Tóm tắt luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu hình ảnh nội soi, mô bệnh học, tỷ lệ nhiễm và kiểu Gen Helicobacter Pylori ở bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính có trào ngược dịch mật

Chia sẻ: Vinh Le | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:27

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án nhằm nghiên cứu hình ảnh nội soi, mô bệnh học, tỷ lệ nhiễm Helicobacter Pylori và kiểu gen H.pylori ở bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính có trính trào ngược dịch mật so sánh với những bệnh nhân không có trào ngược dịch mật; phân tích mối liên hệ giữa trào ngược dịch mật và tuysp H.pylori với tổn thương mô bệnh học của viêm dạ dày mạn tính.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tóm tắt luận án Tiến sĩ Y học: Nghiên cứu hình ảnh nội soi, mô bệnh học, tỷ lệ nhiễm và kiểu Gen Helicobacter Pylori ở bệnh nhân viêm dạ dày mạn tính có trào ngược dịch mật

bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o bé quèc phßng Häc viÖn qu©n y ∗∗∗∗∗ Hoμng Thanh TuyÒn Nghiªn cøu h×nh ¶nh néi soi, m« bÖnh häc, tû lÖ nhiÔm vμ kiÓu gen Helicobacter pylori ë bÖnh nh©n viªm d¹ dμy m¹n tÝnh Cã trμo ng−îc dÞch mËt Chuyªn ngµnh: Néi Tiªu ho¸ M· sè: 62 72 20 01 Tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ y häc hμ néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: Häc viÖn Qu©n y. Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: + PGS.TS. Ph¹m Quang Cö – HDC. + PGS.TS. Hoµng Gia Lîi – HDP. Ph¶n biÖn 1: PGS.TS. §µo V¨n Long Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. NguyÔn Phóc C−¬ng Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. Ph¹m ThÞ Thu Hå LuËn ¸n ®−îc b¶o vÖ tr−íc Héi ®ång chÊm luËn ¸n cÊp Nhµ n−íc häp t¹i: Häc viÖn Qu©n y vµo håi 14 giê 00 ngµy 02 th¸ng 02 n¨m 2010 Cã thÓ t×m hiÓu luËn ¸n t¹i: + Th− viÖn Quèc gia. + Th− viÖn Häc viÖn Qu©n y.
c¸c c«ng tr×nh khoa häc cña t¸c gi¶ ®∙ c«ng bè cã liªn quan ®Õn luËn ¸n. 1. Hoµng Thanh TuyÒn, NguyÔn Kh¸nh Tr¹ch, Ph¹m Quang Cö. (2004), “NhËn xÐt vÒ tû lÖ, ®Æc ®iÓm néi soi, h×nh ¶nh m« bÖnh häc cña viªm d¹ dµy ë bÖnh nh©n cã trµo ng−îc t¸ trµng-d¹ dµy”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, (475+476), tr. 35-39. 2. Hoµng Thanh TuyÒn, Ph¹m Quang Cö. (2004), “NhËn xÐt vÒ tû lÖ nhiÔm Helicobacter pylori vµ t×nh tr¹ng viªm d¹ dµy m¹n tÝnh ë bÖnh nh©n cã trµo ng−îc t¸ trµng-d¹ dµy”, T¹p chÝ Y häc ViÖt Nam, 4(297), tr. 44-50. 3. Hoµng Thanh TuyÒn, Ph¹m Quang Cö, Hoµng Gia Lîi. (2006), “Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm néi soi, m« bÖnh häc vµ t×nh tr¹ng nhiÔm H.pylori ë bÖnh nh©n viªm d¹ dµy cã trµo ng−îc t¸ trµng-d¹ dµy”, T¹p chÝ Y d−îc häc Qu©n sù, Kû yÕu c«ng tr×nh nghiªn cøu sinh nghiªn cøu khoa häc, 6(31), tr. 153-160. 4. Hoµng Thanh TuyÒn, Ph¹m Quang Cö. (2009), “Nghiªn cøu kiÓu gen Helicobacter pylori trong viªm d¹ dµy m¹n cã trµo ng−îc t¸ trµng-d¹ dµy qua néi soi”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, (671+672), tr. 13- 17. 5. Hoµng Thanh TuyÒn, Ph¹m Quang Cö. (2009), “Nghiªn cøu vÒ ®Æc ®iÓm néi soi, h×nh ¶nh m« bÖnh häc cña viªm d¹ dµy m¹n tÝnh ë bÖnh nh©n cã trµo ng−îc t¸ trµng-d¹ dµy”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, (671+672), tr. 52-57. 6. Ph¹m Quang Cö, Hoµng Thanh TuyÒn. (2009), “KÕt qu¶ ®iÒu trÞ viªm d¹ dµy m¹n cã trµo ng−îc dÞch t¸ trµng b»ng Omeprazole, Sucralfat vµ Domperidone”, T¹p chÝ Y häc thùc hµnh, (671+672), tr. 9-13.
1 C¸c ch÷ viÕt t¾t dïng trong luËn ¸n: BN : BÖnh nh©n. CagA : Cytotoxin associated gen A. DNA : Desoxyribo nucleic acid. DSR : DÞ s¶n ruét. EHIDA : Diethylacetanitanilido iminodiacetic acid. HP : Helicobacter pylori. LS : Lo¹n s¶n. MALT : Mucosa associated lymphoid tissue. MBH : M« bÖnh häc. MHC : Major histocompatibility complex. MMC : Migrating motor complex. NSAID : Non steroid Anti-inflammatory Drug. PAI : Pathogenicity island. PCR : Polymerase chain reaction. Tc - 99m : Technetium - 99m. TNDM : Trµo ng−îc dÞch mËt. TN : Trµo ng−îc. TNTTDD : Trµo ng−îc t¸ trµng - d¹ dµy. VDD : Viªm d¹ dµy. VMH§ : Viªm m¹n tÝnh ho¹t ®éng. VacA : Vacuolating cytotoxin.
2 ®Æt vÊn ®Ò Viªm d¹ dµy lµ mét bÖnh th−êng gÆp ë ViÖt Nam còng nh− trªn thÕ giíi. Tû lÖ viªm d¹ dµy nãi chung chiÕm tõ 50% - 60% trong c¸c bÖnh lý d¹ dµy t¸ trµng. C¸c nghiªn cøu trong n−íc cho thÊy viªm d¹ dµy m¹n tÝnh chiÕm tû lÖ cao nhÊt tíi 51% ë løa tuæi tõ 30 - 49 tuæi. Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh tiÕn triÓn dÇn dÇn sÏ dÉn tíi viªm teo d¹ dµy, dÞ s¶n ruét. Trµo ng−îc dÞch mËt vµo d¹ dµy lóc ®ãi lµ mét yÕu tè cã vai trß quan träng trong nguyªn nh©n sinh bÖnh. NhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· cho thÊy trµo ng−îc dÞch mËt (bile reflux) cã thÓ g©y viªm niªm m¹c d¹ dµy hoÆc loÐt, viªm teo, dÞ s¶n ruét ë d¹ dµy. MÆt kh¸c, TNDM cßn cã t¸c ®éng nhÊt ®Þnh ®Õn sù tån t¹i cña vi khuÈn H.pylori, mét yÕu tè quan träng ®èi víi bÖnh lý d¹ dµy. V× vËy, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi: “Nghiªn cøu h×nh ¶nh néi soi, m« bÖnh häc, tû lÖ nhiÔm vµ kiÓu gen Helicobacter pylori ë bÖnh nh©n viªm d¹ dµy m¹n tÝnh cã trµo ng−îc dÞch mËt.” Nh»m môc tiªu: 1. Nghiªn cøu h×nh ¶nh néi soi, m« bÖnh häc, tû lÖ nhiÔm Helicobacter pylori vµ kiÓu gen H. pylori ë bÖnh nh©n viªm d¹ dµy m¹n tÝnh cã trµo ng−îc dÞch mËt so s¸nh víi nh÷ng bÖnh nh©n kh«ng cã trµo ng−îc dÞch mËt. 2. Ph©n tÝch mèi liªn quan gi÷a trµo ng−îc dÞch mËt vµ týp H.pylori víi tæn th−¬ng m« bÖnh häc cña viªm d¹ dµy m¹n tÝnh. Giíi thiÖu luËn ¸n 1. CÊu tróc luËn ¸n: LuËn ¸n cã 129 trang, gåm 6 phÇn: §Æt vÊn ®Ò (2 trang: 1-2), Tæng quan (43 trang: 3-45), §èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu (18 trang: 46-63), KÕt qu¶ nghiªn cøu (32 trang: 64-95), Bµn luËn (32 trang: 96-127), KÕt luËn (2 trang: 128-129). LuËn ¸n cã 31 b¶ng, 16 biÓu ®å, 17 h×nh vµ ¶nh minh ho¹, 177 tµi liÖu tham kh¶o: 17 tiÕng ViÖt vµ 160 tiÕng n−íc ngoµi.
3 2. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n: - Trµo ng−îc dÞch mËt (TNDM) lµ mét hiÖn t−îng kh¸ phæ biÕn trong thùc hµnh néi soi d¹ dµy, vËy TNDM cã vai trß nh− thÕ nµo ®èi víi viªm d¹ dµy m¹n tÝnh còng nh− ®èi víi nhiÔm H.pylori vµ c¸c týp H.pylori? C¸c nghiªn cøu ngoµi n−íc ®· cho thÊy vai trß quan träng cña TNDM trong bÖnh lý d¹ dµy, nh−ng trong n−íc th× ch−a cã nghiªn cøu nµo tËp trung vµo vÊn ®Ò nµy. - §Ò tµi ®· ®−a ra ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ míi vÒ mèi liªn quan cña TNDM víi nhiÔm H.pylori, týp H.pylori vµ víi viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: + Tû lÖ viªm d¹ dµy m¹n ë nh÷ng tr−êng hîp cã TNDM cao h¬n râ rÖt so víi kh«ng cã TNDM. + Møc ®é viªm d¹ dµy m¹n tÝnh ë c¸c tr−êng hîp cã TNDM còng nÆng h¬n ®¸ng kÓ so víi c¸c tr−êng hîp kh«ng TNDM: cã TNDM th× nguy c¬ viªm teo, dÞ s¶n, lo¹n s¶n ®Òu t¨ng cao so víi kh«ng TNDM. + Tû lÖ nhiÔm HP khi cã TNDM thÊp h¬n cã ý nghÜa so víi c¸c tr−êng hîp kh«ng cã TNDM. + C¸c týp HP khi cã TNDM còng kh¸c so víi kh«ng TNDM: nhiÔm HP týp I cao h¬n vµ týp IV thÊp h¬n. NhiÔm HP týp I kÕt hîp víi TNDM lµm t¨ng møc ®é viªm m¹n teo vµ t¨ng tû lÖ dÞ s¶n, lo¹n s¶n so víi nhiÔm HP c¸c týp kh¸c, cã hoÆc kh«ng TNDM. ch−¬ng 1 tæng quan tμi liÖu 1.1. Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: Viªm d¹ dµy m¹n tÝnh lµ mét chÈn ®o¸n m« bÖnh häc, ®Æc tr−ng bëi sù th©m nhiÔm chiÕm −u thÕ cña b¹ch cÇu ®¬n nh©n vµo niªm m¹c d¹ dµy. 1.1.1. Ph©n lo¹i viªm d¹ dµy m¹n: ®−îc sö dông phæ biÕn lµ: * Ph©n lo¹i cña Whitehead vµ céng sù (1985): bao gåm hai lo¹i viªm chÝnh: Viªm m¹n n«ng: th©m nhiÔm t−¬ng bµo ®¬n nh©n vµ b¹ch cÇu mono, chñ yÕu ë mét phÇn ba trªn vïng khe cña niªm m¹c. C¸c tuyÕn d¹ dµy b×nh th−êng. Viªm m¹n teo: Cã sù phèi hîp tæn th−¬ng cña biÓu
4 m« vµ cña c¸c tuyÕn. TÕ bµo viªm x©m nhËp toµn bé chiÒu dµy niªm m¹c. Gi¶m thÓ tÝch vµ sè l−îng c¸c tuyÕn, dùa vµo møc ®é gi¶m cña c¸c tuyÕn mµ chia thµnh: viªm teo nhÑ, võa vµ nÆng. * Ph©n lo¹i Sydney: - §Æc ®iÓm néi soi cña viªm d¹ dµy theo hÖ thèng Sydney: C¸c tæn th−¬ng c¬ b¶n quan s¸t qua néi soi bao gåm: Phï nÒ - Xung huyÕt - Søc bÒn niªm m¹c gi¶m - XuÊt tiÕt - Trît ph¼ng - Trît låi - Ph× ®¹i - Teo - ChÊm ch¶y m¸u ë niªm m¹c - D¹ng côc, sÇn sïi. Dùa vµo tæn th−¬ng næi bËt, ph©n lo¹i viªm d¹ dµy thµnh c¸c thÓ: Viªm d¹ dµy xung huyÕt, xuÊt tiÕt; trît ph¼ng; trît låi; teo; ch¶y m¸u, ph× ®¹i, Viªm d¹ dµy trµo ng−îc t¸ trµng d¹ dµy. Mçi thÓ ®Òu ®−îc chia thµnh c¸c møc ®é: nhÑ, võa vµ nÆng. - H×nh ¶nh m« bÖnh häc theo hÖ thèng Sydney: Dùa chñ yÕu vµo ph©n lo¹i cña Whitehead vµ céng sù. VÊn ®Ò cèt lâi cña hÖ thèng Sydney lµ nhËn ®Þnh sù ph©n bè tæn th−¬ng theo vÞ trÝ: hang vÞ, th©n vÞ hay c¶ hang vÞ vµ th©n vÞ (viªm d¹ dµy toµn bé). 1.1.2. DÞ s¶n ruét: niªm m¹c d¹ dµy ®−îc thay thÕ b»ng nh÷ng tÕ bµo biÓu m« kiÓu ruét. XuÊt hiÖn rÊt nhiÒu tÕ bµo h×nh ly cã ch©n (goblet) chøa nhµy, c¸c tuyÕn kiÓu hèc cña ruét, nhiÒu tÕ bµo Paneth. C¸c tÕ bµo dÞ s¶n gièng tÕ bµo ruét c¶ vÒ h×nh th¸i vµ chøc n¨ng bµi tiÕt. 1.1.3. Lo¹n s¶n: lµ h×nh ¶nh qu¸ s¶n tÕ bµo, thay ®æi cÊu tróc, h×nh d¹ng nh©n, chÊt nguyªn sinh, thay ®æi tû lÖ nh©n trªn nguyªn sinh chÊt. 1.2. Vi khuÈn Helicobacter pylori: lµ mét vi khuÈn Gram ©m h×nh cong hoÆc h×nh xo¾n, cã l«ng roi vµ chØ c− tró ë biÓu m« kiÓu d¹ dµy. Nu«i cÊy ®−îc trªn th¹ch chocolate hoÆc th¹ch m¸u cõu trong m«i tr−êng vi ¸i khÝ (5-10% O2). Tr×nh tù bé gen cña Helicobacter pylori gåm 1,65 triÖu nucleotide t¹o thµnh h¬n 1500 gen. Trong sè nh÷ng gen nµy, 55% còng ®−îc t×m thÊy ë c¸c vi khuÈn kh¸c, cßn 45% chØ cã ë H.pylori. TiÓu ®¶o sinh bÖnh (Pathogenicity island:PAI): lµ mét ®o¹n DNA kÝch th−íc 37 kb chøa 29 gen. Tû lÖ cña c¸c base lµm cho PAI kh¸c biÖt h¼n so víi phÇn cßn l¹i cña nhiÔm s¾c thÓ helicobacter cho thÊy ®©y lµ mét ®o¹n DNA ngo¹i lai ®−îc thu nhËn vµo. Nh÷ng ®o¹n ®Çu cuèi cña
5 tr×nh tù DNA cã sù lÆp l¹i theo nguån gèc xuÊt ph¸t cña nã vµ cã nh÷ng ®o¹n ®Æc tr−ng nhÊt ®Þnh th−êng gÆp ë Escherichia coli, Yersinia pestis vµ Vibrio cholerae. Khi vi khuÈn mang ®o¹n DNA nµy sÏ cã kh¶ n¨ng g©y viªm nÆng h¬n cho niªm m¹c d¹ dµy vËt chñ. §éc tè tÕ bµo cã tÝnh kh¸ng nguyªn (Cytotoxin associated gene A: CagA): Mét trong sè 29 gen cã trong PAI lµ cagA (®éc tè tÕ bµo liªn quan ®Õn gen A), gen nµy m· ho¸ cho protein CagA, mét protein cã träng l−îng 120 kDa. §éc tè nµy cã tÝnh kh¸ng nguyªn rÊt m¹nh vµ c¬ thÓ ng−êi bÖnh nhiÔm chñng H.pylori s¶n xuÊt CagA sÏ nhanh chãng xuÊt hiÖn kh¸ng thÓ kh¸ng CagA. §éc tè g©y rçng (Vacuolating cytotoxin: VacA): §éc tè g©y rçng lµ mét protein cã träng l−îng 95 kDa ®−îc bµi tiÕt bëi nh÷ng chñng helicobacter cã chøa tiÓu ®¶o sinh bÖnh PAI. §éc tè nµy g©y rçng tÕ bµo trªn m«i tr−êng nu«i cÊy tÕ bµo thùc nghiÖm vµ g©y tæn th−¬ng biÓu m« d¹ dµy trªn chuét. Gen vacA (gen m· ho¸ cho ®éc tè VacA) kh«ng cã mét vÞ trÝ cè ®Þnh trªn bé gen nh−ng lu«n n»m c¸ch xa tiÓu ®¶o sinh bÖnh. PhÇn gi÷a cña gen (m: middle) cã hai d¹ng m1 vµ m2, vµ vïng tÝn hiÖu (s: signal) còng ®−îc ph©n lo¹i thµnh s1, bao gåm s1a, s1b, s1c vµ s2. KiÓu gen s1/m1 hoÆc m2 cã kh¶ n¨ng bµi tiÕt ®éc tè, cßn kiÓu gen s2/m2 th× kh¶ n¨ng bµi tiÕt ®éc tè cßn ch−a râ rµng. 1.3. Trµo ng−îc dÞch mËt vµ viªm d¹ dµy. 1.3.1. TriÖu chøng l©m sµng: cã thÓ gÆp: ®au th−îng vÞ, ®Çy tøc th−îng vÞ, chËm tiªu, î h¬i, î ®¾ng, n«n ra mËt, vµ th−êng liªn quan víi møc ®é TNDM. 1.3.2. H×nh ¶nh néi soi: niªm m¹c d¹ dµy cã mµu ®á nh¹t lan to¶, cã nh÷ng chç bÞ bao phñ b»ng nh÷ng ®¸m dÞch vµng xanh. H×nh ¶nh néi soi th−êng gÆp lµ viªm d¹ dµy phï nÒ, xung huyÕt, nhÊt lµ ë vïng hang vÞ vµ xung quanh lç m«n vÞ. 1.3.3. H×nh ¶nh m« bÖnh häc cña viªm d¹ dµy: hay gÆp lµ t¨ng s¶n c¸c hèc (foveolar hyperplasia) cña biÓu m« bÒ mÆt d¹ dµy, xung huyÕt, phï nÒ, t¨ng sè l−îng sîi c¬ tr¬n ë niªm m¹c, gi·n t¾c c¸c mao m¹ch vµ rÊt Ýt
6 c¸c tÕ bµo viªm. Tuy nhiªn nh÷ng tæn th−¬ng niªm m¹c d¹ dµy liªn quan ®Õn trµo ng−îc dÞch mËt kh«ng ®Æc hiÖu. 1.3.4. Trµo ng−îc dÞch mËt vµ nhiÔm H.pylori: c¸c nghiªn cøu ngoµi n−íc ®Òu thÊy r»ng tû lÖ nhiÔm H.pylori ë nh÷ng ®èi t−îng cã trµo ng−îc dÞch mËt lu«n thÊp h¬n so víi nhãm kh«ng cã trµo ng−îc dÞch mËt vµ dÞch mËt trµo ng−îc cã thÓ cã vai trß trong tiÖt trõ H.pylori. 1.3.5. ChÈn ®o¸n trµo ng−îc dÞch mËt: §o quang phæ hÊp phô cña dÞch mËt trong d¹ dµy: dùa trªn c¬ së dÞch mËt trµo ng−îc vµo d¹ dµy cã mµu vµng xanh víi b−íc sãng ¸nh s¸ng hÊp phô tõ 400-450 nm. ë n−íc ta ch−a cã ®iÒu kiÖn ¸p dông v× ch−a cã trang thiÕt bÞ. Néi soi d¹ dµy - t¸ trµng: cã ®é nh¹y cao (# 100%) vµ ®é ®Æc hiÖu kho¶ng 70%. Nghiªn cøu cã sö dông hÖ thèng Bilitec 2000 trªn nh÷ng ®èi t−îng cã d¹ dµy nguyªn vÑn, thÊy r»ng: chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh viªm d¹ dµy trµo ng−îc dÞch mËt cã thÓ ®−îc kh¼ng ®Þnh chØ b»ng néi soi nÕu cã h×nh ¶nh hå nhµy lÉn dÞch mËt ë d¹ dµy kÕt hîp víi nh÷ng vÕt trît vµ/hoÆc xung huyÕt niªm m¹c hang vÞ. V× 100% nh÷ng ®èi t−îng cã h×nh ¶nh néi soi trªn ®Òu xuÊt hiÖn TNDM bÖnh lý khi th¨m dß b»ng hÖ thèng Bilitec 2000 (®o quang phæ hÊp phô). ë n−íc ta, ®©y lµ ph−¬ng ph¸p kh¶ thi nhÊt ®Ó chÈn ®o¸n TNDM trong ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh hiÖn nay. Chôp nhÊp nh¸y phãng x¹: sö dông chÊt ®ång vÞ phãng x¹ lµ Tc-99m g¾n víi EHIDA tiªm tÜnh m¹ch sÏ ®−îc bµi tiÕt qua ®−êng mËt vµo ®o¹n hai t¸ trµng. Sö dông m¸y chôp h×nh phãng x¹ sÏ ph¸t hiÖn ®−îc chÊt nµy trong d¹ dµy qua ®ã ®¸nh gi¸ ®−îc møc ®é TNTTDD. Theo dâi liªn tôc pH d¹ dµy 24 giê: phèi hîp víi ®o phæ hÊp phô cña dÞch mËt trong d¹ dµy 24 giê. Hót dÞch d¹ dµy 24 giê: X¸c ®Þnh nång ®é acid mËt, muèi mËt, phospholipase A2, vµ nång ®é ion Na+ . Ph−¬ng ph¸p nµy kh¸ phøc t¹p, khã thùc hiÖn trªn l©m sµng. Siªu ©m Doppler víi thêi gian thùc: ®¸nh gi¸ ®−îc vËn ®éng cña hang vÞ vµ TNDM sau khi ¨n.
7 ch−¬ng 2 ®èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. §èi t−îng nghiªn cøu. §èi t−îng nghiªn cøu gåm 308 BN, chia thµnh hai nhãm: 155 BN cã TNDM qua néi soi, 153 BN kh«ng TNDM, trong ®ã 278 BN viªm d¹ dµy m¹n tÝnh, ®−îc chän ngÉu nhiªn tõ nh÷ng bÖnh nh©n ®Õn néi soi d¹ dµy t¹i phßng néi soi tiªu ho¸ BÖnh viÖn 19.8 tõ th¸ng 01/2005 ®Õn 10/2008 v× cã triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh lý d¹ dµy t¸ trµng: ®au vïng th−îng vÞ, î h¬i î chua, î ®¾ng miÖng, buån n«n, n«n.... 2.1.1. Tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n nghiªn cøu: - BÖnh nh©n chÊp nhËn hîp t¸c nghiªn cøu. - BÖnh nh©n kh«ng nghiÖn r−îu, thuèc l¸. - Nhãm nghiªn cøu: Néi soi d¹ dµy cã h×nh ¶nh dÞch mËt trµo ng−îc, ®äng l¹i trong d¹ dµy. - Nhãm ®èi chøng: Néi soi d¹ dµy kh«ng thÊy dÞch mËt trµo ng−îc. 2.1.2. Tiªu chuÈn lo¹i trõ khái nghiªn cøu: - Nh÷ng bÖnh nh©n ®· c¾t ®o¹n d¹ dµy. - Nh÷ng bÖnh nh©n cã loÐt d¹ dµy, t¸ trµng hoÆc ung th− d¹ dµy. - BÖnh nh©n ®ang ch¶y m¸u tiªu ho¸ trªn. - BÖnh nh©n cã kÕt qu¶ m« bÖnh häc lµ viªm d¹ dµy cÊp. - BÖnh nh©n ®ang dïng c¸c thuèc ¶nh h−ëng ®Õn nhu ®éng d¹ dµy ruét, kh¸ng sinh, muèi bismuth, c¸c thuèc chèng viªm gi¶m ®au non steroid, corticoid trong vßng 1 th¸ng tr−íc thêi ®iÓm bÖnh nh©n ®ã ®−îc lÊy vµo nghiªn cøu. 2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu. 2.2.1. ThiÕt kÕ nghiªn cøu: nghiªn cøu ngang m« t¶, so s¸nh hai nhãm. 2.2.2. C¸c b−íc tiÕn hµnh: 1. Chän ngÉu nhiªn tõ nh÷ng BN ®Õn néi soi d¹ dµy t¸ trµng. 2. Néi soi x¸c ®Þnh c¸c BN cã ®¸p øng tiªu chuÈn nghiªn cøu. NhËn ®Þnh tæn th−¬ng néi soi, cã TNDM hay kh«ng TNDM. 3. Sinh thiÕt niªm m¹c d¹ dµy. 4. Khi cã kÕt qu¶ m« bÖnh häc: Lo¹i nh÷ng BN cã
8 viªm d¹ dµy cÊp. Lo¹i nh÷ng BN cã kÕt qu¶ x¸c ®Þnh nhiÔm H.pylori cña MBH vµ test urease kh«ng cïng d−¬ng tÝnh hoÆc kh«ng cïng ©m tÝnh. Göi m¶nh sinh thiÕt cña nh÷ng BN nhiÔm H.pylori tíi Labo trung t©m Y sinh häc, §¹i häc Y Hµ Néi ®Ó lµm PCR x¸c ®Þnh cagA, vacA. 5. Thu thËp sè liÖu, xö lý sè liÖu. 2.2.3. Ph−¬ng tiÖn dông cô néi soi, sinh thiÕt d¹ dµy: C¸c bÖnh nh©n ®−îc néi soi, sinh thiÕt d¹ dµy t¹i phßng néi soi tiªu ho¸, BÖnh viÖn 19.8. M¸y soi d¹ dµy GIF XQ 40 Olympus. K×m sinh thiÕt qua néi soi Olympus FB - 25K. M¸y chôp ¶nh qua èng néi soi Olympus. Dung dÞch s¸t trïng dông cô soi Cidex. Dung dÞch cè ®Þnh bÖnh phÈm Formone 10%, cån tuyÖt ®èi. Thuèc g©y tª häng Lidocain 10% d¹ng xÞt ®Þnh liÒu (Spray). 2.2.4. X¸c ®Þnh dÞch mËt trµo ng−îc qua néi soi: X¸c ®Þnh BN viªm d¹ dµy trµo ng−îc dÞch mËt khi h×nh ¶nh néi soi cã viªm niªm m¹c d¹ dµy ®ång thêi thÊy dÞch mËt trµo ng−îc lªn d¹ dµy qua m«n vÞ vµ/hoÆc ®äng l¹i trªn bÒ mÆt niªm m¹c d¹ dµy víi mµu vµng xanh ®Æc tr−ng. Chóng t«i ph©n chia møc ®é trµo ng−îc dÞch mËt nh− sau: + Møc ®é nhÑ (§é 1): ThÊy dÞch vµng trµo ng−îc Ýt qua lç m«n vÞ hoÆc chØ ®äng l¹i Ýt ë xung quanh lç m«n vÞ. + Møc ®é võa (§é 2): DÞch mËt trµo ng−îc loang toµn bé hang vÞ, hang vÞ nhiÒu ®¸m dÞch vµng ®äng l¹i trªn bÒ mÆt niªm m¹c. + Møc ®é nÆng (§é 3): Trªn bÒ mÆt niªm m¹c d¹ dµy cã nhiÒu ®¸m dÞch mËt loang læ ë c¶ hang vÞ vµ tíi th©n vÞ. 2.2.5. Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n viªm d¹ dµy qua néi soi: ®−îc ph©n lo¹i dùa trªn c¬ së hÖ thèng Sydney. 2.2.6. Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n m« bÖnh häc tæn th−¬ng d¹ dµy: theo hÖ thèng Sydney trªn c¬ së ph©n lo¹i cña Whitehead do PGS. TS. TrÇn V¨n Hîp, bé m«n Gi¶i phÉu bÖnh tr−êng §¹i häc Y Hµ Néi thùc hiÖn. 2.2.7. Ph−¬ng ph¸p chÈn ®o¸n nhiÔm vi khuÈn H.pylori: dùa vµo kÕt qu¶ m« bÖnh häc vµ test urease. ChÈn ®o¸n lµ cã nhiÔm H.pylori khi c¶ hai ph−¬ng ph¸p ®Òu d−¬ng tÝnh. ChÈn ®o¸n lµ kh«ng nhiÔm H.pylori khi c¶ hai ph−¬ng ph¸p ®Òu ©m tÝnh.
9 2.2.8. Kü thuËt PCR (polymerase chain reaction) x¸c ®Þnh cagA, vacA cña H.pylori trªn m¶nh sinh thiÕt d¹ dµy: thùc hiÖn t¹i Labo trung t©m Y sinh häc tr−êng §¹i häc Y Hµ néi. Kü thuËt t¸ch chiÕt DNA, måi (Primer) cho c¸c gen cagA, vacA vµ chu tr×nh nhiÖt ®−îc lµm theo qui tr×nh cña Yamaoka. X¸c ®Þnh týp H.pylori dùa vµo hai gen cagA, vacA nh− sau: Týp I: cagA(+) vacA(+), Týp II: cagA(-) vacA(-), Týp III: cagA(+) vacA(-), Týp IV: cagA(-) vacA(+). 2.2.9. Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu: Sè liÖu nghiªn cøu ®−îc xö lý theo ch−¬ng tr×nh SPSS 15.0. ch−¬ng 3 kÕt qu¶ nghiªn cøu Tæng sè bÖnh nh©n nghiªn cøu lµ 308 BN cã h×nh ¶nh néi soi cña viªm d¹ dµy: nhãm cã TNDM lµ 155 BN, nhãm kh«ng cã TNDM lµ 153 BN, viªm d¹ dµy m¹n ®−îc x¸c ®Þnh b»ng MBH ë c¶ hai nhãm lµ 278 BN. 3.1. §Æc ®iÓm vÒ tuæi, giíi ë hai nhãm nghiªn cøu: Tuæi trung b×nh, tû lÖ Nam/N÷ ë hai nhãm: cã TNDM vµ kh«ng cã TNDM lµ t−¬ng ®−¬ng nhau (p > 0,05). 3.2. C¸c triÖu chøng l©m sµng: ë hai nhãm t−¬ng tù nhau(p > 0,05). TriÖu chøng hay gÆp nhÊt lµ ®au, nãng th−îng vÞ: 95% ë nhãm cã TNDM vµ 97,6% ë nhãm kh«ng cã TNDM. 3.3. H×nh ¶nh néi soi cña viªm d¹ dµy: B¶ng 3.3. H×nh ¶nh néi soi ë hai nhãm bÖnh nh©n. Cã TNDM Kh«ng TNDM n = 155 n = 153 H×nh ¶nh néi soi p Hang vÞ Th©n vÞ Hang vÞ Th©n vÞ Phï nÒ xung huyÕt 104 (67%) 42 (27,2%) 84 (54,9%) 16 (10,5%) < 0,05 Trît ph¼ng 20 (12,9%) 5 (3,2%) 28 (18,3%) 4 (2,6%) > 0,05 Trît låi 8 (5,2%) 4 (2,6%) 11 (7,2%) 0 > 0,05 ChÊm ch¶y m¸u 8 (5,2%) 3 (1,9%) 17 (11,1%) 9 (5,9%) > 0,05 Viªm teo 15 (9,7%) 3 (1,9%) 13 (8,5%) 0 > 0,05
10 3.4. Tû lÖ viªm d¹ dµy theo m« bÖnh häc ë hai nhãm nghiªn cøu: 150% Kh«ng viªm Viªm d¹ dµy 96.1% 100% 84.3% 50% 15.7% 3.9% 0% Cã TNDM Kh«ng TNDM BiÓu ®å 3.3: Tû lÖ viªm d¹ dµy ë hai nhãm p < 0,01 bÖnh nh©n. - Tû lÖ viªm d¹ dµy m¹n theo vÞ trÝ ë hai nhãm: kh«ng gÆp viªm th©n vÞ ®¬n thuÇn. Tû lÖ viªm hang vÞ ®¬n thuÇn lµ ngang nhau: 18% so víi 20,9% víi p > 0,05. Tû lÖ viªm c¶ hang vÞ vµ th©n vÞ ë nhãm cã TNDM lµ 78,1%, cao h¬n so víi ë nhãm kh«ng TNDM lµ 63,4% (p
11 møc ®é võa ë nhãm cã TNDM l¹i cao h¬n cã ý nghÜa so víi ë nhãm kh«ng TNDM (38,2% so víi 22,5%). Viªm m¹n tÝnh møc ®é nÆng ë hai nhãm BN t−¬ng ®−¬ng nhau: 42,3% vµ 47,3% (p > 0,05). - Møc ®é viªm m¹n teo: Tû lÖ c¸c møc ®é viªm teo t−¬ng ®−¬ng nhau ë hai nhãm BN cã TNDM vµ kh«ng TNDM (p > 0,05). 3.5.3. Trµo ng−îc dÞch mËt vµ c¸c tæn th−¬ng phèi hîp víi viªm d¹ dµy m¹n tÝnh: Tû lÖ viªm m¹n ho¹t ®éng ë hai nhãm BN cã vµ kh«ng cã TNDM (85,2% so víi 81,4%) lµ nh− nhau (p > 0,05). Tû lÖ dÞ s¶n ruét ë nhãm BN cã TNDM (28,9%) cao h¬n ë nhãm BN kh«ng TNDM (21,7%), tuy nhiªn sù kh¸c biÖt nµy lµ kh«ng cã ý nghÜa víi p > 0,05. Lo¹n s¶n cã tû lÖ thÊp (10,7% so víi 5,4%, p > 0,05). - Møc ®é viªm m¹n ho¹t ®éng: Møc ®é viªm m¹n tÝnh ho¹t ®éng ë hai nhãm BN cã vµ kh«ng cã TNDM lµ t−¬ng ®−¬ng nhau víi p > 0,05. 3.6. M« bÖnh häc vµ møc ®é trµo ng−îc qua néi soi: - Viªm d¹ dµy m¹n vµ møc ®é trµo ng−îc dÞch mËt: Viªm teo chiÕm tû lÖ cao h¬n ë nhãm cã trµo ng−îc võa vµ nÆng (92,3% vµ 100%) so víi ë nhãm cã trµo ng−îc nhÑ (68,9%) víi p < 0,05. Ng−îc l¹i, viªm m¹n n«ng chiÕm −u thÕ ë nh÷ng tr−êng hîp cã trµo ng−îc dÞch mËt møc ®é nhÑ: 31,1% so víi 7,7%, víi p < 0,05. - Møc ®é trµo ng−îc dÞch mËt vµ tæn th−¬ng phèi hîp víi viªm d¹ dµy m¹n: Tû lÖ viªm m¹n ho¹t ®éng ë nhãm trµo ng−îc dÞch mËt møc ®é nÆng vµ võa lµ 94,2% vµ 88,5% cao h¬n so víi ë nhãm trµo ng−îc dÞch mËt møc ®é nhÑ lµ 71,1% (p < 0,05). Nh÷ng BN cã trµo ng−îc dÞch mËt nÆng nhÊt, tæn th−¬ng dÞ s¶n ruét vµ lo¹n s¶n gÆp víi tû lÖ cao h¬n ®¸ng kÓ so víi ë nh÷ng BN cã trµo ng−îc dÞch mËt nhÑ nhÊt (42,3% vµ 19,2% so víi 15,5% vµ 4,4%) víi p < 0,05. 3.7. Liªn quan gi÷a nhiÔm H.pylori vµ trµo ng−îc dÞch mËt: Tû lÖ nhiÔm H.pylori ë nhãm viªm d¹ dµy m¹n cã TNDM lµ: 33,6%, ë nhãm viªm d¹ dµy m¹n kh«ng TNDM lµ: 54,3%, víi p < 0,01.
12 - Møc ®é nhiÔm H.pylori vµ møc ®é trµo ng−îc dÞch mËt: Tû lÖ nhiÔm H.pylori ë nhãm TN nhÑ lµ 36% cao h¬n so víi ë nhãm TN võa vµ nÆng lµ 32,1% vµ 28,8% (p > 0,05). Møc ®é nhiÔm H.pylori còng cã xu h−íng gi¶m dÇn theo tõng møc ®é TN t¨ng dÇn. Tuy nhiªn, chªnh lÖch gi÷a c¸c tû lÖ lµ ch−a ®ñ lín ®Ó cã ý nghÜa thèng kª víi p > 0,05. 3.8. M« bÖnh häc cu¶ viªm d¹ dµy m¹n vµ trµo ng−îc dÞch mËt, nhiÔm H.pylori: 3.8.1. Trµo ng−îc dÞch mËt víi viªm d¹ dµy m¹n ë c¸c bÖnh nh©n kh«ng nhiÔm H.pylori: B¶ng 3.16. Trµo ng−îc dÞch mËt víi viªm d¹ dµy m¹n tÝnh. Cã TNDM Kh«ng TNDM p VDD m¹n n (%) n (%) Viªm m¹n n«ng 16 (16,2) 28 (47,5) < 0,01 Viªm m¹n teo 83 (83,8) 31 (52,5) < 0,01 Tæng sè 99 59 Viªm teo: OR = 4,69 (95% CI: 2,29 – 9,58). B¶ng 3.17. Trµo ng−îc dÞch mËt vµ tæn th−¬ng phèi hîp víi viªm d¹ dµy m¹n. Tæn th−¬ng phèi hîp Cã TNDM Kh«ng TNDM p víi VDD m¹n n (%) n (%) Viªm m¹n ho¹t ®éng 77 (77,8) 35 (59,3) < 0,05 DÞ s¶n ruét 29 (29,3) 8 (13,5) < 0,05 Lo¹n s¶n 10 (10,1) 1 (1,7) < 0,05 Tæng sè 99 59 Viªm m¹n ho¹t ®éng: OR=2,4 (95% CI: 1,2 – 4,8). DSR: OR=2,64 (95% CI: 1,13 – 6,15). LS: OR=6,52 (95% CI: 1,04 – 40,8). 3.8.2. NhiÔm H.pylori víi viªm d¹ dµy m¹n ë c¸c bÖnh nh©n kh«ng trµo ng−îc dÞch mËt: - NhiÔm H.pylori víi viªm d¹ dµy m¹n: Tû lÖ viªm m¹n teo ë nh÷ng BN nhiÔm HP lµ 90%, ë nh÷ng BN kh«ng nhiÔm HP lµ 52,5% (p < 0,01). Tû
13 lÖ viªm m¹n n«ng ë nh÷ng BN nhiÔm HP lµ 10%, ë nh÷ng BN kh«ng nhiÔm HP lµ 47,5% (p < 0,01). Viªm teo: OR = 8,13 (95% CI: 3,42 – 19,31). B¶ng 3.19. NhiÔm H.pylori vµ tæn th−¬ng phèi hîp víi viªm d¹ dµy m¹n. Tæn th−¬ng phèi hîp NhiÔm HP Kh«ng nhiÔm HP p víi VDD m¹n n (%) n (%) Viªm m¹n ho¹t ®éng 70 (100) 35 (59,3) < 0,01 DÞ s¶n ruét 20 (28,6) 8 (13,5) < 0,05 Lo¹n s¶n 6 (8,6) 1 (1,7) > 0,05 Tæng sè VDD m¹n 70 59 DSR: OR= 2,55 (95% CI: 1,04 – 6,23). 3.8.3. Trµo ng−îc dÞch mËt vµ nhiÔm H.pylori víi viªm d¹ dµy m¹n: B¶ng 3.20. M« bÖnh häc víi trµo ng−îc dÞch mËt vµ nhiÔm H.pylori. MBH Viªm n«ng Viªm teo DSR LS T×nh tr¹ng n (%) n (%) n (%) n (%) Cã TNDM 2 (4) 48 (96) 14 (28) 6 (12) NhiÔm HP n = 50 n = 120 Kh«ng TNDM 7 (10) 63 (90) 20 (28,6) 6 (8,6) n = 70 Cã TNDM 16 (16,2) 83 (83,8) 29 (29,3) 10 (10,1) Kh«ng n = 99 nhiÔm HP Kh«ng TNDM 28 (47,5) 31 (52,5) 8 (13,5) 1 (1,7) n = 158 n = 59 Tæng sè 278 53 225 71 23 3.9. Viªm d¹ dµy vµ type H.pylori: Chóng t«i lµm xÐt nghiÖm PCR x¸c ®Þnh gen cagA, vacA cho 100 BN, trong ®ã: 45 BN ë nhãm cã TNDM vµ 55 BN ë nhãm kh«ng TNDM. 3.9.1. cagA vµ viªm d¹ dµy m¹n: ë c¶ nhãm cã TNDM vµ kh«ng TNDM, hÇu hÕt lµ viªm m¹n teo vµ kh«ng kh¸c biÖt cã ý nghÜa gi÷a BN nhiÔm HP cagA (+) so víi cagA (-).
14 - cagA vµ møc ®é viªm teo: 80% 71.4 70 cagA (+) 67.9 70% 55.8 cagA (-) 60% 50% 44.2 40% 32.1 30 30% 20% 14.3 14.3 10% 0% nhÑ võa nÆng nhÑ võa nÆng Cã TNDM Kh«ng TNDM BiÓu ®å 3.11: cagA vµ møc ®é viªm teo ë hai nhãm bÖnh nh©n. Nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (+) cã tû lÖ viªm teo møc ®é võa cao h¬n vµ viªm teo møc ®é nhÑ thÊp h¬n ®¸ng kÓ ë nhãm cã TNDM so víi ë nhãm kh«ng TNDM (71,4% vµ 14,3% so víi 30% vµ 70% víi p < 0,05). Nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (-) th× kh«ng cã kh¸c biÖt cã ý nghÜa vÒ møc ®é viªm teo gi÷a hai nhãm cã TNDM vµ kh«ng TNDM. So s¸nh møc ®é viªm teo gi÷a hai nhãm BN nhiÔm HP cagA (+) vµ cagA(-) còng thÊy: ë nh÷ng BN cã TNDM vµ nhiÔm HP cagA (+) th× viªm teo møc ®é võa chiÕm tû lÖ cao h¬n vµ viªm teo møc ®é nhÑ thÊp h¬n so víi nhiÔm HP cagA (-) (71,4% vµ 14,3% so víi 32,1% vµ 67,9%, p < 0,05). Nh÷ng BN kh«ng TNDM th× kh«ng thÊy cã kh¸c biÖt cã ý nghÜa vÒ møc ®é viªm teo gi÷a hai nhãm BN nhiÔm HP cagA (+) vµ cagA (-). - cagA vµ viªm m¹n ho¹t ®éng, dÞ s¶n ruét, lo¹n s¶n: Tû lÖ dÞ s¶n ruét vµ lo¹n s¶n ë nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (+) kÕt hîp víi TNDM lµ 80%, cao h¬n cã ý nghÜa so víi ë c¸c nhãm BN chØ cã mét trong hai yÕu tè: TNDM hoÆc cagA (+), vµ ë nhãm BN kh«ng TNDM, cagA (-) lÇn l−ît lµ: 30%, 40%, 33,3% víi p < 0,05. Viªm m¹n ho¹t ®éng chiÕm tû lÖ cao vµ kh«ng cã kh¸c biÖt gi÷a c¸c nhãm BN (p > 0,05).
15 3.9.2. vacA vµ viªm d¹ dµy m¹n: ë c¶ hai nhãm cã TNDM vµ kh«ng TNDM, hÇu hÕt lµ viªm m¹n teo vµ kh«ng cã kh¸c biÖt cã ý nghÜa gi÷a nh÷ng BN nhiÔm HP vacA (+) so víi vacA (-). B¶ng 3.25. vacA vµ møc ®é viªm teo. NhiÔm Cã TNDM Kh«ng TNDM p HP NhÑ Võa NÆng NhÑ Võa NÆng vacA (+) 8 (40%) 10 (50%) 2 (10%) 16 (61,5%) 10 (38,5%) 0 > 0,05 vacA (-) 15 (68,2%) 7 (31,8%) 0 15 (55,6%) 12 (44,4%) 0 > 0,05 p > 0,05 > 0,05 > 0,05 > 0,05 - vacA vµ viªm m¹n ho¹t ®éng, dÞ s¶n ruét, lo¹n s¶n: Tû lÖ dÞ s¶n ruét vµ lo¹n s¶n ë nh÷ng BN nhiÔm HP vacA (+) kÕt hîp víi TNDM lµ 71,4%, cao h¬n so víi ë c¸c nhãm BN chØ cã mét trong hai yÕu tè: TNDM hoÆc vacA (+), vµ ë nhãm BN kh«ng TNDM, vacA (-) lÇn l−ît lµ: 25%, 34,6%, 34,5% víi p < 0,05. Viªm m¹n ho¹t ®éng chiÕm tû lÖ cao vµ kh«ng cã kh¸c biÖt gi÷a c¸c nhãm BN (p > 0,05). 3.9.3. KiÓu gen Helicobacter pylori vµ viªm d¹ dµy m¹n: B¶ng 3.27. Tû lÖ c¸c týp H.pylori ë hai nhãm bÖnh nh©n. Cã TNDM Kh«ng TNDM p Týp HP n % n % cagA (+), vacA (+) I 15 33,3 10 18,2 > 0,05 cagA (-), vacA (-) II 24 53,3 29 52,7 > 0,05 cagA (+), vacA (-) III 0 0 0 0 cagA (-), vacA (+) IV 6 13,4 16 29,1 > 0,05 Tæng sè 45 100 55 100 - Tû lÖ cagA, vacA ë hai nhãm: Tû lÖ nhiÔm HP cagA (+) cã xu h−íng cao h¬n ë nhãm cã TNDM lµ 33,3%, so víi nhãm kh«ng TNDM lµ 18,2%, tuy nhiªn kh¸c biÖt lµ ch−a cã ý nghÜa thèng kª víi p > 0,05. Tû lÖ nhiÔm HP vacA (+) lµ t−¬ng ®−¬ng nhau ë hai nhãm BN (46,7% víi 47,3%, p > 0,05).
16 - KiÓu gen H.pylori vµ m« bÖnh häc cña viªm d¹ dµy m¹n: Viªm d¹ dµy m¹n ë c¶ hai nhãm BN hÇu hÕt ®Òu lµ viªm d¹ dµy m¹n teo, kh«ng cã kh¸c biÖt cã ý nghÜa vÒ tû lÖ viªm m¹n teo gi÷a c¸c nhãm BN nhiÔm c¸c type HP, víi p > 0,05. - KiÓu gen H.pylori vµ møc ®é viªm teo d¹ dµy m¹n: Viªm teo nÆng chØ gÆp ë nhãm BN cã TNDM vµ nhiÔm HP cagA (+), vacA (+) víi tû lÖ thÊp 14,3% ( 2 BN). Nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (+), vacA (+) ë nhãm cã TNDM cã tû lÖ viªm teo møc ®é võa cao h¬n vµ viªm teo møc ®é nhÑ thÊp h¬n ®¸ng kÓ so víi ë nhãm kh«ng TNDM (71,4% vµ 14,3% so víi 30% vµ 70% víi p < 0,05). So s¸nh møc ®é viªm teo trong nhãm BN cã TNDM th× thÊy ë nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (+), vacA (+) viªm teo møc ®é võa chiÕm tû lÖ cao h¬n vµ viªm teo møc ®é nhÑ thÊp h¬n (71,4% vµ 14,3%) so víi ë nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (-), vacA (+) (0% vµ 100%) vµ nhiÔm HP cagA (-), vacA (-) (31,8% vµ 68,2%) víi p < 0,05. Trong nhãm BN kh«ng TNDM th× kh«ng thÊy cã kh¸c biÖt cã ý nghÜa vÒ møc ®é viªm teo gi÷a nh÷ng BN nhiÔm HP cagA (+), vacA (+) víi nh÷ng BN nhiÔm HP cagA(-), vacA(+) vµ nhiÔm HP cagA(-), vacA(-) víi p > 0,05. 85.7% 90% Cã TNDM 80% Kh«ng TNDM 70% 60% 44.4% 43.8% 50% 30% 31.8% 40% 30% 20% 10% 0 0% cagA (+), vacA (+) cagA (-), vacA (-) cagA (-), vacA (+) BiÓu ®å 3.15. KiÓu gen HP víi tû lÖ viªm teo võa vµ nÆng.
17 Tû lÖ viªm teo võa vµ nÆng ë nhãm BN cã TNDM vµ nhiÔm HP týp I lµ 85,7%, cao h¬n ®¸ng kÓ so víi ë c¸c nhãm BN cßn l¹i lÇn l−ît lµ: 30%, 31,8%, 44,4%, 43,8%, víi p < 0,05. B¶ng 3.31. KiÓu gen H.pylori víi viªm m¹n ho¹t ®éng vµ dÞ s¶n ruét, lo¹n s¶n. Cã TNDM Kh«ng TNDM KiÓu VMH§ DSR, LS VMH§ DSR, LS p n n gen HP n (%) n (%) n (%) n (%) cagA (+) 15 15 (100) 12 (80) 10 10 (100) 4 (40) < 0,05 vacA (+) cagA (-) 24 22 (91,7) 6 (25) 29 27 (93,1) 10 (34,5) > 0,05 vacA (-) cagA (-) 6 6 (100) 3 (50) 16 16 (100) 5 (31,3) > 0,05 vacA (+) p > 0,05 < 0,05 > 0,05 > 0,05 Tû lÖ dÞ s¶n ruét vµ lo¹n s¶n ë nh÷ng BN nhiÔm HP cagA(+), vacA (+) kÕt hîp víi TNDM lµ 80%, cao h¬n cã ý nghÜa so víi ë c¸c nhãm BN chØ cã mét trong hai yÕu tè: TNDM hoÆc cagA(+), vacA (+), vµ ë c¸c nhãm BN nhiÔm c¸c týp HP kh¸c lÇn l−ît lµ: 25%, 40%, 34,5%, 31,3% víi p < 0,05. ë nh÷ng BN VDD m¹n cã TNDM: tû suÊt chªnh nguy c¬ xuÊt hiÖn DSR, LS cña nhiÔm H.pylori týp I so víi nhiÔm c¸c týp H.pylori kh¸c lµ: OR = 9,33 (95% CI: 2,31 – 37,73). Viªm m¹n ho¹t ®éng chiÕm tû lÖ cao vµ kh«ng cã kh¸c biÖt gi÷a c¸c nhãm BN (p > 0,05). ch−¬ng 4 bμn luËn 4.1. §Æc ®iÓm viªm d¹ dµy ë bÖnh nh©n cã trµo ng−îc dÞch mËt: Tû lÖ viªm d¹ dµy m¹n tÝnh (x¸c ®Þnh b»ng m« bÖnh häc) trong nghiªn cøu cña chóng t«i c¸c bÖnh nh©n cã TNDM lµ 96,1%. Trong khi ®ã ë nhãm bÖnh nh©n kh«ng cã TNDM, tû lÖ viªm d¹ dµy m¹n lµ 84,3%, víi p < 0,01. VÒ vÞ trÝ viªm d¹ dµy, xÐt trªn c¶ h×nh ¶nh néi soi vµ kÕt qu¶