Tóm tắt luận án tiến sĩ Sử học: Chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước những năm 1965-1973

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> ĐẠI HỌC HUẾ<br /> -----*****-----<br /> <br /> MAI XUÂN TOÀN<br /> <br /> CHIẾN TRANH NHÂN DÂN Ở QUẢNG BÌNH<br /> TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ, CỨU NƯỚC<br /> NHỮNG NĂM 1965 - 1973<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ SỬ HỌC<br /> Chuyên ngành: Lịch sử Việt Nam<br /> Mã số: 62.22.03.13<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. LÊ CUNG<br /> <br /> Huế, năm 2017<br /> 1<br /> <br /> BÀI BÁO LIÊN QUAN LUẬN ÁN ĐÃ CÔNG BỐ<br /> 1. (2008), "Đường Hồ Chí Minh trên đất Quảng Bình với Di sản thiên<br /> nhiên Thế giới Phong Nha - Kẻ Bàng", Kỉ yếu Hội thảo khoa học,<br /> Sở Khoa học và Công nghệ Quảng Bình.<br /> 2. (2009), "Hoạt động chi viện chiến lược trên tuyến đường Hồ Chí<br /> Minh ở Quảng Bình trong kháng chiến chống Mĩ, cứu nước (19591975)", Tạp chí Văn hóa Quảng Bình, số 1, 2.<br /> 3. (2009), "Quảng Bình với tuyến vận tải chiến lược Đường Hồ Chí<br /> Minh", Tạp chí Lịch sử Quân sự, số 2.<br /> 4. (2014), "Thế trận chiến tranh nhân dân trong kháng chiến chống Mĩ<br /> ở Quảng Bình", Kỉ yếu Hội thảo quốc gia về Quảng Bình 410 năm<br /> hình thành và phát triển do UBND tỉnh Quảng Bình và Hội Khoa<br /> học Lịch sử Việt Nam đồng tổ chức.<br /> 5. (2016), "Đấu tranh chống biệt kích ở Quảng Bình những năm 19651968", Tạp chí Lịch sử Quân sự, số 8.<br /> 6. (2016), "Đặc điểm chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình trong kháng<br /> chiến chống Mĩ", Tạp chí Khoa hoạc và Công nghệ Quảng Bình,<br /> số 12.<br /> 7. (2017), "Phong trào thi đua "Hai giỏi" ở Quảng Bình trong những<br /> năm kháng chiến chống Mỹ, cứu nước", Tạp chí Thi đua Khen<br /> thưởng, số 201.<br /> 8. (2017), "Hậu phương Quảng Bình với chiến trường Trị - Thiên trong<br /> kháng chiến chống Mỹ (giai đoạn 1966-1972)", Chuyên san Khoa<br /> học Xã hội và Nhân văn, Tạp chí Khoa học, Đại học Huế, tập 126,<br /> S.6.<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI<br /> <br /> Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954-1975), Quảng<br /> Bình (cùng với Vĩnh Linh) là tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa,<br /> hậu phương cận kề của cách mạng miền Nam, trực tiếp là chiến trường<br /> Trị - Thiên, là điểm khởi đầu và lan tỏa của tuyến đường Hồ Chí Minh<br /> chi viện cho chiến trường miền Nam và phong trào kháng chiến chống<br /> Mỹ ở địa bàn Nam Lào và Campuchia.<br /> Do Quảng Bình có vị thế chiến lược quan trọng như vậy nên đế<br /> quốc Mỹ xem nơi đây là “yết hầu”, “nút chặn” quyết liệt nhất trong<br /> chiến tranh phá hoại miền Bắc. Mỹ tập trung lực lượng lớn không quân,<br /> hải quân kết hợp chiến tranh gián điệp biệt kích đánh phá Quảng Bình<br /> từ ngày 5-8-1964, mở rộng từ ngày 7-2-1965 và kéo dài cho đến ngày<br /> 15-1-1973. Quảng Bình là nơi bị đánh phá dài nhất, quy mô lớn nhất<br /> và mức độ tàn phá nghiêm trọng nhất. Đối với ta, Quảng Bình là nơi<br /> thử thách ác liệt nhất trong chiến tranh phá hoại để mở đường, bảo vệ<br /> đường và đảm bảo giao thông vận tải chi viện chiến trường, bảo vệ tuyến<br /> đầu của miền Bắc, đặc biệt là những thời điểm Mỹ đánh phá ngăn chặn,<br /> phong tỏa ác liệt nhất (từ tháng 4 đến tháng 10-1968 và năm 1972). Dưới<br /> sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng các cấp, trực tiếp là Tỉnh ủy Quảng Bình,<br /> quân dân địa phương đã thiết lập thế trận chiến tranh nhân dân rộng<br /> khắp, kiên cường bám địa bàn để sản xuất và chiến đấu, lập nên những<br /> chiến công xuất sắc, dẫn đầu miền Bắc về thành tích tiêu diệt máy bay<br /> và tàu chiến Mỹ. Tư tưởng chỉ đạo xuyên suốt của cấp ủy Đảng và chính<br /> quyền Quảng Bình trong kháng chiến chống Mỹ là lấy sức mạnh tổng<br /> hợp của chiến tranh nhân dân để đánh thắng chiến tranh phá hoại tổng<br /> lực của đế quốc Mỹ. Đại tướng Võ Nguyên Giáp, Tổng Tư lệnh Quân<br /> đội nhân dân Việt Nam đã khẳng định: “Nếu tổng kết cuộc chiến tranh<br /> phá hoại toàn diện thì cần nghiên cứu ở Quảng Bình, đánh phá giao<br /> thông vận tải phải nghiên cứu ở tuyến đường Hồ Chí Minh và đánh phá<br /> đô thị thì phải tổng kết ở Hà Nội, Hải Phòng” [164, tr. 363]. Việc nghiên<br /> cứu cuộc chiến tranh nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ cứu nước ở<br /> 3<br /> <br /> Quảng Bình những năm 1965-1973 là việc làm có ý nghĩa khoa học và<br /> ý nghĩa thực tiễn.<br /> Về ý nghĩa khoa học, thông qua việc tái hiện diễn biến chính của<br /> cuộc chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình trong kháng chiến chống Mỹ<br /> cứu nước những năm 1965-1973, luận án phản ánh bức tranh toàn cảnh<br /> về cơ sở hình thành, diễn biến chính của chiến tranh nhân dân, dưới sự<br /> lãnh đạo của Đảng, được vận dụng một cách sáng tạo trên địa bàn<br /> Quảng Bình. Kết quả nghiên cứu của luận án minh chứng Quảng Bình<br /> là một mẫu hình địa phương về việc kế thừa tri thức và truyền thống<br /> chiến tranh nhân dân chống ngoại xâm trong lịch sử dân tộc, được phát<br /> huy thành đỉnh cao trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.<br /> Qua đó, luận án góp phần khẳng định Quảng Bình xứng đáng với vị trí<br /> tuyến đầu của miền Bắc trong cuộc đối đầu với đế quốc Mỹ xâm lược.<br /> Về ý nghĩa thực tiễn, luận án góp phần bổ sung nguồn tư liệu lịch<br /> sử kháng chiến chống Mỹ của dân tộc nói chung và của Quảng Bình<br /> nói riêng. Luận án rút ra những bài học kinh nghiệm giúp các nhà chính<br /> trị, quân sự nghiên cứu vận dụng để hoạch định chính sách, đề ra những<br /> chủ trương sát đúng phục vụ công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước<br /> hiện nay; luận án còn là tài liệu để giáo dục tinh thần yêu nước và cách<br /> mạng cho các thế hệ nhân dân Quảng Bình, đặc biệt là đối với thế hệ<br /> trẻ, nhằm khơi dậy lòng tự hào về truyền thống tốt đẹp của cha ông, để<br /> nỗ lực vươn lên xây dựng quê hương giàu mạnh.<br /> Với ý nghĩa đó, chúng tôi chọn vấn đề “Chiến tranh nhân dân ở<br /> Quảng Bình trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước những năm<br /> 1965-1973” làm đề tài Luận án Tiến sĩ, chuyên ngành Lịch sử Việt<br /> Nam.<br /> 2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU<br /> Mục đích nghiên cứu<br /> Mục đích của luận án là tái hiện một cách có hệ thống, toàn diện<br /> cuộc chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình giai đoạn chống chiến tranh<br /> phá hoại của đế quốc Mỹ những năm 1965-1973; làm rõ một số đặc<br /> điểm, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm trong việc vận dụng<br /> đường lối chiến tranh nhân dân vào điều kiện cụ thể của Quảng Bình.<br /> 4<br /> <br /> Thông qua đó, khẳng định vị trí chiến lược, vai trò của chiến tranh<br /> nhân dân ở Quảng Bình đối với sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước của<br /> dân tộc.<br /> Nhiệm vụ nghiên cứu<br /> Để đạt được mục đích nêu trên, luận án thực hiện:<br /> - Tổng quan tình hình nghiên cứu, đánh giá những vấn đề đã được<br /> nghiên cứu, rút ra những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu.<br /> - Làm rõ cơ sở hình thành cuộc chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình<br /> trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước những năm 1965-1973.<br /> - Những diễn biến chính của cuộc chiến tranh nhân dân ở Quảng<br /> Bình trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước những năm 1965-1973<br /> trên các mặt như quá trình hình thành thế trận chiến tranh nhân dân,<br /> sản xuất, phòng tránh, đánh trả, đảm bảo giao thông vận tải chi viện<br /> chiến trường, …<br /> - Rút ra những đặc điểm, ý nghĩa lịch sử và bài học kinh nghiệm<br /> của cuộc chiến tranh nhân dân ở Quảng Bình trong kháng chiến chống<br /> Mỹ, cứu nước những năm 1965-1973.<br /> 3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án là chiến tranh nhân dân ở Quảng<br /> Bình trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước những năm 1965-1973,<br /> với những cơ sở hình thành và phát triển, những diễn biến chính trên<br /> các lĩnh vực của chiến tranh.<br /> Phạm vi nghiên cứu<br /> Về thời gian, từ ngày 7-2-1965 đến ngày 15-1-1973, tức là thời<br /> điểm Mỹ mở rộng và kết thúc chiến tranh phá hoại miền Bắc và là<br /> khung thời gian triển khai thế trận chiến tranh nhân dân chống chiến<br /> tranh phá hoại của đế quốc Mỹ trên địa bàn Quảng Bình.<br /> Về không gian, toàn bộ địa bàn tỉnh Quảng Bình, gồm thị xã Đồng<br /> Hới và 6 huyện (Quảng Trạch, Bố Trạch, Quảng Ninh, Lệ Thủy, Tuyên<br /> Hóa và Minh Hóa) nhưng tập trung ở những địa bàn, trọng điểm then<br /> chốt nhất. Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định, để làm rõ<br /> hơn nội dung, không gian có thể được mở rộng ra một số địa phương<br /> khác thuộc Quân khu 4 và thời gian có thể đẩy lùi về trước ngày 7-25<br /> <br />