Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Xác định cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp hợp lý trên vùng đất bạc màu Bắc Giang

Chia sẻ: Nguyễn Thị Hiền Phúc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:24

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nhằm đánh giá thực trạng sử dụng đất và xác định các loại hình sử dụng đất hiệu quả, bền vững trên vùng đất bạc màu Bắc Giang; Đề xuất cơ cấu hợp lý diện tích của một số loại hình sử dụng đất chính trên vùng đất bạc màu Bắc Giang, trên cơ sở đánh giá mức độ thích hợp đất đai và kết quả bài toán tối ưu đa mục tiêu. Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết nội dung tài liệu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt Luận án Tiến sĩ: Xác định cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp hợp lý trên vùng đất bạc màu Bắc Giang

1 M ð U 1. Tính c p thi t c a ñ tài Vùng ñ t b c màu B c Giang thu c vùng Trung du mi n núi B c B , v i t ng di n tích t nhiên 167.456,33 ha, chi m 43,59% di n tích t nh B c Giang, ñư c phân b t i 6 huy n, 1 thành ph . Vùng ñ t b c màu có di n tích ñ t nông nghi p là 115.679,24 ha trong ñó ñ t s n xu t nông nghi p 77.312,12 ha chi m 60,80 %, di n tích ñ t tr ng lúa 58.807,83 ha chi m t i 80,46% di n tích ñ t tr ng lúa c a c t nh. Vùng ñ t b c màu B c Giang có vai trò quan tr ng trong vi c ñ m b o an ninh lương th c và cung c p nguyên li u cho ch bi n cho t nh B c Giang và các vùng lân c n. Cho ñ n nay t i t nh B c Giang chưa có nh ng nghiên c u t ng h p v s d ng ñ t nông nghi p b n v ng trên vùng ñ t b c màu B c Giang. Các ñ tài nghiên c u ñã tri n khai ch ñ c p t i vi c nâng cao năng su t trên các ô kho nh nh , chưa gi i quy t v n ñ trên toàn vùng. Vi c nghiên c u xác ñ nh cơ c u s d ng ñ t s n xu t nông nghi p h p lý trên vùng ñ t b c màu B c Giang là h t s c c n thi t. ð tài“Xác ñ nh cơ c u s d ng ñ t nông nghi p h p lý trên vùng ñ t b c màu B c Giang” có ý nghĩa khoa h c và th c ti n 2. M c ñích nghiên c u Nghiên c u xây d ng cơ s khoa h c và th c ti n cho vi c xác ñ nh cơ c u s d ng ñ t s n xu t nông nghi p h p lý trên vùng ñ t xám b c màu B c Giang theo hư ng b n v ng; ð xu t cơ c u di n tích c a m t s lo i hình s d ng ñ t chính trên vùng ñ t b c màu B c Giang, trên cơ s ñánh giá m c ñ thích h p ñ t ñai và k t qu bài toán t i ưu ña m c tiêu. 3. Ý nghĩa khoa h c và th c ti n c a lu n án 3.1. Ý nghĩa khoa h c K t qu nghiên c u c a ñ tài góp ph n kh ng ñ nh kh năng v n d ng phương pháp ñánh giá thích h p ñ t ñai theo FAO k t h p v i mô hình bài toán t i ưu ña m c tiêu ñ ph c v quy ho ch s d ng ñ t, cung c p cơ s khoa h c cho s d ng b n v ng ñ t nông nghi p vùng ñ t b c màu B c Giang 3.2. Ý nghĩa th c ti n K t qu nghiên c u c a ñ tài ph c v công tác quy ho ch và qu n lý s d ng ñ t nông nghi p, giúp các nhà qu n lý ch ñ o chuy n ñ i cơ c u s d ng ñ t theo hư ng phát tri n m t n n nông nghi p b n v ng, góp ph n nâng cao hi u qu s d ng ñ t nông nghi p vùng ñ t b c màu B c Giang. 4. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài 4.1. ð i tư ng nghiên c u: Các y u t ñ u vào c a bài toán xác ñ nh quy mô và cơ c u s d ng h p lý ñ t nông nghi p c a vùng nghiên c u; Các lo i ñ t nông nghi p trên ñ a bàn vùng nghiên c u ; Các lo i hình s d ng và hi u qu s d ng c a ñ t nông nghi p hi n t i; Các lo i cây tr ng và các y u t ñ u vào c a s n xu t nông nghi p. 4.2 Gi i h n và ph m vi nghiên c u: ð tài ch ti n hành nghiên c u trên ñ t s n xu t nông nghi p thu c ph m vi các huy n Hi p Hòa, Vi t Yên, Tân Yên, L c Nam, L ng Giang, Yên Dũng và Thành ph B c Giang. 5. Nh ng ñóng góp m i c a ñ tài. 2 K t h p mô hình bài toán t i ưu ña m c tiêu và Phương pháp ñánh giá ñ t ñai theo FAO ñ xác ñ nh cơ c u s d ng ñ t nông nghi p h p lý trên vùng ñ t b c màu B c Giang. ð xu t cơ c u di n tích s d ng ñ t s n xu t nông nghi p g n v i các lo i hình s d ng ñ t chính theo hư ng b n v ng ñáp ng các tiêu chí b n v ng v kinh t , xã h i và môi trư ng. 6. B c c c a lu n án Lu n án g m 147 trang: M ñ u (3 trang) T ng quan tài li u (42 trang). ð i tư ng, n i dung, phương pháp nghiên c u (9 trang). K t qu nghiên c u và th o lu n (89 trang). K t lu n và ki n ngh (3 tr) v i 61 b ng, 39 hình, 11 sơ ñ ; tham kh o 112 tài li u (79 tài li u ti ng Vi t và 33 tài li u ti ng Anh ) Chương 1 T NG QUAN TÀI LI U 1.1 ð t nông nghi p và v n ñ s d ng ñ t nông nghi p 1.1.1. ð t và vai trò c a ñ t trong s n xu t nông nghi p 1.1.1.1. Khái ni m v ñ t và ñ t s n xu t nông nghi p “ð t ñai là m t di n tích c th c a b m t trái ñ t bao g m các c u thành c a môi trư ng sinh thái ngay bên trên và dư i b m t ñó như: khí h u th i ti t, th như ng, ñ a hình, m t nư c (h , sông su i…), các d ng tr m tích sát b m t cùng v i nư c ng m và khoáng s n trong lòng ñ t, t p ñoàn th c v t, tr ng thái ñ nh cư c a con ngư i, nh ng k t qu nghiên c u trong quá kh và hi n t i ñ l i”. “ð t nông nghi p bao g m ñ t s n xu t nông nghi p (ñ t tr ng lúa, ñ t ñ ng c dùng vào chăn nuôi, ñ t tr ng cây hàng năm khác), ñ t lâm nghi p (ñ t r ng s n xu t, ñ t r ng phòng h , ñ t r ng ñ c d ng), ñ t nuôi tr ng thu s n, ñ t làm mu i và ñ t nông nghi p khác theo quy ñ nh c a Chính ph . 1.1.1.2. Vai trò và ý nghĩa c a ñ t ñai trong s n xu t nông nghi p ð t ñai ñóng vai trò quy t ñ nh, là cơ s t nhiên, v a là ñ i tư ng lao ñ ng v a là tư li u lao ñ ng, là ti n ñ c a s n xu t nông nghi p 1.1.2. Sơ lư c v s d ng ñ t nông ngh êp trên th gi i và Vi t Nam. Hi n nay, trên th gi i có kho ng 3,3 t ha ñ t nông ngh êp, trong ñó ñã khai thác ñư c 1,5 t ha, còn l i ph n ña là ñ t x u, s n xu t nông nghi p g p nhi u khó khăn. Vi t Nam là nư c có di n tích ñ ng th 4 ðông Nam Á, nhưng dân s ñ ng th 2, d n t i bình quân di n tích trên ñ u ngư i ñ ng th 9 trong khu v c ñ n năm 2010 di n tích ñ t nông nghi p là 9.598.800 ha, di n tích canh tác là 6.282.500 ha, bình quân ñ t canh tác trên ñ u ngư i là 715,22 m2. 1.2 ðánh giá ñ t ñai ph c v quy ho ch s d ng ñ t nông nghi p. 1.2.1 ðánh giá ñ t ñai Liên Xô (cũ) và các nư c ðông Âu Vi c phân h ng ñánh giá ñ t ñai th c hi n theo 3 bư c: 1) ðánh giá theo l p ph th như ng. 2) ðánh giá kh năng s n xu t c a ñ t ñai. 3) ðánh giá kinh t ñ t. 1.2.2 ðánh giá ñ t ñai c a Canada 3 D a trên cơ s ñánh giá kh năng ñ t ñai ñ i v i bi n pháp s d ng khác nhau v kinh t và d a vào kh năng s d ng ñ t vào m c ñích nông nghi p, ch chú tr ng ñ n thành ph n cơ gi i, c u trúc c a ñ t, xói mòn và ñá l n. 1.2.3 ðánh giá ñ t ñai c a Anh ng d ng 2 phương pháp: Phương pháp ñánh giá ñ t d a vào th ng kê năng xu t c a ñ t; Phương pháp d a vào th ng kê s c s n xu t th c t c a ñ t . 1.2.4 Phân lo i kh năng thích h p ñ t ñai c a USDA (Hoa Kỳ) Phân lo i bao g m 8 l p, trong ñó 4 l p thích h p và 4 l p không thích h p cho tr ng tr t d a trên 5 lo i hình s d ng ñ t g m (các lo i cây tr ng nông nghi p, ñ ng c , bãi chăn th , tr ng cây l y g và dành cho thú hoang dã). 1.2.5 Phương pháp ñánh giá ñ t ñai theo FAO Qui trình ñánh gia ñ t ñai ñư c mô t và ti n hành qua các bư c sau: Xây d ng các khoanh ñơn v b n ñ ñ t ñai; Ch n l c và mô t ki u s d ng ñ t ; Chuy n ñ i nh ng ñ c tính ñ t ñai c a m i ñơn v b n ñ ñ t ñai thành các ch t lư ng ñ t ñai; Xác ñ nh yêu c u v ñ t ñai cho các ki u s d ng ñ t ñai ; ð i chi u gi a yêu c u s d ng ñ t ñai c a các ki u s d ng ñ t ñai. 1.2.6 Nghiên c u ñánh giá ñ t Vi t Nam. Ti n trình ñánh giá ñ t c a FAO g m 9 bư c ñư c v n d ng trong ñánh giá ñ t ñai t các ñ a phương ñ n các vùng, mi n c a toàn qu c. Các nghiên c u ñã t p trung ñánh giá ti m năng ñ t ñai, phân tích h th ng cây tr ng hi n t i, xác ñ nh kh năng thích nghi ñ t ñai cho các lo i hình s d ng ñ t, ñ xu t phương án quy ho ch s d ng ñ t phù h p v i ñ c ñi m ñ t ñai, các y u t kinh t xã h i và b o v môi trư ng trên quan ñi m ñáp ng yêu c u s d ng ñ t lâu b n. 1.3 Nghiên c u v ñ t b c màu trên th gi i và Vi t Nam B c màu là m t c m t dân gian Vi t Nam ch lo i ñ t: màu b c, do ít mùn, ít sét và kém màu m (ch t dinh dư ng ít). V m t phát sinh h c là lo i ñ t n m trên ñ a hình d c tho i b r a trôi nhi u Fe, m t ch t dinh dư ng nên ñ t có màu xám tr ng, tr ng xám, có thành ph n cơ gi i nh , nghèo ch t dinh dư ng. Vi t Nam ñ t b c màu phân b r ng kh p các vùng trung du, ñ i núi và rìa ñ ng b ng, n m v trí trung gian gi a vùng ñ i gò và vùng phù sa hi n ñ i, ho c xen gi a vùng ñ i gò, vùng bán sơn ñ a. B ng 1.1. Di n tích các lo i ñ t xám Vi t Nam Tên ñ t theo Di n tích Ký hi u Tên ñ t Vi t Nam Ký hi u FAO – UNESCO (ha) X ð t xám, trong ñó: AC Acrisols 19.970.642 X ð t xám b c màu ACh Haplic Acrisols 1.719.021 XI ð t xám có t ng loang l ACp Plinthic Acrisols 221.360 Xg ð t xám Glay ACg Gleyic Acrisols 101.471 Xf ð t xám feralit ACf Feralit Acrisols 14.789.505 Xh ð t xám mùn trên núi ACu Humic Acrisols 3.139.285 1.4. H th ng nông nghi p và các h th ng s d ng ñ t thích h p. H th ng nông nghi p là m t ph c h p c a ñ t ñai, ngu n nư c, cây tr ng, v t 4 nuôi, lao ñ ng và các ngu n l i và ñ c trưng khác trong m t ngo i c nh mà nông h qu n lý tuỳ theo s thích, kh năng và k thu t có th có. H th ng canh tác (HTCT) là s n ph m c a 4 nhóm bi n s : môi trư ng v t lý, kĩ thu t s n xu t, chi ph i c a ngu n tài nguyên và ñi u ki n kinh t xã h i. Các nhà khoa h c trên th gi i ñã nghiên c u và ñưa ra ñư c r t nhi u phương pháp ñánh giá ñ t ñó ñưa ra nh ng gi i pháp nh m nâng cao hi u qu s d ng ñ t. Vi t Nam, trong nh ng năm qua nư c ta cũng có nhi u các công trình nghiên c u v s d ng ñ t, chú tr ng ñ n công tác lai t o và ch n gi ng cây tr ng m i có năng su t và ch t lư ng cao phù h p v i ch t ñ t t ng vùng ñ ñưa vào s n xu t, nghiên c u ñưa ra các công th c luân canh m i, các ki u s d ng ñ t m i ngày càng khai thác t t hơn ti m năng c a ñ t, nâng cao hi u qu s d ng ñ t. 1.5. Phát tri n nông nghi p b n v ng. “Nông nghi p b n v ng là m t n n nông nghi p v m t kinh t b o ñ m ñư c hi u qu lâu dài cho c tương lai; v m t xã h i không làm gay g t s phân hoá giàu nghèo, nh m b o h m t b ph n l n nông dân, không gây ra nh ng t n n xã h i nghiêm tr ng; v m t tài nguyên môi trư ng, không làm c n ki t tài nguyên, không làm suy thoái và hu ho i môi trư ng”. 1.6. T i ưu quy ho ch s d ng ñ t nông nghi p Các nghiên c u ñ u cho th y v n ñ môi trư ng thư ng xung ñ t v i các m c tiêu khác (kinh t , xã h i), có nghĩa là trong quá trình l p quy ho ch s d ng ñ t c n ph i xem xét ñ ng th i c 3 y u t kinh t - xã h i – môi trư ng. Phương pháp ti p c n ña m c tiêu ñang ñư c phát tri n trong th i gian g n ñây ñ gi i quy t bài toán quy ho ch s d ng ñ t b n v ng. Quy ho ch m c tiêu (Goal Programming-GP) GP có 4 d ng chính: Bài toán có th không có ñ ưu tiên và không có tr ng s (GP), ho c có tr ng s nhưng không có ñ ưu tiên (Weight GP: WGP), ho c có ñ ưu tiên nhưng không có tr ng s (Lexicographic GP: LexGP), k t h p c ñ ưu tiên và tr ng s (LexWGP). Quy ho ch ña m c tiêu (Multi-Objective Programming-MOP). Bài toán t i ưu ña m c tiêu trong quy ho ch s d ng ñ t nông nghi p là bài toán t i ưu ña m c tiêu tuy n tính (LGP, MOLP) và các hàm m c tiêu và h ràng bu c ñ u bi u di n dư i d ng tuy n tính; Các mô hình t i ưu ña m c tiêu ñư c ng d ng r ng rãi trong quy ho ch s d ng ñ t ñ gi i quy t bài toán t i ưu nhi u m c tiêu m u thu n nhau. CHƯƠNG 2 N I DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U 2.1 N i dung nghiên c u 2.1.1 ði u ki n t nhiên, kinh t - xã h i vùng ñ t b c màu B c Giang ði u ki n t nhiên, kinh t - xã h i bao g m các n i dung liên quan ñ n s d ng ñ t nông nghi p: V trí ñ a lý, ñ a hình ñ a m o, tài nguyên ñ t, tài nguyên r ng, dân s lao ñ ng, tăng trư ng kinh t , cơ s h t ng. 2.1.2 ðánh giá hi n tr ng s d ng ñ t s n xu t nông nghi p vùng ñ t b c màu Hi n tr ng s d ng và bi n ñ ng di n tích ñ t s n xu t nông nghi p. ðánh giá hi u qu kinh t , xã h i, môi trư ng c a các l ai hình s d ng ñ t chính. 2.1.3 ðánh giá thích h p ñ t ñai 5 Xác ñ nh các ch tiêu phân c p ñ xây d ng b n ñ ñơn v ñ t ñai. Ch ng x p các b n ñ ñơn tính l p B n ñ ñơn v ñ t ñai . Xác ñ nh yêu c u s d ng ñ t và phân c p yêu c u s d ng ñ t cho các lo i hình s d ng ñ t, ng d ng GIS ñ ñánh giá m c ñ thích h p cho các lo i hình s d ng ñ t trên các ñơn v ñ t ñai. 2.1.4 ðánh giá hi u qu các mô hình s d ng ñ t ð c ñi m tính ch t ñ t t i các ñ a ñi m theo dõi mô hình. ðánh giá hi u qu m t s mô hình s d ng ñ t. 2.1.5 ng d ng bài toán t i ưu ña m c tiêu ñ xác ñ nh cơ c u s d ng ñ t s n xu t nông nghi p h p lý Xây d ng mô hình t i ưu ña m c tiêu, xác ñ nh các bi n trên t ng ñơn v ñ t ñai. Gi i bài toán ña m c tiêu 2.1.6 ð xu t cơ c u s d ng ñ t s n xu t nông nghi p h p lý D a trên k t qu mô hình t i ưu ña m c tiêu và ñ nh hư ng quy ho ch s d ng ñ t ñ xu t cơ c u di n tích các lo i hình s d ng ñ t nông nghi p. 2.2 Phương pháp nghiên c u 2.2.1 Phương pháp thu th p d li u th c p. Thu th p s li u v ñ t ñai, kinh t , s n xu t, lao ñ ng... t i các S , Ngành và các Huy n c a vùng ñ t b c màu B c Giang 2.2.2 Phương pháp ñi u tra nông thôn có s tham gia c a ngư i dân (PRA) ði u tra cơ c u thu nh p c a h nông dân và ñi u tra hi u qu kinh t c a các lo i hình s d ng ñ t. 2.2.3 Phương pháp l y m u ñ t phân tích. Ch n m u ñ t phân tích t nh ng ph u di n ñi n hình theo các nhóm ñ t, ñ a hình, lo i hình s d ng ñ t 2.2.4 Phương pháp GIS. Ch ng x p các l p d li u và x lý thông tin không gian và thu c tính, t p h p thông tin t nhi u ngu n tài li u khác nhau, thành l p các lo i b n ñ t o nên m t cơ s d li u th ng nh t 2.2.5 Phương pháp ñánh giá ñ t ñai theo FAO. Áp d ng phương pháp ñánh giá ñ t c a FAO theo ñi u ki n và tiêu chu n c th c a vùng ñ t b c màu B c Giang 2.2.6 Phương pháp phân tích trong phòng thí nghi m và ngoài ñ ng. Phân tích các ch tiêu hóa tính, lý tính c a các ph u di n ñ t 2.2.7 Phương pháp x lý s li u và phân tích hi u qu kinh t c a các lo i hình s d ng ñ t. X lý các phi u ñi u tra nông h b ng ph n m m SPSS và ph n m m Excel. 2.2.8 Phương pháp nghiên c u h th ng. Phân tích các ñi u ki n t nhiên kinh t xã h i liên quan ñ n quy ho ch s d ng ñ t nông nghi p 2.2.9 Phương pháp chuyên gia.