Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Triết học: Nhân sinh quan Phật giáo trong truyện cổ tích Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO<br /> <br /> HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA<br /> HỒ CHÍ MINH<br /> <br /> HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN<br /> <br /> PHẠM THỊ OANH<br /> <br /> NHÂN SINH QUAN PHẬT GIÁO<br /> TRONG TRUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM<br /> <br /> Ngành: Triết học<br /> Mã số: 62.22.03.01<br /> <br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC<br /> <br /> HÀ NỘI - 2018<br /> <br /> 1<br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Tài Đông<br /> 2. TS. Nguyễn Đình Hòa<br /> <br /> Phản biện 1:<br /> <br /> Phản biện 2:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng đánh giá luận án cấp Học viện<br /> Tại phòng bảo vệ luận án tầng 10, nhà A1, Học viện Báo chí và Tuyên<br /> truyền.<br /> Vào hồi:<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 2018<br /> <br /> 2<br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Phật giáo là một tôn giáo lớn, một trường phái triết học lớn, Phật giáo<br /> ra đời vào khoảng cuối thế kỷ thứ VI trước Công nguyên ở miền Bắc Ấn Độ,<br /> phía Nam dãy Hymalaya, vùng biên giới giữa Ấn Độ và Nepan bây giờ. Đây<br /> là thời kỳ phát triển cực thịnh của đạo Bà la môn về mặt tôn giáo lẫn chính trị<br /> xã hội. Đạo Phật ra đời trên thực tế là sự phủ nhận chế độ đẳng cấp khắc<br /> nghiệt của đạo Bà la môn. Với nội dung cơ bản là triết lý nhân sinh về nỗi<br /> khổ và cách thức tu luyện đạo đức, hướng tới sự giải thoát con người khỏi<br /> nỗi khổ cuộc đời, Phật giáo đã nhanh chóng thu hút đông đảo các tín đồ trong<br /> và ngoài nước.<br /> Đạo Phật được xây dựng trên tư tưởng Ấn Độ cổ và triết lý của Thích<br /> Ca Mâu Ni, dịch ra theo tiếng Phạn là “Phật”, tiếng Hán phiên âm là “Phật<br /> đà”. Phật có nghĩa là đấng linh thiêng, sáng suốt và giác ngộ người khác.<br /> Phật theo nghĩa của Phật giáo là bậc thánh nhân thấu suốt hết thảy mọi lẽ<br /> của tạo hóa và có thể chỉ cho con người cách giải thoát khỏi kiếp luân hồi<br /> sinh tử.<br /> Thích Ca đã kế thừa các tư tưởng truyền thống của Ấn Độ cổ đại để<br /> sáng lập ra một trường phái tôn giáo - triết học mới, nhìn thẳng vào nỗi khổ<br /> đau của con người, chỉ ra nguyên nhân dẫn đến nỗi khổ và tìm ra con đường<br /> giải thoát con người khỏi nỗi khổ. Tư tưởng của Thích Ca mang đậm dấu ấn<br /> của chủ nghĩa nhân văn sâu sắc. Nội dung nhân sinh quan, cốt lõi tư tưởng<br /> của Thích Ca là bàn về nỗi khổ, giải thích nguyên nhân nỗi khổ để ra tìm con<br /> đường thoát khổ.<br /> Phật giáo đã nhanh chóng lan rộng ra các nước trên thế giới, trong đó có<br /> Việt Nam. Đạo Phật du nhập vào nước ta từ những năm đầu Công nguyên, với<br /> tinh thần bình đẳng, tình yêu thương con người và lý tưởng giải thoát con<br /> người khỏi nỗi khổ trong Phật giáo phù hợp với lý tưởng giải phóng của nhân<br /> dân ta. Bởi vậy, Phật giáo đã sớm được nhân dân ta tiếp nhận và gắn liền với<br /> những bước thăng trầm của lịch sử dân tộc. Phật giáo luôn là người bạn đồng<br /> hành với lịch sử dân tộc trong cuộc đấu tranh xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.<br /> Trong lịch sử dân tộc, qua các triều đại cực thịnh Lý,Trần, Phật giáo đã<br /> có những ảnh hưởng không nhỏ. Đặc biệt, trong nền văn học nói chung và kho<br /> tàng truyện cổ tích nói riêng đều thể hiện rõ tình yêu thương con người vô bờ<br /> trong Phật giáo. Với hệ thống giáo lý đồ sộ, Phật giáo cùng nhiều truyện dân<br /> gian Ấn Ðộ đã được du nhập vào nước ta. Các tăng lữ thường dùng phương<br /> thức kể chuyện nhằm mục đích truyền thụ giáo lý, nhưng do dùng biện pháp<br /> truyền khẩu nên một phần giáo lý bị mờ nhạt. Theo thời gian, nhiều phật thoại<br /> <br /> 3<br /> đã tách khỏi giáo lý nhà Phật trở thành truyện cổ tích của nhân dân ta.<br /> Truyện cổ tích Việt Nam thuộc thể loại văn học dân gian Việt Nam, ra đời<br /> với mục đích phản ánh đời sống xã hội. Với những hình ảnh ông Bụt, Phật Bà<br /> Quan Âm, Đức Phật,… Phật giáo đã ảnh hưởng đến văn học dân gian mang lại<br /> nguồn cảm hứng về nỗi khát khao nghìn đời được sống trong một thế giới đại<br /> đồng, nhân ái, vị tha. Vì vậy, triết lý nhân sinh của Phật giáo là một phần nội<br /> dung quan trọng trong dòng văn học dân gian Việt Nam, đặc biệt sự hình thành<br /> và phát triển những tư tưởng tích cực của Phật giáo trong truyện cổ tích góp phần<br /> to lớn trong việc giáo dục nhân cách cho thế hệ trẻ ngày nay.<br /> Khẳng định điều đó, trong Văn kiện Hội nghị Trung ương 9 khóa XI,<br /> Đảng ta đã khẳng định: Chăm lo xây dựng con người Việt Nam phát triển<br /> toàn diện, yêu nước, lòng tự hào dân tộc , lối sống và nhân cách. Xây dựng<br /> và phát huy lối sống "mỗi người vì mọi người, mọi người vì mỗi người"; kết<br /> hợp hài hòa tính tích cực cá nhân và tính tích cực xã hội; đề cao trách nhiệm<br /> cá nhân đối với bản thân, gia đình và xã hội. Khẳng định, tôn vinh cái đúng,<br /> cái tốt đẹp, tích cực, cao thượng; nhân rộng các giá trị cao đẹp, nhân văn.<br /> Đấu tranh phê phán, đẩy lùi cái xấu, cái ác, thấp hèn, lạc hậu; chống các quan<br /> điểm, hành vi sai trái, tiêu cực ảnh hưởng xấu đến xây dựng nền văn hóa, làm<br /> tha hóa con người. Với quan điểm đó, có thể nói, cần thiết phải phân tích<br /> nhân sinh quan Phật giáo và vận dụng tư tưởng tích cực Phật giáo về đạo đức<br /> trong các truyện cổ tích giáo dục con người làm việc thiện, tránh xa điều ác,<br /> tự chịu trách nhiệm với những hành vi cá nhân của bản thân… Từ đó góp<br /> phần xây dựng một xã hội tốt đẹp, lành mạnh hơn, hướng con người đến giá<br /> trị chân - thiện - mỹ là việc làm hết sức cần thiết.<br /> Đây cũng là lý do tôi lựa chọn vấn đề “Nhân sinh quan Phật giáo<br /> trong truyện cổ tích Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sĩ triết học của mình.<br /> 2. Mục đích và nhiệm vụ<br /> 2.1. Mục đích<br /> Mục đích của luận án là nghiên cứu một số vấn đề lý luận và nội dung<br /> cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo trong truyện cổ tích Việt Nam, từ đó<br /> làm rõ các giá trị và hạn chế của nhân sinh quan Phật giáo trong truyện cổ<br /> tích Việt Nam.<br /> 2.2. Nhiệm vụ<br /> Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung giải quyết các nhiệm vụ<br /> sau đây:<br /> - Làm rõ một số vấn đề lý luận về nhân sinh quan Phật giáo và truyện<br /> cổ tích Việt Nam.<br /> - Phân tích một số nội dung cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo trong<br /> truyện cổ tích Việt Nam.<br /> - Luận giải những giá trị và hạn chế của nhân sinh quan Phật giáo trong<br /> <br /> 4<br /> truyện cổ tích Việt Nam.<br /> 3. Đối tượng và Phạm vi nghiên cứu<br /> 3.1. Đối tượng<br /> Đối tượng nghiên cứu của luận án là nội dung cơ bản của nhân sinh<br /> quan Phật giáo trong truyện cổ tích Việt Nam.<br /> 3.2. Phạm vi nghiên cứu<br /> Luận án chỉ đề cập đến nội dung cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo<br /> (quan niệm về cuộc đời con người, nguyên nhân dẫn đến nỗi khổ và con<br /> đường giải thoát) trong một số truyện cổ tích Việt Nam.<br /> 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu luận án<br /> 4.1. Cơ sở lý luận<br /> Luận án được dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng<br /> và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng,<br /> Nhà nước Việt Nam và tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề tôn giáo để nghiên<br /> cứu nội dung cơ bản của nhân sinh quan Phật giáo và truyện cổ tích Việt<br /> Nam. Đồng thời luận án cũng kế thừa kết quả của những công trình nghiên<br /> cứu trước đó.<br /> 4.2. Phương pháp nghiên cứu<br /> Luận án được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện<br /> chứng. Đồng thời luận án cũng sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học<br /> cụ thể như: phân tích - tổng hợp, so sánh, logic - lịch sử.<br /> 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án<br /> Luận án góp phần làm rõ một số nội dung cơ bản của nhân sinh quan<br /> Phật giáo về cuộc đời con người, về nguyên nhân dẫn đến nỗi khổ và con<br /> đường giải thoát. Về truyện cổ tích làm rõ khái niệm, nguồn gốc, đặc điểm,<br /> nội dung, vai trò của truyện cổ tích. Phân tích làm rõ nội dung cơ bản của<br /> nhân sinh quan Phật giáo trong một số truyện cổ tích Việt Nam. Trên cơ sở đó,<br /> chỉ ra những giá trị và hạn chế của nhân sinh quan Phật giáo trong truyện cổ<br /> tích Việt Nam.<br /> 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án<br /> - Trên phương diện lý luận: Luận án hệ thống hóa những nội dung căn<br /> bản của nhân sinh quan Phật giáo trong truyện cổ tích Việt Nam, làm rõ<br /> những giá trị và hạn chế của nó.<br /> - Trên phương diện thực tiễn: Luận án góp phần vào việc giữ gìn và phát<br /> huy những giá trị tốt đẹp của nhân sinh quan Phật giáo trong thời đại toàn cầu<br /> hóa; luận án có thể được sử dụng trong việc giáo dục đạo đức, nhân cách cho<br /> thế hệ trẻ.<br /> <br />