Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Nhân học Kitô giáo và vai trò của nó trong đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam

Chia sẻ: Phan Phan | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:34

Thêm vào BST

Báo xấu

209
lượt xem 24
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án với mục tiêu nghiên cứu để phân tích làm rõ quan điểm nhân học xã hội Kitô giáo, từ đó làm sáng tỏ vai trò của nó trong đời sống của người Công giáo Việt Nam nhằm phát huy những giá trị đạo đức tốt đẹp của Kitô giáo vào việc thực hiện đường hướng hành đạo gắn bó với dân tộc và sống "tốt đời đẹp đạo" của tín đồ Công giáo ở Việt Nam hiện nay. Mời các bạn cùng tham khảo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Nhân học Kitô giáo và vai trò của nó trong đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN NGUYỄN CÔNG OÁNH NHÂN HỌC KITÔ GIÁO VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG ĐỜI SỐNG ĐẠO CỦA NGƯỜI CÔNG GIÁO VIỆT NAM Chuyên ngành: CNDVBC & CNDVLS Mã số: 62.22.80.05 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Hồng Dương 2. PGS. TS. Nguyễn Quang Hưng 1
Hà Nội 2015 2
Công trình được hoàn thành tại: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Hồng Dương 2. PGS.TS. Nguyễn Quang Hưng Phản biện 1: Phản biện 2: Phản biện 3: Luận án được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận án tiến sĩ câp c ́ ơ sở Trường Đại học Khoa học Xã hội & Nhân văn vào hồi: ....... giờ .... ngày ..... tháng ...... năm 2015. Có thể tìm hiểu luận án tại: Thư viện Quốc gia Việt Nam Trung tâm Thông tin – Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội 3
4
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kitô giáo là một tôn giáo lớn, có ảnh hưởng sâu rộng đến tín đồ của mình trên khắp thế giới. Cộng đồng tín đồ Công giáo Việt Nam sống và làm việc nhờ tuân thủ nghiêm ngặt các nền tảng nhân sinh quan Kitô giáo. Kitô giáo chủ yếu luận bàn về những vấn đề nhân sinh quan của cộng đồng người. Đây là khác biệt mang tính nguyên tắc của Kitô giáo và quy định bản chất, nội dung và giá trị của triết học Kitô giáo. Song, nó cũng đòi hỏi phải nghiên cứu nhân học xã hội (cộng đồng) của Kitô giáo và rút ra những bài học hữu ích cho sinh hoạt xã hội của tín đồ Công giáo ở nước ta hiện nay. Nhân học xã hội Kitô giáo đề cập tới những giá trị nằm trong miền sâu nhất, có liên quan tới xã hội tính của bản thể người. Do vậy, nhiều luận điểm (giá trị) của nhân học xã hội Kitô giáo giữ nguyên tính cấp thiết và giá trị của mình. Kinh thánh trở thành cuốn sách “vĩnh hằng” chủ yếu nhờ nội dung nhân học xã hội sâu sắc của nó. Kinh thánh luôn “mặc khải” những điều quan trọng cho sinh hoạt cộng đồng “tốt lành”. Nói cách khác, nhân học xã hội Kitô giáo bao hàm các giá trị tinh thần phổ biến của tồn tại ng ười cộng đồng và qua đó có thể là hành trang cho con người bước vào cuộc sống cộng đồng. Sự tồn tại lâu dài và sự ảnh hưởng sâu rộng nhất của Kinh thánh đến các thế hệ người khẳng định những giá trị cần thiết để hoàn thiện đạo đức, lối sống của con người trong cộng đồng. Xét về mặt nhân học xã hội, học thuyết Kitô hàm chứa những “chân lý” nhân văn cho phép con người trụ vững trước những thăng trầm của lịch sử. Nói cách khác, tư tưởng nhân học xã hội của Kitô giáo bao chứa những 1
nguyên lý của tồn tại người trong cộng đồng, những cơ sở bản thể cho con người cộng đồng (xã hội). Việc tìm hiểu nội dung nhân học xã hội của học thuyết Kitô không chỉ có giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn. Mỗi thời đại đều có một cái nhìn riêng của mình về nhân học xã hội Kitô giáo do điều kiện sinh tồn của con người ở thời đại tương ứng quy định. Bước vào thiên niên kỷ mới, cùng với những vấn đề mới của cộng đồng người và về cộng đồng người, tiếp thu những thành tựu mới của các bộ môn khoa học xã hội và nhân văn đề cập tới con người, không thể không tìm hiểu những tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo. Kitô giáo đã xuất hiện ở nước ta từ lâu và đã được nghiên cứu từ các góc độ khác nhau, song tư tưởng nhân học xã hội của nó chưa được phân tích sâu rộng, mặc dù nó có ý nghĩa cấp thiết cho mục tiêu xây dựng xã hội nhân văn hiện nay. Nhiều vấn đề của công cuộc xây dựng xã hội mới ở nước ta hiện nay rất đòi hỏi phải nghiên cứu, kế thừa, phát huy những giá trị nhân học xã hội của Kitô giáo, góp phần vào việc hoàn thiện con người mới, xã hội mới. Đây là vấn đề đặc biệt cấp bách, vì các thành tố văn hóa của nhân cách người ngày càng đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của loài người nói chung, của mỗi xã hội nói riêng. Việt Nam là quốc gia đa tôn giáo, tuy được du nhập vào nước ta chưa lâu, nhưng Kitô giáo có số lượng tín đồ đáng kể. Niềm tin tôn giáo, tính tổ chức, kỷ luật chặt chẽ, văn hóa Kitô giáo có ảnh hưởng đáng kể đến đời sống tôn giáo nước ta. Trong xu hướng hội nhập hiện nay, việc tiếp thu những giá trị văn hóa chung của nhân loại đòi hỏi phải tính đến những nét văn hóa riêng của các tôn giáo, trong đó có văn hóa Kitô giáo. 2
Với lý do đó, chúng tôi chọn đề tài “ Nhân học Kitô giáo và vai trò của nó trong đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam ” cho Luận án Tiến sĩ triết học của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ của luận án Mục đích của luận án là phân tích làm rõ quan điểm nhân học xã hội Kitô giáo, từ đó làm sáng tỏ vai trò của nó trong đời sống của người Công giáo Việt Nam nhằm phát huy những giá trị đạo đức tốt đẹp của Kitô giáo vào việc thực hiện đường hướng hành đạo gắn bó với dân tộc và sống “tốt đời đẹp đạo” của tín đồ Công giáo ở Việt Nam hiện nay. Từ mục đích trên, luận án xác định những nhiệm vụ sau: Thứ nhất, tổng quan những tài liệu nghiên cứu có liên quan đến nội dung nhân học xã hội Kitô giáo, vai trò của nó đối với đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam để nêu ra các vấn đề sẽ được giải quyết trong luận án; Thứ hai, làm rõ những điều kiện kinh tế xã hội, chính trị văn hóa và những tiền đề tư tưởng cho sự hình thành nhân học xã hội Kitô giáo; Thứ ba, phân tích các phương diện nội dung cơ bản của nhân học xã hội Kitô giáo. Thứ tư, làm rõ vai trò của nhân học xã hội Kitô giáo đối với cuộc sống của tín đồ Công giáo Việt Nam. 3. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu Luận án dựa trên cơ sở lý luận là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, các quan điểm mác xít về tôn giáo, tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo và chính sách tôn giáo của Đảng và Nhà nước ta. 3
Ngoài phương pháp luận nghiên cứu lịch sử tư tưởng Mácxít, luận án còn sử dụng phương pháp khảo cứu, phân tích, tổng hợp, khái quát, so sánh, văn bản học, v.v. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo được trình bày trong Phúc âm. Vì vấn đề của luận án rất phong phú và phức tạp, nên luận án chỉ tập trung đề cập đến hai nội dung cơ bản là t ư tưởng nhân học xã hội về địa vị của con người trong xã hội và quan hệ giữa con người với nhau. Tư tưởng nhân học xã hội của Kitô giáo sẽ được làm sáng tỏ qua các tài liệu cơ bản là Kinh thánh Cựu ước và Tân ước Lời Chúa cho mọi người của Hội đồng Giám mục Việt Nam (Nxb. Tôn giáo, 2011), có tham khảo các bản dịch Kinh thánh khác và Học thuyết Xã hội của Giáo hội Công giáo như luận giải chính thống của Tòa thánh Vatican đối với nhân học xã hội Kitô giáo trong thế giới hiện đại. 5. Đóng góp của luận án Luận án phân tích và trình bày cách có hệ thống tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo, qua đó góp phần nêu bật giá trị của tư tưởng ấy đối với Kitô hữu nước ta hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực hành của luận án Ý nghĩa lý luận: Luận án có thể được sử dụng để bổ sung nội dung của tôn giáo học, nhân học xã hội, triết học tôn giáo. Ý nghĩa thực tiễn: luận án có thể được sử dụng làm tài liệu giảng dạy và nghiên cứu nội dung triết học xã hội Kitô giáo, làm cơ sở lý luận để hoạch định chính sách nhằm phát huy những giá trị nhân học xã hội Kitô giáo trong việc tổ chức và định hướng giá trị cho đời sống đạo của Kitô hữu ở nước ta hiện nay. 4
7. Bố cục của luận án Ngoài mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án được kết cấu thành 4 chương và 10 tiết. 5
Chương 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN TỚI ĐỀ TÀI LUẬN ÁN Để đạt tới mục đích của luận án, NCS sẽ giới thiệu những kết quả cơ bản đã đạt được của các các tác giả đi trước trong việc nghiên cứu đề tài “nhân học xã hội Kitô giáo” và ý nghĩa của nó để qua đó nêu bật các thành tựu sẽ được tiếp thu trong luận án và chỉ ra những vấn đề liên quan đến đề tài còn bỏ ngỏ và NCS sẽ giải quyết trong luận án này. Cụ thể, chương tổng quan tình hình nghiên cứu của đề tài luận án sẽ bao gồm những nội dung cụ thể sau đây. 1.1. Tài liệu về các điều kiện kinh tế xã hội, chính trị, văn hóa và tiền đề tư tưởng cho sự ra đời nhân học xã hội Kitô giáo 1.1.1. Tài liệu về các điều kiện kinh tế xã hội, chính trị, văn hóa cho sự ra đời nhân học xã hội Kitô giáo Có thể khẳng định, các điều kiện kinh tế xã hội, chính trị và văn hóa cho sự ra đời của Kitô giáo chưa được quan tâm thỏa đáng. Chỉ một vài tác phẩm đề cập đến vấn đề này là: “Các phạm trù văn hoá trung cổ” (NXB Văn hóa thông tin, Hà Nội, 1987) của A.Ja.Gurevich đề cập tới điều kiện văn hóa cho sự ra đời của văn hóa trung cổ nói chung và chủ yếu là văn hóa Kitô giáo nói riêng nh ư hạt nhân của nó. Công trình này có ý nghĩa quan trọng về mặt ph ương pháp luận vì nó cung cấp cách tiếp cận thỏa đáng và thích hợp với văn hóa Kitô giáo mà, cốt lõi, hạt nhân tư tưởng là tư tưởng nhân học xã hội của nó; “Tôn giáo học nhập môn” (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2006) do Đỗ Minh Hợp (chủ biên) coi nhân học xã hội Kitô giáo là quan điểm về các phẩm chất của con người thể hiện trên các mặt sinh hoạt 6
chính trị xã hội, kinh tế và đạo đức được luận chứng về mặt triết học và thần học nhờ viện dẫn vào Kinh thánh. Nhân học này biểu hiện khủng hoảng giá trị của văn hóa nhân sinh Hy La cổ đại: thói ích kỷ, thái độ thờ ơ đối với đau khổ của tha nhân, và cho rằng các giá trị tinh thần của Kitô giáo với cốt lõi là “tình yêu tha nhân” chính là lối thoát khỏi ra khỏi cuộc khủng hoảng ấy. 1.1.2. Tài liệu về các tiền đề tư tưởng cho sự ra đời nhân học xã hội Kitô giáo Ở đây cần kể tới “Công giáo và Đức Kitô: Kinh Thánh qua cái nhìn từ Đông phương” (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2003) và “Đức Giêsu cái nhìn từ Cựu ước” (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2013) của Lý Minh Tuấn nghiên cứu rất sâu sắc về tư tưởng nhân học Kitô giáo. Tác giả phân tích quá trình ra đời, hình thành và phát triển của tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo như sự phản ánh quá trình hình thành những giá trị tinh thần đạo đức chung của nhân loại diễn ra ở tất cả các nền văn hoá phương Đông và phương Tây. 1.2. Tài liệu nghiên cứu về các nội dung c ơ bản của nhân học xã hội Kitô giáo 1.2.1. Tài liệu thần học Kitô giáo Tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo chủ yếu được trình bày trong Kinh thánh như tài liệu gốc cho mọi suy lý tiếp theo, do vậy các nhà thần học Kitô giáo tập trung chính vào nó để chú giải tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo. “Sách Giáo lý của Hội thánh Công giáo” do Tòa thánh Vatican soạn thảo và Giáo hoàng Gioan Phaolô II công bố năm 1992 trình bày tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo qua quan niệm về những vấn đề của con người và xã hội. Nguồn tài liệu thần học quan tr ọng khác là Thông điệp của các Giáo hoàng: Rerum novarum (Thông điệp Tân sự, 15.5. 1891) 7
của Giáo hoàng Lêô XIII thể hiện rõ nhân học xã hội Kitô giáo qua “lựa chọn ưu tiên về phía người nghèo”; Populorum Progressio (Thông điệp Phát triển các dân tộc) của Giáo hoàng Phaolô VI (26.3.1967) nh ấn m ạnh t ư t ưởng nhân học x ã hội Kitô giáo thể hiện ở việc mở rộng quy ền bình đẳng của mỗi cá nhân trướ c Thiên Chúa ra lĩnh vực quan hệ gi ữa các dân tộc nhằm tạo dựng m ột th ế gian bình đẳng, an bình và hạnh phúc; Humanae Vitae (Thông điệp Sự sống Con người) c ủa Giáo hoàng Phaolô VI (1969). Nguồn tài liệu Thần học Công giáo xoay quanh quan hệ Thiên Chúa và con người. Với nhân học xã hội Kitô giáo, nó nói về con người trong lịch sử cứu độ (nhân học thần học) và đào sâu những yêu sách của phẩm giá con người khi sống trong xã hội, và phát triển thành học thuyết xã hội. Tài liệu đặc biệt quan trọng để làm sáng tỏ nội dung của nhân học xã hội Kitô giáo là Tóm lược học thuyết xã hội của Giáo hội Công giáo (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2009). Nó làm rõ những vấn đề nhân học xã hội Kitô giáo qua các nội dung về phẩm giá của con người, bổn phận cá nhân trên hàng loạt phương diện hoạt động xã hội và tương tác với môi trường xã hội như phương tiện bảo vệ và nâng cao phẩm giá con người. 1.2.2. Tài liệu của các tác giả bên ngoài Giáo hội “Đạo Công giáo Thiên niên kỷ thứ 3” (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2010) của tác giả Thomas P.Rausch viết về cách tiếp cận Kinh Thánh như phê phán lịch sử, phê phán thể loại, phê phán bản văn, phê phán nguồn văn và phê phán biên soạn [tr.30]; “ Đức Giêsu trong các Tin Mừng – Kitô học Kinh Thánh” (NXB Tôn giáo, Hà Nội, 2009) của Rudlf Schnackenburg bàn về tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo thông 8
qua việc đánh giá về vai trò của Chúa Giêsu Kitô là giải thoát nhân loại nhờ hành động để thay đổi bộ mặt trái đất [tr.8]. 1.3. Tài liệu nghiên cứu về vai trò của nhân học xã hội Kitô giáo đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam 1.3.1. Những nghiên cứu của các học giả d ưới nhãn quan Kitô giáo “Dẫn vào thần học” (do S.J.Thomasp Rausch chủ biên, Nxb. Tôn giáo, HN, 2008) khái quát nhân học thần học Kitô giáo qua các vấn đề về con người và vũ trụ, về sự hình thành con người, về các động lực của con người, về bổn phận của con người, về Thiên Chúa trong quan hệ với con người, v.v. [tr. 201]. Những tài liệu liên quan đến ảnh hưởng của nhân học xã hội Kitô giáo đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam. 1.3.2. Những nghiên cứu dưới nhãn quan của khoa học nhân văn Có một số tác phẩm quan tr ọng nói về nội dung nhân học của Kinh Thánh (“Kinh nghi ệm xây dựng từ điển tên riêng trong Kinh Thánh” gồm 5 tập (Sant Peterburg, 1879 1887), “ Bách khoa thư phổ thông về Kinh Thánh” (Contral, 1989), “Từ điển chú giải Kinh Thánh” gồm 3 tập (Stockhom 1987), “ Từ điển Thần học Kinh thánh” (Brusel, 1990), v.v.) c ố tái hiện nội dung nhân học x ã hội của Kinh thánh thông qua vi ệc làm rõ những khái niệm, thuật ngữ mang tính chất nền tảng của nó. 1.4. Những vấn đề luận án kế thừa và những vấn đề nghiên cứu đặt ra 1.4.1. Những vấn đề luận án kế thừa 1.4.1.1. Đối với việc nghiên cứu tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo 9
Nội dung cơ bản của nhân học Kitô giáo xoay quanh vấn đề: Con người là gì? Các công trình nghiên cứu đi trước đã làm rõ các nội dung cơ bản sau: nguồn gốc và cấu tạo của con người, mối quan hệ giữa các yếu tố của con người; thân phận của con người (các phẩm cách thiêng liêng cao quý, những yếu đuối bất toàn của con người); con người trong tương quan với cái siêu việt (Chúa – đối thần), với tha nhân và với chính mình (đối nhân); mục đích tối hậu của con người; con đường để con người đạt tới mục đích tối hậu. 1.4.1.2. Đối với việc nghiên cứu ảnh hưởng của nhân học Kitô giáo đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam Đó là các nghiên cứu, đánh giá không chỉ của Giáo hội Công giáo Việt Nam mà còn của các nhà nghiên cứu quan tâm tìm hiểu đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam. Những nghiên cứu này đã chỉ ra cơ sở tư tưởng (nhân học Kitô giáo), không gian văn hóa, bối cảnh lịch sử, tâm lý, v.v. ảnh hưởng trên đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam. 1.4.2. Những vấn đề nghiên cứu đặt ra 1.4.2.1. Đối với việc nghiên cứu tư tưởng nhân học xã hội Kitô giáo Luận án sẽ khắc phục nhãn quan mang nặng tính “qui Kitô”, tính phê phán, chưa đánh giá đúng mức “hạt nhân hợp lý”, những giá trị có tính phổ quát trong việc luận giải những giá trị khách quan của nhân học xã hội Kitô giáo theo con đường làm rõ các vấn đề con người là gì, phải trở nên như thế nào và bằng cách nào. 1.4.2.2. Đối với việc nghiên cứu ảnh hưởng của nhân học Kitô giáo đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam Ở Việt Nam chưa có công trình nghiên cứu nào tập trung vào việc tìm hiểu vai trò của nhân học Kitô giáo đến đời sống đạo của người Công giáo Việt Nam, do vậy luận án sẽ làm rõ vai trò đó, đánh 10
giá mức độ ảnh hưởng, nguyên nhân tác động của nhân học Kitô giáo đến đời sống của người Công giáo Việt Nam. 11
Chương 2: SỰ RA ĐỜI CỦA NHÂN HỌC XÃ HỘI KITÔ GIÁO 2.1. Những điều kiện kinh tế xã hội, chính trị, văn hóa và các tiền đề tư tưởng cho sự ra đời của nhân học xã hội Kitô giáo 2.1.1. Những điều kiện kinh tế xã hội, chính trị và văn hóa Những điều kiện kinh tế xã hội: Kitô giáo xuất hiện ở Palestina vào đầu thế kỷ I SCN. Palestina là một miền đất nhỏ hẹp nằm bên cạnh các nước láng giềng rộng lớn là Syria ở phía bắc, Caldea, Assyria và Ba Tư ở phía đông, Ai Cập ở phía nam. 2.1.2. Các tiền đề tư tưởng Nhân học xã hội Kitô giáo là sự tiếp nối, cách tân và phát triển tư tưởng nhân học xã hội của Cựu ước được thể hiện rõ nhất trong 10 điều răn của Chúa như cơ sở để điều tiết quan hệ liên cá nhân trong cộng đồng theo hệ chuẩn “đối thần – đối nhân”. Ngoài Mười điều răn, nhân học xã hội Kitô giáo có thể còn chịu ảnh hưởng của triết học Hy La cổ đại. 2.2. Khái quát nội dung triết học của Kinh thánh như cơ sở lý luận của nhân học xã hội Kitô giáo 2.2.1. Tư tưởng “đối nhân và đối thần” – xuất phát điểm để xây dựng nhân học xã hội Kitô giáo Toàn bộ tư tưởng nhân học xã hội của Kitô giáo được triển khai qua “hệ chuẩn đối thần – đối nhân”. Tư tưởng trung tâm của nó được triển khai qua khái niệm “di huấn”, tức là “lời giao ước” của Thiên Chúa đã ký kết với loài người. Kitô giáo đặc biệt đề cao nhân đức đối thần theo ba chiều cạnh là đức tin, đức cậy và đức mến. 2.2.2. Nội dung cơ bản của tư tưởng nhân học triết học trong Kinh thánh 12
Kitô giáo là tôn giáo có nội dung đạo đức học yêu thương tha nhân rất đậm nét. Tình yêu Kitô giáo là ân sủng, được phổ biến không những cho những người yêu thương Chúa mà còn cho cả kẻ thù. Chính tình yêu Kitô giáo làm cho con người trở nên hoàn hảo. Kitô giáo đã tiếp thu, chỉnh lý 10 điều răn của Moise trên một tinh thần mới. 2.2.3. Các phương diện nội dung triết học cụ thể của Kinh thánh Kitô giáo đánh dấu một bước ngoặt trong tư duy triết học nhờ dựa trên những nội dung triết học cơ bản của Kinh Thánh. Đó là, (1) quan niệm về Chúa như một nhân cách; (2) quan niệm về sáng thế từ hư không; (3) chủ nghĩa con người là trung tâm; (4) các giá trị niềm tin, tình yêu và hy vọng như mở đầu cho một chiều kích mới trong thước đo giá trị nhân văn, trong định hướng giá trị cho con hệ “đối thần – đối nhân”. Tiểu kết chương 2: Kinh Thánh bao gồm Cựu ước và Tân ước là một trong những tác phẩm lớn với 73 quyển sách lớn nhỏ, có lịch sử h ình thành lâu dài (1000 năm), do nhiều người (hàng trăm tác giả) thuộc nhiều thời đại tham gia. Đó là một tác phẩm nói về khoảng thời gian từ thuở hồng hoang cho tới ngày tận thế xuyên qua lịch sử của dân tộc Do Thái, trải rộng trong không gian, có liên hệ với khu vực địa lý bao trùm vùng Lưỡng Hà, Ai Cập, Địa Trung Hải, Tiểu Á và Italia. Quá trình san dịch, tuyển chọn cũng diễn ra hàng trăm năm và vô cùng phức tạp. Điều đó phần nào nói lên giá trị to lớn của tác phẩm này trên nhiều phương diện, trong đó tư tưởng nhân học x ã hội được thể hiện khá rõ nét. 13
Nội dung xuyên suốt của Kinh thánh là câu chuyện về lịch sử cứu độ với tư tưởng trung tâm là “di huấn” (giao ước) của Chúa với loài người và việc thực hiện di huấn đó. 14
Chương 3: NỘI DUNG CỦA NHÂN HỌC XÃ HỘI KITÔ GIÁO 3.1. Khái quát về nhân học xã hội và nhân học xã hội Kitô giáo 3.1.1. Nhân học xã hội: sự hình thành và nội dung đối tượng 3.1.1.1. Sự hình thành nhân học xã hội Bước ngoạt triệt để quay lại với hệ vấn đề nhân học trong triết học ở thời cận hiện đại gắn liền với tên tuổi Kant (17241804). Chính ông đã đưa con người vào triết học với tính cách chủ thể nhận thức trung tâm, qua đó tạo dựng nền tảng của nhân học triết học hiện đại. Triết học Mác có vai trò rất quan trọng đối với sự phát triển tiếp theo của nhân học xã hội vì nó đề cập tới “bản chất tộc loại” của con người. Một giai đoạn mới của nhân học xã hội hình thành ở cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX (I.Sechenov, I.Pavlov, S.Freud, A.Adler, W.Bechterev), nó tìm kiếm các con đường và các hình thức hình thành loài Homo Sapiens về mặt nhân chủng học và dân tộc học. 3.1.1.2. Nội dung đối tượng của nhân học xã hội Khái niệm “nhân học xã hội” chỉ có nội dung độc lập và độc đáo khi đi từ con người, tính chủ quan của con người đến các hình thức xã hội khách quan của tồn tại ng ười. Nhân học xã hội là tự nhận thức của con người, không tách rời sự tự đánh giá của họ, không cho phép loại bỏ tính chủ quan của bản thân cách tiếp cận mang tính phản tư. Nhân học xã hội không chia cắt bản chất của con ng ười và xã hội, tất nhiên cũng không phủ định bản chất xã hội của con người, tính được quy định của nó bởi các quan hệ xã hội. Đồng thời nó cũng 15
không biến con người thành một sự cô đặc giản đơn của các quan hệ xã hội, thành “nguyên tử vô nhân cách và vô cá tính của các quan hệ xã hội. Sự đặc thù của nhân học xã hội là nó xem xét con ng ười trong tính tự trị tương đối của con người. Tự do ý chí của con người, trách nhiệm và năng lực của con người tác động đến diễn biến của các sự kiện trong tự nhiên và xã hội chính là cái biểu thị sự tự trị của con người. Sự tự trị này đặc trưng cho sự hiện diện trong bản tính người một sự “siêu việt hóa” đặc biệt của con người đối với thế giới tự nhiên (các dục vọng) và thế giới văn hóa xã hội, sự tách rời, sự không phụ thuộc vào chúng trong những trường hợp cụ thể. 3.1.2. Nhân học xã hội Kitô giáo 3.1.2.1. Nhân học tôn giáo Nhân học tôn giáo là các quan niệm về con ng ười trong quan hệ của nó với các thần, với Chúa, với cái thần thánh (đối thần) trong các tôn giáo dân tộc và các tôn giáo thế giới; chúng cũng thường thể hiện là một bộ phận hay một bộ môn của thần học và của triết học tôn giáo, là học thuyết về bản chất, nguồn gốc và sứ mệnh của con người dựa trên các sách thánh và truyền thống lý luận tôn giáo. 3.1.2.2. Nhân học Kitô giáo Nhân học Kitô giáo là học thuyết về con ng ười. Nó thể hiện dưới hình thức thần học và hình thức chủ nghĩa khắc kỷ. Thần học hóa giải các phương diện bản thể luận của nhân học, ghi nhận mối liên hệ giữa nhân học với bản thể luận, làm sáng tỏ thực chất của tồn tại người và bối cảnh người. Nhân học khắc kỷ thể hiện trên phương diện thực tiễn, nhưng trực tiếp kế tục nhân học Kitô luận, làm sáng tỏ cách thức con người hiện thực hóa mối liên hệ nêu trên. 3.1.2.3. Nhân học xã hội Kitô giáo 16