TH,TT nghề ở các cơ sở sản xuất, các doanh nghiệp. Quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện là chức năng của Ban Giám hiệu nhà trường và hệ thống quản lý trong nhà trường, đứng đầu là Hiệu trưởng. Nội dung quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp là quản lý các khâu, các bước, các giai đoạn của quá trình dạy học nghề, trong đó chủ yếu là quản lý hoạt động dạy của giáo viên và hoạt động học của học sinh. Quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện trong bối cảnh hiện nay chịu sự tác động của nhiều yếu tố chủ quan và khách quan khác nhau, của sự vận động, phát triển của thực tiễn kinh tế, chính trị, xã hội trong nước và quốc tế. Chương 3 CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH, THỰC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HIỆN 3.1. Khái quát về các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.1.1. Hệ thống các nhà trường trung cấp khu vực Hà Nội Hà Nội có trên 100 trường trung cấp với các loại hình tổ chức khác nhau. Trong những năm gần đây, mạng lưới các cơ sở đào tạo nghề phát triển rộng khắp các quận, huyện của thành phố Hà Nội. 3.1.2. Mục tiêu, nhiệm vụ của các nhà trường trung cấp Mục tiêu, nhiệm vụ của các nhà trường trung cấp được xác định tại Điều 4 và Điều 23 của Luật Giáo dục nghề nghiệp. 3.2. Tổ chức nghiên cứu, khảo sát, điều tra đánh giá thực trạng
12 3.2.1. Mục đích khảo sát Nhằm đánh giá toàn diện thực trạng quản lý hoạt động thực hành, thực tập ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội, phân tích, làm rõ những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân cơ bản của các ưu điểm, hạn chế đó. 3.2.2. Nội dung khảo sát Khảo sát thực trạng hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Khảo sát thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. 3.2.3. Đối tượng, địa điểm, thời gian khảo sát Đối tượng khảo sát: Khảo sát 3 đối tượng, cụ thể là học sinh, đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên ở 6 nhà trường trung cấp. Ngoài ra, còn khảo sát ý kiến đánh giá của cán bộ doanh nghiệp ở các cơ sở có học sinh thực tập. Địa điểm khảo sát: 6 trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Số lượng khảo sát 455 người, trong đó 265 học sinh, 70 cán bộ quản lý, 120 giáo viên và 33 CBDN Thời gian khảo sát : Tiến hành khảo sát trong năm học 2018 2019. 3.2.4. Phương pháp khảo sát thực trạng Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thiết kế 2 mẫu phiếu điều tra, Mẫu 1 dùng chung cho 70 cán bộ quản lý và 120 giáo viên, 33 CBDN. Mẫu 2 dùng cho 265 học sinh. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm giáo dục. Nghiên cứu những văn bản, hồ sơ của các nhà trường và các cơ quan chức năng về những vấn đề có liên quan đến quản lý hoạt động dạy học TH,TT ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Phương pháp phỏng vấn sâu với 2 đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên ở 6 trường trung cấp, cán bộ ở các cơ sở thực tập,
13 nội dung xung quanh các vấn đề nghiên cứu, về thuận lợi, khó khăn trong tổ chức hoạt động TH,TT của học sinh. Phươ ng pháp xử lý số liệu. Số liệu khảo sát thu thập từ phiếu điều tra thực tr ạng đượ c xử lý bằng phươ ng pháp toán học thống kê sử dụng trong khoa h ọc giáo dục. 3.3. Thực trạng hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.3.1. Thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động thực hành, thực tập 3.3.2. Thực trạng chuẩn bị kiến thức, kỹ năng, ý thức của học sinh trước khi đi thực tập 3.3.3. Thực trạng chuẩn bị tâm lý của học sinh trước khi đi thực tập 3.3.4. Thực trạng điều kiện đảm bảo cho hoạt động thực hành, thực tập của học sinh 3.3.5. Thực trạng kết quả hoạt động thực hành, thực tập 3.4. Thực trạng quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội 3.4.1. Thực trạng tổ chức xây dựng kế hoạch hoạt động TH,TT của học sinh 3.4.2. Thự c tr ạng chỉ đạo phân hóa m ục tiêu, đổ i m ới nộ i dung, ph ươ ng pháp, hình thức t ổ chức hoạt độ ng TH,TT của học sinh 3.4.3. Thực trạng phối hợp các lực lượng trong tổ chức hoạt động TH,TT của học sinh 3.4.4. Thực trạng chỉ đạo xây dựng quy trình tổ chức hoạt động TH,TT của học sinh 3.4.5. Thực trạng chỉ đạo khai thác, sử dụng cơ sở vật chất, trang thiết bị đảm bảo cho hoạt động TH,TT của học sinh 3.4.6. Thực trạng tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng và kết quả hoạt động TH,TT của học sinh
14 3.5. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động thực hành, thực tập của học sinh ở trường trung cấp Bảng 3.13. Tổng hợp ý kiến đánh giá thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến quản lý hoạt động TH,TT ở trường trung cấp Yếu Đối Mức độ ảnh hưởng Điểm Thứ tố tượng Rất mạnh Khá mạnh TB Yếu bậc hỏi SL % SL % SL % SL % CBGV 38 20,0 40 21,0 77 40,5 35 18,5 2,43 6 YT1 HS 57 21,5 60 22,6 106 40,0 42 15,9 2,49 6 CBGV 42 22,1 43 22,6 78 41,1 27 14,2 2,53 5 YT2 HS 62 23,4 63 23,8 110 41,5 30 11,3 2,59 5 YT3 CBGV 55 28,9 58 30,5 62 32,6 15 7,9 2,80 3 HS 78 29,4 84 31,7 85 32,1 18 6,8 2,84 3 YT4 CBGV 73 38,4 70 36,9 47 24,7 0 0 3,14 1 HS 104 39,2 101 38,1 60 22,6 0 0 3,17 1 YT5 CBGV 66 34,7 62 32,6 55 28,9 7 3,7 2,98 2 HS 95 35,8 88 33,2 73 27,5 9 3,4 3,01 2 YT6 CBGV 45 23,7 47 24,7 77 40,5 21 11,1 2,61 4 HS 65 24,5 68 25,7 110 41,5 22 8,3 2,66 4 Tổng CBGV 319 28,0 320 28,1 396 34,7 105 9,2 2,75 cộng HS 461 29,0 464 29,2 544 34,2 121 7,6 2,79 3.6. Đánh giá chung về ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng quản lý hoạt động thực hành, thực tập 3.6.1. Đánh giá chung ưu điểm, hạn chế 3.6.2. Nguyên nhân của những ưu điểm Có sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy đảng và Ban Giám hiệu nhà trường. Có sự phối hợp của các lực lượng trong nhà trường và các doanh nghiệp Đội ngũ cán bộ giáo viên ở các khoa chuyên ngành tích cực, chủ động. Đội ngũ học sinh trẻ, khỏe có khả năng, có nhiệt huyết với nghề.
15 3.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế Nhu cầu của thị trường lao động ngành nghề thường xuyên biến đổi. Cơ chế quản lý chưa ổn định, thiếu đồng bộ. Tổ chức hoạt động TH,TT ở các nhà trường chậm đổi mới, chưa theo kịp yêu cầu của thực tiễn. Năng lực quản lý của cán bộ các cấp trong nhà trường còn hạn chế. Cơ chế phối hợp giữa nhà trường với các doanh nghiệp và các cơ sở sản xuất hiệu quả thấp. Kết luận chương 3 Thực trạng hoạt động TH,TT của học sinh ở các trườ ng trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội trong những năm qua cơ bản vẫn đượ c thực hiện theo quy trình đào tạo cũ mang tính truyền thống, ch ưa theo k ịp s ự v ận động, phát triển của thực tiễn. Mặc dù cơ sở hạ tầng, trang thi ết b ị của các nhà trườ ng đượ c đầu tư, xây dựng, mua sắm tương đối hiện đại, nhưng các quan điểm đổi mới căn bản, toàn diện về giáo dục và đào tạo vẫn chưa đượ c thực hiện đầy đủ. Nội dung, phươ ng pháp và hình thức tổ chức TH,TT ngh ề ch ậm đổi mới. Kết quả đào tạo nghề nói chung và kết quả hoạt động TH,TT nghề nói riêng chưa đáp ứng đượ c nhu cầu của các doanh nghiệp. Quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trườ ng trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội đang trong quá trình chuyển đổi từ cơ chế quản lý của Bộ Giáo dục và Đào tạo sang cơ chế quản lý của Bộ Lao động, Thươ ng binh và Xã hôi. Thực trạng quản lý hoạt động TH,TT của học sinh ở các trườ ng trung cấp bướ c đầu đạt đượ c những kết quả nhất đị nh, nhưng chưa bền vững và còn chứa ẩn nhiều vấn đề bất cập. Một trong những vấn đề đặt ra hiện nay là thiếu sự động bộ trong cơ chế quản lý đào tạo nghề nói chung và quản lý hoạt động TH,TT của học sinh nói riêng. Phương thức quản lý chậm đổi mới, chưa có quy chế quản lý mang tính đặc thù trong quản lý hoạt động TH,TT nghề, chưa có quy chế thu hút các doanh nghi ệp tham gia vào hoạt động đào tạo nguồn nhân lực cùng với các nhà trườ ng.
16 Chương 4 BIỆN PHÁP VÀ KIỂM NGHIỆM BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG THỰC HÀNH, THỰC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG CẤP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THỰC HIỆN 4.1. Biện pháp quản lý hoạt động thực hành, thực tập cuả học viên ở các trường trung cấp trên địa bàn thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực thực hiện 4.1.1. Hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý đào tạo ở các trường trung cấp theo hướng phát triển năng lực thực hiện của học sinh * Nội dung của biện pháp Một là, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý nhà nước về đào tạo nghề. Hai là, xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản quản lý nhà trường về đào tạo nghề và TH,TT nghề của học sinh. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Một là, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội nghiên cứu xây dựng, ban hành các văn bản quản lý nhà nước về đào tạo nghề theo cơ chế quản lý mới thống nhất trong toàn quốc. Hai là, Hiệp hội các trường đào tạo nghề xây dựng bộ tiêu chí đánh giá chất lượng đào tạo nghề chung trong toàn quốc. Ba là, Ban Giám hiệu nhà trường trung cấp ban hành các văn bản quản lý nhà trường và tổ chức thực hiện các văn bản quản lý của các bộ, ngành chủ quản. Để thực hiện biện pháp này, cần phải có sự phối hợp giữa các cấp quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo với quản lý nhà trường trung cấp. 4.1.2. Tổ chức xây dựng và hướng dẫn thực hiện kế hoạch hoạt động thực hành, thực tập theo hướng phát triển năng lực thực hiện của học sinh * Nội dung của biện pháp
17 Một là, xây dựng kế hoạch TH,TT chung cho toàn trường. Hai là, xây dựng kế hoạch TH,TT theo chuyên ngành. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Bước thứ nhất, tổ chức xây dựng kế hoạch TH,TT theo hướng phát triển năng lực thực hiện của học sinh. Bước thứ hai, tổ chức phổ biến kế hoạch TH,TT đến các lực lượng có liên quan. Bước thứ ba, tổ chức hướng dẫn thực hiện kế hoạch TH,TT theo năng lực. Các chủ thể thực hiện biện pháp này cần phải có sự hiểu biết lý thuyết về năng lực thực hiện trong khoa học giáo dục. Nhà trường phải có chủ trương và quyết tâm đổi mới giáo dục, đào tạo theo hướng phát triển năng lực. 4.1.3. Xây dựng cơ chế phối hợp giữa nhà trường với doanh nghiệp trong tổ chức thực hành, thực tập cho học sinh * Nội dung của biện pháp Một là, xây dựng cơ chế phối hợp giữa nhà trường với doanh nghiệp trong đào tạo nghề. Hai là, quy định chức năng, nhiệm vụ đối với các bộ phận có liên quan đến hoạt động TH,TT của học sinh. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Một là, xây dựng cơ chế phối hợp theo phương thức quản lý hành chính. Hai là, xây dựng cơ chế phối hợp theo phương thức liên kết. Ba là, cơ chế phối hợp thông qua một tổ chức trung gian. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi nhà trường và doanh nghiệp phải thỏa thuận thống nhất được cơ chế phối hợp, đảm bảo các bên đều có lợi ích. 4.1.4. Đổi mới xây dựng chương trình, nội dung thực hành, thực tập của học sinh đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực của thành phố Hà Nội * Nội dung của biện pháp Một là, cấu trúc lại chương trình đào tạo nghề ở các trường trung cấp theo hướng tăng thời lượng TH,TT của học sinh.
18 Hai là, thiết kế chương trình, nội dung TH,TT đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực lao động của các doanh nghiệp trên địa bàn thành phố Hà Nội. Ba là, phân hóa nội dung TH,TT theo nhiều cấp độ phù hợp năng lực học sinh. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Một là, tổ chức nghiên cứu, hội thảo khoa học về đổi mới nội dung, chương trình đào tạo nghề theo chuyên ngành đào tạo của nhà trường. Hai là, hợp tác quốc tế thực hiện dịch vụ giáo dục trong xây dựng chương trình, nội dung đào tạo nghề ở các trường trung cấp. Ba là, liên kết đào tạo với các trường dạy nghề khác để trao đổi nội dung, chương trình đào tạo nghề. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi nhà trường trung cấp phải nắm được xu hướng phát triển của các ngành nghề và nhu cầu nguồn nhân lực lao động trên địa bàn thành phố Hà Nội theo từng giai đoạn phát triển. 4.1.5. Chỉ đạo đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức thực hành, thực tập theo hướng phát triển năng lực thực hiện của học sinh * Nội dung của biện pháp Một là, chỉ đạo đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT nghề theo quy trình giai đoạn, các bước. Hai là, kết hợp phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT chung với phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT riêng theo năng lực cá nhân của học sinh. Ba là, đa dạng hóa phương phương pháp và hình thức tổ chức TH,TT, coi trọng sự hỗ trợ của phương tiện dạy học hiện đại. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Giai đoạn chuẩn bị TH,TT: Giai đoạn này bao gồm các bước chuẩn bị của giáo viên, các bước chuẩn bị của học sinh, các bước chuẩn bị của các lực lượng khác có liên quan. Giai đoạn tiến hành TH,TT.Bước thứ nhất, sử dụng các phương pháp làm mẫu. Bước thứ hai, sử dụng các phương pháp và
19 hình thức tổ chức thực hành cá nhân. Bước thứ ba, sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức thực hành theo nhóm. Bước thứ tư, tổ chức TH,TT nâng cao theo năng lực cá nhân của học sinh. Giai đoạn kết thúc TH,TT. Bao gồm bước thứ nhất, kiểm tra, đánh giá kết quả TH,TT. Bước thứ hai, sơ kết, tổng kết, bình xét thi đua. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi nhà trường phải phân loại năng lực học sinh và đặc điểm phát triển năng lực học sinh trong suốt quá trình đào tạo tại trường. Trên cơ sở đó lựa chọn phương pháp tổ chức TH,TT phù hợp. 4.1.6. Xây dựng mô hình nhà trường doanh nghiệp vừa đào tạo, vừa sản xuất, khai thác cơ sở vật chất của doanh nghiệp cho thực hành, thực tập * Nội dung của biện pháp Một là, xây dựng mô hình doanh nghiệp trong nhà trường, chỉ đạo doanh nghiệp tổ chức cho học sinh TH,TT theo yêu cầu của nhà trường. Hai là, xây dựng mô hình nhà trường trong doanh nghiệp, chỉ đạo nhà trường tổ chức cho học sinh TH,TT theo yêu cầu của doanh nghiệp. Ba là, xây dựng mô hình nhà trườ ng doanh nghi ệp, vừa sản xuất, vừa đào tạo trong thực tiễn. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Bước thứ nhất, tổ chức truyền nghề cho học sinh trong thực tiễn, vừa làm vừa học. Bước thứ hai, tổ chức cho học sinh vừa học vừa làm. Bước thứ ba, tổ chức cho học sinh thực hành nghề thông qua lao động sản xuất. Để thực hiện biện pháp này cần phải xây dựng được chiến lược phát triển của nhà trường theo từng giai đoạn. Về quản lý phải xây dựng được phương thức phối hợp giữa quản lý nhà trường với quản lý doanh nghiệp. 4.1.7. Tổ chức kiểm tra đánh giá chất lượng và kết quả thực hành, thực tập của học sinh theo chuẩn đầu ra * Nội dung của biện pháp Một là, tổ chức kiểm tra, đánh giá chất lượng hoạt động TH,TT.
20 Hai là, tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động TH,TT của học sinh. * Cách thức tổ chức thực hiện biện pháp Bước thứ nhất, xây dựng kế hoạch kiểm tra, đánh giá chất lượng và kết quả hoạt động TH,TT theo chuẩn đầu ra. Bước thứ hai, xây dựng tiêu chí đánh giá chất lượng và kết quả hoạt động TH,TT của học sinh theo chuẩn đầu ra. Bước thứ ba, tổ chức phối hợp giữa nhà trường với doanh nghiệp và cơ quan chức năng trong kiểm tra, đánh giá chất lượng và kết quả TH,TT của học sinh. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi các nhà trường phải xây dựng được chuẩn đầu ra thống nhất với tiêu chí phát triển năng lực của học sinh. Mối quan hệ của các biện pháp: Mỗi biện pháp có chức năng, nhiệm vụ khác nhau, phạm vi tác động khác nhau, song giữa chúng có mối quan hệ biện chứng với nhau, hỗ trợ lẫn nhau. Quá trình thực hiện cần tổ chức thực hiện đồng bộ các biện pháp. Tuy nhiên, căn cứ theo điều kiện cụ thể mà xác định biện pháp trọng tâm, trọng điểm. 4.2. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp 4.2.1. Phương pháp tổ chức khảo nghiệm 4.2.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp 4.2.3. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp 4.2.4. So sánh tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp Bảng 4.3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp Tính cần thiết Tính khả thi Hệ số T Các biện Trung Thứ Trung Thứ chênh lệch T pháp bình bậc bình bậc (d1 d2)2 d1 d2